Policy development for improving RES-H/C penetration in European Member States (RES-H Policy)

D8 Sprawozdanie z warsztatu Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych w Polsce do roku 2030 zorganizowanie w Warszawie w ramach projektu Komisji Europejskiej RES H. Policy development for improving RES-H/C penetration in European Member States (RES-H Policy) Raport przygotowany w ramach projektu IEE " Wsparcie polityki zwiększenia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w krajach członkowskich UE (RES-H Policy)" Autorzy Ryszard Wnuk Monika Chruściak Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. rwnuk@kape.gov.pl

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce Projekt " Wsparcie polityki zwiększenia produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w krajach członkowskich UE (RES-H Policy)" jest wspierany przez Komisje Europejską w ramach programu IEE (numer kontraktu IEE/07/692/SI2.499579). Odpowiedzialność za treść leży po stronie autorów. Nie reprezentuje opinii Komisji Europejskiej. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek wykorzystanie informacji zawartych w raporcie. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A., (Październik) 2009 Data oraz miejsce seminarium: Data: 24 Września 2009 roku, Warszawa Miejsce: Polsko Japońskie Centrum Efektywności Energetycznej, będące placówką Krajowej Agencji Poszanowania Energii S.A. (KAPE S.A.), z siedzibą na terenie Politechniki Warszawskiej w budynku Instytutu Techniki Cieplnej, ulica Nowowiejska 21/25 w Warszawie. 2

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce Spis treści 1 Opis warsztatów... 4 1.1 Lista uczestników... 5 2 Cel warsztatów... 6 2.1 Opis przeprowadzonych prezentacji... 6 3 Wnioski... 9 3

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce 1 Opis warsztatów Warsztaty były zorganizowane przez KAPE S.A. w ramach projektu RES-H Policy, w Trzecim Pakiecie Zadań Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych. Program warsztatu jest zawarty w tabeli 1 Tabela 1 11:00 11:45 Program warsztatów Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych w Polsce do roku 2030 założenia i wyniki uzyskane w projekcie RES-H (Policy development for improving RES-H/C penetration in European Member States). Ryszard Wnuk Krajowa Agencja Poszanowania Energii 11:45 13:15 Krótka informacja o projekcie SUPPORT_ERS Instrumenty wsparcia OŹE w Europie - przegląd Bariery rozwoju OŹE, ze szczególnym uwzględnieniem barier administracyjnych, ich przezwyciężanie. Strategie i inicjatywy regionalne/lokalne rozwoju produkcji ciepła i energii elektrycznej z wykorzystaniem biomasy, instrumenty wsparcia. Ulrike Leis Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) GmbH Büro Deutsche Öffentliche Auftraggeber Andreas Drack Upper Austrian Academy for Environment and Nature Regional Government of Upper Austria 13:15 14:00 Lunch 14:00 14:30 System wsparcia ciepła wytwarzanego w odnawialnych źródłach energii. Adam Dobrowolski Urząd Regulacji Energetyki 14:30 15:00 Zielone ciepło potencjalny rozwój sytuacji w Polsce. Bogusław Regulski Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie 15:00 15:30 Realizacja celu w zakresie źródeł odnawialnych do 2020 r. scenariusze projektu REPAP 2020 (Renewable Energy Policy Action Paving the Way towards 2020) na tle Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. Michał Ćwil Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej 15:30 16:00 Dyskusja Ocena możliwości wypracowania konsensusu różnych środowisk i instytucji w zakresie celów ilościowych wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do produkcji ciepła i ścieżek ich osiągnięcia. Plan warsztatów oraz kwestionariusz dotyczący indywidualnych opinii dotyczących celów ustalonych w dokumencie Polityki energetycznej Polski do 2030 roku zostały rozesłane do uczestników na dwa tygodnie przed datą warsztatów w celu zapoznania z ich zakresem oraz z prośbą przygotowania krótkich wypowiedzi. 4

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce 1.1 Lista uczestników W warsztacie wzięło udział 25 osób wymienionych w tabeli 2. Tabela 2 Lista uczestników. Lp. Nazwisko Imię Instytucja 1 Berent-Kowalska Grażyna Główny Urząd Statystyczny- Departament Przemysłu 2 Ćwil Michał Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej 3 Dobrowolski Adam Urząd Regulacji Energetyki 4 Płachecki Paweł Urząd Regulacji Energetyki 5 Wysocka Renata Urząd Regulacji Energetyki 6 Drack Andreas Upper Austrian Academy for Environment and Nature Regional Government of Upper Austria 7 Gogacz Iwona Agencja Rynku Energii 8 Jarzemska Monika Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 9 Jóźwiak Katarzyna Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 10 Chruściak Monika Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 11 Wnuk Ryszard Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 12 Jurgaś Aureliusz Główny Urząd Statystyczny- Departament Przemysłu 13 Kozieł Agnieszka Ministerstwo Gospodarki 14 Lipiński Gerard Ministerstwo Gospodarki 15 Stępnicki Sebastian Ministerstwo Gospodarki 16 Turalska Małgorzata Ministerstwo Środowiska 17 Marek Monika Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 18 Leis Ulrike Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) 19 Regulski Bogusław Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie 20 Kurowski Krystian Instytut Paliw i Energetyki Odnawialnej 21 Kwasiborski Michał Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC IEO) 22 Więcka Aneta Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC IEO) 23 Smuk Dorota Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) 24 Stawiany Wojciech NFOŚiGW 25 Mierzejewski Marek 5

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce 2 Cel warsztatów Głównym celem warsztatów było przedstawienie i omówienie rezultatów programu RES-H w nawiązaniu do wyznaczonych celów produkcji energii cieplnej i elektrycznej z OŹE 1 do 2030 w Polsce. Wyniki uzyskane dzięki zastosowaniu metodologii bottom-up i top-down, były porównane z założeniami Polityki Energetycznej Polski do 2030 roku (PEP 2030). Drugim celem spotkania było osiągnięcie porozumienia i wymiana poglądów pomiędzy uczestnikami, zarówno ze środowiska eksperckiego, branżowego jak i decydentów, odnośnie proponowanych w PEP 2030 celów ilościowych dotyczących produkcji ciepła i chłodu z OŹE. 2.1 Opis przeprowadzonych prezentacji W trakcie warsztatów zostało przedstawionych sześć referatów jak niżej. 1. Powitanie i prezentacja programu RES H, referat wygłosił dr inż. Ryszard Wnuk (KAPE S.A.). Prezentacja informacji dotyczących celów i działań w ramach projektu RES H. 2. Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych w Polsce do roku 2030 wyniki projektu, zaprezentowane przez dr inż. Ryszarda Wnuka (KAPE S.A.). W trakcie prezentacji 1. przedstawiono główne założenia obliczeń dotyczące możliwego do osiągnięcia poziomu produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach wg. metodologii bottom-up oraz 2. zestawiono uzyskane wyniki z wynikami pochodzącymi z modelu Green X, i wielkościami podanymi w PEP 2030 oraz Instytutu Energetyki Odnawialnej. Wyniki uzyskane z modelu Green X były najwyższe, natomiast dane uzyskane z metodologii bottom-up oraz PEP 2030 były porównywalne. W końcowej fazie prezentacji uczestnicy przeprowadzili dyskusje dotyczące celów produkcji ciepła i chłodu w odnawialnych źródłach energii w Polsce do 2030 r. 1 Odnawialnych źródeł energii 6

