1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych Sytuację epidemiologiczną chorób zakaźnych w powiecie lęborskim należy uznać za dobrą. Obserwowany w roku 29 wzrost zachorowań na niektóre choroby zakaźne miał, podobnie jak w ch ubiegłych, charakter sezonowy lub był kontynuacją trendów wieloletnich obserwowanych wcześniej. Dane epidemiologiczne dotyczące występowania wybranych chorób zakaźnych zostały przedstawione w formie tabelarycznej (Tabela 1.1) w oparciu o przygotowane przez starszego statystyka medycznego w uzgodnieniu z Oddziałem Epidemiologii tut. Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej na zlecenie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Lęborku, Sprawozdania dwutygodniowe o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach zgłoszonych w 29 roku. Dane te podlegały weryfikacji przez Sekcję Statystyki Medycznej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Gdańsku. Wybrane dane epidemiologiczne dot. występowania chorób zakaźnych w powiecie lęborskim w ch 26-29 Tabela 1.1 l.p. Jednostka chorobowa zachorowania Liczba zachorowań 26 27 28 29 1. Dur brzuszny - - - 2. Dury rzekome A, B i C - - - 3. Salmonellozy- ogółem 44 21 14 23 4. Czerwonka bakteryjna - - - - 5. Biegunki u dzieci do lat 2 74 66 49 47 6. Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe (ogółem) 9 9 23 138 7. Krztusiec - - 2 2 8. Tężec - - - - 9. Odra - - - 1. Różyczka 486 36 41 27 11. Ospa wietrzna 262 311 222 273 12. Nagminne zapalenie przyusznicy (świnka) 13 6 11 9 13. Ostre nagminne porażenie dziecięce - - - 14. Zapalenie opon mózgowych- ogółem - 1 1 15. Zapalenie opon mózgowych- wirusowe - 1-16. Zapalenie opon mózgowych- meningokokowe - - 1 17. Zapalenie opon mózgowych- Haemophilus influenzae - - - 18. Zapalenie opon mózgowych- inne bakteryjne - - - 19. Zapalenie mózgu - - - 2. Mononukleoza zakaźna 8 3 - - 21. Wirusowe zapalenie wątroby 8 1 3 1 x 22. wzw typu A - - - 23. wzw typu B 4-1 3 24. wzw typu C 3 1 2 4 25. Świerzb 17 6 3 15 x 26. Włośnica 5 - - - 27. Zatrucia pokarmowe- ogółem 97 14 14 27 28. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- ogółem 51 21 14 69 29. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- salmonellozy 44 21 14 22 3. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- gronkowcowe - - - 31. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- jadem kiełbasianym - - - 32. Bakteryjne zatrucia pokarmowe- Clostridium perfringens - - - 33. Inne zatrucia 6 119-47 34. Tasiemczyce 1 1 1 - x 35. Choroba z Lyme (borelioza) 2 12 1 12 36. Grypa- ogółem - - - 2 5
37. Grypa u dzieci (-14 lat) - - - - 38. Pokąsania osób przez zwierzęta 1 11 15 1 39. Szkarlatyna (płonica) 22 7 19 22 4. Róża 7 2 5 5 41. inne zatrucia 1 6 3 - x zakażenia i choroby zakaźne nie podlegające zgłaszaniu w roku 29 na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 28 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. nr 234, poz.157 ze zmianami), jako wypełnienie definicji przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego a nie objętych nadzorem w ramach Unii Europejskiej. Tabela zawiera dane o zachorowaniach zweryfikowane przez Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną w Gdańsku na dzień 31 grudnia 29 r. 1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W roku 29 obserwowano wzrost liczby bakteryjnych zatruć i zakażeń pokarmowych. Wśród przyczyn zatruć pokarmowych nadal najczęstszą jest zatrucie pokarmowe wywołane pałeczkami jelitowymi Salmonella. Zwiększył się udział zatruć pokarmowych, w przypadku których jako czynnik etiologiczny zidentyfikowano jako nieżyt jelitowy wywołany rotawirusami. Świadczy to o poprawiającej się diagnostyce laboratoryjnej zakażeń i zatruć pokarmowych pozwalającej na ustalenie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za wystąpienie zakażenia/zatrucia pokarmowego. W roku 29, w stosunku do roku 28, a także lat wcześniejszych, obserwowano spadek liczby zgłoszonych przypadków biegunek u dzieci do lat 2. Należy zauważyć, że do zakażeń i zatruć pokarmowych u dzieci w wieku do lat 2 dochodzi niemal wyłącznie w środowisku domowym. Liczba dzieci z tej grupy wiekowej objętych opieką w formie zinstytucjonalizowanej, np. w żłobkach lub domach małego dziecka, jest bowiem znikoma. Organy administracji publicznej mają zatem jedynie niewielki wpływ na zapobieganie zakażeniom i zatruciom pokarmowym w środowisku domowym. Pewien wpływ może odgrywać oświata zdrowotna kształtująca zachowania prozdrowotne, na rzecz zwiększania higieny osobistej oraz higieny przygotowania posiłków w warunkach domowych, zwłaszcza w rodzinach dzieci w wieku do lat 2. W 29 r. nie odnotowano zakażeń pałeczką czerwonki oraz zachorowania na dur brzuszny i dury rzekome. Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczne w Lęborku na terenie powiatu lęborskiego prowadzi rejestr nosicieli pałeczek duru brzusznego będących potencjalnym źródłem zakażenia. Jak podano wyżej, grupą chorób, identycznie jak w ch poprzednich w powiecie lęborskim znaczącą pozycję były nieswoiste, wieloetiologiczne choroby, szerzące się drogą pokarmową tj. bakteryjne zatrucia pokarmowe. W 29 r. zarejestrowano 69 przypadków zatruć pokarmowych, w tym w 22 przypadkach były to salmonellozy. Dla porównania w 28 r. zarejestrowano 14 zatruć pokarmowych, w tym w 14 przypadkach były to salmonellozy. Natomiast w 27 roku zarejestrowano 21 zatruć pokarmowych, w tym w 21 przypadkach były to salmonellozy. W 26 roku zarejestrowano 51 zachorowań w tym w 44 przypadkach były to salmonellozy Zapadalność na salmonellozy na 1. mieszkańców wynosiła odpowiednio: w 29 r. 34,4, w 28 r.- 22, w 27 r.- 33,, w 26 r.- 8,1, w 25 r.- 88,1, a w 24 r. 75,5 przypadków. Z ryc.1.1. przedstawiającej liczbę salmonelloz z zatruć pokarmowych w ch 199-29 wynika, że od r. obserwuje się nieznaczny wzrost tych zachorowań do r. W r. nastąpił jednak spadek tych zachorowań do 58 przypadków. W 2 r. w stosunku do roku poprzedniego nastąpił wzrost zachorowań o 38 przypadków, w 21 r. stwierdzono 62 zachorowania, w ch 22-23 r. odnotowano odpowiednio 74 i 73 zachorowania, a w 24 r. odnotowano 44 zachorowania, identycznie jak w 26 r., a w 25 r. 56 zachorowań. W 28 r. odnotowano 14 przypadków zachorowań przy 21 przypadkach zanotowanych w 27 r.. W 29 r. odnotowano nieznaczny wzrost zachorowań do 22 przypadków. Mimo, tak zmiennej ilości zachorowań w poszczególnych ch, można powiedzieć, że od r. w powiecie obserwuje się stałą tendencję malejącą wśród tych zachorowań. 6
199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 2 18 16 166 184 162 14 12 1 8 6 4 2 11 72 14 79 99 122 58 96 62 74 73 44 56 44 21 14 22 Ryc.1.1. Zachorowania na salmonellozy z zatruć pokarmowych z ch 199-29 Z ryc.1.2. przedstawiającej liczbę zachorowań na czerwonkę w ch 199-29 wynika, że w obserwowanym okresie odnotowywano zmienność tych zachorowań. Prawdopodobnie uwarunkowane to było specyfiką schorzenia oraz związanymi z tym trudnościami diagnostycznymi zwłaszcza w leczeniu ambulatoryjnym. Identycznie jak na przestrzeni lat od 24 r. nie zaobserwowano zachorowań. 5 45 43 4 35 3 25 26 22 31 2 15 16 1 8 5 3 3 3 3 2 4 2 1 Ryc.1.2. Zachorowania na czerwonkę bakteryjną w ch 199-29 1.2. Wirusowe zapalenia wątroby 1.2.1.Wirusowe zapalenie wątroby typu A 7
1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Zachorowania na wirusowe zapalenia wątroby typu A (WZW A) występują obecnie sporadycznie. Spadek liczby zachorowań z 681 w roku do w 29 roku (Ryc.1.3) był możliwy dzięki prowadzonym działaniom na rzecz zwiększenia świadomości społecznej o zagrożeniu i sposobach uniknięcia zakażenia oraz przede wszystkim powszechnej dostępności wodociągowej wody pitnej poddanej uzdatnianiu. Jednocześnie należy ocenić, że narasta zagrożenie wybuchem wyrównawczej epidemii WZW A ze względu na powszechną i wzrastającą wrażliwość populacji na zakażenia tym wirusem. Uważa się bowiem, że Polska, a zarazem i powiat lęborski przestała być już krajem o wysokiej endemiczności WZW A, tj. w którym wirus HAV wywołujący zakażenie krąży w populacji powodując masowe zachorowania, przede wszystkim wśród dzieci i młodych osób, lecz stała się obecnie krajem o średniej i nadal obniżającej się endemiczności WZW A. Tym samym wśród osób w wieku poniżej 4 roku życia, które nie miały możliwości ulec zakażeniu HAV w okresie dzieciństwa należy się liczyć z powszechną wrażliwością na zakażenie (potwierdzają to stosowne badania przesiewowe poziomu odporności w populacji), a co za tym idzie możliwością wystąpienia tzw. epidemii wyrównawczych. Ważne jest więc konsekwentne prowadzenie szczepień ochronnych przeciwko tej chorobie w populacji zatrudnionych przy produkcji i dystrybucji żywności oraz wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Wykonywanie szczepień przeciw WZW A jest także zalecane osobom planującym wyjazd do krajów o wysokiej endemiczności zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A, w celu ochrony przed zachorowaniem oraz powstaniem ognisk epidemicznych na terenie kraju. W przyszłości należałoby też rozważyć zasadność wprowadzenia obowiązkowych szczepień ochronnych przeciw WZW A. 8 7 681 6 5 4 3 razem miasto wieś 245 33 2 1 77 44 21 21 3 22 11 5 1 16 97 34 7 2 Ryc.1.3. Zachorowania na wzw typ A w ch 1983-29 Z ryc.1.3 przedstawiającej zachorowania na wzw typ A w ch 1983-29 na terenie działania