Aktualne zasady oczyszczania i odprowadzania ścieków bytowych i komunalnych stosowanie projektowanego rozporządzenia i zmienionych przepisów ustawy Prawo Wodne dr inż. Dariusz Zdebik mgr inż. Krzysztof Korczak Główny Instytut Górnictwa Zakład Ochrony Wód tel.: 32 259 24 80 email: dzdebik@gig.eu Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Obowiązek wyposażenia wszystkich aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków zapewniające oczyszczanie zgodne z obowiązującymi normami oraz odpowiednie zagospodarowanie w środowisku osadów ściekowych. W miejscach, gdzie budowa systemu kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowałaby nadmierne koszty, należy zastosować systemy indywidualne lub inne odpowiednie rozwiązania zapewniające ten sam poziom ochrony środowiska. instrument wdrożenia postanowień Dyrektywy 91/271/EWG przygotowany przez Ministra Środowiska zgodnie z ustawą Prawo wodne identyfikacja faktycznych potrzeb w zakresie gospodarki ściekowej celem jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego dokument strategiczny, w którym oszacowano potrzeby i określono działania na rzecz wyposażenia aglomeracji miejskich i wiejskich program koordynuje działania gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach Ochrony Wód 1
Aglomeracja oznacza obszar, gdzie zaludnienie i/lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych albo do końcowego punktu zrzutu Źródło: Dyrektywa 91/271/EWG Aglomeracje miejskie i wiejskie (RLM > od 2 000) Systemy zbiorcze Aglomeracje miejskie i wiejskie (RLM < od 2 000) Systemy indywidualne Na terenie aglomeracji nie musi istnieć oczyszczalnia ścieków. Kilka jednostek administracyjnych może tworzyć jedną aglomerację i odwrotnie w skład jednej jednostki administracyjnej może wchodzić kilka odrębnych aglomeracji, jeśli stanowią one obszary o wystarczającej koncentracji, oddzielone w przestrzeni na skutek wydarzeń historycznych lub gospodarczych. Dla celów planowania należy również w stosownym stopniu uwzględnić rozwój przestrzenny aglomeracji w przyszłości, np. na skutek wzrostu liczby ludności i/lub działalności gospodarczej dlatego należy regularnie oceniać i aktualizować powstający ładunek i granice/zakres aglomeracji (tzn. jej wielkość wyrażoną RLM). Zgodnie z Rozp. z dn. 18.11.2014, w sprawie warunków jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków..., w 4. ust. 6. określono: Obciążenie oczyszczalni ścieków wyrażone równoważną liczbą mieszkańców, zwaną dalej RLM, od którego zależą wymagania dotyczące oczyszczania ścieków, oblicza się na podstawie maksymalnego średniego tygodniowego ładunku zanieczyszczenia wyrażonego wskaźnikiem pięciodniowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu, zwanego dalej BZT5, dopływającego do oczyszczalni w ciągu roku, z wyłączeniem sytuacji nietypowych, w szczególności wynikających z intensywnych opadów. Obciążenie nowo budowanej, rozbudowywanej lub przebudowywanej oczyszczalni ścieków przyjmuje się na podstawie założeń projektowych. W czasie projektowania systemów zbierania ścieków i oczyszczalni ścieków komunalnych należy uwzględnić rozwój aglomeracji. Z tego powodu, planowanie inwestycji nabiera kluczowego znaczenia w przypadku małej (procentowo w gminie) liczby mieszkańców korzystających ze zbiorczego systemu. Aglomeracja odpowiada obszarowi o wystarczającej koncentracji, a nie faktycznej sytuacji istniejącej zlewni sieci kanalizacyjnej w obrębie aglomeracji. Jeśli istnieje kompletny system kanalizacyjny, to granice aglomeracji zgodnie z Dyrektywą powinny pokrywać się z granicami systemu zbierania. Innymi słowy, zlewnia systemu zbierania pokrywa się z granicami aglomeracji przy 100% zakresie korzystania przez mieszkańców z systemu kanalizacyjnego. Końcowym punktem zrzutu jest miejsce przyłączenia systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji nieposiadającej oczyszczalni ścieków do systemu kanalizacji zbiorczej dla ścieków komunalnych w aglomeracji posiadającej oczyszczalnię ścieków Ochrony Wód 2