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce 3. Projekt Suport-ERS oraz inne europejskie mechanizmy wsparcia dla produkcji ciepla i chłodu w OŹE, zaprezentowane przez p. Ulrike Leis (Program Support-ERS). Przedstawicielka programu Support-ERS zaprezentowała główne założenia i cele projektu SUPPORT-ERS. W trakcie prezentacji zostały zaprezentowane mechanizmy wsparcia OZE w Europie oraz kolejno bariery rozwoju energetyki odnawialnej ze szczególnym uwzględnieniem barier administracyjnych. Zostały przedstawione wzorcowe przykłady wykorzystania lokalnego potencjału w Chorwacji i Niemczech, a następnie referentka wskazała możliwości przeniesienia dobrych praktyk na grunt polski. Prelegentka podkreśliła możliwości przeniesienia wzorcowych procedur administracyjnych. 4. Strategie i inicjatywy regionalnego/lokalnego rozwoju produkcji ciepła i energii elektrycznej z wykorzystaniem biomasy w Austriackim landzie Górna Austria, zaprezentowane przez p. Andreasa Dracka (Upper Austrian Academy for Environment and Nature Regional Government of Upper Austria) W prezentacji prelegent zanalizował aktualną sytuację produkcji ciepła i chłodu z OZE w Austrii, ze szczególnym uwzględnieniem wzorcowych przykładów w landzie Górnej Austrii. W trakcie prezentacji zostały szczegółowo opisane sposoby wykorzystania lokalnej biomasy do produkcji ciepła (biogaz, biomasa stała). Prelegent opisał bariery rozwoju wykorzystania OŹE a następnie scharakteryzował metody jakimi posłużono się w celu ich usunięcia. 5. Zielone ciepło - potencjalny rozwój sytuacji w Polsce zaprezentowane przez Pana Bogusława Regulskiego (Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie). Prezentacja obejmowała przedstawienie jakościowych i ilościowych aspektów aktualnej sytuacji wykorzystania OŹE w Polsce i prognozowanego potencjału produkcji ciepła i chłodu z OŹE w Polsce. Prelegent przedstawił wzorcowe przykłady produkcji ciepła i chłodu w Danii oraz Niemczech, zwracając szczególna uwagę na technologię odzysku energii ze stałych odpadów komunalnych oraz dużych instalacji CHP 2. 2 Combined heat and power 7

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce 6. Realizacja celu w zakresie źródeł odnawialnych do 2020 r.- scenariusze projektu REPAP 2020 na tle Polityki energetycznej Polski 2030 r. zaprezentowane przez p. Michała Ćwila (Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej) Prezentacja obejmowała przedstawienie głównych założeń i wyników projektu REPAP 3 2020. Rozmówca przedstawił cele Polityki Energetycznej Polski do 2030 w zestawieniu do wyników prognozowanych wg. projektu REPAP. Na podstawie uzyskanych danych ustalono, że szacowany potencjał jest znacznie większy niż obliczony w PEP 2030 r. Obliczone wielkości produkcji ciepła dotyczyły energii geotermalnej (w tym płytkiej geotermii), biomasy (biogaz i odpady komunlne) oraz energii słonecznej. 3 Renewable Energy Policy Action Paving the Way Towards 2020 8

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce 3 Wnioski W warsztacie wzięło udział wielu przedstawicieli instytucji rządowych, odpowiedzialnych za prawodawstwo w zakresie wykorzystania OŹE. Uczestnicy seminarium reprezentowali: Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Urząd Regulacji Energetyki, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).Polską Izbę Gospodarczą Energii Odnawialnej, Agencję Rynku Energii, Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A., Izbę Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie, Instytut Paliw i Energetyki Odnawialnej, Instytut Energetyki Odnawialnej (EC BREC IEO). Niezwykle istotnym uczestnikiem było Ministerstwo Gospodarki, które jest odpowiedzialne za ustanowienie Krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych 4, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który odpowiada za instrumenty wsparcia finansowego rozwoju wykorzystania OZE 5. W warsztatach uczestniczyli również przedstawiciele różnych środowisk naukowych, branżowych produkcji ciepła i chłodu z OZE. W trakcie dyskusji końcowej uczestnicy zgodzili się, że Polska posiada wystarczający potencjał OŹE by osiągnąć cel przyjęty na rok 2020 (załącznik I Dyrektywy 2009/28/WE), należy usprawnić działalność mechanizmów wsparcia w celu osiągnięcia krajowych celów OZE, biomasa jest aktualnie i będzie głównym źródłem odnawialnej energii w zakresie potencjału oraz wykorzystania OŹE, cele ilościowe określone w projekcie RES-H Policy oraz w Polityce Energetycznej Polski do 2030 r. są ambitne lecz wykonalne. Rezultaty programu RES-H Policy potwierdziły możliwość osiągnięcia ogólnego celu krajowego (15%) oraz wskazało możliwość rozwoju poszczególnych technologii tj. energetyka słoneczna, geotermalna, wykorzystanie biomasy. Podkreślono, że: należy poprawić wiarygodności statystyk, co ma kluczowe znaczenie w określeniu potencjału i wykorzystania m.in. biomasy. rozwój OZE jest w dużej mierze zależny od mechanizmów wsparcia, które obecnie nie są odpowiednio dobrane lub też są zawodne, 4 National Renewable Energy Action Plan w dyrektywie 2009/28/WE 5 Odnaiwlane źródła energii 9

RES-H Policy Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu w Polsce Podsumowując, dalsze spotkania są niezbędne w celu wymiany przykładów najlepszych praktyk oraz niezbędnych informacji. Jednak, konsensus dotyczący konkretnych liczb celu OZE będzie bardzo trudny do osiągnięcia. Przykładowo, eksperci i środowisko branżowe podają wyższe wartości, w porównaniu do przedstawicieli rządowych, w temacie możliwych do uzyskania wielkości produkcji ciepła i chłodu w OŹE.. Szczegółowe informacje są zawarte w raporcie RES-H Policy Ustalenia celu produkcji ciepła i chłodu w OŹE w Polsce. Projekt RES-H Policy daje możliwość uzyskania informacji i danych niezbędnych dla Ministerstwa Gospodarki do przygotowania Krajowego planu działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych oraz prezentuje wiarygodny instrument obliczeniowy. W czasie warsztatu szczegółowo omówiono wyniki programu RES-H Policy oraz REPAP, które to są niezwykle cenne dla określenia planu działania na rzecz wzrostu wykorzystania OŹE w Polsce. 10

