Choroba zwyrodnieniowa stawów Osteoartroza Reumatyzm Dr Maciej Starachowski www.swiatzdrowia.pl
Drogi Czytelniku! Ból jednego lub wielu stawów jest bardzo częstym powodem konsultacji lekarskiej. Często towarzyszy mu utrudnienie w wykonywaniu ruchów, niekiedy nawet niemożność poruszania chorą kończyną. Najczęstszą przyczyną wymienionych dolegliwości jest choroba zwyrodnieniowa stawów zwana w języku potocznym reumatyzmem lub osteoartrozą. Choroba jest ściśle związana z wiekiem (jej częstość występownia i nasilenie wzrastają z upływem lat), a wynika ze zużycia i zniszczenia elementów tworzących staw. Zmiany chorobowe najczęściej dotyczą dużych stawów biodrowego, kolanowego i stawów kręgosłupa. Choroba zwyrodnieniowa stawów nie ogranicza się tylko do stawów. Ból, ograniczenie ruchomości w stawach odbijają się na kondycji całego organizmu. Mięśnie w okolicy chorego stawu ulegają osłabieniu, a nawet zanikowi. Jeżeli rozpoznano u Ciebie chorobę zwyrodnieniową stawów, przeczytaj tą broszurę. Będziesz mógł zrozumieć chorobę oraz dowiesz się jak sam możesz sobie pomóc. Dowiesz się również jak działają leki, które zażywasz.
Co to jest choroba zwyrodnieniowa stawów? Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoarthritis) jest postacią zapalenia stawów, która charakteryzuje się utratą płynności i ograniczeniem zakresu ruchów stawów. Typowe objawy zapalenia (zaczerwienienie, zwiększone ucieplenie skóry nad chorym stawem) są najczęściej słabo widoczne lub nieobecne. Jak często występuje i co może powodować powstanie choroby zwyrodnieniowej stawów? Choroba zwyrodnieniowa stawów jest najczęściej spotykaną postacią zapalenia stawów. Na całym świecie chorują na nią dziesiątki milionów ludzi. Ocenia się, że praktycznie każda osoba powyżej 60 roku życia jest dotknięta tą chorobą, ale często objawy są słabo zauważalne. U niektórych osób istnieje wrodzona predyspozycja do choroby zwyrodnieniowej stawów. Wynika to ze zmian struktury białek tworzących chrząstkę stawową. Chrząstka stawowa (w warunkach prawidłowych
idealnie gładka) pokrywa powierzchnię stykających się ze sobą kości i jej prawidłowa budowa jest niezbędna dla płynnych ruchów w stawach. Te pozornie nieistotne zmiany predysponują do uszkodzeń i degeneracji. W części przypadków choroba zwyrodnieniowa stawów jest wynikiem powtarzających się urazów. Przyczyny choroby zwyrodnieniowej stawów: Wiek najważniejsza przyczyna choroby Czynniki dziedziczne Otyłość nadmierna masa ciała jest ważnym czynnikiem, szczególnie w przypadku stawów kolanowych i biodrowych Urazy Choroby metaboliczne np. niedoczynność tarczycy
Objawy Typowe obajwy polegają na sztywności, ograniczeniu zakresu ruchów i bólu w stawach. Objawy nasilają się po forsownym wysiłku. W wielu przypadkach ból i upośledzenie ruchomości nie występują pomimo dużych zmian degeneracyjnych stwierdzanych w badaniu rentgenowskim. Zmiany w stawach Jeżeli choroba zwyrodnieniowa stawów zależy od nieprawidłowości w budowie białek tworzących chrząstkę stawową, zmiany chorobowe mogą dotyczyć wielu stawów. Jeżeli natomiast choroba jest wynikiem urazu, może obejmować tylko jeden staw. Choroba zwyrodnieniowa stawów obejmuje najczęściej biodra, kolana, kręgosłup, ramiona. Niekiedy proces chorobowy toczy się w stawach palców, kciuka oraz dużego palca stopy. Aby zrozumieć charakter choroby, najlepiej porównać zdrowy staw z obrazem stawu zmienionego chorobowo. W przebiegu choroby powierzchnia chrząstki stawowej (w warunkach normalnych idealnie gładka) ulega osłabieniu i staje się chropowata na skutek powstających
w niej nadżerek. W miarę jak chrząstka ulega degeneracji, staw deformuje się, a na kościach w okolicy przyczepów wiązadeł tworzą się narośla i wyrostki. W niektórych przypadkach chrząstka ulega całkowitemu zniszczeniu i kość trze o kość, powodując ból. Sztywność i deformacja pogłębiają się stopniowo z upływem lat bez objawów ze strony całego organizmu. To odróżnia chorobę zwyrodnieniową stawów od reumatoidalnego zapalenia stawów, które rozwija się wcześniej i postępuje dużo szybciej. Reumatoidalne zapalenie stawów dotyczy zazwyczaj tych samych stawów po obu stronach, chorobie towarzyszy obrzęk, zaczerwienienie i zwiększone ucieplenie skóry w okolicy zajętych stawów, a także ogólne osłabienie, gorączka i utrata masy ciała.