tut. Powiatowej Stacji można zauważyć, iż w r. nastąpił wyraźnie okresowy spadek liczby zachorowań, utrzymujący się do roku 29. Ponadto z ryc. tej wynika cykliczny wzrost zachorowań po 5 ch; miał on miejsce kolejno w ch 1983, 1988, i. Epidemiczny wzrost zachorowań w r. miał wyraźnie ogniskowy charakter i dotyczył on terenu wsi. Natomiast obserwowany gwałtowny wzrost zakażeń HAV w 95 r., odbiegający od powyższej cykliczności, przekraczał wyraźnie wartość oczekiwanąwartość ok. 1 zachorowań przy cyklicznym wzroście. Z danych za okres -29 r. można powiedzieć, że w okresie tym obserwuje się już powstanie trwałej odporności populacji- głównie dzieci i młodzież od 2 do 15-2 lat) na wzw A po przebyciu choroby (ryc.1.4). Rok 29, podobnie jak 28- można zaliczyć do zacisza epidemicznego zachorowań na zapalenie wątroby typu A. 8
1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 4 7 1 13 16 19 22 25 28 31 34 37 4 43 46 49 54 67 81 1 9 8 7 6 5 miasto wieś razem 4 3 2 1 roczniki Ryc. 1.4. Podział zachorowań na wzw typ A w ch -96 wg grup wiekowych 1.2.2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B Zachorowalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) obniża się stopniowo od lat 9- tych, tj. od chwili wprowadzenia szczepień przeciw WZW B. W 29 r. zachorowały 3 osoby, a w roku 28 1 osoba. Dla porównania, w 27 roku nie zgłoszono zachorowań, zaś w 26 roku 4 zachorowania(1 przypadek ostry i 3 przypadki przewlekłe wirusowego zapalenia wątroby B). Natomiast w 25 r. zanotowano 1 przypadek zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B, podczas gdy w 24 r. nie notowano zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B. W 23 roku odnotowano 2 zachorowania, a od roku, tj. w ciągu całego dziesięciolecia, zanotowano spadek zachorowań o blisko 73,3% do roku 23 (w roku zanotowano 15 zachorowań)- (ryc.1.5.). Z uwagi na powszechność obowiązkowych szczepień dzieci i młodzieży przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jedynie sporadycznie dochodzi do ostrego WZW B w populacji objętej obowiązkowymi szczepieniami. 4 35 3 25 25 33 36 34 31 28 28 21 23 razem miasto wieś 2 15 13 14 17 15 1 9 9 5 2 5 1 3 2 1 4 1 3 Ryc.1.5. Zachorowania na wzw typ B w ch 1983-29 9
1.2.3. Wirusowe zapalenie wątroby typu C Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) w Polsce cechuje rejestrowany od wielu lat trend wzrostowy liczby zachorowań. W roku 29 w powiecie lęborskim stwierdzono 4 zachorowania, a w 28 roku 2 zachorowania. Dla porównania w roku 27 stwierdzono 1 przypadek zachorowań, zaś w 26 roku 3 zgłoszenia. Szacunkowe dane epidemiologiczne pozwalają sądzić, że liczba zakażonych HCV w Polsce wynosi ok. 73 tysięcy. Dane szacunkowe dla powiatu lęborskiego na pewno też odbiegają od przypadków zarejestrowanych..ok. 8 % zarejestrowanych przypadków ma związek z wykonywaniem zabiegów medycznych. Wskazuje to na występowanie warunków umożliwiających szerzenie się zakażenia, zwłaszcza w zakładach opieki zdrowotnej, gabinetach lekarskich oraz innych miejscach świadczenia usług, w trakcie których wykonywania dochodzi lub może dojść do naruszenia ciągłości tkanek (np.: gabinety tatuażu, kosmetyczne, zakłady fryzjerskie). Wskazuje to jednocześnie na niedostatek w zakresie nieswoistych działań podejmowanych dla zapobieżenia zakażeniom (sterylizacja narzędzi, dezynfekcja pomieszczeń i urządzeń, procedury wykonywania zabiegów naruszających ciągłość tkanek). Z uwagi na brak swoistych metod zapobiegania zakażeniom, np. w drodze szczepień ochronnych, jedynie działania nieswoiste, polegające na wdrażaniu i utrzymywaniu wysokich standardów higienicznosanitarnych wykonywania świadczeń medycznych oraz innych przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek, mogą zapobiec szerzeniu się zachorowań na WZW C. Konieczne jest również rozpoznawanie zakażenia wirusem HCV możliwie wcześnie od chwili zakażenia, gdyż jedynie wczesne rozpoczęcie leczenia przeciwwirusowego, tj. najlepiej w ciągu roku od zakażenia, daje wysokie ok. 9-1 % szanse wyleczenia. W przypadku przewlekłego WZW C szansa wyleczenia nie przekracza 4 % (leczenie skojarzone pegylowanym interferonem alfa i rybawiryną). Oznacza to konieczność wykonywania badań do celów sanitarno- epidemiologicznych w kierunku zakażenia wirusem HCV u wszystkich osób podejrzanych o zakażenie, np. w wyniku ekspozycji zawodowej na skutek zakłucia igłą od strzykawki lub zranienia innymi narzędziami skażonymi krwią osoby zakażonej HCV. 1.3. Zachorowania na choroby zakaźne wieku dziecięcego Liczba zachorowań na krztusiec cechuje się zmiennością. W roku 29, identycznie jak w 28 roku, wystąpiły 2 zachorowania na krztusiec. Dla porównania w ch 25-27 