Warsztaty Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych w Polsce do roku 2030 w ramach projektu Komisji Europejskiej RES-H Policy development for improving RES-H/C penetration in European Member States Warszawa, 24 września 2009 Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych w Polsce do roku 2030 założenia i wyniki uzyskane w projekcie RES-H Dr inż. Ryszard Wnuk Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. Tel. (0-22) 2345242, rwnuk@kape.gov.pl Krajowa Agencja Poszanowania Energii 1

11:00 11:45 11:45 13:15 13:15 14:00 14:00 14:30 14:30 15:00 15:00 15:30 15:30 16:00 Cele ilościowe produkcji ciepła i chłodu ze źródeł odnawialnych w Polsce do roku 2030 założenia i wyniki uzyskane w projekcie RES-H (Policy development for improving RES-H/C penetration in European Member States). Krótka informacja o projekcie SUPPORT_ERS Instrumenty wsparcia OŹE w Europie - przegląd Bariery rozwoju OŹE, ze szczególnym uwzględnieniem barier administracyjnych, ich przezwyciężanie. Strategie i inicjatywy regionalne/lokalne rozwoju produkcji ciepła i energii elektrycznej z wykorzystaniem biomasy, instrumenty wsparcia. Lunch System wsparcia ciepła wytwarzanego w odnawialnych źródłach energii. Zielone ciepło potencjalny rozwój sytuacji w Polsce. Realizacja celu w zakresie źródeł odnawialnych do 2020 r. scenariusze projektu REPAP 2020 (Renewable Energy Policy Action Paving the Way towards 2020) na tle Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. Ryszard Wnuk Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. Ulrike Leis Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) GmbH Büro Deutsche Öffentliche Auftraggeber Andreas Drack Upper Austrian Academy for Environment and Nature Regional Government of Upper Austria Adam Dobrowolski Urząd Regulacji Energetyki Bogusław Regulski Izba Gospodarcza Ciepłownictwo Polskie Michał Ćwil Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej Dyskusja Ocena możliwości wypracowania konsensusu różnych środowisk i instytucji w zakresie celów ilościowych wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych do produkcji ciepła i ścieżek ich osiągnięcia. 2

Metodologia realizacji projektu RES-H RES H/C targets Revised targets Stakeholder policy process target setting Data basis and scientific ground for target setting Policy workshops Economic modelling results Existing scenarios Top-down approach Bottom-up approach Policy assessment WP 3: RES-H/C targets WP 4: Policy options 3

University of Exter Lund University Partnerzy w projekcie RES-H Oeko - Institut e.v.- Institute for Applied Ecology Polish National Energy Conservation Agency Vienna University of Technology, Institute of Power Systems and Energy Economics, Energy Economics Group Fraunhofer Society for the Advancement of Applied Research Centre for Renewable Energy Sources Lithuanian Energy Institute O.Oe. Energiesparverband Energy Research Centre of the Netherlands Skrót nazwy uczestnika Oeko UNEXE KAPE EEG Fraunhofer ISI CRES ULUND LEI ESV ECN Kraj DE GB PL AT DE GR SE LT AT NL Czas trwania projektu: 1.10.2008 31.3.2011 www.res-h-policy.eu 4

Metodologia projektu RES-H, cd. 5

Realizacja projektu RES-H 6

Metodologia RES-H cd. Theoretical potential Energy generation Historical deployment Technical potential Maximal time-path for penetration (Realisable Potential) Barriers (non-economic) Economic Potential (without additional support) 2000 2005 2010 2015 Policy, Society 2020 R&D Mid-term potential Additional realisable mid-term potential (up to 2020) Achieved potential (2005) Long-term potential 7

Prognozy rozwoju OŹE na 2020 rok 8

POTENCJAŁ Solar thermal hot water heating PV Geothermal deep shallow Biomass total biomass excluding biogas biogas Hydro Wind Total Economic potential TJ 83152,9 36491,9 46661 159,3 12367 4200 8167 600167,8 477101,5 123066,3 17974,4 444647,6 1158469,0 2020 Market potential TJ 19262,9 14596,8 4666,1 159,3 12217 4050 8167 533117,5 460508,4 72609,1 11144,2 119913,3 695814,2 PEP 2030 6514,7 8662,5 241532,3 Source: Possibilities of RES utilisation in Poland up to 2020 (in Polish), Institute for Renewable Energy, Warsaw 2007 9

Polityka Energetyczna Polski do roku 2030 - PEP 2030 ktoe 2006 2010 2015 2020 2025 2030 Electricity 370,6 715,0 1516,1 2686,6 3256,3 3396,3 Solid biomass 159,2 298,5 503,2 892,3 953,0 994,9 Biogas 13,8 31,4 140,7 344,5 555,6 592,6 Wind 22,0 174,0 631,9 1178,4 1470,0 1530,0 Water 175,6 211,0 240,3 271,4 276,7 276,7 PV 0,0 0,0 0,0 0,1 1,1 2,1 Heat 4312,7 4481,7 5046,3 6255,9 7048,7 7618,4 Solid biomass 4249,8 4315,1 4595,7 5405,9 5870,8 6333,2 Biogas 27,1 72,2 256,5 503,1 750,0 800,0 Geothermal 32,2 80,1 147,5 221,5 298,5 348,1 Solar 3,6 14,2 46,7 125,4 129,4 137,1 Transport biofuels 96,9 549,0 884,1 1444,1 1632,6 1881,9 Sugar-starch bioethanol 61,1 150,7 247,6 425,2 443,0 490,1 Rape biodiesel 35,8 398,3 636,5 696,8 645,9 643,5 Bioethanol of II generation 0,0 0,0 0,0 210,0 240,0 250,0 Biodiesel of II generation 0,0 0,0 0,0 112,1 213,0 250,0 Biohydrogen 0,0 0,0 0,0 0,0 90,8 248,3 Gross final energy from RES 4780 5746 7447 10387 11938 12897 Gross final energy 61815 61316 63979 69203 75480 80551 RES share, % 7,7 9,4 11,6 15,0 15,8 16,0 10

350 300 National overall target for the share of energy from renewable sources in gross final consumption in 2020: 15% (7,2% in 2005) Poland Energy Policy up to 2030 261,92 295,11 318,97 PJ 250 200 150 100 180,56 187,64 177,93 180,66 211,28 192,41 226,33 245,80 RES-H Solid biomass Biogas Geothermal Solar thermal 265,16 50 0 1,13 3,02 10,74 21,06 31,40 33,49 1,35 3,35 0,15 0,59 6,18 9,27 12,50 14,57 1,96 5,25 5,42 5,74 2006 2010 2015 2020 2025 2030 11