wyznaczenie aglomeracji nie jest czynnością jednorazową, szereg czynników i uwarunkowań wewnętrznych JST oraz zewnętrznych stwarza konieczność zweryfikowania podejścia do systemowego rozwiązania gospodarki ściekowej w gminie i może prowadzić do zmian granic i obszaru aglomeracji, w świetle ograniczonego dostępu do środków dotacyjnych najczęściej zmiany aglomeracji obejmują zmniejszenie jej obszaru z uwzględnieniem pełnej procedury administracyjnej, obszary wyłączone z obszaru aglomeracji objęte systemem indywidualnym. Legenda do schematów aglomeracja oczyszczalnia granice jednostek administracyjnych obszar o niewystarczającej koncentracji Scenariusz a przewiduje prosty przypadek, w którym jedną aglomerację obsługuje jeden system zbierania i jedna oczyszczalnia ścieków Scenariusz a-1 stanowi wariant scenariusza a, w którym szereg blisko siebie położnych miejscowości o wystarczającej koncentracji, które są luźno, lecz w sposób ciągły związane ze sobą, jest obsługiwanych przez jedną oczyszczalnię ścieków. Legenda do schematów aglomeracja oczyszczalnia granice jednostek administracyjnych obszar o niewystarczającej koncentracji Scenariusz a-2 przewiduje jedną aglomerację, składającą się z kilku przyległych jednostek administracyjnych, obsługiwaną przez jeden system zbierania i jedną oczyszczalnię ścieków Scenariusz b przewiduje jedną aglomerację w jednej jednostce administracyjnej obsługiwaną przez kilka systemów zbierania i kilka oczyszczalni ścieków Ochrony Wód 3
Legenda do schematów aglomeracja oczyszczalnia granice jednostek administracyjnych obszar o niewystarczającej koncentracji Scenariusz b-1 przewiduje jedną aglomerację składającą się z kilku przyległych jednostek administracyjnych, obsługiwaną przez kilka systemów zbierania i kilka oczyszczalni. Scenariusz c przewiduje kilka odrębnych i fizycznie oddzielonych aglomeracji posiadających odrębne systemy zbierania, ale obsługiwanych przez jedną oczyszczalnię ścieków. jeżeli cały ładunek ścieków z aglomeracji jest zbierany przez system kanalizacyjny i doprowadzany do oczyszczenia, oczyszczalnia obsługująca aglomerację powinna być przystosowana do usuwania 100% ładunku zanieczyszczeń powstających w aglomeracji, kryterium przyłączenia jest w pełni spełnione, jeżeli wszystkie ścieki komunalne powstające w aglomeracji są doprowadzane do zbiorczego systemu kanalizacji i do oczyszczalni ścieków, każdy zbiorczy system kanalizacyjny powinien funkcjonować prawidłowo oraz być podłączony do oczyszczalni ścieków, ścieki oczyszczone odprowadzane z każdej oczyszczalni są zgodne z wymaganiami Prawa wodnego i rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, możliwość zastosowania innych systemów oczyszczania ścieków zapewniających ten sam poziom ochrony środowiska. wyznaczenie obszarów aglomeracji nie zawsze uwzględnia realia i możliwości jednostek samorządowych, częstym zjawiskiem jakie towarzyszy w procesie ich wyznaczania jest deklaracja zapewnienia budowy sieci kanalizacyjnej wszędzie tam, gdzie istnieje zabudowa mieszkaniowa pozwala to na minimalizację konfliktów społecznych, jednakże na władze spada obowiązek znaczących inwestycji, często przekraczających możliwości finansowe, największą trudnością jest udźwignięcie kosztów utrzymania nieefektywnej ekonomicznie infrastruktury przez wszystkich mieszkańców gminy, niewłaściwie uwzględniany w procesie wyznaczania aglomeracji jest proces rozlewania się miast, skutkujący rozprzestrzenianiem się zabudowy mieszkaniowej na tereny uprzednio niezabudowane, koszty budowy oraz utrzymania wszelkiej infrastruktury na terenach niezabudowanych są znaczące, a w szczególności infrastruktury wodno ściekowej, włączenie do obszaru aglomeracji terenów niezabudowanych a przeznaczanych pod zabudowę powinno być poprzedzone racjonalną analizą kosztową i niejednokrotnie przesunięte w czasie. Ochrony Wód 4