nie stwierdzono zachorowań. Od 23 roku prowadzone są szczepienia przypominające przeciw krztuścowi u dzieci w 6 roku życia szczepionką DTPa (błoniczo-tężcową z bezkomórkowym składnikiem krztuścowym). Od końca 23 roku prowadzono również obowiązkowe powszechne szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR), wykonywane u dzieci w 13-15 miesiącu życia, a od 25 roku także szczepienia przypominające w 12 roku życia. W 26 roku szczepienia te były wykonywane w 11 roku życia. Od 27 roku szczepienia ochronne z użyciem szczepionki trójwalentnej (MMR) są wykonywane w 1 roku życia. Jednocześnie nie są już prowadzone szczepienia z użyciem szczepionek monowalentnych przeciw odrze w 7 roku życia i szczepienia dziewcząt przeciw różyczce w 13 roku życia. Wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw odrze, różyczce i śwince może doprowadzić w ciągu najbliższych lat do spadku zachorowań na świnkę. W 29 roku na nagminne zapalenie przyusznic (świnkę) zachorowało 9 dzieci, w 28 roku zachorowało 11 dzieci, podczas gdy w 27 roku zachorowało 6 dzieci. Dla porównania w 26 roku wystąpiło 13 zachorowań oraz w 25 roku 18 zachorowań. Jak można sądzić szczepienia przeciw śwince wykonywane w ramach szczepień zalecanych, którymi obejmowano kilkaset w różnym wieku, miały znaczący wpływ na sytuację epidemiologiczną świnki w skali powiatu, jak i w skali kraju. Utrzymujący się ciągły spadek liczby zachorowań na krztusiec oraz świnkę może być spowodowany wprowadzeniem do kalendarza szczepień ochronnych szczepień przypominających, ale może być również wynikiem cyklicznej zmienności liczby zachorowań na te choroby. Dokładna analiza trendu będzie jednak możliwa dopiero po zaszczepieniu szczepionkami MMR oraz DTPa kolejnych roczników dzieci podlegających obowiązkowym szczepieniom. Z ryc.1.6 przedstawiającej liczbę zachorowań na świnkę w ch 199-29 wynika, że rok 23 w powiecie lęborskim można zaliczyć do okresu wzrostu zachorowań na świnkę po okresie zacisza epidemicznego w ch 21-22. Natomiast 26-29 to okres zacisza epidemicznego. 1
199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 16 14 142 12 1 8 93 852 6 52 4 2 65 2 412 46 48 218 237 3 1 9 376 18 13 6 11 9 Ryc.1.7. Obserwowane zachorowania na świnkę w ch 199-29 Występująca co kilka lat, powtarzająca się zmienność liczby zachorowań mogła być też przyczyną wzrostu zachorowań na różyczkę. Liczba zachorowań na różyczkę w roku 29 wyniosła 27, w 28 roku wyniosła 41, zaś w roku 27 36 zachorowań. Dla porównania w 26 roku wystąpiło 486 zachorowań, zaś w 25 roku 19 zachorowań. 14 12 1157 1 8 6 4 2 148 475 258 388 497 24 24 277 486 46 25 24 24 14 19 19 36 41 27 Ryc.1.8. Obserwowane zachorowania na różyczkę w ch 199-29 11
199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Z ryc.1.8 przedstawiającej liczbę zachorowań na różyczkę w ch 199-29 wynika, że w obserwowanym okresie przeciętnie, co 5 lat zarejestrowano małe ogniska zachorowań; ostatni podwyższony stan epidemiczny zanotowano w 26r. W 27 r. zaobserwowano obniżenie liczby zachorowań w stosunku do 26 r. ( odpowiednio z 486 do 36). Lata 22-25 to okres obniżanie się poziomu zachorowań w stosunku do 21 r. z 277 do 14-24 przypadków. Rok 26 to cykliczny okres wzrostu zachorowań, a 27-29 należy zaliczyć do zacisza epidemiologicznego. Zjawisko cyklicznej zmienności liczby zachorowań występuje nie tylko w przypadku świnki, różyczki czy krztuśca, ale dotyczy również takich chorób jak ospa wietrzna. W 29 r. zanotowano 273 zachorowań na ospę wietrzna, tj. o 51 przypadków więcej niż w 28 r. Zaś w 28 r. zanotowano 222 zachorowań na ospę wietrzną, tj. o 89 przypadków mniej niż w 27 r. W 26 r. zanotowano 262 zachorowań, tj. o 237 przypadków zarejestrowanych więcej niż w 25 r. W 25 roku zanotowano 499 zachorowań. Choroba ta wykazuje okresowy wzrost liczby zachorowań. Okresy nasilenia zachorowań występują najczęściej raz na 5 lat. Rok 25 w powiecie lęborskim można zaliczyć do okresu wzrostu zachorowań na ospę wietrzną, a 26-28 to okresy spadku zachorowań (ryc.1.9). 