Metodologia RES-H założenia obliczeń metodą bottom up BH S cat eg. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Location rural area rural area urban area urban area urban area urban area urban area rural area rural area urban area urban area urban area urban area rural area urban area urban area urban/rura l area urban area urban area Buildings Type Constr. year SFB before 1992 SFB before 1992 MFB 1970-1992 SFB before 1992 MFB before 1945 SFB before 1992 MFB 1945-1970 SFB before 1945 SFB before 1992 SFB After 1992 MFB After 1992 MFB 1945-1970 MFB 1945-1992 MFB 1945-1970 MFB After 1992 MFB After 1970 SFB After 1992 MFB After 1970 MFB After 1970 Network characteristics individual heating individual heating network heating individual heating individual heating individual heating network heating individual heating individual heating individual heating network heating individual heating network heating network heating network heating network heating individual heating network heating network heating Size of the heating system individual central heating no central - room heating large networks individual central heating no central - room heating individual central heating large networks no central - room heating individual central heating individual central heating large networks no central - room heating local networks local networks local networks local networks individual central heating local networks large networks Heating systems Heat source micro boilers (up to 25 kw) ceramic ovens and kitchen stoves municipal heat plants / CHP plants (above 11.6 MW) micro boilers (up to 25 kw) ceramic ovens, stoves and other heating equipment micro boilers (up to 25 kw) municipal heat plants / CHP plants (above 11.6 MW) ceramic ovens and kitchen stoves micro boilers (up to 25 kw) micro boilers (up to 25 kw) municipal heat plants / CHP plants (above 11.6 MW) creams ovens and kitchen stoves local heat only boiler houses (up to 11.6 MW) local heat only boiler houses (up to 11.6 MW) local heat only boiler houses (up to 11.6 MW) local CHP plants (up to 11.6 MW) small heat pumps (up to 25 kw) local CHP plants with heat pump (up to 11.6 MW) municipal CHP plants with heat pump (above 11.6 MW) solid fuels solid fuels, fuel wood solid fuels + app. 3% of hydrocarbon fuels solid fuels solid fuels or hydrocarbon fuels or electricity hydrocarbon fuels solid fuels + app. 3% of hydrocarbon fuels solid fuels hydrocarbon fuels hydrocarbon fuels solid fuels + app. 3% of hydrocarbon fuels solid fuels solid fuels solid fuels Energy carrier hydrocarbon fuels hydrocarbon fuels electricity and renewable energy hydrocarbon fuels and renewable energy hydrocarbon fuels and renewable energy 12

300 250 200 150 100 50 0 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 13 RES generation (TWh) 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 RES share on gross final energy demand 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 electricity heat transport total RES-electricity (& CHP) RES-transport RES-heat final energy demand - medium

140 120 100 80 60 40 20 0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 RES-H generation (TWh) Biogas (grid) Biowaste (grid) Solid biomass (non-grid) Heat pumps Solid biomass (grid) Geothermal heat (grid) Solar thermal heating and hot water 14

140 120 100 80 60 40 20 0 15 RES-H generation (TWh) 2006 2009 2012 2015 2018 2021 2024 2027 2030 RES-H non-grid RES-H district heating & large scale RES-H CHP

Konwersja fototermiczna energii promieniowania słonecznego 16

Poland - total primary energy consumption 97,790 ktoe (2007) Stock of permanently occupied single family houses 4,295.6 thousands (2007) Annual construction of new single family houses (2007) 64.2 thousands (2007) Number of dwellings 12.994 thousands (2007) Solar collectors area, 1000 m 2 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Newly installed Total in operation 43,2 21 7,4 13,1 Growth in newly installed: 1651% in 2008 compared to 2000 Yearly growth rate: 43% 98,5 28,9 27,7 167,8 41,6 234,9 67 365,5 129,6 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Solar thermal market growth in Poland Źródło: Rynek kolektorów słonecznych w Polsce, Instytut Energetyki Odnawialnej, Poznań 2009 17

Podstawowe założenia metody bottom up (w projekcie RES-H) unit single dwellings multiple dwellings Solar thermal share of roof area suitable for solar thermal % 25% 25% max. penetration rate of solar collectors on suitable roof area % 50% 50% diffusion time constant (time that has to pass for an increase from 1% to 99% of the maximum potential) yr 30 50 specific average solar yield kwh/m²/yr 330 330 18

60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 9 27 22 32 54 49 43 38 19 0 0 0 1 1 1 1 2 2 3 4 5 7 11 14 18 solar collector area (Mm²) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2026 2025 2027 2028 2029 2030 60 Bottom-up 50 40 30 20 10 0 2007 2009 2011 2013 2015 solar collector area (Mm²) 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 solar thermal total 6 anuual installed collector area (Mm²) 5 4 3 2 1 0 solar thermal total annual installed collector area

70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 RES-H Bottom-up PEP 2030-6514,7 TJ (2020) 20 TJ 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 solar thermal total

RES-H Green - X 8,00 Solar thermal, TWh/year 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 2,16 6,71 6,20 5,50 4,87 4,28 3,76 3,28 2,86 2,49 1,90 1,67 1,47 1,26 1,06 0,86 0,65 0,45 0,25 0,04 0,04 0,04 0,04 0,04 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 6,95 21

Solar thermal 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [TJ] 285 665 10637 65733 Green- X [TJ] 154,0 154,0 154,0 7758,1 25025,4 PEP 2030 [TJ] 150,7 669,9 6514,7 7054,8 IEO [TJ] 19 422,2 Solar thermal 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [GWh] 79,2 184,7 2 955,0 18 260,6 Green- X [GWh] 42,8 42,8 42,8 2155,2 6952,1 PEP 2030 [GWh] 41,9 186,1 1809,8 1959,8 IEO [GWh] 5395,5 Solar thermal 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [ktoe] 6,8 15,9 254,1 1570,0 Green- X [ktoe] 3,7 3,7 3,7 185,3 597,7 PEP 2030 [ktoe] 3,6 16 155,6 168,5 IEO [ktoe] 463,9 22

70000 60000 Solar thermal [TJ] 50000 40000 30000 20000 10000 0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Green-x Bottom-up PEP 2030 23

Wykorzystanie biomasy do celów grzewczych 24

Podstawowe założenia metody bottom up (w projekcie RES-H) Biomass heating Wood log Wood chips Wood pellets District heating Wood log Wood chips Wood pellets District heating Reduction of mean heating energy demand due to thermal renovation in 2020 Reduction of mean heating energy demand due to thermal renovation in 2030 unit diffusion time constant (time that has to pass for an increase from 1% to 99% of the maximum potential) % % % % yr yr yr yr % % single dwellings 16% 1% 10% 9% 44 44 54 44 9% 16% multiple dwellings max. share of biomass heating systems on the total number of buildings 1% 2% 10% 25% 60 60 70 33 13% 22% 25

Number of residential buildings with biomass heating systems in the selected bottom-up scenario (Poland) Number of buildings with biomass heating system 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 0 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 Biomass district heating Wood Pellets Wood chips Wood log 26

