WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA

Jerzy Szczotka, Tomasz Demendecki WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA niedoceniane aktywa przedsiębiorcy Jak chronić i jak korzystać z ochrony? Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego OIC Poland Lublin, 2009

Projekt Ochrona własności intelektualnej program informacji dla przedsiębiorców Polski Wschodniej jest finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Działania 5.4 Zarządzanie własnością intelektualną, Poddziałanie 5.4.2 Popularyzacja wiedzy w zakresie własności intelektualnej osi priorytetowej 5 Dyfuzja innowacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Projekt jest realizowany przez Polską Fundację Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego OIC Poland na podstawie umowy nr U-POIG.05.04.00-00-022/08-00 z dnia 03 lutego 2009 r. zawartej z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości. Copyright by Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego OIC Poland Wydawca: Polska Fundacja Ośrodków Wspomagania Rozwoju Gospodarczego OIC Poland ul. Mełgiewska 7-9, 20-209 Lublin tel.: + 48 81 749 17 70 fax: + 48 81 749 32 13 e-mail: sekretariat@oic.lublin.pl we współpracy z: Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie ul. Mełgiewska 7-9, 20-209 Lublin tel./ fax: + 48 81 749 17 77 e-mail: sekretariat@wsei.lublin.pl ISBN 978-83-62074-00-6 Skład, łamanie tekstu i projekt okładki: Marek Szczodrak

Spis treści WSTĘP 5 CZĘŚĆ I. WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA (Jerzy Szczotka) 7 1. Pojęcie własności intelektualnej 7 2. Zakres przedmiotowy własności intelektualnej 7 3. Ochrona prawna własności intelektualnej 9 4. Rola własności intelektualnej w działalności gospodarczej 10 CZĘŚĆ II. WŁASNOŚĆ PRZEMYSŁOWA 11 1. Wynalazki (Jerzy Szczotka) 11 A. Pojęcie wynalazku 11 B. Zgłoszenie wynalazku do Urzędu Patentowego 12 C. Pierwszeństwo do uzyskania ochrony 13 D. Ochrona wynalazku - patent 13 E. Ochrona wynalazku poza granicami Polski 14 2. Wzory użytkowe (Jerzy Szczotka) 15 A. Pojęcie wzoru użytkowego 15 B. Prawo ochronne na wzór użytkowy 15 3. Wzory przemysłowe (Jerzy Szczotka) 16 A. Pojęcie wzoru przemysłowego 16 B. Ochrona wzoru przemysłowego prawo z rejestracji 17 C. Zgłoszenie wzoru przemysłowego do Urzędu Patentowego 18 D. Ochrona wzoru przemysłowego poza granicami Polski 18 4. Znaki towarowe (Jerzy Szczotka) 19 A. Istota i funkcje znaków towarowych 19 B. Pojęcie znaku towarowego 19 C. Prawo ochronne na znak towarowy 20 D. Zgłoszenie znaku towarowego do Urzędu Patentowego 21 E. Ochrona znaku towarowego poza granicami Polski 24 5. Oznaczenia geograficzne (Tomasz Demendecki) 24 A. Pojęcie oznaczeń geograficznych i ich funkcje 24 B. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony 25 C. Zgłoszenie oznaczenia geograficznego do Urzędu Patentowego 25 D. Ochrona oznaczenia geograficznego prawo z rejestracji 26 E. Szczególne zasady ochrony oznaczeń geograficznych produktów rolnych i środków spożywczych 26 1. Pojęcie oznaczenia geograficznego produktu rolnego lub środka spożywczego 26 2. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony 27 3. Zgłoszenie oznaczenia w postępowaniu rejestrowym 27 4. Prawo z rejestracji 28 F. Szczególne zasady ochrony produktów tradycyjnych - wzmianka 29 3

G. Szczególne zasady ochrony oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych 30 1. Pojęcie oznaczenia geograficznego napoju spirytusowego 30 2. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony 30 3. Zgłoszenie oznaczenia w postępowaniu rejestrowym 31 4. Prawo z rejestracji 32 6. Topografie układów scalonych (Tomasz Demendecki) 32 A. Pojęcie topografii układu scalonego 32 B. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony 33 C. Zgłoszenie topografii do Urzędu Patentowego 33 D. Ochrona topografii prawo z rejestracji 34 7. Firma (Tomasz Demendecki) 35 A. Pojęcie firmy. Zasady tworzenia firmy i jej budowa 35 B. Funkcje firmy 37 C. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony 37 D. Ochrona prawo do firmy 37 8. Nowe odmiany roślin (Tomasz Demendecki) 38 A. Pojęcie nowej odmiany roślin 38 B. Podmioty uprawnione do uzyskania ochrony. 40 C. Zgłoszenie do Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych 40 D. Ochrona odmiany wyłączne prawo do nowej odmiany roślin 41 9. Know-how (tajemnica przedsiębiorstwa) (Jerzy Szczotka) 43 CZĘŚĆ III. WŁASNOŚĆ LITERACKA I ARTYSTYCZNA (Prawo autorskie i prawa pokrewne) (Jerzy Szczotka) 45 1. Przedmiot ochrony prawa autorskiego utwór 45 2. Ochrona utworu autorskie prawa majątkowe 46 3. Podmiot autorskich praw majątkowych 47 4. Ochrona praw pokrewnych 47 CZĘŚĆ IV. REALIZATOR PROJEKTU (Małgorzata Plak) 49 ZAŁĄCZNIKI 51 Załącznik nr 1 Formularz wniosku o udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy 52 Załącznik nr 2 Formularz wniosku o udzielenie patentu na wynalazek 54 Załącznik nr 3 Formularz wniosku o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy 56 Załącznik nr 4 Formularz wniosku o udzielenie prawa z rejestracji na wzór przemyslowy 58 Załącznik nr 5 Formularz wniosku o udzielenie zgloszenia na oznaczenie georaficzne 60 Załącznik nr 6 Formularz wniosku o udzielenie dodatkowego prawa ochronnego 62 4

