Roczny plan pracy z historii dla klasy szóstej szkoły podstawowej do programu nauczania Wczoraj i dziś. Wymagania na poszczególne oceny

Roczny plan pracy z historii dla klasy szóstej szkoły podstawowej do programu nauczania Wczoraj i dziś. Wymagania na poszczególne oceny Temat lekcji 1. Wielkie odkrycia geograficz ne Zagadnienia średniowieczne wyobrażenia o Ziemi wypraw żeglarskich na przełomie XV i XVI w. najważniejsze wyprawy przełomu XV i XVI w. oraz ich dowódcy Ocena dopuszczająca Uczeń: mapie Indie, Amerykę podaje przykłady towarów sprowadzanych z Indii (przyprawy, jedwab) Krzysztofa Kolumba jako odkrywcę Ameryki podaje rok odkrycia Ameryki Ocena dostateczna Uczeń: Wymagania na poszczególne oceny Ocena dobra Uczeń: Rozdział I. Narodziny nowożytnego świata nowości w technice żeglarskiej, które umożliwiły dalekomorskie wyprawy karawela, kompas podaje lata pierwszej wyprawy dookoła Ziemi (1519 1522 r.) i określa, w którym wieku doszło do podaje wielkich odkryć geograficznych mapie trasy najważniejszych wypraw przełomu XV i XVI w. oraz wymienia ich dowódców (Krzysztof Kolumb, Ferdynand Magellan, Vasco Ocena bardzo dobra Uczeń: poszukiwania morskiej drogi do Indii podaje i zaznacza na osi czasu daty wypraw Bartłomieja Diaza i Vasco da Gamy astrolabium Ocena celująca Uczeń: tłumaczy pochodzenie nazwy Ameryka związek między wynalazkami z dziedziny żeglugi a podejmowaniem dalekich wypraw morskich 1

2. Skutki odkryć geograficz nych cywilizacje prekolumbijskie i ich dokonania podbój Ameryki przez Hiszpanów i Portugalczyków oraz jego następstwa zmiany w życiu ludzi w wyniku odkryć geograficznych (1492 r.) i określa, w którym wieku doszło do tego wydarzenia nazwy rdzennych ludów Ameryki (Majowie, Aztekowie i Inkowie) przy pomocy nauczyciela Stary Świat, Nowy Świat podaje przykłady towarów, które przewożono między Ameryką tego wydarzenia Ferdynanda Magellana jako dowódcę wyprawy dookoła świata i przedstawia jej znaczenie cywilizacje prekolumbijskie mapie tereny zamieszkałe przez Majów, Azteków i Inków dokonania rdzennych ludów Ameryki po jednym da Gama, Bartłomiej Diaz) tubylec, dlaczego ludność tubylczą Ameryki nazwano Indianami kolonia, niewolnik, plantacja politykę Hiszpanów i Portugalczyków w Nowym Świecie tłumaczy przewagi Europejczyków, dlaczego Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan skierowali swoje wyprawy drogą na zachód pozytywne i negatywne skutki wielkich odkryć geograficznych konkwistador działalność konkwistadorów i wymienia najbardziej znanych konkwistadorów zmiany w życiu ludzi w wyniku odkryć geograficznych na podstawie mapy nazwy współczesnych państw położonych na obszarach dawniej zamieszkiwanyc h przez cywilizacje 2

3. Renesans narodziny nowej epoki renesans cechy charakterystyczn e epoki humaniści i ich poglądy ideał człowieka w dobie renesansu wynalezienie druku i jego znaczenie a Europą zaznacza na osi czasu epokę renesansu Jana Gutenberga jako wynalazcę druku Leonarda da Vinci jako człowieka renesansu i określa dwie trzy dziedziny jego zainteresowań pozytywnym i negatywnym skutku wielkich odkryć geograficznych odkrycie Ameryki jako początek epoki nowożytnej renesans, podaje czas trwania epoki renesansu ideał człowieka w epoce odrodzenia i wyjaśnia termin: człowiek renesansu dokonania Leonarda da Vinci i nad tubylczą ludnością Ameryki opowiada o sytuacji niewolników na plantacjach w Ameryce, w jaki sposób w Ameryce pojawiła się ludność afrykańska antyk, humanizm epokę renesansu nazwę nowej epoki (Hernán Cortez, Francisco Pizarro) mapie tereny skolonizowane przez Hiszpanów i Portugalczyków wpływ wynalezienia druku na rozprzestrzeniani e się idei renesansu poglądy humanistów prekolumbijskie Erazma z Rotterdamu jako wybitnego humanistę i przedstawia jego poglądy porównuje pracę kopisty z pracą w średniowiecznej drukarni 3