Biomass heat generation in residential buildings in the selected bottom-up scenario 250.000 200.000 Biomass district heating 150.000 Wood Pellets Wood chips 100.000 Wood log 50.000 Biomass potential for heat production 0 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 27 Biomass primary energy for heating in the residential sector (TJ)

Biomass 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [TJ] 125145,0 158445,5 212241,2 220561,8 Green- X [TJ] 167956 174895 200112 337574 405179 PEP 2030 [TJ] 179065,2 189896,5 241532,3 301550,1 IEO [TJ] 533 117,5 Biomass 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [GWh] 34765,3 44016,2 58960,6 61272,1 Green- X [GWh] 46658,2 48585,9 55591 93778,2 112559 PEP 2030 [GWh] 49744,3 52753,2 67097,7 83770,6 IEO [GWh] 148100,0 Biomass 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [k toe] 2989,0 3784,4 5069,3 5268,0 Green- X [k toe] 4011,6 4177,3 4779,6 8062,8 9677,5 PEP 2030 [k toe] 4276,9 4535,6 5768,9 7202,4 IEO [k toe] 12733,3 28

450000 400000 350000 Biomass [TJ] 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Green-x Bottom-up PEP-2030 29

Pompy ciepła i energia geotermalna 30

Podstawowe założenia metody bottom up (w projekcie RES-H) unit single dwellings multiple dwellings Geothermal, heat pumps new buildings share of yearly renovated and new constructed buildings that is suitable for heat pumps in 2020 % 32% 35% 82% share of yearly renovated and new constructed buildings that is suitable for heat pumps in 2030 % 51% 58% 95% max. penetration rate of heat pumps in those buildings that is suitable % 50% 50% 50% COP 4 4 4 diffusion time constant (time that has to pass for an increase from 1% to 99% of the maximum potential) yr 44 60 30 current average specific useful heating energy demand of buildings with heat pumps kwh/m²/yr 120 120 - future average specific useful heating energy demand of buildings with heat pumps kwh/m²/yr 80 80 80 31

350.000,00 Number of residential buildings with heat pumps in the selected bottom-up scenario 300.000,00 number of buildings 250.000,00 200.000,00 150.000,00 100.000,00 50.000,00 0,00 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 heat pumps PL 32

Ambient heat utilization from heat pumps in residential buildings in the selected bottom-up scenario 18.000 16.000 14.000 12.000 TJ 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019 2021 2023 2025 2027 2029 heat pumps PL 33

Geothermal 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [TJ] 415,8 442,3 3516,4 17031,9 Green- X [TJ] 611,8 611,8 843,9 13835,4 38260,2 PEP 2030 [TJ] 1348,1 3378,7 8662,5 15327,9 IEO [TJ] 12 217,0 Geothermal 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [GWh] 170,0 170,0 234,4 3843,5 10628,7 Green- X [GWh] 115,5 122,9 976,8 4731,1 115,5 PEP 2030 [GWh] 374,5 938,6 2406,4 4258,1 IEO [GWh] 3393,9 Geothermal 2006 2007 2010 2020 2030 Bottom-up [ktoe] 9,9 10,6 84,0 406,8 9,9 Green- X [ktoe] 14,6 14,6 20,2 330,5 913,8 PEP 2030 [ktoe] 32,2 80,7 206,9 366,1 IEO [ktoe] 291,8 34

45000 40000 35000 Geothermal [TJ] 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Green-x Bottom-up PEP 2030 35

36 7054,8 6514,7 669,9 150,7 Solar thermal 15327,9 8662,5 3378,7 1348,1 Geothermal 301550,1 241532,3 189896,5 179065,2 Biomass PEP 2030 [TJ] 25025,4 7758,1 154,0 154,0 154,0 Solar thermal 38260,2 13835,4 843,9 611,8 611,8 Geothermal 405179 337574 200112 174895 167956 Biomass Green- X [TJ] 65733 10637 665 285 Solar thermal 17031,9 3516,4 442,3 415,8 Geothermal 220561,8 212241,2 158445,5 125145,0 Biomass Bottom-up [TJ] 2030 2020 2010 2007 2006

350000 500000 300000 450000 400000 Bottom- up [TJ] 250000 200000 150000 100000 Green X [TJ] 350000 300000 250000 200000 150000 50000 0 2006 2007 2010 2020 2030 100000 50000 0 2006 2007 2010 2020 2030 Biomass Geothermal Solar thermal Biomass Geothermal Solar thermal 350000 300000 PEP 2030 [TJ] 250000 200000 150000 100000 50000 0 2010 2020 2030 Biomass Geothermal Solar thermal 37

500000 468465 450000 TJ 400000 350000 300000 250000 226395 303327 359168 256710 323933 200000 150000 100000 50000 0 Bottom-up Green-X PEP 2030 2020 2030 38

Czy cele PEP 2030 są ambitne i realne? PEP 2030 Cele (PJ) Procentowy wzrost w latach 2006-2020 Technologie OŹE w produkcji ciepła 2020 226,33 27% Biomasa 2030 265,16 49% Energia geotermalna 2020 9,27 588% 2030 14,57 981% Energia słoneczna 2020 2030 5,25 5,74 3383% 3708% 39

Realizacja celu w zakresieźróde deł odnawialnych do 2020 r scenariusze projektu REPAP 2020 (Renewable energy Policy Action Paving the Way Towards 2020) na tle Polityki Energetycznej Polski do 2030 r. Michał Ćwil Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej Warszawa, 24.09.2009

Agenda Cele dla energetyki odnawialnej Założenia projektu REPAP 2020 Mapa Drogowa Sieć kontaktów Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. w aspekcie ciepła ze źródeł odnawilanych

Projekt REPAP Z uwagi na ambitne cele, jakie stoją przed każdym krajem członkowskim w aspekcie rozwoju źródeł odnawialnych, wiodące organizacje OZE w danym kraju członkowskim (w tym PIGEO ze strony Polski) przy koordynacji Europejskiej Rady Energii Odnawialnej (EREC) złożyło wniosek na realizację projektu Renewable Energy Policy Action Paving the Way towards 2020 (REPAP2020) do programu Komisji Europejskiej The Intelligent Energy. Projekt rozpoczął się 1 kwietnia 2009 a jego realizacja trwać będzie przez 30 miesięcy.

Konsorcjum REPAP 2020 Realizacji projektu REPAP2020 podjęły się organizacje UE działające na rzecz rozwoju energetyki odnawialnej: EREC (European Renewable Energy Council) jako koordynator, EUFORES (European Forum for Renewable Energy sources), krajowe organizacje OZE: APER (Italian Renewable Energy Producers Association), Włochy APREN (Portuguese Renewable Energy Association), Portugalia BEE (German Renewable Energy Federation), Niemcy EDORA (Fédération de l'electricité d'origine Renouvelable et Alternative), Belgia PIGEO (Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej), Polska REA (Renewable Energy Association), Wielka Brytania SERO (Swedish Association for Renewable Energies), Szwecja SER (Syndicat des Energies Renouvelables), Francja partnerzy naukowi: Fraunhofer Energy Economics Group (EEG) Kuhbier

Cel projektu usprawnienie procesu wprowadzania Dyrektywy OZE na poziomie krajowym. Grupami odbiorczymi wyników pracy projektu to parlamentarzyści, urzędnicy i administracja sektorowa a także krajowe organizacje i stowarzyszenia OZE. REPAP2020 ma wspierać pracę polityczną tych grup w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, a szczególnie w zakresie krajowego Action Planu.

