ustawa o ewidencji ludności

Transkrypt

1

2

3 ustawa o ewidencji ludności Komentarz Zbigniew Czarnik Wojciech Maciejko Paweł Zaborniak KOMENTARZE PRAKTYCZNE Zamów książkę w księgarni internetowej 2. WYDANIE WARSZAWA 2016

4 Stan prawny na 1 stycznia 2016 r. Wydawca Izabella Małecka Redaktor prowadzący Joanna Cybulska Opracowanie redakcyjne Michał Dymiński Łamanie Andrzej Gudowski Poszczególne części komentarza opracowali: Wojciech Maciejko rozdziały 1, 2, 3, 7 Zbigniew Czarnik rozdziały 4, 5, 9 Paweł Zaborniak rozdziały 6, 8 Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło. A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty. SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ Więcej na POLSKA IZBA KSIĄŻKI Copyright by Wolters Kluwer SA, 2016 ISBN: wydanie ISBN PDF-a: Wydane przez: Wolters Kluwer SA Dział Praw Autorskich Warszawa, ul. Przyokopowa 33 tel ksiazki@wolterskluwer.pl księgarnia internetowa

5 Spis treści Wykaz skrótów... 9 Wstęp Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1. [Zakres przedmiotowy regulacji] Art. 2. [Definicja legalna ewidencji ludności] Art. 3. [Forma ewidencji ludności] Art. 4. [Rządowy charakter zadań z zakresu ewidencji ludności] Art. 5. [Organ wyższego stopnia] Rozdział 2. Zakres i zasady rejestracji danych w rejestrze PESEL i rejestrach mieszkańców Art. 6. [Rejestr PESEL] Art. 7. [Zakres podmiotowy rejestru PESEL] Art. 8. [Zakres przedmiotowy rejestru PESEL i rejestru mieszkańców] Art. 9. [Selektywne gromadzenie danych i kryterium dostępności danych] Art. 10. [Właściwość rzeczowa organów rejestrujących dane w rejestrze PESEL] Art. 11. [Postępowanie sprawdzające] Art. 12. [Oświadczenia osób, których dane dotyczą] Art. 13. [Upoważnienie do wydania rozporządzenia]... 73

6 Spis treści Art. 14. [Upoważnienie do wydania rozporządzenia w zakresie trybu przekazywania danych między rejestrem PESEL a rejestrami centralnymi] Rozdział 3. Zasady i tryb nadawania numeru PESEL Art. 15. [Numer PESEL] Art. 16. [Nadanie numeru PESEL] Art. 17. [Wszczęcie postępowania o nadanie numeru PESEL] Art. 18. [Nadanie biegu wnioskowi o nadanie numeru PESEL] Art. 19. [Zmiana numeru PESEL] Art. 20. [Tryb przekazania danych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych] Art. 21. [Powiadomienie o nadaniu lub zmianie numeru PESEL] Art. 22. [Zasada jednorazowości numeru PESEL] Art. 23. [Upoważnienie ustawowe] Rozdział 4. Obowiązek meldunkowy obywateli polskich Art. 24. [Treść i wykonywanie obowiązku meldunkowego] Art. 25. [Definicja pobytu stałego i czasowego] Art. 26. [Składniki określające adres zameldowania] Art. 27. [Termin i zasady wykonywania obowiązku meldunkowego] Art. 28. [Forma wykonania obowiązku meldunkowego] Art. 29. [Wykonywanie obowiązku meldunkowego w związku z urodzeniem dziecka] Art. 30. [Treść formularza meldunkowego] Art. 31. [Tryb rozstrzygania o zameldowaniu] Art. 32. [Zaświadczenia o zameldowaniu] Art. 33. [Forma i tryb wymeldowania] Art. 34. [Treść formularzy zgłoszenia o wymeldowaniu] Art. 35. [Decyzja w sprawie wymeldowania] Art. 36. [Obowiązek zgłoszenia wyjazdu za granicę] Art. 37. [Treść formularza zgłoszenia wyjazdu za granicę] Art. 38. [Wymeldowanie osoby zmarłej] Art. 39. [Upoważnienie do określenia wzorów formularzy meldunkowych]...168