1 9 8 7 6 5 4 3 2 317 858 645 814 692 848 393 759 581 274 169 421 526 14 373 499 311 262 222 273 1 Ryc.1.9. Zachorowania na ospę wietrzną w ch 199-29 Obecność wirusa różyczki w populacji dzieci i młodzieży powoduje, że w wyniku ponownego z nim kontaktu u osoby wcześniej szczepionej, lub która przebyła zakażenie, dochodzi do ponownego wzrostu poziomu przeciwciał ochronnych i trwałego utrzymywania się odporności. Wskutek powszechnych szczepień ochronnych i zmniejszenia się liczby dzieci chorujących na różyczkę w populacji, w następstwie braku stymulacji immunologicznej w wyniku kontaktu z obecnym w populacji wirusem różyczki, u osób szczepionych należy się liczyć z zanikiem odporności poszczepiennej po ok. 15 ch. Z uwagi na fakt, iż obecnie coraz więcej Polek świadomie decyduje się na posiadanie potomstwa po 3 roku życia, konieczne staje się rozważenie w przyszłości zasadności wprowadzenia szczepień przypominających przeciw różyczce wykonywanych u kobiet w celu zapobieżenia różyczce wrodzonej u płodów. Ze względu na teratogenne działanie szczepionek na płód (wysokie ryzyko wystąpienia zespołu ciężkich wad wrodzonych u płodu w wyniku zakażenia wirusem szczepionkowym) podanie przypominającej dawki szczepionki musiałoby być zalecane w okresie połogu lub w skojarzeniu ze środkami antykoncepcyjnymi stosowanymi w trakcie 3 miesięcy poprzedzających wykonanie szczepienia przypominającego. Ponadto w 29 roku w powiecie lęborskim zarejestrowano: - 15 zachorowań na świerzb; zapadalność ok. 23,5 przypadków na 1. mieszkańców. W 28 r. zarejestrowano 3 zachorowania na świerzb; zapadalność ok. 4,7 przypadków na 1. mieszkańców, zaś w 27 r. zarejestrowano 6 zachorowań na świerzb; zapadalność ok. 9,4 przypadków na 1. mieszkańców. W 26 r. rejestrowano 17 zachorowań na świerzb, zapadalność 26,7 na 1. mieszkańców (w 25 roku zanotowano 14 zachorowań na świerzb, zapadalność 22, na 1. mieszkańców). Od stycznia 29 r. zachorowania na świerzb nie podlegają zgłaszaniu na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 12
199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 liczba zakażeń 28 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. nr 234, poz.157 ze zmianami), jako wypełnienie definicji przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego a nie objętych nadzorem w ramach Unii Europejskiej. 18 16 145 154 14 12 1 8 81 99 67 69 6 54 49 4 2 27 26 18 13 15 14 8 14 17 6 3 15 Ryc.1.1. Zakażenia świerzbem w ch 199-29 Z ryc.1.1 przedstawiającej liczbę zachorowań na świerzb w ch 199-29 wynika, że od r. obserwuje się systematyczny spadek tych zakażeń do poziomu 3 zakażeń w 28 r. Poziom zakażeń w 29 r. był wyższy o 12 przypadków niż w roku 28. - 22 zachorowań na szkarlatynę (płonicę) zapadalność ok. 34,4 przypadków na 1. mieszkańców. Zaś w 28 r. 19 zachorowań na szkarlatynę; zapadalność ok. 29,8 przypadków na 1. mieszkańców. W 27 r. zarejestrowano 7 zachorowań na szkarlatynę; zapadalność ok.11, przypadków na 1. mieszkańców. Natomiast w 26 r. zarejestrowano 22 zachorowania na szkarlatynę (płonicę); zapadalność 34,6 na 1. mieszkańców (w 25 r. zanotowano 33 przypadki, zapadalność 51,9 na 1. mieszkańców). Z ryc.1.11 przedstawiającej liczbę zachorowań na płonicę w ch 199-29 wynika, że w obserwowanym okresie obserwuje się zmienność tych zachorowań; od r. wzrasta liczba dokonywanych rejestracji przez tut. Stację. Prawdopodobnie uwarunkowane to jest specyfiką schorzenia (podejrzenie anginy lub płonicy) oraz podjęcia weryfikacji rozpoznania choroby u zgłoszonych chorych z uwzględnieniem badań bakteriologicznych wymazów z gardła i migdałków. W 29 r. w stosunku do roku poprzedniego odnotowano wzrost zachorowań z 19 do 22 przypadków. 13
199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 8 7 69 69 6 58 56 5 45 4 3 2 1 28 12 13 17 18 1 17 22 16 25 33 22 7 19 22 Ryc.1.11. Zachorowania na szkarlatynę w ch 199-29 - 1 pokąsań przez zwierzęta, po których podjęto szczepienia przeciw wściekliźnie (w 28 r. stwierdzono 15 pokąsań przez zwierzęta, zaś w 27 r. stwierdzono 11 przypadków pokąsań przez zwierzęta). W związku z dostępnością szczepionki małoodczynowej można spodziewać się, że liczba szczepień utrzymywać się będzie na zbliżonym wysokim poziomie. 1.4 Zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową W roku 29 w powiecie lęborskim odnotowano 1 zgłoszenie zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową. Zaś w roku 28 nie odnotowano zgłoszeń zachorowań na inwazyjną chorobę meningokokową; identycznie jak w ch 26 i 27. W 25 r. były zgłoszone tylko 2 przypadki zachorowań. Sytuacja epidemiologiczna w tym zakresie w powiecie lęborskim jest o dużo lepsza na tle zachorowań w kraju. Większa liczba zarejestrowanych przypadków w kraju była prawdopodobnie wynikiem zwiększenia odsetkowego udziału Neisseria meningitidis z gr. C, charakteryzującej się największą zdolnością do epidemicznego szerzenia się i powodowania ognisk zachorowań spośród wszystkich zidentyfikowanych szczepów meningokoków wywołujących inwazyjną chorobą meningokokową. Pewien wpływ miało także zwiększenie czułości nadzoru epidemiologicznego nad tą chorobą, jak również rozpowszechnienie informacji o zachorowaniach na inwazyjną chorobę meningokokową w wyniku społecznej kampanii informacyjnej oraz szkoleń kierowanych do pracowników ochrony