Zmiany w poszczególnych okolicach ciała Zwykle choroba zwyrodnieniowa obejmująca staw biodrowy powoduje ból w okolicy krocza lub uda. U niektórych pacjentów ból związany z chorobą może promieniować do pośladków, kolan lub wzdłuż uda. Proces zwyrodnieniowy powoduje utrudnienia w chodzeniu (utykanie). Dochodzi do ograniczenia zakresu ruchów kończyn dolnych (np. trudności lub niemożność stanięcia w rozkroku). Mówi się, że biodro płacze kolanem. Jeżeli dolegliwości bólowe ze strony kolana nie znajdują potwierdzenia w badaniu rentgenowskim, należy poszukać przyczyny również w stawie biodrowym.
Choroba zwyrodnieniowa stawów palców przejawia się kostnymi guzowatościami dookoła stawów palców. Towarzyszą im ból i sztywność. Jeżeli guzowatości tworzą się na końcu palców, nazywa się je guzkami Heberdena, jeżeli lokalizują się w środku długości, noszą nazwę guzków Boucharda. Należy pamiętać, że osłabienie w nogach, zaburzenia w oddawaniu stolca lub moczu mogą wynikać ze zmian degeneracyjnych w stawach kręgosłupa i ucisku narośli kostnych na nerwy. Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa może powodować zależnie od umiejscowienia zmian zwyrodnieniowych bóle i objawy takie jak drętwienie oraz objawy związane z uciskiem na nerwy przebiegające przez kręgosłup. Bóle głowy w okolicy potylicy, drętwienie barków i rąk bardzo często swoje źródło mają właśnie w chorobie zwyrodnieniowej szyjnego odcinka kręgosłupa. Drugim odcinkiem kręgosłupa bardzo narażonym na zmiany zwyrodnieniowe jest odcinek krzyżowolędźwiowy. Bóle krzyża występują przy dłuższym staniu, przy pochylaniu się lub dźwiganiu ciężarów. Choroba zwyrodnieniowa stawów stopy dotyczy najczęściej stawów palucha. Towarzyszy jej ból, sztywność i guzowate zmiany. Noszenie obuwia na wysokim obcasie pogarsza przebieg choroby i nasila objawy. Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych może powodować ból i sztywność w obrębie kolan. Chory odczuwa podczas ruchów przeskakiwanie, chrupanie i skrzypienie oraz strzelanie. Choroba powoduje utrudnienia we wchodzeniu lub zchodzeniu ze schodów. Utrzymywanie mięśni w otoczeniu chorego stawu kolanowego w bezczynności powoduje ich osłabienie i stopniowy zanik.
W jaki sposób leczy się chorobę zwyrodnieniową stawów? W najbardziej zaawansowanych przypadkach, gdy dolegliwo ści bólowe występują również w spoczynku, można zniszczony staw zamienić na sztuczny. Tego typu zabiegi chirurgiczne przeprowadza się coraz częściej i z dobrym skutkiem są one jednak niezwykle kosztowne. Przed operacją należy koniecznie schudnąć, otyłość i nadwaga przyspieszają zużycie sztucznego stawu. Bardzo ważną rolę odgrywa rehabilitacja, np.: odpowiednio zaplanowana gimnastyka, czasami specjalne wyciągi lub noszenie kołnierza ortopedycznego, a dodatkowo różnego rodzaju poduszki podpierające kark w czasie snu. Należy pamiętać o tym, że niezmiernie istotnym elementem leczenia objawowego, a także w zapobieganiu postępu choroby, jest zmniejszenie masy ciała u osób z nadwagą. Nawet utrata kilku zbędnych kilogramów przynosi szybką i zauważalną przez chorego poprawę.