7 Spis treści Rozdział 5. Obowiązek meldunkowy cudzoziemców Art. 40. [Zameldowanie cudzoziemców] Art. 41. [Termin dopełnienia obowiązku przez cudzoziemców] Art. 42. [Zwolnienia w obowiązku meldunkowym cudzoziemców] Art. 43. [Wymogi formalne zameldowania cudzoziemców] Art. 44. [Rejestr zameldowania cudzoziemców] Rozdział 6. Udostępnianie danych z rejestru PESEL, rejestrów mieszkańców oraz rejestrów zamieszkania cudzoziemców Art. 45. [Prawo dostępu do danych zawartych w ewidencji ludności] Art. 45a. [Dostęp do danych PESEL ministra właściwego do spraw wewnętrznych] Art. 46. [Dostęp do danych podmiotów niebędących dysponentami danych] Art. 47. [Tryb udostępniania danych jednostkowych] Art. 48. [Udostępnianie danych na podstawie wniosku uproszczonego] Art. 49. [Udostępnianie danych przez teletransmisję w drodze weryfikacji] Art. 50. [Właściwość organów] Art. 51. [Zgoda na udostępnianie danych] Art. 52. [Upoważnienie ustawowe] Art. 53. [Reguły ponoszenia odpłatności za dostęp] Art. 54. [Zwolnienie od opłat] Art. 55. [Dochód budżetu państwa] Art. 56. [Delegacja ustawowa] Art. 57. [Kontrola dostępu do danych w drodze weryfikacji] Art. 58. [Delegacja ustawowa] Rozdział 7. Przepisy karne Art. 59. [Kara grzywny dla cudzoziemca] Art. 60. [Odesłanie do regulacji procesowej] Rozdział 8. Zmiany w przepisach obowiązujących Art. 61. [Zmiany w ustawie o powszechnym obowiązku obrony]

8 Spis treści Art. 62. [Zmiany w kodeksie wykroczeń] Art. 62a. (uchylony) Art. 63. [Zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych] Art. 64. [Zmiany w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego] Art. 65. [Zmiany w ustawie o pomocy społecznej] Art. 66. (uchylony) Art. 67. (uchylony) Art. 68. [Zmiany w ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych] Art. 68a. [Zmiany w ustawie o funduszu sołeckim] Rozdział 9. Przepisy przejściowe i końcowe Art. 69. [Umorzenie niezakończonych postępowań administracyjnych w sprawach indywidualnych] Art. 70. [Zachowanie ważności lub wygaśnięcie zameldowania] Art. 71. [Numer PESEL; zbiór rejestr PESEL] Art. 72. [Ewidencje ludności a rejestr PESEL; zbiory meldunkowe a rejestry mieszkańców] Art. 73. [Wygaśnięcie decyzji o zastrzeżeniu udostępnienia danych osobowych] Art. 74. [Zniesienie obowiązku meldunkowego od 1 stycznia 2018 r.] Art. 75. [Likwidacja rejestrów mieszkańców oraz rejestrów zamieszkania cudzoziemców od 1 stycznia 2018 r.] Art. 76. [Zapowiedź niegromadzenia niektórych danych od 1 stycznia 2018 r.] Art. 77. [Organ prowadzący rejestry od 1 stycznia 2018 r.] Art. 78. [Utrata mocy niektórych przepisów ustawy od 1 stycznia 2018 r.] Art. 79. (uchylony) Art. 80. [Wejście w życie ustawy] Powołane akty prawne

9 Wykaz skrótów Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 23) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 101 z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. p.a.s.c. i z późn. zm.) ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. poz z późn. zm.) ustawa z dnia ustawa z 29 września 1986 r. Prawo o aktach sta- 29 września nu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, 1986 r. poz. 1264) uchylona p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.)

10 Wykaz skrótów u.c. ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz z późn. zm.) ustawa z dnia ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach 13 czerwca (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 264, poz r. z późn. zm.) uchylona o cudzoziemcach u.d.o. ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz. U. Nr 167, poz z późn. zm.) u.d.p. ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 268 z późn. zm.) u.d.p.p.w. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) u.e.l. ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 388 z późn. zm.) u.in.d.p. ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania u.o.d.o. publiczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1114) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.) ustawa z dnia ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie pol- 15 lutego skim (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 28, poz r. z późn. zm.) uchylona o obywatelstwie polskim u.o.p. u.pck u.p.e.a. ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 161 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 listopada 1964 r. o Polskim Czerwonym Krzyżu (Dz. U. Nr 41, poz. 276 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz z późn. zm.) 10