Główne działania projektu Mapa Drogowa (Roadmap) wskazówki w zakresie tworzenia krajowego planu działań Sieć kontaktów (Networking) które działać będą na zasadzie forum wymiany informacji i dyskusji związanych z potrzebą rozwoju energetyki odnawialnej, a także stanowić będą łączność między polityką UE a krajową polityką w zakresie rozwoju energii ze źródeł odnawialnych.

Mapa Drogowa ma formułować zarówno polityczne jak i ekonomiczne warunki dla rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz podkreślać jakie wymagania muszą być spełnione w technologii OZE aby osiągnąć indywidualny cel (15% udział OZE w rynku energii dla Polski); Grupami odbiorczymi wyników pracy projektu to parlamentarzyści, urzędnicy i administracja sektorowa a także krajowe organizacje i stowarzyszenia OZE. REPAP2020 ma wspierać pracę polityczną tych grup w zakresie energii ze źródeł odnawialnych, a szczególnie w zakresie krajowego Action Planu.

Mapa Drogowa EU Powstanie 27 opracowań do końca 2009 r. aby umożliwić stworzenie i przedłożenie do końca czerwca 2010 indywidualnych Action Planów Komisji Europejskiej. Jednolity, dla całej Unii Europejskiej, dokument będzie zawierał szczegółowe scenariusze każdego państwa członkowskiego na temat spodziewanego rozwoju różnych technologii źródeł odnawialnych z uwzględnieniem wkładu poszczególnego sektora (energii elektrycznej, ciepła i biopaliw) do osiągnięcia celu wyznaczonego dla OZE na rok 2020.

Wstępne wyniki Mapy Drogowej

scenariusze REPAP na tle Polityki Energetycznej Polski 2030 (PEP) REPAP NAT (National target fulfillment) REPAP EU (European perspective) REPAP ACT (proactive support - realisable deployment) PEP (Polityka Energetyczna Polski do 2030)

Cele dla poszczególnych scenariuszy REPAP vs. PEP2030 RES share / udział OZE (%) 24 20 16 15% 12 8 4 REPAP scen. NAT REPAP scen. EU REPAP scen. ACT PEP cel / target 2009/28/EC 0 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 rok / year

Zapotrzebowanie na energię w całym sektorze /gross energy demand assumptions / założenia ktoe 100000 Heat (REPAP) All energy (REPAP) All energy (PEP) ktoe 100000 ciepło cały sektor Gross final heat demand Zapotrzebowanie na ciepło brutto 80000 80000 60000 60000 40000 40000 20000 20000 0 0 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 Total gross final energy demand Całk. zapotrzebowanie na energię finalną brutto rok / year

Zapotrzebowanie OZE energia vs. ciepło RES energy demand vs. RES heat demand ktoe 14000 1. REPAP-NAT 2. PEP 13 326 ktoe gross energy demand zapotrzebowanie energia finalna 12000 10000 8000 6000 4000 4780 ktoe 90% (2006) OZE, RES 1 ciepło, heat 2 60% (2020) 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 rok / year

Produkcja ciepła z biomasy/ Heat from biomass RES biomass heat production produkcja ciepła OZE biomasa ktoe 5000 4000 3000 2000 1000 biomasa / biomass sieciowe / grid niesieciowe / non-grid both 90% of RES heat both still 90% of RES heat 0 2006 2020 REPAP-NAT

Heat generation from other RES sources / produkcja ciepła z innych źródeł OZE ktoe 250 200 150 100 50 0 biogas biowaste geoter solar HeatPumps 235 270.5 RES biomass heat production produkcja ciepła OZE biomasa 0 60.4 2006 2020 REPAP-NAT heat generation /produkcjia ciepła

Wyniki projektu Trwała sieć kontaktów krajowych organizacji i stowarzyszeń OZE Trwała sieć parlamentarzystów Wytyczne ułatwiające proces wdrażania ustawodawstwa UE na poziomie krajowym. Wzrost świadomości, poziomu wiedzy i wymiany doświadczeń Ostatecznie wdrożenie nowej Dyrektywy na poziomie krajowym Wzrost świadomości o możliwościach decyzyjnych w zakresie polityki OZE.

Dziękuję za uwagę! MichałĆwil michal.cwil@pigeo.pl PIGEO Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej ul. Gotarda 9, 02-683 Warszawa Tel. 22 548 49 99, Fax 22 548 49 98 e-mail:; pigeo@pigeo.pl; www.pigeo.pl

Zielone ciepło potencjalny rozwój sytuacji w Polsce Bogusław Regulski Wiceprezes Zarządu Warszawa 2009 r.

Produkcja ciepła a dzisiaj i jutro (PJ)* 953 1241 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 610 490 631 463 2005 2020 Ciepło sieciowe Ciepło lokalne * Analiza krajowego potencjału wysokosprawnej kogeneracji ICBEiOŚ PWar, ITC PŚl, ARE - styczeń 2007

Zapotrzebowanie na ciepło o (PJ)* - wg przeznaczenia 1180 896 1200 1000 140 800 600 400 116 547 770 200 0 233 270 2005 2020 Technologia Ogrzewanie Ciepła woda * Analiza krajowego potencjału wysokosprawnej kogeneracji ICBEiOŚ PWar, ITC PŚl, ARE - styczeń 2007

Struktura zużycia paliw w ciepłownictwie sieciowym w roku 2007 * 9% 5% 4% 3% 79% paliwa stałe paliwa płynne gaz ziemny biomasa i inne odnawialne pozostałe * Energetyka cieplna w liczbach 2007 URE 2008

Potencjalna prognoza struktury paliwowej w źródłach sieciowych w 2020* 23,8% 1,0% 45,7% 26,7% 2,9% węgiel olej gaz odnawialne odpadowe

Struktura źródeł pochodzenia ciepła a dla ogrzewania indywidualnego mieszkań ogółem na dzisiaj* * Narodowy Spis Powszechny GUS 2003

Potencjalne zielone ciepło w instalacjach indywidualnych na dzisiaj * Ciepła woda ze słońca 30 PJ Ogrzewanie piecowe na wsi 45 PJ Centralne ogrzewanie na wsi 125 PJ 25% domów jednorodzinnych w miastach 25 PJ RAZEM. 225 PJ * Szacunki własne wg mieszkań z Narodowego Spisu Powszechnego GUS 2003 z wykorzystaniem wskaźnika 150 kwh/m 2

Potencjalne źródła a energii odnawialnej dedykowane ciepłownictwu Biomasa oraz biogaz do spalania zarówno w instalacjach ciepłownictwa sieciowego jak też w źródłach lokalnych, bez względu na technologie, Ciepło geotermalne głębokie z ziemi dla dużych instalacji i powierzchniowe dla małych, Energia słoneczna powszechnie do podgrzewania ciepłej wody użytkowej w budynkach niepodłączonych do sieci, Odpady komunalne po warunkiem określenia jasnych reguł!!