WSTĘP Jednym z najcenniejszych aktywów nowoczesnej firmy jest znana i ceniona marka, logo, znak towarowy, lub wzór opakowania. Wartości te budują rynkową tożsamość przedsiębiorstwa i często decydują o zdolności do generowania zysku. Także prawa do korzystania ze stworzonej lub zakupionej technologii, rozwiązań konstrukcyjnych, dokonanych wynalazków lub opracowanego designu mają decydujący wpływ na wartość i pozycję rynkową przedsiębiorstwa oraz perspektywy rozwoju. Konieczne jest zatem dostarczanie przedsiębiorcom wiedzy i umiejętności w zakresie identyfikacji rozwiązań innowacyjnych kwalifikujących się do ochrony, a także procedur i metod uzyskiwania ochrony własności przemysłowej. Niniejsza opracowanie powstało w wyniku realizacji projektu pt. Ochrona własności intelektualnej program informacji dla przedsiębiorców Polski Wschodniej, którego głównym celem jest upowszechnienie stosowania prawa własności intelektualnej przez przedsiębiorców z terenu Polski Wschodniej. W ramach projektu zostanie zorganizowanych 5 konferencji, które odbędą się w głównych miastach wojewódzkich objętych działaniem projektu: Lublinie, Kielcach, Rzeszowie, Białymstoku i Olsztynie, by przybliżyć uczestnikom najważniejsze zagadnienia chroniące własność intelektualną, zaproponować wymianę doświadczeń oraz zachęcić do nawiązania wzajemnych kontaktów. Poprzez udział w 16-godzinnych warsztatach Beneficjenci projektu 300 przedsiębiorców zdobędzie wiedzę i umiejętności w jaki sposób chronić prawnie swoje innowacyjne pomysły. Poprzez udział w projekcie zachęcimy i obejmiemy wsparciem firmy, które zdecydują się na wystąpienie do odpowiednich organów o uzyskanie ochrony własności intelektualnej na obszarze Polski oraz za granicą, w celu uzyskania wyłączności do korzystania z chronionego prawnie dobra i zwiększenia możliwość zrekompensowania kosztów opracowania nowych technologii. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i realizowany w ramach Działania 5.4 Zarządzanie własnością intelektualną, Poddziałanie 5.4.2 Popularyzacja wiedzy w zakresie własności intelektualnej osi priorytetowej 5 Dyfuzja innowacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Przekazana Państwu Publikacja zawiera kompendium wiedzy z zakresu ochrony własności intelektualnej w świetle przepisów Polskich i Unijnych, własności przemysłowej oraz własności literackiej i artystycznej oraz wyjaśnia jak chronić i jak korzystać z ochrony. 5

6

CZĘŚĆ I WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA (Jerzy Szczotka) 1. Pojęcie własności intelektualnej Oczywiste jest, że każdy przedsiębiorca dba o swoje rzeczy (dobra materialne) budynki, lokale, pojazdy, sprzęt komputerowy, biurowy i wszelkie inne urządzenia, służące do prowadzenia działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej. To są wszak jego aktywa i zarazem środki umożliwiające osiąganie dochodów (korzyści ekonomicznych). Nie ma wątpliwości, że dbałość przedsiębiorcy o te dobra to także ich ochrona, realizowana za pomocą wszelkich dostępnych instrumentów prawnych. Czy każdy przedsiębiorca zdaje sobie jednocześnie sprawę, że jego sukces gospodarczy w nie mniejszym stopniu zależy także od aktywów intelektualnych, tj. dóbr niematerialnych, wchodzących w skład jego majątku (przedsiębiorstwa), mających wymierną wartość komercyjną i mogących być samodzielnym przedmiotem obrotu na rynku? Dobra te zwiększające potencjał ekonomiczny przedsiębiorcy i stymulujące jego rozwój gospodarczy - określane są zbiorczym mianem własności intelektualnej i jako takie podlegają ochronie prawnej. Mogą one z punktu widzenia swego charakteru przybierać postać: rozwiązań, oznaczeń, utworów. Dobra intelektualne należy odróżnić od ich nośników, tj. przedmiotów materialnych (rzeczy), w których zostały ucieleśnione i dzięki którym można się z nimi zapoznać i z nich korzystać. 2. Zakres przedmiotowy własności intelektualnej Tak, jak wykorzystywane w działalności gospodarczej rzeczy mają zróżnicowaną postać i zastosowanie, tak też własność intelektualna obejmuje grupę różnorodnych dóbr odmiennych, co do charakteru, postaci i funkcji, a przez to także sposobu ochrony. Tradycyjnie, dziedzina własności intelektualnej dzielona jest na dwa podstawowe działy: własność przemysłową, własność literacką i artystyczną (prawo autorskie i prawa pokrewne). 7