Pamiętaj! Osoby przyjmujące lek lub leki należące do omawianej grupy (sprawdź w tabeli) powinny wiedziećo potencjalnych działaniach niepożądanych i zagrożeniach. Szczególnie że opracowano nowe, bezpieczniejsze leki oraz metody prewencji uszkodzeń przewodu pokarmowego. Poznano już czynniki, których obecność podnosi ryzyko powikłań ze strony przewodu pokarmowego. Możesz w dalszej części broszury sprawdzić swój stopień zagrożenia działaniami niepożądanymi i powikłaniami. Istnieją już znacznie bezpieczniejsze leki przeciwzapalne (tzw. COX-2 inhibitory, m.in. rofekoksyb), które stanowią ogromny postęp w leczeniu, także choroby zwyrodnieniowej stawów.
Farmakoterapia. Leki stosowane w chorobie zwyrodnieniowej stawów mają na celu zmniejszenie lub zniesienie bólu oraz poprawę sprawności ruchowej. W leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawów stosuje się leki, które można podzielić na dwie grupy. Leki należące do pierwszej działają głównie przeciwbólowo. W drugiej grupie znajdują się leki, które oprócz działania przeciwbólowego mają również działanie przeciwzapalne; nazywa się je niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). Leki te szybko i skutecznie likwidują objawy choroby zwyrodnieniowej stawów ból ustępuje, zwiększa się zakres ruchów w stawach, zmniejszają się obrzęki stawów. Środki te nie są jednak obojętne dla zdrowia. Przyjmowanie tradycyjnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych może uszkadzać przewód pokarmowy, nerki i układ krwiotwórczy. Najistotniejsze z punktu widzenia bezpieczeństwa pacjenta są działania uszkadzające przewód pokarmowy. Działanie uszkadzające występuje niezależnie od drogi podania czopki i iniekcje (zastrzyki) mogą wywoływać te same objawy co tabletki. Podobnie, forma tabletek nie wpływa na stopień bezpieczeństwa.
Leki działające głównie przeciwbólowo: Paracetamol W lecznictwie wykorzystuje się jego działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Swoje lecznicze właściwości wykazuje dzięki oddziaływaniu na ośrodki czucia bólu i regulacji temperatury ciała w mózgu. Jest to popularny środek przeciwbólowy używany samodzielnie lub w połączeniu z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Dotychczas uważano, że jest bezpieczniejszy dla przewodu pokarmowego od aspiryny i leków podobnych. Najnowsze doniesienia przeczą tej opinii. Kodeina Kapsaicyna Ostatnie badania pokazują, że przekroczenie dobowej dawki 2 gr paracetamolu powoduje kilkakrotny wzrost ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego. Natomiast połączenie paracetamolu z aspiryną lub lekami podobnymi (patrz tabela) zwiększa ryzyko krwawienia z żołądka lub dwunastnicy kilkunastokrotnie.
Leki działające przeciwbólowo i przeciwzapalnie: Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) Są one najczęściej na świecie stosowanymi lekami. Wykorzystuje się ich działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i obniżające temperaturę ciała. Stosowane w chorobie zwyrodnieniowej stawów, zmniejszają lub znoszą ból, zwiększają zakres ruchów w stawach, zmniejszają obrzęk. Czynnikiem najmocniej ograniczającym ich zastosowanie są objawy niepożądane ze strony przewodu pokarmowego. COX-2 inhibitory Opracowano nową klasę leków przeciwzapalnych, które nazwano COX-2 inhibitorami. Leki te tak samo jak stare leki znoszą ból i odczyn zapalny, jednak liczba działań niepo-żądanych ze strony przewodu pokarmowego pozostaje na poziomie placebo. Okazało się jednak, że ich stosowanie związane jest ze wzrostem ryzyka chorób serca. Z tego powodu są wycofane z użycia.
CIM Sp. z o.o. Al. Jerozolimskie 101/49 02-011 Warszawa tel. kom. 515 138 365 tel. stacjonarny: 22 4012412 email: pharmascope@swiatzdrowia.pl