Rozdział 8. Grafika wektorowa Corel DRAW Grafika wektorowa jest całkowicie odmiennym podejściem do prezentacji, tworzenia i przekształcania obrazów komputerowych. Ma ona silne powiązanie z geometrią i służy przede wszystkim do tworzenia sztucznych obrazów, które można opisać matematycznie. A więc z jej użyciem możemy stworzyć rysunek techniczny przekroju tokarki, ale nie będziemy w stanie przekształcić zdjęcia z aparatu cyfrowego. Dlatego zanim zdecydujemy się na grafikę wektorową, zastanówmy się, czy na pewno nasz obraz jest sztucznie wygenerowany i rozbieralny na podstawowe elementy prymitywne. Rysunek 8.1. Przykładowy obrazek wektorowy Grafika wektorowa posługuje się pewnymi pojęciami obecnymi we wszystkich programach komputerowych. Są to następujące pojęcia: węzeł, linia, krzywa Béziera, wypełnienie, krawędź. Ten skromny zestaw podstawowych elementów występuje we wszystkich programach do grafiki wektorowej (a częściowo również w programach do grafiki rastrowej). Za pomocą tych elementów można tworzyć bardziej skomplikowane kształty, jednak każdy dowolnie skomplikowany obrazek jest rozkładalny na wymienione wyżej elementy. Aktualnie na rynku trudno mówić o dużej konkurencji w zakresie grafiki wektorowej. Istnieje co prawda wiele programów specjalistycznych (np. do rysunków technicznych), jednak programów do rysowania odręcznego nie jest wiele. Obecnie najbardziej popularnym jest Corel DRAW. Jednak istnieje konkurencyjna alternatywa dla niego, która jest całkowicie darmowa jest to program InkScape. W ostatnim czasie poczyniono wielki krok jakościowy naprzód i można uznać ten program za coraz lepszy, a na pewno jest już znakomitym narzędziem do grafiki amatorskiej. Przedstawiony dalej program Corel DRAW posiada większość cech współczesnych programów do grafiki wektorowej i dlatego w dalszej części będziemy opisywać wszystkie podstawowe zagadnienia na jego przykładzie. Program InkScape jest jednak wystarczająco zaawansowany, aby wykorzystać go do ćwiczeń przedstawionych w dalszej części rozdziału.
184 Część II. Programy użytkowe w technologii informacyjnej Praca z programem Program Corel DRAW podobnie jak większość programów wektorowych posiada standardowy interfejs programu graficznego, w którym najważniejsze narzędzia są umieszczone na paskach (rysunek 8.2). Rysunek 8.2. Typowy zestaw pasków: Standardowy, Właściwości i Przybornik Pasek właściwości podobnie jak w przypadku programu Corel PHOTO-PAINT zmienia się w zależności od wybranego narzędzia. Większą część ekranu zajmuje obszar rysowania. W przeciwieństwie do poprzedniego programu nie określamy żadnych rozmiarów naszego rysunku, ponieważ jedną z istotnych cech grafiki wektorowej jest brak ograniczenia rozmiaru rysunku. Dlatego też po kliknięciu menu Plik/Nowy natychmiast pojawi się pusta kartka, na której możemy rysować (rysunek 8.3). Rysunek 8.3. Wygląd obszaru roboczego Na środku obszaru roboczego widzimy zarys kartki papieru A4. Nie jest to ograniczenie przestrzeni rysowania, a jedynie orientacyjna informacja o elementach, które znajdują się w obszarze wydruku. Tak więc możemy rysować poza kartką, jednak podczas wydruku brany będzie pod uwagę tylko obszar znajdujący się wewnątrz kartki. Po lewej stronie kartki i u góry możemy znaleźć linijki. Ich podziałka odpowiada aktualnie wybranej jednostce długości i co ważne przy prawidłowo dobranym sterowniku drukarki będzie dokładnie odmierzać wielkość rysunku uzyskanego na wydruku. Jest to podstawowa cecha każdego programu graficznego dokładność odwzorowania wymiarów na wydruku. Jedną z najważniejszych zasad w trakcie pracy z programem do grafiki wektorowej jest używanie właściwego narzędzia do zaznaczania obiektów. Najwięcej pomyłek podczas rysowania będzie spowodowanych niewłaściwie wybranym narzędziem. Od tej pory musimy zapamiętać, że po narysowaniu dowolnego elementu obrazu natychmiast zmieniamy narzędzie