zdrowia. W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich, z wielu grup serologicznych Neisseria meningitidis, najczęściej występują grupy serologiczne B i C. Do 21 r. ponad 8 % zakażeń meningokokowych wywołanych było przez grupę B. W 22 r. nastąpił znaczny wzrost zakażeń z udziałem meningokoków z grupy C (od ok. 31,5 % w roku 22 do ok. 39 % w 23). W 27 r. udział meningokoków z grupy C wyniósł w styczniu ok. 64 %. Podobny trend obserwowany był również w innych krajach europejskich oraz w USA. Podobnie także jak w innych krajach, w Polsce występują i będą występować sporadyczne (endemiczne i nie dające się powiązać epidemiologicznie) zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową wywołaną przez Neisseria meningitidis z gr. B, jak również pojedyncze ogniska epidemiczne wywołane przez Neisseria meningitidis z gr. C. Od roku 26 w Polsce notowane są pierwsze przypadki zachorowań spowodowanych przez hiperinwazyjny szczep Neisseria meningitidis grupy C ST- 11 cechujący się dużą zjadliwością oraz zdolnością do epidemicznego szerzenia się zakażeń. Przepisy ustawy z dnia 6 września 21 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz.U. Nr 126, poz. 1384, z poźn. zm.) oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 22 r. w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz. U. Nr 237, poz. 218, z późn. zm.) nie nakładają na osoby przebywające na obszarze RP obowiązku poddawania się szczepieniom przeciw meningokokom. Szczepienie to jest więc, w rozumieniu przepisów ww. ustawy, szczepieniem zalecanym, tzn. pacjent dokonuje zakupu szczepionki, a 14
bezpłatnie wykonywane jest kwalifikacyjne badanie lekarskie oraz samo szczepienie. Od 27 roku prowadzi się jednak wzmożoną ocenę sytuacji epidemiologicznej zakażeń meningokokowych, i gdy w określonym rejonie zapadalność na IChM niebezpiecznie rosła lub w momencie wystąpienia ognisk epidemicznych choroby wywołanej przez meningokoki grupy C, uwzględniając ostateczną decyzję ekspertów, członków Zespołu ds. Zakażeń Meningokokowych, podejmowana była decyzja o wprowadzeniu/ zaniechaniu interwencyjnych szczepień dla grup ryzyka, finansowanych z budżetu Ministra Zdrowia (Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje wprowadzanie powszechnych szczepień ochronnych przeciwko Neisseria meningitidis w chwili, gdy wskaźnik zapadalności wynosi 1, na 1 tys. mieszkańców. W Polsce, wg danych Państwowego Zakładu Higieny, roku 26 wynosił on w,61/1 tys., był niższy od rejestrowanych w wielu krajach Europy i nie spełniał kryteriów WHO dotyczących wprowadzenia szczepień obowiązkowych). Ponieważ około połowa odnotowanych w kraju w ch 26-28 zachorowań spowodowana była zakażeniem N. meningitidis grupy B, przeciwko której nie ma skutecznej szczepionki, Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Lęborku włączył się do społecznej kampanii przeciwko meningokokom skierowanej głównie do dzieci i młodzieży, ale także osób dorosłych oraz przedstawicieli służby zdrowia. Materiały edukacyjne za pośrednictwem Powiatowej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Lęborku przekazane zostały głownie do szkół i ośrodków wychowawczych, a także placówek opieki zdrowotnej. Komunikat dot. powyższej problematyki został także umieszczony na stronie internetowej tut. Powiatowej Stacji. 1.5. Grypa sezonowa, grypa ptaków H5N1 i pandemia grypy A/H1N1 W 29 r. zanotowano 2 przypadki zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę sezonową. Natomiast w ch 25-28 r. nie zanotowano zgłoszeń przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę sezonową. Mimo tego, laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologiczne w Gdańsku oraz wybrani lekarze podstawowej opieki zdrowotnej województwa pomorskiego realizowali wybiorczy nadzór epidemiologiczny typu Sentinel nad grypą sezonową. W powiecie lęborskim do tego nadzoru został włączony jeden lekarz p.o.z. Wyizolowane szczepy wirusa w ramach województwa były przekazywane do Krajowego Ośrodka do spraw Grypy NIZP-PZH, w celu weryfikacji wirusologicznej. Potwierdzono występowanie szczepów wirusa identycznych ze szczepami izolowanymi w innych krajach europejskich i zgodnych z przewidywaniami Światowej Organizacji Zdrowia, co do szczepów odpowiedzialnych za zachorowania w sezonie grypy 28/29. W roku 29 służby weterynaryjne powiatu lęborskiego nie potwierdziły wystąpienie na tym terenie wysoce patogennej grypy ptaków wywołanej wirusem H5N1. W roku 29 nie stwierdzono w Polsce, a tym bardziej i w powiecie, zakażenia wirusem grypy ptaków H5N1 u ludzi. W Głównym Inspektoracie Sanitarnym został opracowany Polski plan pandemiczny, który po konsultacjach na forum Krajowego Komitetu ds. Pandemii