Podkreślić trzeba, że istotne znaczenie w sferze działalności gospodarczej (także rolniczej) mają dobra intelektualne mieszczące się w zakresie obydwu wskazanych części. 1) Ustawodawca polski postanowił, że w ramach własności przemysłowej ochronie podlegają: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne pochodzenia towarów i usług, topografie układów scalonych, (podstawowa regulacja prawna dotycząca powyższych dóbr znajduje się w ustawie z dn. 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej tj. Dz. U. z 2003 r., Nr 119, poz. 1117 ze zm., dalej w skr. p.w.p.); firma (regulacja prawna w art. ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej w skr. k.c.); nowe odmiany roślin (regulacja prawna w ustawie z dn. 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie tj. Dz. U. z 2007 r., Nr 41, poz. 271 ze zm.); know-how (tajemnica przedsiębiorstwa). Istotne znaczenie dla ochrony własności przemysłowej, a podstawowe dla knowhow (tajemnicy przedsiębiorstwa), mają także przepisy ustawy z dn. 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tj. Dz. U. z 2003 r., Nr 153, poz. 1503 ze zm. dalej w skr. u.z.n.k.) oraz przepisy Kodeksu cywilnego (k.c.) o czynach niedozwolonych (art. 415 i nast.). Inne istotne akty prawa polskiego o charakterze ogólnym, dotyczące ochrony własności przemysłowej, to: Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dn. 20.05.2008 r. w sprawie rejestrów prowadzonych przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej Dz. U. Nr 91, poz. 564. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 29.08.2001 r. w sprawie opłat związanych z ochroną wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych Dz. U. Nr 90, poz. 1000 ze zm. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dn. 15.05.2008 r. w sprawie dokonywania zgłoszeń wynalazków, produktów leczniczych i produktów ochrony roślin, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych oraz prowadzenia korespondencji w postaci elektronicznej Dz. U. Nr 89, poz. 540. 2) Natomiast dziedzina własności literackiej i artystycznej w polskim ustawodawstwie obejmuje: utwory (chronione w ramach prawa autorskiego); artystyczne wykonania, fonogramy i wideogramy, nadania programów, wydania pierwsze oraz naukowe i krytyczne (chronione w ramach praw pokrewnych). Przepisy dotyczące własności literackiej i artystycznej znajdują się w ustawie z dn. 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm.). 8

Podkreślić trzeba, że decydujące znaczenie mają definicje ustawowe tych dóbr (trzeba zatem je znać), nie zaś powszechne ich rozumienie. 3. Ochrona prawna własności intelektualnej Podstawowym instrumentem prawnym, zapewniającym ochronę własności intelektualnej jest przyznane określonej osobie (może to być przedsiębiorca) prawo podmiotowe, gwarantujące wyłączność (monopol) na korzystanie z danego dobra intelektualnego i rozporządzanie nim. Jest to z reguły prawo o charakterze właścicielskim zasadą jest, że nikt poza podmiotem uprawnionym nie może w żaden sposób korzystać z tego dobra. Taka wyłączność to dla przedsiębiorcy szczególna szansa na dodatkowe korzyści ekonomiczne, to legalny element przewagi rynkowej konkurenci, muszą w tym zakresie respektować istniejącą ochronę monopolu, nie mogą swobodnie korzystać z chronionego dobra. Komercyjna eksploatacja własności intelektualnej może polegać: albo na uzyskaniu przez przedsiębiorcę dochodu z tytułu sprzedaży dobra intelektualnego (umowa wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności), albo na osiąganiu korzyści majątkowych: bezpośrednio z osobistego wykorzystywania tego dobra w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub/i z tytułu udzielanych innym podmiotom zezwoleń (licencji) na korzystanie z niego (w prawie własności przemysłowej udzielenie licencji wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, w prawie autorskim taka forma wymagana jest tylko dla licencji wyłącznej); licencja może mieć charakter pełny (zakres uprawnień licencjobiorcy jest taki sam jak licencjodawcy) lub ograniczony (zakres uprawnień licencjobiorcy jest węższy, aniżeli licencjodawcy), wyłączny (licencjobiorca ma zagwarantowaną wyłączność korzystania) lub niewyłączny (licencjodawca może udzielić licencji innym licencjobiorcom w takim samym zakresie); dochody z licencji przyjmują najczęściej postać okresowych opłat lub też udziału w zyskach osiąganych przez licencjobiorcę. Efektywne wykorzystanie potencjału gospodarczego własności intelektualnej zależy nie tylko od jej wartości rynkowej, lecz także od inwencji i strategii samego przedsiębiorcy. Pamiętać należy, że prawa wyłączne chroniące własność intelektualną są z reguły: ograniczone czasowo (okresy ochrony nie są jednolite), przez co wskazana jest nie tylko intensywna, lecz i racjonalna eksploatacja dobra intelektualnego; ograniczone terytorialnie, obejmując tradycyjnie obszar kraju; za sprawą jednak przepisów, gł. wspólnotowych oraz umów międzynarodowych istnieje możliwość (zwykle na podstawie odpowiedniego zgłoszenia) skorzystania z zakresu ochrony rozszerzonego terytorialnie poza granice Polski. Naruszenie prawa wyłącznego (nielegalne korzystanie z chronionego dobra intelektualnego) zagrożone jest sankcjami cywilnymi i karnymi. 9