11 Wykaz skrótów u.s.g. u.ś.u.d.e. u.u.c. ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz z późn. zm.) ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz z późn. zm.) ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 680 z późn. zm.) Czasopisma i publikatory Dz. U. M.P. ONSAiWSA OSNAPiUS OSNC OSNP OTK-A PiP PS ST ZNSA Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór Urzędowy, Seria A Państwo i Prawo Przegląd Sądowy Samorząd Terytorialny Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego Organy władzy publicznej Generalny Dyrektor GDDKiA KFD NSA Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Krajowy Fundusz Drogowy Naczelny Sąd Administracyjny 11

12 Wykaz skrótów SN WSA TK Sąd Najwyższy wojewódzki sąd administracyjny Trybunał Konstytucyjny Inne LEX PCK PESEL system informacji prawnej LEX Polski Czerwony Krzyż Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności 12

13 Wstęp Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności jest kolejną, po ustawie z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, regulacją ograniczającą konstytucyjną wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wolność wyboru miejsca zamieszkania. Określa w pierwszej kolejności sposób prowadzenia poprzez stosowne rejestry publiczne ewidencji osób fizycznych w celu urealnienia wiedzy państwa o liczbie tych osób oraz umożliwienia ich zlokalizowania, jeżeli przepisy prawa będą wymagały nałożenia na te osoby obowiązków przez właściwe władze. Podstawowym instrumentem administracyjnej identyfikacji osoby uczyniono numer PESEL, który za pomocą systemu PESEL umożliwia organom władzy publicznej odnalezienie osoby oraz ustalenie jej podstawowych danych, w tym w szczególności ze sfery stanu cywilnego i miejsca pobytu. Elementarnym obowiązkiem publicznoprawnym w zakresie ewidencji ludności pozostawiono obowiązek meldunkowy, który zachowano do dnia 31 grudnia 2017 r. Znosząc z dniem 1 stycznia 2018 r. obowiązek meldunkowy, postanowiono zrównać znaczeniowo zameldowanie na pobyt stały lub czasowy z miejscem zamieszkania w rozumieniu art. 25 kodeksu cywilnego. Nakaz gromadzenia danych osób fizycznych w rejestrach publicznych, a zwłaszcza w rejestrze PESEL, zrodził konieczność unormowania trybu 13

14 Wstęp udostępniania danych dotyczących tych osób. Z tych względów znaczną część regulacji poświęcono zakresowi podmiotowemu oraz kryterium udostępniania tego rodzaju danych. 14

15 Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 388; zm.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1337, poz i 2281) 15

16 16

17 Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. [Zakres przedmiotowy regulacji] Ustawa określa: 1) zasady i sposób prowadzenia ewidencji ludności w Rzeczypospolitej Polskiej; 2) zakres i zasady rejestracji danych gromadzonych w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, rejestrach mieszkańców i rejestrach zamieszkania cudzoziemców; 3) zasady i tryb nadawania numeru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności; 4) zasady wykonywania obowiązku meldunkowego przez obywateli polskich i cudzoziemców; 5) zasady udostępniania danych z Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności oraz rejestrów, o których mowa w pkt Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 388 z późn. zm.) początkowo miała wejść w życie z dniem 1 sierpnia 2011 r., termin ten jednak odroczono, wyznaczając datę 1 stycznia 2013 r. 17