Grypy, został zatwierdzony i podpisany przez Ministra Zdrowia. Plan uwzględnia wytyczne i zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Komisji Europejskiej (EC) oraz Europejskiego Centrum ds. Kontroli i Prewencji Chorób (ECDC) i poza informacjami ogólnymi nt. grypy, zadaniami dla poszczególnych resortów podczas rożnych faz pandemii, zawiera strategię komunikacyjną, strategię medyczną oraz strategię dotyczącą współpracy między przedstawicielami sektora zdrowia publicznego i sektora weterynarii. Plan ten stał się podstawą działań służb sanitarnych w obliczu ogłoszonej w 29 r. przez WHO pandemii grypy typu A (H1N1). W 29 roku w Polsce odnotowano zachorowania na chorobę wywoływaną wirusem grypy typu A (H1N1). Objawy grypy tej są łudząco podobne do objawów zwykłej, ludzkiej grypy: gorączka, kaszel, ból gardła, ból głowy, bóle mięśni, dreszcze i uczucie ogólnego rozbicia. Może wystąpić także biegunka oraz wymioty. Grypa ta rozprzestrzenia się drogą kropelkową, przez kontakt z chorym człowiekiem lub chorym zwierzęciem. Niestety szczepionki przeciwko ludzkiej grypie nie chronią przed odmianą H1N1, natomiast szczepienia stricte przeciwko tej grypie nie zostały wprowadzono w Polsce. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny wynika, że w ostatnim tygodniu października odnotowano w Polsce 11 tys. zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, najwięcej w województwach: mazowieckim ( 2,5 tys.), łódzkim (2 tys.115), małopolskim (1 tys. 264), śląskim i dolnośląskim (po ok.9). W drugim tygodniu listopada zaś zachorowalność znacznie wzrosła. Zarejestrowano aż 41 tys. zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, podczas gdy w tym samym okresie ubiegłego roku było ich ok. 3,6 tys. Najwięcej zachorowań i potwierdzeń zachorowań zarejestrowano w tym okresie w województwach: mazowieckim (7 tys. 81), pomorskim (7 tys. 46), warmińsko-mazurskim (4 tys. 93), łódzkim (4 tys. 293) oraz małopolskim (2 tys. 99). Największą średnią zapadalność odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (42,95), pomorskim (41,71), łódzkim (21,5) i mazowieckim (18,74). To największa o tej porze roku w ostatnich ch. W okresie tym oficjalnie potwierdzono niecałe 3 przypadków zachorowania na grypę spowodowaną wirusem A/H1N1., ale epidemiolodzy szacowali, że większa część (ok.7%) chorych na grypę była zakażona właśnie tym wirusem. Lekarze jednak uspokajają, że nie ma powodów do paniki, gdyż w większo- 15
ści przypadków nowa grypa ma dość łagodny przebieg w porównaniu ze zwykłą grypą sezonową. Poza tym śmiertelność nowej odmiany grypy jest zbliżona, a nawet niższa niż w przebiegu grypy sezonowej. W 29 r. w powiecie lęborskim nie odnotowano przypadków zachorowań wirusem A/H1N1. 2. Zakażenia szpitalne występowanie drobnoustrojów alarmowych, kontrola zakażeń szpitalnych w powiecie w 29 roku oraz kontrole tematyczne zakładów opieki zdrowotnej W zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem epidemiologicznym w zakładach opieki zdrowotnej w 29 r. kontynuowano działania mające na celu zwiększenie skuteczności systemów kontroli zakażeń szpitalnych. W drugiej połowie 27 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 sierpnia 27 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. Nr 162, poz. 1153), które szczegółowo reguluje kwestie gromadzenia, segregacji oraz utylizacji odpadów powstających w zakładach opieki zdrowotnej. Kontynuowano również kontrole tematyczne i kompleksowe w szpitala. W wyniku tych kontroli, każdorazowo po stwierdzeniu nieprawidłowości, zalecano stosowne działania naprawcze. W zakresie zgłaszania zakażeń zakładowych i drobnoustrojów alarmowych w szpitalu za okres 1.1.29-31.12.29 struktura etiologiczna wg liczby pacjentów, u których wykryto drobnoustrój chorobotwórczy przedstawiała się następująco: największa liczba zgłoszeń (ok. 57 %) dotyczyła ostrych wirusowych zakażeń żołądkowo- jelitowych (rotawirus, salmonella spp), a pozostałe to zakażenia bakteryjne, wywołanych przez typowe drobnoustroje szpitalne, dysponujące wieloma mechanizmami lekooporności (gronkowce MRSA, pałeczki Klebsiella spp. ESBL (+), Pseudomonas spp., Acinetobacter spp. itd.). Występowanie drobnoustrojów alarmowych jest bardzo zróżnicowane pomiędzy rożnymi oddziałami szpitala. Najwyższe odsetki lekoopornych drobnoustrojów obserwowano na oddziale chirurgii ogólnej oraz oddziale chorób wewnętrznych i kardiologii. W zakresie wybranych drobnoustrojów alarmowych w roku 29 utrzymywały się trendy obserwowane w ch ubiegłych: gronkowiec złocisty oporny na antybiotyki betalaktamowe (MRSA) stanowił około 8% wszystkich wykrytych drobnoustrojów, Escherichia coli wytwarzająca betalaktamazę o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) stanowiła około 2% wszystkich wykrytych drobnoustrojów, Klebsiella pneumoniae wytwarzająca betalaktamazę o rozszerzonym spektrum substratowym (ESBL) stanowiła około 2% wszystkich wykrytych drobnoustrojów, pałeczki niefermentujące z gatunkow Acinetobacter i Pseudomonas oporne na antybiotyki z grupy karbapenemow stanowiły ok. 4% wszystkich wykrytych drobnoustrojów. Spośród istotnych zjawisk epidemiologicznych należy odnotować trend malejący w zakresie oporności na karbapenemy pałeczek niefermentujących z gatunków Pseudomonas i Acinetobacter (w 28 r. odnotowano ok.12,8% wszystkich wykrytych drobnoustrojów). 