Rozdział 8. Grafika wektorowa Corel DRAW 185 na Wskaźnik ( ). Taki sposób pracy ułatwi początkującym użytkownikom korzystanie z programu i usunie podstawowe błędy na rysunkach, takie jak nadmiarowe linie i figury o mikroskopijnych rozmiarach, które powstały w wyniku próby zaznaczenia obiektu narzędziem do tego nieprzystosowanym. Linie i węzły Najważniejszym podstawowym elementem każdego programu wektorowego jest linia i węzeł. Za ich pomocą można budować bardziej skomplikowane figury, jednak program dalej będzie traktował je jako zbiór linii. Do narysowania linii wybierzmy narzędzie Rysunek odręczny ( ). Zanim zaczniemy rysować linie, spróbujmy zapoznać się lepiej z narzędziem. W tym celu przenosimy kursor nad obszar rysowania i trzymając wciśnięty lewy przycisk myszki rysujemy dowolny kształt (rysunek 8.4). Rysunek 8.4. Przykładowa linia Po puszczeniu przycisku myszki można dotrzeć dwie rzeczy: po pierwsze, nasz kształt został przez program automatycznie wygładzony. Spowodowane jest to zamianą kształtu na opis matematyczny, a to z kolei upraszcza i wygładza nasz rysunek (widoczne na linii małe kwadraciki są obliczonymi przez program węzłami). Po drugie, wokół rysunku pojawiła się otoczka w postaci czarnych kwadratów oraz krzyżyka określającego środek obiektu. Należy pamiętać, aby natychmiast zmienić narzędzie na Wskaźnik. Od tej pory, ilekroć będzie mowa o kliknięciu obiektu, będzie to oznaczało użycie Wskaźnika i wskazanie jakiegokolwiek elementu graficznego obiektu (np. linii, wypełnienia, punktu itd.). Linia stała się obiektem złożonym z wielu węzłów i łączących je krzywych. Jednak bez względu na liczbę elementów znajdujących się wewnątrz z punktu widzenia Corela jest to jeden obiekt i traktowany jest jako całość. Spróbujmy zmodyfikować nasz rysunek. Podobnie jak w przypadku programu Corel PHO- TO-PAINT możemy chwycić jeden z narożników otoczki i zmienić rozmiar obiektu. Jednak w przeciwieństwie do poprzedniego programu nie musimy zatwierdzać zmiany klawiszem Enter. Jest to spowodowane tym, że obrazy wektorowe można w dowolny sposób przekształcać bez utraty jakości. Nawet wielokrotne powiększanie, obracanie i deformowanie obrazu wektorowego nie powoduje najmniejszego pogorszenia jakości. To jest najważniejsza przewaga grafiki wektorowej nad rastrową. Kliknijmy teraz ponownie obiekt. Zmieni się kształt otoczki zamiast czarnych kwadratów pojawiły się strzałki (rysunek 8.5). Możemy chwycić jedną ze strzałek i obrócić obiekt. Taka operacja również nie powoduje utraty jakości. Należy zadać pytanie, względem czego obiekt jest obracany? Jak widać, w środku obiektu pojawił się punkt. Punkt ten można przesunąć za pomocą myszki i w ten sposób zmienić środek obrotu.
186 Część II. Programy użytkowe w technologii informacyjnej Rysunek 8.5. Otoczka obrotów Oczywiście każdy z obiektów można swobodnie przenosić po całym obszarze rysowania. W tym celu należy chwycić go narzędziem Wskaźnik i trzymając lewy przycisk myszki przesunąć w pożądane miejsce. Omówione operacje (przesunięcie, zmiana rozmiaru, obrót) są możliwe do wykonania na każdym obiekcie, bez względu na jego zawartość, jako że są to podstawowe operacje matematyczne, jakie można wykonać na płaszczyźnie. Skasujmy dotychczasowy obiekt. Po upewnieniu się, że jest zaznaczony (obwódka w postaci czarnych kwadratów lub strzałek), naciskamy klawisz Delete na klawiaturze, a obiekt zniknie. Do tej pory rysowaliśmy linie z wolnej ręki w postaci krzywej. Należy jednak zaznaczyć, że w większości przypadków będziemy mieli do czynienia z rysunkami ściśle geometrycznymi, gdzie nie ma swobody odręcznego rysowania. Musimy mieć możliwość rysowania idealnie prostych linii zawierających się między dwoma wskazanymi punktami. Okazuje się, że wykorzystywane przed chwilą narzędzie Rysunek odręczny posiada jeszcze jeden tryb pracy, w którym możemy rysować linie proste. Wymaga to innego sposobu zaznaczania początku i końca. Zamiast jak poprzednio trzymać wciśnięty przycisk myszki, tym razem klikniemy pojedynczo w dowolnym miejscu obszaru rysowania i przesuniemy myszkę. Jak widać, od miejsca kliknięcia ciągnie się linia prosta. Przesuwamy kursor w inne miejsce i ponownie klikamy. Narysowana zostanie linia (tym razem prosta) rysunek 