18 Art. 1 Rozdział 1. Przepisy ogólne 2. Ustawa o ewidencji ludności została wyposażona w przepisy ogólne, na które składa się pięć artykułów. Ten katalog regulacji wypełniają: zakres przedmiotowy ustawy (art. 1), definicja legalna ewidencji ludności (art. 2), określenie formy prowadzenia ewidencji ludności (art. 3), ustalenie właściwości rzeczowej organów w sprawach ewidencji ludności i charakteru zadań z tego zakresu (art. 4 i 5). W myśl art. 1 pkt 1 u.e.l. jednym z przedmiotów regulacji tej ustawy są zasady i sposób prowadzenia ewidencji ludności w RP. Należy wskazać, że skoro spośród zagadnień składających się na szeroko pojmowaną problematykę prowadzenia ewidencji ludności wyodrębniono zasady prowadzenia ewidencji ludności, to oznacza to, że normy określające założenia dotyczące prowadzenia ewidencji o dostatecznie wysokim poziomie abstrakcyjności, uniwersalne dla systemu ewidencji ludności w prawie polskim, zostały przez ustawodawcę potraktowane szczególnie. Na przykład zasady: prowadzenia ewidencji ludności w systemie teleinformatycznym (art. 3 ust. 1 u.e.l.) i posiadania numeru PESEL (art. 15 ust. 1 u.e.l.), są pewnym wyznacznikiem dla metodologii całej regulacji. Wskazać należy, iż przepis art. 3 ust. 1 u.e.l. w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. poz z późn. zm.), ustanawiał zasadę elektronicznej formy ewidencji ludności, która następnie zastąpiona została zasadą prowadzenia ewidencji ludności w systemie teleinformatycznym. Powyższe zasady stanowią myśl przewodnią, której poddano unormowania szczegółowe, służebne względem tak pojmowanych zasad. Oczywiście, nie można w przypadku art. 1 pkt 1 u.e.l. mówić o zasadach w postaci, w jakiej znane są one z ustaw wyodrębniających je w osobny zbiór unormowań (zasad ogólnych), np. w rozdziale 2 działu I k.p.a. Nie jest jednak wykluczone, że wyodrębnienie przynajmniej z nazwy zasad prowadzenia ewidencji ludności będzie wywierało pewien wpływ na wynik wykładni przepisów tej ustawy. Norma spełniająca warunki stawiane zasadzie, jako założenie programowe ustawodawcy, będzie mogła końcowo uprzywilejowywać jeden z wyników wykładni względem innego, konkurencyjnego, jako bardziej odpowiadający ustawodawczej wizji wiedzy państwa o swoich obywatelach. Wprawdzie także art. 1 pkt 2 5 u.e.l. wskazuje m.in. pewne zasady jako zakres regulacji, 18

19 Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1 występujący jednak obok nich określnik (np. [...] rejestracji danych gromadzonych w PESEL, [...] nadawania numeru, [...] udostępniania danych ) ma walor na tyle konkretyzujący, zacieśniający sferę normowanych stosunków społecznych, że w zasadzie uchyla potencjalną ich rangę jako zasad wyznaczających kierunek myśli normotwórczej. Nie można tracić z pola widzenia faktu, że zasady prowadzenia ewidencji ludności (z art. 1 pkt 1 u.e.l.), w odróżnieniu od zasad działania instytucji szczegółowych (z art. 1 pkt 2 5 u.e.l.), nie odwołują się do instytucji objętej tytułem ustawy o ewidencji ludności. 3. Przepisy ustawy normują, obok metod prowadzenia ewidencji ludności, również zasady szczegółowe, stanowiące opis techniki realizacji społecznej funkcji ewidencji ludności. W art. 1 pkt 2 5 u.e.l. wskazano w tym względzie na: zakres i zasady rejestracji danych gromadzonych w systemie PESEL, rejestrach mieszkańców i rejestrach zamieszkania cudzoziemców, zasady i tryb nadawania numeru PESEL, zasady wykonywania obowiązku meldunkowego oraz udostępniania danych z PESEL i rejestrów mieszkańców oraz zamieszkania cudzoziemców. 4. Już zatem treść art. 1 u.e.l. pozwala na podstawowe ustalenia co do metody, jaką posłużył się ustawodawca, wprowadzając instytucję ewidencji ludności. Instytucja ewidencji ludności polega na bardziej lub mniej stabilnym dokumentowaniu (ewidencjonowaniu) osób składających się na ludność. Ewidencjonowanie to realizowane jest za pomocą narzędzi technicznych, jakimi są: 1) system PESEL (instytucja nazwana systemem PESEL służy organom władzy publicznej do sprawdzania danych o obywatelach, por. postanowienie SN z dnia 26 maja 1998 r., III SW 1/98, OSNAPiUS 1998, nr 17, poz. 528), 2) rejestr mieszkańców, 3) rejestr zamieszkania cudzoziemców. Ewidencjonowanie, polegające na zamieszczeniu w ewidencji (rejestrze) danych identyfikujących każdego współtworzącego ludność, polega m.in. na utrwaleniu jego numeru PESEL, nadanego przez właściwy organ w przepisanym trybie, a także na utrwalaniu zdarzeń zgłaszanych przez osoby realizujące ustawowy obowiązek meldunkowy. Zgromadzenie takich informacji (danych) powoduje, że mogą być one udostępniane podmiotom ulokowanym poza strukturą organów pozostających w ich posiadaniu. Z tych względów 19

20