Sankcje cywilne to z reguły: nakaz zaniechania naruszania, usunięcie skutków naruszenia (także poprzez ogłoszenie w prasie stosownego oświadczenia), naprawienie poniesionej przez uprawnionego szkody (np. poprzez zapłatę odpowiedniej kwoty pieniężnej), wydanie bezpodstawnie uzyskanych przez naruszającego korzyści. Osoba uprawniona może także żądać zaprzestania działań grożących naruszeniem prawa. Zasadą jest, że sądami właściwymi do rozpatrywania spraw cywilnych z zakresu własności intelektualnej są w pierwszej instancji sądy okręgowe, w drugiej zaś sądy apelacyjne. Sankcje karne to: grzywna, ograniczenie albo nawet pozbawienie wolności. 4. Rola własności intelektualnej w działalności gospodarczej Nikt obecnie nie neguje istotnej roli własności intelektualnej w działalności gospodarczej. Jest ona ważna dla każdego przedsiębiorcy, bez względu na rozmiar (skalę) działalności, jej rodzaj (np. produkcja, handel, usługi, przemysł, rolnictwo), miejsce (także wschodnia Polska) i formę prowadzenia (także indywidualna działalność, spółki, spółdzielnie i przedsiębiorstwa państwowe). Nie ulega wątpliwości, że w dzisiejszych czasach własność intelektualna to jeden z najskuteczniejszych instrumentów konkurencji gospodarczej, albowiem: pozwala obniżyć koszty działalności, zwiększyć jej wydajność, wzbogacić asortyment, podnieść jakość oferowanych produktów; umożliwia wzbogacenie oferty rynkowej o towary i usługi zupełnie nowe lub posiadające nowe właściwości, lepiej dostosowane do rosnących, pojawiających się lub zmieniających potrzeb konsumentów; daje przedsiębiorcy szansę na rozszerzenie kręgu podmiotowego i terytorialnego zarówno adresatów, jak i odbiorców oferowanych przez niego towarów i usług. pozwala wprowadzić modyfikacje organizacyjne i techniczne, zwiększające lub ułatwiające dostęp na rynku do oferowanych produktów (towarów i usług); przyczynia się do zwiększenia skuteczności i zasięgu reklamy, promocji oraz dostępu do informacji o przedsiębiorcy i jego ofercie; służy do budowania pozytywnego i przyjaznego wizerunku nowoczesnego przedsiębiorcy (renomy), dbającego o potrzeby klientów; umożliwia wykreowanie podmiotowej tożsamość przedsiębiorcy i podnosi jego rozpoznawalność na rynku; przyczynia się do wzmocnienia pozycji przedsiębiorcy wobec konkurentów, kontrahentów, konsumentów oraz wobec instytucji publicznych i finansowych (np. banków). 10

CZĘŚĆ II WŁASNOŚĆ PRZEMYSŁOWA 1. Wynalazki (Jerzy Szczotka) A. Pojęcie wynalazku Nowe intelektualne rozwiązania techniczne, zastosowane przez przedsiębiorcę, pozwalają prowadzić działalność gospodarczą w sposób wydajniejszy od konkurentów, tj. oferować produkty (towary i usługi) atrakcyjniejsze dla odbiorców tańsze, zróżnicowane asortymentowo, nowe lub ulepszone jakościowo, bardziej funkcjonalne, dostosowane do ich zmieniających się potrzeb. Dla przedsiębiorcy przewaga konkurencyjna na rynku oznacza wzrost poziomu dochodów. Każdy przedsiębiorca zdaje sobie sprawę, że komercyjna efektywność nowego intelektualnego rozwiązania zależy od zapewnienia sobie wyłączności na jego stosowanie. Najlepiej, gdy wyłączność ta gwarantowana jest przez ustawodawcę za pomocą skutecznych środków prawnych (wyłączność prawna). Jeśli jednak nie jest to możliwe przedsiębiorca sam powinien podjąć takie działania faktyczne, które w maksymalnie skutecznym stopniu zapewnią mu zachowanie rozwiązania w tajemnicy (wyłączność faktyczna). Polski ustawodawca, ze względu na rangę (doniosłość) rozwiązań technicznych, dzieli je na: wynalazki, wzory użytkowe, topografie układów scalonych oraz część dóbr objętych pojęciem know-how (tajemnica przedsiębiorstwa). Zrozumiałe jest, że rozróżnienie to łączy się z odmiennym sposobem a przez to i poziomem ochrony prawnej. Na podstawie art. 24 prawa własności przemysłowej (p. w. p) można przyjąć, że wynalazek podlegający opatentowaniu to rozwiązanie techniczne nowe, posiadające poziom wynalazczy i nadające się do przemysłowego stosowania. Generalnie, rozwiązanie to może dotyczyć samego towaru (urządzenia) lub też metody (sposobu) ich wytwarzania, bądź stosowania. Powołana definicja wskazuje na trzy cechy, jakie powinno posiadać rozwiązanie, aby mogło być uznane za wynalazek: nowość, poziom wynalazczy i nadawanie się do przemysłowego stosowania. Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią światowego stanu techniki. Przez stan techniki rozumie się natomiast wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało na całym świecie udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Za stanowiące część stanu techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków lub wzorów użytkowych, korzystających z wcześniejszego pierwszeństwa, nieudostępnione do wiadomości powszechnej, pod warunkiem ich ogłoszenia w sposób określony w ustawie. 11

Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy (specjalisty w danej dziedzinie), w sposób oczywisty, ze stanu techniki. Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku obecnie lub w przyszłości może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa. W uzupełnieniu definicji wynalazku ustawodawca polski wskazał przykładowo szereg dóbr, które za wynalazki nie mogą być uznane. Są to w szczególności: 1. odkrycia, teorie naukowe i metody matematyczne; 2. wytwory o charakterze jedynie estetycznym; 3. plany, zasady i metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gry; 4. wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki; 5. programy do maszyn cyfrowych; 6. przedstawienia informacji. W polskiej ustawie w sposób szczególny uregulowana została ochrona wynalazków biotechnologicznych. B. Zgłoszenie wynalazku do Urzędu Patentowego 12 Rozstrzygnięcia, czy dane rozwiązanie techniczne może być uznane za wynalazek i uzyskać ochronę, dokonuje Urząd Patentowy RP na podstawie zgłoszenia wynalazku, zawierającego: podanie, opis rozwiązania, zastrzeżenia patentowe, rysunki, skrót opisu. Od dnia 1.10.2008 r. zgłoszenie może być dokonane także w postaci elektronicznej. Postępowanie przed Urzędem Patentowym trwa zwykle kilka lat. Przepisy szczegółowo regulujące dokonywanie i rozpatrywanie zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych znajdują się w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 17.09.2001 r. (Dz. U. Nr 102, poz. 1119 ze zm.). Dokonanie zgłoszenia powinno być poprzedzone starannym rozeznaniem, czy zgłaszane rozwiązanie jest nowe i nieoczywiste, a zatem czy istnieje realna szansa na uzyskanie ochrony. Wymaga to dokładnego zapoznania się ze stanem techniki odpowiednie poszukiwania (badania) ułatwione są dzięki istniejącej informacji patentowej, na którą składają się dostępne on-line bazy danych Urzędu Patentowego RP, urzędów patentowych innych państw i organizacji. Zainteresowany ochroną przedsiębiorca może dokonać zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym, gdy zachodzi jedna z okoliczności: jest twórcą zgłoszonego wynalazku, wynalazku dokonał jego pracownik w ramach obowiązków ze stosunku pracy, wynalazek został dokonany na jego zamówienie w wyniku realizacji umowy cywilnoprawnej, w drodze umowy nabył od twórcy prawo zgłoszenia wynalazku.