Transpozycja dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Uzupełnienie transpozycji dyrektywy UE w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych dotyczy przede wszystkim gospodarowania ściekami komunalnymi i ochrony środowiska wodnego, do którego te ścieki są wprowadzane. Uzupełniono upoważnienie dla Ministra Środowiska w art. 45 Prawa wodnego o nowy punkt 4, przewidujący określenie najwyższych dopuszczalnych zawartości zanieczyszczeń dla oczyszczalni ścieków przyjmujących ścieki z aglomeracji. Lp. Nazwa wskaźnika Jednostka 1. Pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT5) oznaczane z dodatkiem inhibitora nitryfikacji 2. Chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZTCr) oznaczane metodą dwuchromianową mgo2/l mgo2/l 3. Zawiesiny ogólne mg/l Najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników lub minimalne procenty redukcji zanieczyszczeń dla oczyszczonych ścieków dla oczyszczalni ścieków w aglomeracjach przy RLM aglomeracji od 2 000 do 9 999 25 70-125 75 35 od 10 000 do 14 999 25 70-125 75 35 od 000 do 99 999 125 75 35 100 000 i powyżej 125 75 35 4. Azot ogólny (suma azotu Kjeldahla(N Norg +N NH4 ) mgn/l - 70 80 70 80 10 70 80 5. Fosfor ogólny mgp/l 2 2 2 1-80 80 80 Organy właściwe do wydania pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków komunalnych do wód lub do ziemi lub pozwoleń zintegrowanych dla oczyszczalni ścieków w aglomeracjach od 10 000 RLM, będą zobowiązane dokonać ich przeglądu, a następnie w razie potrzeby zmienić je lub uchylić i wydać nowe, dostosowując warunki wprowadzania ścieków komunalnych do przepisów rozporządzenia. Terminem nieprzekraczalnym jest 31.12.20r.; Od 1 stycznia 2016r. zaczną obowiązywać najwyższe dopuszczalne wskaźniki zanieczyszczeń oraz minimalne %redukcji dla oczyszczonych ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi z oczyszczalni przyjmujących ścieki komunalne z aglomeracji. Przegląd granic i obszarów aglomeracji będzie przeprowadzany co dwa lata i w razie potrzeb dokonywane będą zmiany. Ochrony Wód 5
Ustawodawca w uzasadnieniu projektu wskazał, że w związku z ciągłą migracją ludności na terenach objętych obszarem i granicami aglomeracji istnieje konieczność wprowadzenia elastycznego mechanizmu umożliwiającego dokonywanie zmian w obowiązujących uchwałach sejmików województw. W ustawie określono także pojęcie gminy wiodącej, pełniącej rolę koordynatora w aglomeracji obejmującej więcej niż jedną gminę. W praktyce gmina o większej liczbie RLM będzie pełniła funkcję gminy wiodącej. Uzupełniono regulację dotyczącą procesu wyznaczania aglomeracji o obowiązek uzgodnienia projektu aglomeracji z właściwym dyrektorem RZGW i RDOŚ oraz zainteresowanymi gminami przez marszałka województwa (a nie sejmik województwa, który aglomeracje wyznacza w drodze uchwały). UWAGA: sejmiki województw do 31.12.2014r. wyznaczą aglomeracje o 2000RLM i dostosują obszary i granice aglomeracji do przepisów wykonawczych (art. 43 ust 4a). 31.07.2014 Propozycje wyznaczenia obszarów i granic aglomeracji WÓJT, BURMISTRZ, PREZYDENT MIASTA 31.12.2014 wyznaczenie aglomeracji do 2000RLM, dostosowanie obszarów i granic aglomeracji do przepisów rozporządzenia SEJMIKI WOJEWÓDZTW 31.12.20 przegląd pozwoleń wodnoprawnych i zintegrowanych dla oczyszczalni ścieków w aglomeracjach 10 000 RLM, wydanie nowych i dostosowanie do warunków wprowadzania ścieków ORGANY WYDAJĄCE POZWOLENIA NA WPROWADZANIE ŚCIEKÓW, OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 18 listopada 2014 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. 