Duński przykład wykorzystania odpadów w ciepłownictwie 26% odpadów komunalnych przeznaczonych jest do spalenia!! Efekty 3,5% produkcji energii elektrycznej 18% produkcji ciepła dostarczonego do systemów ciepłowniczych I dodatkowo uznane za ZIELONĄ ENERGIĘ

Gdyby w Polsce zastosować dzisiaj model duński ski Strumień odpadów komunalnych w Polsce około 12 mln ton rocznie to 1. Potencjalna produkcja energii elektrycznej 1,4 TWh (około 1%) 2. Potencjalna produkcja ciepła do systemów ciepłowniczych 21 PJ (około 6%)

Tak zrobili to Niemcy Obowiązek ( pokrywania potrzeb cieplnych ze źródeł odnawialnych.) jest spełniony, jeżeli strony zobowiązane: 1. Pokrywają co najmniej w 50% zapotrzebowania na ciepło a) stosując instalację odzyskującą straty ciepła zgodnie z definicją Nr IV Załącznika do tej Ustawy; b)bezpośrednio z instalacji opartych na produkcji ciepła w skojarzeniu zgodnie z definicja Nr V Załącznika do tej Ustawy. 2. Stosują metody oszczędzania energii zgodnie z definicją Nr VI Załącznika do tej Ustawy; 3. Pokrywają zapotrzebowanie na ciepło bezpośrednio z lokalnych sieci ciepłowniczych ( w których ciepło produkowane jest w 50 % w skojarzeniu!!)

IEE SUPPORT_ERS project WS Sept. 24. 2009 regional biomass strategy of Upper Austria presentation by DI Andreas Drack Upper Austrian Academy for Environment and Nature Regional Government of Upper Austria PRO-EE is co-funded by PRO EE

Austria 8,2 Mio Inhabitants 84.000 km² 9 Regions 2350 Municipalities PRO-EE is co-funded by Province of Upper Austria 1,4 Mio Inhabitants 12.000 km² 15 districts 444 Municipalities central region - economic dynamic, industry, service sector south - tourist structures west, north, southeast - rural structures PRO EE

success stories and problems raising CO2-emissions (tank tourism, industrial development) until 2003, now declining 25-30% renewable energy sources (hydro, biomass, thermal solar collector, heat pumps) historical problems spatial planning (transport, district heating) good standard for building codes (legislation, incentive programs) PRO-EE is co-funded by PRO EE

energy demand Upper Austria 2007 coal 20,5 % (59 PJ) oil 28,8 % (82,8 PJ) PRO-EE is co-funded by PRO EE ESV-Design gas 21,4 % (61,5 PJ) renewable sources 29,3 % (84,2 PJ) Source: Statistic Austria 2008 hydropower 11,6 % (33,2 PJ) biomass 12,7 % (36,6 PJ) waste 4 % (11,3 PJ) wind, solar, etc 1 % (3 PJ)

success stories and problems targets 2030 Upper Austria project Energy 2030 goal 2030 electricity heat transport CO2 100% RES 100% RES; -38% energy consumption 30% RES; - 41% fossil energy demand up to minus 65% PRO-EE is co-funded by PRO EE

success stories and problems targets 2030 Upper Austria project Energy 2030 PRO-EE is co-funded by biomass solar biomass heat electricity transport hydropower heat pumps status quo 2007 34 PJ 1 PJ (1 mill. m²) 1 PJ 23 PJ 8 PJ 2 PJ potential 2030 46-62 PJ (370 km²) +1,8 PJ 4 PJ 40 PJ 12 PJ 2-3 PJ 10 PJ (plus other alternatives) PRO EE

success stories and problems responisbilities responsibility PRO-EE is co-funded by electricity heat transport federal: feed in tariff system; regional: support schemes regional: legislation on energy efficiency in buildings; support schemes; federal: support schemes (district heating, installations) federal: mineral oil taxation PRO EE

energy reference numbers new residential house-blocks, supported by grants kwh/m²a (A/V 0,5) 48 44 40 36 32 28 PRO-EE is co-funded by 24 20 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 PRO EE ESV-Design

woodchip and pellets units in Upper Austria installed capacity (MW) 2000 1800 1600 Ziel 2010 PRO-EE is co-funded by 1400 1200 1000 800 600 400 200 0-84 86 88 90 92 94 96 98 00 02 04 06 08 Kleinanlagen, bis 100 kw Mittlere Anlagen, 100 kw bis 1 MW Großanlagen, über 1 MW 10 PRO EE ESV-Design

Austrian companies providing biomass technologies company staff export rate Hargassner www.hargassner.at 100 63% ÖkoFEN www.pelletsheizung.at 164 80% ETA Heiztechnik GmbH www.eta.co.at 104 80% PRO-EE is co-funded by Gunatamatic Heiztechnik GmbH www.guntamatic.at Fröling www.froeling.com RIKA www.rika.at 200 510 220 70% 70% 80% PRO EE

solid biomass heating 530 biomass district heating installations 32.000 modern small scale units 4,3 mill. m³ biomass CO2-reduction:0,9 mill. t PRO-EE is co-funded by PRO EE

examples in municipalities Gutau (left), Unterweissenbach (right) PRO-EE is co-funded by PRO EE

35 MW BIOMASS-Power Plant Linz AG (Linz) 50 MW BIOMASS-Power Plant Energie AG (Timelkam) Linz AG biomass power plant: ~ investment: ca. 30 mill. ~ transport by ship, railway and trucks PRO-EE is co-funded by ~ demand: ca. 300.000 m³ wood annually (efficiency 85%) ~ in operation since January 2006 PRO EE

biomass in modern combustion facilities (m³) wood pellets briquettes wood-chips wood-chips industrial PRO-EE forest industry biomass for CHP is co-funded total: by 1,78 mill. m³ wood-products from forests, 1,59 mill. m³ industrial by products PRO EE

world market of wood-pellets wood-pellets market pellets-production (mill. t) share of export (mill. t) Sweden 1,7 0,2 Canada 1,3 0,7 USA 1,1 0,5 Germany 0,9 Austria 0,9 0,5 Russia 0,55 0,5 Estland 0,35 PRO-EE Polen is co-funded by Italia 0,35 0,35 0,25 total ca. 8 mill. t production PRO EE

first biogas plant with grid-injection to the public natural gas grid biogas plant Pucking / OÖ. energy source: 9.000 layer hen 1.500 fattened hen 50 pigs performance: 6 m 3 /h biogas = 400.000 kwh per year PRO-EE is co-funded by 2005, Pucking (OÖ.) PRO EE

biogas-projects in pipeline PRO-EE is co-funded by PRO EE

success factors historical bridge in the use of wood personal attitude to environment and energy crisis innovative companies innovative farmers (camber of agriculture and forestry) energy cluster for RES: www.oec.at public support schemes for private persons, farmers, companies legislation (energy efficiency, emissions, forestry, economy) public awareness programs (www.pelletskampagne.info) Wels fair on energy annually in March (200.000 participants) federal and regional concepts Austrian Program on Flexible Kyoto-Mechanism JI/CDM PRO-EE is co-funded by PRO EE

success factors There are many success factors find your own way of sustainable solution Thank you for the attention! PRO-EE is co-funded by PRO EE