Ważne jest także, że przedsiębiorca, który udzielił twórcy pomocy przy dokonaniu wynalazku, może korzystać z tego rozwiązania we własnym zakresie, także wtedy, gdy twórca wystąpi o ochronę patentową i ją uzyska. Pełnomocnikiem strony w postępowaniu przed Urzędem Patentowym w sprawach związanych z dokonywaniem i rozpatrywaniem zgłoszeń oraz utrzymywaniem ochrony wynalazków (także wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i topografii układów scalonych) może być tylko rzecznik patentowy. Nie ma jednak bezwzględnego przymusu korzystania z jego pośrednictwa zgłaszający może występować przed Urzędem Patentowym osobiście, a jeśli zgłaszającym jest osoba fizyczna jej pełnomocnikiem może być również współuprawniony, a także rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia. C. Pierwszeństwo do uzyskania ochrony Dla uzyskania ochrony decydujące znaczenie ma pierwszeństwo, określane: z reguły według daty zgłoszenia wynalazku, wyjątkowo, według daty wystawienia wynalazku na wystawie międzynarodowej (oficjalnej lub oficjalnie uznanej) lub wystawie publicznej w Polsce (wskazanej przez Prezesa Urzędu Patentowego). W tym przypadku konieczne jest ponadto dokonanie zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym w okresie 6 miesięcy od tej daty. Istotne jest postanowienie, wynikające z wielokrotnie nowelizowanej Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej z 1883 r., (tekst w zał. do Dz. U. z 1975 r. Nr 9, poz. 51), że data zgłoszenia do Urzędu Patentowego posłuży do oznaczenia pierwszeństwa w innym państwie, jeżeli zgłoszenie zostanie tam dokonane w okresie 12 miesięcy od tej daty (tzw. pierwszeństwo konwencyjne). Pierwszeństwo z wystawy i konwencyjne jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. D. Ochrona wynalazku - patent Ochrona wynalazku powstaje na skutek decyzji Urzędu Patentowego o udzieleniu patentu. Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Przedsiębiorca, który uzyskał patent, ma zatem prawo zakazać każdej innej osobie, niemającej jego zgody, korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy polegający na:. wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktu będącego przedmiotem wynalazku lub stosowania sposobu będącego przedmiotem wynalazku, jak też używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu lub importowaniu dla tych celów produktów otrzymanych bezpośrednio takim sposobem. 13

Patent jest zbywalny i podlega dziedziczeniu. Uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (jest to umowa licencyjna). Udzielone patenty podlegają wpisowi do rejestru patentowego jawnego i dostępnego dla wszystkich zainteresowanych. Urząd Patentowy na pisemny wniosek osoby zainteresowanej wydaje wyciągi z rejestru. Informacja o zgłoszeniu patentowym publikowana jest w Biuletynie Urzędu Patentowego, zaś o udzieleniu patentu w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Zastrzec trzeba, że z mocy prawa na niektóre rozwiązania, mimo że posiadają cechy wynalazku, patentów nie udziela się. Są to: 1. wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami; nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo; 2. odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt; przepis ten nie ma zastosowania do mikrobiologicznych sposobów hodowli ani do wytworów uzyskiwanych takimi sposobami; 3. sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach; przepis ten nie dotyczy produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu. W odniesieniu do produktów leczniczych i produktów ochrony roślin mogą być udzielane dodatkowe prawa ochronne. Wydłużają one 20-letni okres ochrony patentowej maksymalnie o 5 lat, a dokładnie o okres równy okresowi, który upłynął między datą dokonania zgłoszenia wynalazku a datą pierwszego zezwolenia na obrót opatentowanym produktem we Wspólnocie, pomniejszonemu o okres pięciu lat. Przedsiębiorca ponosi koszty uzyskania ochrony patentowej (opłaty jednorazowe za wniesienie i rozpatrzenie zgłoszenia obecnie podstawowa stawka to 550 zł) oraz jej utrzymania (opłaty okresowe przez cały czas ochrony). E. Ochrona wynalazku poza granicami Polski 14 Zasada terytorializmu ochrony sprawia, że wynalazek opatentowany w Polsce a przez to także ujawniony nie podlega ochronie na obszarze innych państw. Oznacza to, że poza granicami naszego kraju każdy może swobodnie korzystać z tego rozwiązania również w sposób zawodowy lub zarobkowy. Podmiot (także przedsiębiorca), który wcześniej zgłosił wynalazek w polskim Urzędzie Patentowym, może jednak rozszerzyć zakres terytorialny swej ochrony na inne państwa poprzez albo: 1. dokonanie odpowiednich, odrębnych zgłoszeń w urzędach patentowych poszczególnych krajów (istotne znaczenie ma tu tzw. pierwszeństwo konwencyjne skuteczne w 172 państwach Konwencji paryskiej) jest to działanie mało praktyczne i dosyć kosztowne (np. obwiązuje tzw. przymus rzecznikowski); 2. dokonanie zgłoszenia w jednym z regionalnych urzędów patentowych, pozwalające uzyskać ochronę we wszystkich państwach należących do danego regionalnego porozumienia; znaczenie ma tu przede wszystkim Europejska Organizacja Patentowa (EPO), utworzona na podstawie Konwencji monachijskiej o patencie