2014 poz. 1800) 13. ust. 5. Ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego, zlokalizowanego poza aglomeracją, mogą być wprowadzane do ziemi, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: 1) ich ilość nie przekracza 5,0 m 3 na dobę; 2) BZT5 ścieków dopływających do indywidualnego systemu oczyszczania ścieków jest redukowane co najmniej o 20%, a zawartość zawiesin ogólnych co najmniej o 50%; 3) miejsce wprowadzania ścieków do ziemi jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. Ochrony Wód 6
13. ust.6. Ścieki pochodzące z własnego gospodarstwa domowego lub rolnego, zlokalizowanego w aglomeracji, mogą być wprowadzane do ziemi, w granicach gruntu stanowiącego własność wprowadzającego, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki: 1) ich ilość nie przekracza 5,0 m 3 na dobę; 2) nie przekraczają najwyższych dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszczeń właściwych dla RLM aglomeracji, na obszarze której zlokalizowane jest gospodarstwo, określonych w załączniku nr 3 do rozporządzenia; 3) miejsce ich wprowadzania do ziemi jest oddzielone warstwą gruntu o miąższości co najmniej 1,5 m od najwyższego użytkowego poziomu wodonośnego wód podziemnych. Indywidualne systemy oczyszczania ścieków można podzielić na: instalacje służące gromadzeniu ścieków, instalacje pozwalające na oczyszczanie ścieków w miejscu ich powstawania. Jako instalację do gromadzenia ścieków należy rozumieć zbiornik bezodpływowy zwany też szambem. Zbiornik bezodpływowy powinien podlegać cyklicznemu opróżnianiu, a ścieki w nim gromadzone powinny być wywożone do stacji zlewnej i poddawane oczyszczeniuw oczyszczalni ścieków. Instalacjami pozwalającymi na oczyszczanie ścieków w miejscu ich powstawania zwłaszcza z gospodarstw domowych są przydomowe oczyszczalnie ścieków. Z założenia konstrukcyjnego, przydomowa oczyszczalnia ścieków służy tylko i wyłącznie do oczyszczania ścieków powstających w wyniku ludzkiego metabolizmu i czynności związanych z codziennym funkcjonowaniem. Nie jest instalacją do oczyszczania np. gnojowicy, wód opadowych i roztopowych. Przydomowe oczyszczalnie indywidualne oferowane są w wielu technologiach, przez różnych producentów. Czym jest przydomowa oczyszczalnia ścieków? Przydomowa oczyszczalnia ścieków (indywidualny system oczyszczania ścieków) to instalacja, która przyjmuje ścieki pochodzące z jednego lub kilku budynków mieszkalnych lub gospodarskich i wprowadza ścieki oczyszczone do ziemi, wód lub urządzeń wodnych. Definicja wg NFOŚiGW Przydomowe oczyszczalnie ścieków to urządzenia, w których oczyszczanie ścieków zachodzi na drodze biologicznej. Przydomowa biologiczna oczyszczalni ścieków (PBOŚ), musi posiadać certyfikat zgodności ze zharmonizowaną normą europejską EN 12566-3, wydawaną przez laboratorium notyfikowane przez Komisję Europejską. Oczyszczone przez nie ścieki spełniają wymogi standardów polskich i unijnych. Ochrony Wód 7
Ścieki oczyszczone w przydomowej oczyszczalni ścieków mogą być wprowadzane do: ziemi, wódpowierzchniowych, TYPY POŚ urządzeńwodnych. drenaż rozsączający filtr piaskowy ziemia osadnik gnilny I stopień oczyszczania (beztlenowy) filtr gruntoworoślinny złoże biologiczne i osadnik wtórny komora osadu czynnego i osadnik wtórny II stopień oczyszczania (tlenowy) woda urządzenie wodne odbiornik dr inż. Dariusz Zdebik mgr inż. Krzysztof Korczak Główny Instytut Górnictwa Zakład Ochrony Wód tel.: 32 259 24 80 email: dzdebik@gig.eu Dziękujemy za uwagę Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ochrony Wód 8