3. Program Szczepień Ochronnych w powiecie lęborskim Program Szczepień Ochronnych (PSO) wydawany jest corocznie przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu. W Programie Szczepień Ochronnych od 27 r., obowiązuje powszechne szczepienia przeciw Haemofilus influenzae typu b (Hib) u dzieci w 1 i 2 roku życia. Szczepienia te wcześniej wykonywane były wyłącznie u dzieci z rodzin wielodzietnych i w domach dziecka, tj. w grupach największego ryzyka wystąpienia inwazyjnych zakażeń Hib. W powiecie lęborskim w 29 r. nie stwierdzono zachorowań na inwazyjne zakażenia wywołane przez Haemophilus influezae typu b. W 28 r. wprowadzono do obowiązkowych szczepień szczepienia przeciw pneumokokom oraz przeciw ospie wietrznej dla dzieci z wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem tych zakażeń. Szczepienia te zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu obowiązkowych szczepień ochronnych oraz zasad przeprowadzania i dokumentacji szczepień (Dz.U. nr 122, poz.795). W rozporządzeniu tym rozszerzono obowiązek szczepień przez wprowadzenie obowiązkowych szczepień przeciw pneumokokom u dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia po urazach i z wadami ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płunu mózgowo- rdzeniowego lub chorujące na: przewlekłe choroby serca z niewydolnością układu krążenia, schorzenia immunologiczno- hematologiczne, małopłytkowość idiomatyczną, ostrą białaczkę, chłoniaki, sferocytozę wrodzoną, asplenię wrodzoną lub po splenektomii, zespół nerczycowy o podłożu genetycznie uwarunkowanej strukturopatii, pierwotne zaburzenia odporności, zakażone HIV, przed planowanym przeszczepem lub po przeszczepie szpiku, narządów wewnętrznych lub wszczepieniu implantu ślimakowego, dzieci przedwcześnie urodzone do ukończenia 1 roku życia chore na dysplazję oskrzelowoopłucną. Od 211r przewidywane jest rozszerzenie szczepienia przeciwko pneumokokom całej populacji urodzonej w 211r. Od 1 października 28r wprowadzono obowiązkowe szczepienia przeciw ospie 16
wietrznej u dzieci, które nie chorowały na ospę wietrzną do ukończenia 12 roku życia z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażonych HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią, oraz dzieci, które nie chorowały na ospę wietrzną do ukończenia 12 roku życia, z otoczenia wymienionych dzieci. Od 21r przewiduje się uzupełnienie drugą dawką szczepień przeciwko odrze, śwince, różyczce dzieciom powyżej 1 roku życia, urodzonym po 31 grudnia r. Rozważana jest również możliwość zastosowania w kolejnych ch do szczepień obowiązkowych szczepionek poliwalentnych o wysokim stopniu skojarzenia. Taki sposób wykonywania szczepień ochronnych zapewniłby: uproszczenie Programu Szczepień Ochronnych przekazywanych do realizacji świadczeniodawcom w ramach podstawowej opieki zdrowotnej, zmniejszenie liczby iniekcji wykonywanych u dzieci, ujednolicenie PSO z istniejącymi lub wdrażanymi obecnie przez inne państwa Unii Europejskiej programami szczepień obowiązkowych, co jest ważne z uwagi na częste migracje rodzin z dziećmi do innych krajów UE. Wdrożenie stosowania nowoczesnych szczepionek o wysokim stopniu skojarzenia do szczepień obowiązkowych w Polsce wiąże się jednak z koniecznością istotnego zwiększenia wielkości środków budżetowych przeznaczonych na realizację Programu Szczepień Ochronnych. Podsumowanie Ogólnie sytuację epidemiologiczną w zakresie chorób zakaźnych w powiecie lęborskim w 29 roku ocenić można jako korzystną. Podniesienie wiarygodności rejestracji liczby zachorowań na choroby wymaga podjęcia oceny zgłaszalności chorób zakaźnych przez lekarzy w powiecie oraz oceny możliwości potwierdzenia rozpoznań chorób zakaźnych przy pomocy badań laboratoryjnych. Niewątpliwie do zwiększenia szybkości informowania, zupełności i wiarygodności przekazywanych zgłoszeń przyczynia się informatyzacja sieci nadzoru epidemiologicznego i kontroli chorób zakaźnych, która obecnie wdrażana jest do pełnej zdolności operacyjnej. 17