europejskim z 1973 r. (tekst polski: Dz. U. z 2004 r., Nr 79, poz. 737), skupiająca ponad 30 państw, w tym Polskę od 1.03.2004; na podstawie europejskiego zgłoszenia patentowego, dokonanego przez polskiego przedsiębiorcę w Urzędzie Patentowym RP, Europejski Urząd Patentowy w Monachium może udzielić zgłaszającemu patentu europejskiego, obejmującego wszystkie, bądź wskazane państwa-strony Konwencji; inne regionalne urzędy patentowe to np. Euroazjatycka Organizacja Patentowa (EAPO), Afrykańska Organizacja Własności Intelektualnej (OAPI), Afrykańska Regionalna Organizacja Własności Przemysłowej (ARIPO). 3. dokonanie zgłoszenia międzynarodowego na podstawie Układu waszyngtońskiego z 1970 r. o Współpracy Patentowej (PCT), którego stroną od 1990 r. jest także Polska i uzyskanie ochrony we wszystkich (ok. 140), bądź wskazanych państwach członkowskich; zgłoszenie może być dokonane bezpośrednio w Biurze Międzynarodowym Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO/OMPI) lub za pośrednictwem Urzędu Patentowego RP; początkowo jedno postępowanie jest następnie rozdzielane i prowadzone w każdym ze wskazanych państw; decyzje dotyczące ochrony podejmowane są przez krajowe urzędy patentowe. 2. Wzory użytkowe (Jerzy Szczotka) A. Pojęcie wzoru użytkowego Zgodnie z art. 94 ust. 1 p. w. p wzór użytkowy to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór użytkowy określa się mianem małego wynalazku jest także nowym rozwiązaniem technicznym, lecz nie musi posiadać poziomu wynalazczego, tzn. może wynikać w sposób oczywisty ze stanu techniki, może stanowić jedynie ulepszenie, udoskonalenie rozwiązania powszechnie już funkcjonującego. Poziom wynalazczy ocenia znawca danej dziedziny. Wzór użytkowy powinien być użyteczny, co oznacza, że musi mieć znaczenie praktyczne w życiu codziennym (tzw. poręczność ), oraz może dotyczyć jedynie przedmiotu (rzeczy) o trwałej postaci jego kształtu, budowy lub zestawienia (wyłączone są tu zatem płyny i gazy). B. Prawo ochronne na wzór użytkowy Po rozpatrzeniu odpowiedniego zgłoszenia Urząd Patentowy może wydać decyzję o udzieleniu na wzór użytkowy prawa ochronnego. Warunki i procedura uzyskania ochrony wzoru użytkowego są, co do zasady takie, jak przy wynalazku. Identyczna jest także treść prawa ochronnego wyłączne korzystanie ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Inny jest natomiast czas trwania tego prawa wynosi on 10 lat od daty dokonania zgłoszenia. Istotne jest, że osoba zgłaszająca wynalazek w razie odmowy udzielenia patentu, a nawet jeszcze w toku rozpatrywania tego zgłoszenia, może złożyć wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy, pod warunkiem oczywiście, że zgłoszone rozwiązanie ma cechy wzoru użytkowego. 15

Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy wpisywane jest do prowadzonego przez Urząd Patentowy rejestru wzorów użytkowych. Wzory użytkowe chronione są w znacznie mniejszej ilości państw (w ok. 80), aniżeli wynalazki. 3. Wzory przemysłowe (Jerzy Szczotka) A. Pojęcie wzoru przemysłowego Nowy, atrakcyjny, często modny wygląd zewnętrzny towaru, oferowanego na rynku jest czynnikiem skutecznie przyciągającym klientów a przez to efektywnym środkiem konkurencji rynkowej. Różnorodne warianty takiego wyglądu, dostosowane do potrzeb poszczególnych czasami niezbyt dużych grup odbiorców, umożliwiają zwiększenie zainteresowania oferowanym produktem. Projekt takiego wyglądu jest dobrem intelektualnym, które na mocy decyzji Urzędu Patentowego może uzyskać ochronę prawną jako wzór przemysłowy. Żadnego znaczenia nie mają w tym przypadku walory użytkowe produktu. Uzyskana ochrona pozwala zapobiegać kopiowaniu i podrabianiu takiego projektu przez konkurentów oraz odróżnić produkty danego przedsiębiorcy spośród innych tego rodzaju. Definicja zawarta w art. 102 ust. 1 p. w. p. wskazuje, że wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. Wzór przemysłowy to w istocie postać (wygląd zewnętrzny) przedmiotu, wyrażająca się, np. w jego kształcie, kolorystyce, ornamentacji, właściwości powierzchni, strukturze lub materiale. Dla prawidłowego zrozumienia powołanej definicji konieczne jest wyjaśnienia pojęcia wytwór oraz wymogów nowości i indywidualnego charakteru. Wytwór to każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy mogą to być np. pojazdy, odzież, meble, zabawki, sprzęt rtv, a także opakowania, symbole graficzne (np. ikony grafiki komputerowej) oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem jednak programów komputerowych. Za wytwór uważać również należy: wytwór złożony, tj. przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie; część składową wytworu złożonego, jeżeli: po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje widoczna w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy; może być przedmiotem samodzielnego obrotu. 16 Nowość ustawową zasadą jest, że wzór przemysłowy uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji (obowiązują tu reguły takie, jak przy wynalazkach), identyczny wzór nie