Presentation of SUPPORT_ERS Project and EU Support Instruments for RES-H RES-H Policy Workshop, 24 September 2009, Warsaw Ulrike Leis, GTZ Berlin ulrike.leis@gtz.de SUPPORT_ERS: Optimisation of Support Schemes for Renewable Energy Sources for Electricity Generation, Heating and Cooling 30.10.2009 Seite 1

I. Project Objectives Contribute to an increase of the share of RES in energy consumption in particular in the new EU Member States and candidate countries Development of efficient support schemes for RES-Heat Specific Objectives: 1.Reduce administrative barriers hindering the efficient and effective implementation of support schemes for RES-E 2.Involve the new Member States and candidate countries in the process of the development of support schemes for RES-H in the EU 3.Increase awareness of regional actors for the benefits of RES-E and RES-H and to optimise the implementation of support schemes on regional level SUPPORT_ERS Seite 2

SUPPORT_ERS Project Partners ISPE Institutul de Studii si Proiectari Energetice, Romania EEA Energy Efficiency Agency, Bulgaria MKM Ministry of Economic Affairs and Communications, Estonia EIHP Energy Institute Hrvoje Pozar, Croatia SIEA Slovak Innovation and Energy Agency, Slovakia IDAE Institute for the Diversification and Saving of Energy, Spain EREC European Renewable Energy Council, EU AEA Austrian Energy Agency, Austria CA Climate Alliance GTZ Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ), GmbH, Germany BMU Federal Ministry of the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety, Germany SUPPORT_ERS Seite 3

Scope of the SUPPORT_ERS Project Duration: 11/2007 01/2010 Budget: 854.354 Co-founded by the Intelligent Energy Europe Programme under DG TREN SUPPORT_ERS Seite 4

Expected Results Printed Outputs, Analysis and Policy Support»Report on RES-Heat Support Mechanisms incl. Policy Recommendations»Publication on RES Market Reviews»Administrative Assessment Report»Report on Good Practices at Administrative Level Capacity Building and Transfer of Know How»Checklist for Reducing Administrative Barriers»Regional Seminars about benefits of RES and integration of RES issues in planning processes; Initiation of partnerships»final Conference, briefing of policy-makers, RES industry and financal sector SUPPORT_ERS Seite 5

SUPPORT_ERS Project How can you find out more about SUPPORT_ERS? SUPPORT_ERS Seite 6

Where to Find Project Results? Look up our Webpage www.support-ers.eu SUPPORT_ERS Seite 7

Where to Find Project Results? Download our Reports SUPPORT_ERS Seite 8

Where to Find Project Results? Get in Touch with Us: Contact your country s SUPPORT_ERS Partner, or contact the SUPPORT_ERS Project Coordinator: Ulrike Leis Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit - GTZ Berlin, Germany E-mail: ulrike.leis@gtz.de Phone: +49-(0)30-408190-152 SUPPORT_ERS Seite 9

Part II Support Instruments for RES-H SUPPORT_ERS Seite 10

II. Support Instruments for RES-H In December 2008 EU leaders adopted a comprehensive package of measures to reduce the EU s contribution to global warming and ensure reliable and sufficient supplies of energy. The most far-reaching reform ever of European energy policy, the package aims to make Europe the world leader in renewable energy and low-carbon technologies. Driving the policy is the EU s bid to achieve a 20% reduction in its greenhouse gas emissions by 2020 (compared with 1990 levels), mainly by boosting the use of renewable energy and curbing energy consumption. The measures will also reduce dependence on imports of gas and oil and help shelter the economy from volatile energy prices and uncertain supplies. SUPPORT_ERS Seite 11

Support Instruments for RES-H EU RES Directive Sets up a framework for for the promotion of renewable energy sources in the EU up to 2020 Covers electricity, transport and - for the first time - the heating and cooling sectors Sets mandatory national targets for renewable energy sources in final energy consumption Member States are now setting sectoral targets for heating and cooling, transport and electricity in 2020 in their National Action Plans SUPPORT_ERS Seite 12

Support Instruments for RES-H Scope of Renewable Energy in the Heating Sector of the EU Around half of the total energy supplied to the EU-27 in 2007 was attributable to the heating sector. However, the contribution made by renewable energy sources in this segment was just 10 %. Hence, the significance of renewable energies in the heating market is considerably lower than in the electricity market. By far the most important renewable resource in the heating sector is biomass, accounting for a share of around 97%, or 623 TWh, the largest share being attributable to heat generation from wood in private households. The contribution of the other two sectors, solar thermal energy and geothermal energy, remains comparatively insignificant, at around 2% and 1% respectively. SUPPORT_ERS Seite 13

Support Instruments for RES-H 120.000 100.000 Beitrag der erneuerbaren Energien zur Wärmebereitstellung in Deutschland 1997-2008 Biomasse * Solarthermie Geothermie [GWh] 80.000 60.000 40.000 Anteil am EEV 7,4 % 20.000 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 * feste, flüssige, gasförmige Biomasse, biogener Anteil des Abfall; Anteil der Biomasse an der EE-Wärme 2008: 94 % Quelle: BMU Publikation "Erneuerbare Energien in Zahlen nationale und internationale Entw icklung", KI III 1; Stand: Juni 2009; Angaben vorläufig SUPPORT_ERS Seite 14

Support Instruments for RES-H SUPPORT INSTRUMENTS: EU countries use a variety of incentive schemes Several European countries have already taken strong action with respect to policy development that supports RES-H technologies. The implemented instruments include»financial incentive schemes»regulatory schemes»educationally-based schemes. An analysis of the energy policy in various countries shows that most of the policies are financial incentive schemes, even if the allocated budget can vary significantly for each policy as well as the time-spans, technologies applicable, and eligible parties. SUPPORT_ERS Seite 15

Support Instruments for RES-H EU countries and their RES-H financial incentive schemes, regulatory schemes and educationallybased schemes (RE in heat secor) Source: SUPPORT_ERS Overview of existing support instruments for RES-H, see http://www.support-ers.eu/111.0.html SUPPORT_ERS Seite 16