8.6. Rysunek 8.6. Linia prosta Po wykonaniu tej operacji musimy pamiętać o zmianie narzędzia na Wskaźnik. Powstała linia to odcinek rozciągnięty pomiędzy dwoma węzłami. Węzły te widoczne są jako małe puste kwadraty na końcach linii. Należy zwrócić uwagę, że mają one różne rozmiary. Okazuje się, że Corel rozróżnia początek linii (oznaczony większym węzłem) od jej końca (mniejszy węzeł). Ma to bardzo ważne konsekwencje podczas rysowania łamanych, o czym za chwilę. Taka linia pozwala oczywiście na przeprowadzenie podstawowych operacji. Możemy dodatkowo spróbować uchwycić jeden z końców linii narzędziem Wskaźnik i przenieść w inne miejsce. Widać, że węzły są swobodnie przenoszone po całym obszarze rysowania, a linia zawsze rozciąga się pomiędzy nimi. Linie zawsze można przedłużyć o następny segment. Wybierzmy ponownie narzędzie Rysunek odręczny i tym razem kliknijmy dokładnie w koniec narysowanej już linii. W ten sposób
Rozdział 8. Grafika wektorowa Corel DRAW 187 do naszego obiektu dodamy dodatkowy segment. Przesuńmy kursor w inne miejsce i ponownie kliknijmy. Pojawią się dwie linie ze środkowym węzłem wspólnym dla obydwu. Oczywiście, po przełączeniu się na Wskaźnik możemy uchwycić środkowy węzeł i swobodnie przenieść go w inne miejsce (rysunek 8.7). Rysunek 8.7. Obiekt złożony z dwóch linii o wspólnym węźle Powstała linia łamana, która dalej jest ukierunkowana, ponieważ na swoich końcach ma różnej wielkości węzły i możemy wyróżnić jej początek (po lewej) oraz koniec (po prawej). Spróbujmy teraz dodać kilka dodatkowych segmentów, tworząc bardziej skomplikowaną łamaną (rysunek 8.8).! Jeśli źle rozpoczniemy rysowanie nowej linii (nie zaczynając idealnie na końcu starej), Corel stworzy nowy obiekt i nie będzie to już łamana, ale dwa osobne, niezwiązane ze sobą obiekty. Należy zachować precyzję podczas rozpoczynania nowych linii, tak aby zacząć je dokładnie w miejscu końca istniejącej łamanej. Rysunek 8.8. Łamana wykonana z pojedynczych linii Wszystkie operacje, jakie do tej pory wykonaliśmy na obiekcie, kończyły się wyborem Wskaźnika, który umożliwia swobodne manipulowanie obiektem. Jednak to tylko pierwsza z dwóch możliwości manipulacji obiektem. Użycie Wskaźnika to praca w trybie edycji obiektu. Teraz przejdziemy do trybu edycji węzłów. W tym celu wybieramy narzędzie Kształt ( ). Natychmiast możemy zaobserwować, że nasz obiekt pozbył się otoczki i widzimy już tylko węzły (rysunek 8.9). W trybie edycji węzłów mamy możliwość swobodnego przenoszenia węzłów po rysunku, jednak co chyba najważniejsze możemy dodatkowo dodawać i usuwać węzły. Spróbujmy teraz kliknąć dwukrotnie dowolny prosty odcinek linii. Powinien pojawić się automatycznie nowy węzeł. W podobny sposób możemy usunąć dowolny węzeł, dwukrotnie go klikając. Nasza łamana posiada w tej chwili początek i koniec. Jest to więc łamana otwarta. Takie łamane nie mogą być wypełniane wewnątrz żadnym kolorem. Dlatego spróbujemy teraz zamknąć
188 Część II. Programy użytkowe w technologii informacyjnej łamaną. W tym celu zaznaczamy (ciągle w trybie edycji węzłów) węzeł początkowy i końcowy. Zaznaczone węzły powinny zostać pogrubione. Aby zaznaczyć dwa węzły naraz, należy podczas zaznaczania drugiego przytrzymać klawisz Shift. Następnie odszukujemy na pasku właściwości przycisk Złącz dwa węzły ( ) i klikamy go. Krzywa zostanie zamknięta i możemy teraz wybrać dowolny kolor z palety w celu jej wypełnienia (rysunek 8.10). Rysunek 8.9. Tryb edycji węzłów Rysunek 8.10. Połączenie węzłów i wypełnienie kolorem Usuńmy nasz rysunek. W tym celu przejdźmy do trybu edycji węzłów, wybierając narzędzie Wskaźnik, klikając obiekt i naciskając klawisz Delete. Spróbujemy teraz zamienić proste linie na krzywe Béziera. W tym celu narysujemy podwójną łamaną w kształcie litery V i przejdziemy do trybu edycji węzłów z użyciem narzędzia Kształt (rysunek 8.11). Rysunek 8.11. Przykładowy rysunek do ćwiczenia z krzywymi Zaznaczmy środkowy węzeł i kliknijmy Przekształć w krzywą ( ). Spowoduje to pojawienie się dodatkowych czarnych kwadratów na lewej prostej (rysunek 8.12).