został udostępniony publicznie przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Przyjmuje się, że identyczny wzór to także taki, który wprawdzie różni się od zgłoszonego, ale jedynie nieistotnymi szczegółami. Wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy. Wymóg nowości oznacza konieczność utrzymania wzoru w tajemnicy. Prawo polskie wyjątkowo dopuszcza jednak tzw. ulgę w nowości udzielenie prawa z rejestracji jest możliwe także, gdy wzór przemysłowy został ujawniony, ale nastąpiło to w ciągu 12 miesięcy przed zgłoszeniem przez osobę uprawnioną lub za jego zgodą albo w wyniku nadużycia wobec niej. Indywidualny charakter wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez inne wzory publicznie udostępnione przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo. B. Ochrona wzoru przemysłowego prawo z rejestracji Na podstawie dokonanego zgłoszenia Urząd Patentowy udziela na wzór przemysłowy prawa z rejestracji. Przez jego uzyskanie uprawniony (także przedsiębiorca, spełniający warunki, wskazane przy zgłoszeniu wynalazku) nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, przez okres 25 lat od daty dokonania zgłoszenia. Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów tego rodzaju, dla których nastąpiło zgłoszenie. W konsekwencji uprawniony może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub składowania takiego wytworu dla takich celów. Podkreślić trzeba, że prawo z rejestracji obejmuje nie tylko wzór identyczny ze wzorem zgłoszonym, lecz także podobny, tzn. każdy taki, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia różni się od zgłoszonego jedynie nieistotnymi szczegółami. Praw z rejestracji nie udziela się m.in. na wzory przemysłowe, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami (np. wulgarne, rasistowskie, obrażające uczucia religijne). Względy praktyczne związane z potrzebą napraw wytworów złożonych (gł. pojazdów) sprawiły, że ochrona z tytułu prawa z rejestracji wzoru została ograniczona nie obejmuje wytworu, który stanowi część składową wytworu złożonego i jest używany do naprawy tego wytworu w taki sposób, by przywrócić mu jego wygląd początkowy. Oznacza to, że każdy może legalnie korzystać z takiego wytworu składowego także w sposób objęty prawem z rejestracji ale tylko dla wspomnianych celów, związanych z naprawą wytworu złożonego. Wzory przemysłowe, będące utworami mogą dodatkowo korzystać z ochrony na podstawie przepisów prawa autorskiego, jeśli zaś pełnią funkcję znaku towarowego możliwa jest ich jednoczesna ochrona także z tego tytułu. 17

C. Zgłoszenie wzoru przemysłowego do Urzędu Patentowego Urząd Patentowy wydaje decyzję o udzieleniu prawa z rejestracji jedynie po stwierdzeniu, że z punktu widzenia formalnego zgłoszenie wzoru przemysłowego ( podanie, ilustracja wzoru w postaci np. rysunków, fotografii lub próbek materiału włókienniczego, opis wyjaśniający ilustrację) zostało sporządzone prawidłowo. Szczegółowe kwestie dotyczące dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wzorów przemysłowych uregulowane zostały w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dn. 30.01.2002 r. (Dz. U. Nr 40, poz. 358 ze zm.). Podstawowa opłata za zgłoszenie wynosi obecnie 300 zł., a czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku ok. 3 miesięcy. Jednym zgłoszeniem mogą być objęte odmiany wzoru przemysłowego (zasadniczo nie więcej jednak niż dziesięć), tj. odrębne postacie wytworu mające jednak wspólne cechy istotne. Udzielone prawa z rejestracji wzorów przemysłowych podlegają wpisowi do rejestru wzorów przemysłowych. Opis ochronny wzoru przemysłowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy publikacja następuje w Wiadomościach Urzędu Patentowego. Dla wszystkich zainteresowanych dostępna jest (także on-line) bogata baza danych Urzędu o zarejestrowanych nie tylko w Polsce wzorach przemysłowych. D. Ochrona wzoru przemysłowego poza granicami Polski 18 Ochrona wynikająca z prawa z rejestracji wzoru przemysłowego udzielonego przez Urząd Patentowy RP tradycyjnie ograniczona jest wyłącznie do terytorium Polski. Rozszerzenie zakresu terytorialnego na inne państwa możliwe jest poprzez: 1. dokonanie zgłoszenia w urzędzie patentowym innego kraju (zgodnie z postanowieniami Konwencji paryskiej z 1883 r. uczynienie tego w okresie 6 miesięcy od daty zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP, pozwala zachować pierwszeństwo według tej daty); 2. na podstawie przepisów Rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 z 12.12 2001 w sprawie wzorów wspólnotowych, przedsiębiorca może uzyskać ochronę wzoru na obszarze całej Unii Europejskiej (wspólnotowy wzór przemysłowy); wystarczy jedno zgłoszenie dokonane w Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (Office for the Harmonization in the Internal Market - OHIM) w Alicante (Hiszpania), bezpośrednio lub za pośrednictwem Urzędu Patentowego RP; na podstawie jednego zgłoszenia we właściwym innym regionalnym urzędzie ds. własności przemysłowej możliwe jest uzyskanie ochrony w państwach należących do tego systemu (np. Afrykańska Organizacja Własności Przemysłowej - ARIO, Afrykańska Organizacja Własności Intelektualnej - OAPI); 3. na podstawie Porozumienia Haskiego w sprawie międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych (od 2.07.2009 r. Polska jest stroną Aktu Genewskiego tego Porozumienia z 1999 r. zob. Dz. U. z 2008 r., Nr 130, poz. 827) można uzyskać ochronę we wszystkich lub tylko wskazanych państwach-stronach tego Porozumienia; wystarczy jedno zgłoszenie międzynarodowe dokonane za pośrednictwem Urzędu Patentowego RP i rejestracja w Biurze Międzynarodowym Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) w Genewie.

4. Znaki towarowe (Jerzy Szczotka) A. Istota i funkcje znaków towarowych Oznaczenie przez przedsiębiorcę wprowadzanego do obrotu towaru lub świadczonej usługi pozwoli nie tylko je zidentyfikować odróżnić od innych tego rodzaju na rynku, lecz także może się stać istotnym nośnikiem informacji o przedsiębiorcy i jego produkcie oraz środkiem ich reklamy. Zachęcając do nabycia produktu, znacznie jest łatwiej i taniej dostarczyć odbiorcom gł. za pomocą mass mediów taki właśnie znak, aniżeli sam produkt. Skala oddziaływania znaku, będącego dobrem intelektualnym, jest bowiem niewspółmiernie większa. Siła atrakcyjna produktu określona przede wszystkim przez jego jakość, cenę i wygląd wzmocniona zostaje za pomocą, przyciągającego klientów znaku. Pamiętać jednak należy, że w gruncie rzeczy wartość znaku zależy przede wszystkim od wartości rynkowej towaru. Dobry znak dobrego produktu to dodatkowe dochody dla przedsiębiorcy i większa wartość jego aktywów (przedsiębiorstwa). Aby znak mógł w sposób optymalny (maksymalnie skuteczny) pełnić swoją funkcję powinien być związany w sposób wyłączny z jednym przedsiębiorcą i jego określonym produktem. Gwarancję takiej wyłączności daje zgłoszenie znaku towarowego do Urzędu Patentowego i uzyskanie ochrony prawnej. Wskazane jest dokonanie zgłoszenia jeszcze przed wprowadzeniem produktu na rynek. W efekcie uzyskanej ochrony, tylko dany przedsiębiorca (zgłaszający) będzie miał prawo używania takiego znaku dla oferowanych przez siebie na rynku i wskazanych w zgłoszeniu towarów lub usług. Pozwoli to eliminować takie działania konkurentów, które polegają na podrabianiu jego znaku (tj. wprowadzaniu na rynek produktów oznaczonych identycznym lub podobnym znakiem) i przez to prowadzą do przejmowania dochodów od wprowadzonych w błąd klientów. Zastrzec jednak należy, że wnioskujący o ochronę przedsiębiorca powinien spełnić wszelkie wymogi prawne dotyczące: swego statusu jako zgłaszającego, charakteru i kształtu znaku, formy i treści zgłoszenia, uiszczenia odpowiednich opłat. Obok przepisów ustawy Prawo własności przemysłowej podstawowe znaczenie ma tu rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8.07.2002 w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych (Dz. U. Nr 115, poz. 998 ze zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29.08.2001 w sprawie opłat związanych z ochroną m.in. znaków towarowych (Dz. U. Nr 90, poz. 1000 ze zm.). B. Pojęcie znaku towarowego Zgodnie z definicją zawartą w art. 120 ust. 1 p. w. p. znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy. 19

Ze względu na sposób przedstawienia oznaczenia, zgłoszonego do Urzędu Patentowego ma to decydujące znaczenie dla zakresu uzyskanej ochrony wyróżnia się znaki: słowne (np. wyrazy, skróty, zdania, slogany), graficzne (np. rysunki, ornamenty, kompozycje kolorystyczne), słowno-graficzne, dźwiękowe (np. melodia, głos człowieka, odgłosy natury, urządzeń mechanicznych), przestrzenne (formy trójwymiarowe np. opakowania, butelki, figury plastyczne), mieszane (kompilacje poprzednich). Zgłaszający, wskazując rodzaj znaku, określa tym samym cechę, ze względu na którą będzie on chroniony. Pojęciem towaru objąć w szczególności należy wyroby przemysłowe, rzemieślnicze, płody rolne oraz produkty naturalne, zwłaszcza wody, minerały, surowce, a także usługi. C. Prawo ochronne na znak towarowy Na zgłoszony w Urzędzie Patentowym znak towarowy może być udzielone prawo ochronne. Przez jego uzyskanie osoba zgłaszająca nabywa prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Czynność używania znaku towarowego, objęta wyłącznością prawną, polega w szczególności na: umieszczaniu tego znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, ich imporcie lub eksporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem; umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług; posługiwaniu się nim w celu reklamy. Czas trwania prawa ochronnego wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym. Prawo ochronne na znak towarowy może zostać, na wniosek uprawnionego, przedłużone dla wszystkich lub części towarów, na kolejne okresy dziesięcioletnie. Wniosek w tej sprawie powinien być złożony przed końcem upływającego okresu ochrony, jednak nie wcześniej niż na rok przed jego upływem. Wraz z wnioskiem należy wnieść należną opłatę za ochronę. Wyjątkowo za dodatkową jednak opłatą może on zostać złożony również w ciągu sześciu miesięcy po upływie okresu ochrony. Zaznaczyć trzeba, że zasadniczo prawo ochronne na znak towarowy wygasa, jeżeli znak ten nie jest używany w ciągu nieprzerwanego okresu pięciu lat począwszy od dnia wydania decyzji przez Urząd Patentowy. Urząd Patentowy może przyznać ( ) wspólne prawo ochronne przedsiębiorcom, którzy wspólnie zgłosili oznaczenie uznane oczywiście za znak towarowy przeznaczone do równoczesnego przez nich używania. Posiadająca osobowość prawną organizacja, uprawniona do reprezentowania interesów przedsiębiorców, może natomiast uzyskać ( ) prawo ochronne na wspólny znak towarowy. W takim przypadku prawo używania znaku mają także przedsiębiorcy, zrzeszeni w tej organizacji. 20