4. Kultura renesansu w Europie 5. Reformacj a czas wielkich zmian renesansowa radość życia architektura renesansu wybitni twórcy odrodzenia i ich dzieła kryzys Kościoła katolickiego Marcin Luter i jego poglądy reformacja i jej następstwa Włochy jako kolebkę renesansu, Leonarda da Vinci i Michała Anioła jako wybitnych twórców włoskiego odrodzenia wystąpienie Marcina Lutra jako początek reformacji odpust uzasadnia słuszność twierdzenia, że był on człowiekiem renesansu, w czym przejawiała się renesansowa radość życia mecenat wybitnych twórców epoki odrodzenia i podaje przykłady ich dzieł reformacja, protestanci określa początek reformacji (1517 r.) i zaznacza tę datę sztukę renesansową, wskazując główne motywy podejmowane przez twórców, fresk, podaje przykład dzieła wykonanego tą techniką pastor, celibat, zbór objawy kryzysu w Kościele attyka, arkada, kopuła do opisu budowli renesansowych poglądy Marcina Lutra postanowienia pokoju w Augsburgu (1555 r.) i wyjaśnia perspektywa podaje przykłady dzieł, w których zastosowano perspektywę poglądy głoszone przez Jana Kalwina zmiany wprowadzone w liturgii 4

6. Kontrrefor macja postanowienia soboru trydenckiego działalność jezuitów wojna trzydziestoletnia i jej następstwa wyznania protestanckie sobór przy pomocy nauczyciela przedstawia zwołania soboru w Trydencie zakon jezuitów jako instytucję powołaną do walki z reformacją oblicza, jak długo obradował na osi czasu sprzedaż odpustów jako jedną z przyczyn reformacji wyznania protestanckie i podaje ich założycieli kontrreformacja, seminarium duchowne zadania seminariów duchownych w dobie kontrreformacji cel założenia zakonu jezuitów Ignacego Loyolę jako założyciela zakonu jezuitów katolickim jako przyczynę reformacji okoliczności powstania anglikanizmu skutki reformacji postanowienia soboru trydenckiego heretyk, inkwizycja, indeks ksiąg zakazanych cel utworzenia inkwizycji i indeksu ksiąg zakazanych zasadę czyj kraj, tego religia na mapie podział religijny Europy działalność zakonu jezuitów zasady obowiązujące jezuitów protestanckiej wybuchu wojny trzydziestoletniej podaje datę podpisania pokoju westfalskiego (1648 r.) i jego najważniejsze postanowienia 5

sobór trydencki i zaznacza to na osi czasu (daty powinny być podane przez nauczyciela) Rozdział II. W szlacheckiej 1. Demokracj a szlachecka szlachta i jej zajęcia prawa i obowiązki szlachty sejm walny i sejmiki ziemskie szlachta, herb, szabla prawa szlachty odziedziczone po rycerskich przodkach zajęcia szlachty ilustracji postać szlachcica demokracja szlachecka, przywilej, magnateria, szlachta średnia, szlachta zagrodowa, gołota izby sejmu walnego zróżnicowanie stanu szlacheckiego funkcjonowanie zasady liberum veto prawa i obowiązki szlachty, pospolite ruszenie wpływ przywilejów szlacheckich na pozycję tego stanu podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia konstytucji Nihil sejm walny, sejmiki ziemskie decyzje podejmowane na sejmie walnym rolę sejmików ziemskich i zakres ich uprawnień skład izb sejmu walnego, w jaki sposób doszło do ukształtowania się demokracji szlacheckiej porównuje parlamentaryzm XVI XVII w. z parlamentaryzme m współczesnej Polski, kto sprawował władzę w 6

2. W folwarku szlachecki m folwark szlachecki gospodarcza działalność szlachty spław wiślany statuty piotrkowskie folwark, dwór na podstawie ilustracji z podręcznika wymienia elementy wchodzące w skład folwarku szlacheckiego zajęcia chłopów i mieszczan spław wiślany, szkuta, spichlerz, pańszczyzna gospodarczą działalność szlachty mapie Pomorze Gdańskie i najważniejsze porty położone nad Wisłą towary wywożone z Polski i sprowadzane do kraju novi (1505 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia prawa otrzymane przez szlachtę na mocy konstytucji Nihil novi najważniejsze zabudowania folwarku i wskazuje ich funkcje i sposoby powiększania się majątków szlacheckich tłumaczy, dlaczego szlachta uchwaliła ustawy antychłopskie i antymieszczański e znaczenie odzyskania przez Polskę Pomorza Gdańskiego dla rozwoju gospodarki najważniejsze ustawy wymierzone przeciw chłopom i mieszczanom następstwa ożywienia gospodarczego wpływ ustaw antychłopskich i antymieszczański ch na położenie tych grup społecznych i rozwój polskiej gospodarki 7

3. W czasach ostatnich Jagiellonó w 4. Odrodzeni e na ziemiach polskich ostatni Jagiellonowie na tronie Polski wojna z zakonem krzyżackim 1519 1521 hołd pruski i jego postanowienia polityka wschodnia ostatnich Jagiellonów idee renesansowe w Polsce literatura polskiego ostatnich władców z dynastii Jagiellonów: Zygmunta I Starego i Zygmunta Augusta podaje i zaznacza na osi czasu datę hołdu pruskiego (1525 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia obrazie Jana Matejki Hołd pruski postaci Zygmunta Starego i Albrechta Hohenzollerna Mikołaja Kopernika jako twórcę teorii heliocentrycznej mapie Prusy Książęce, Prusy Królewskie, Inflanty zależność Prus Książęcych od Polski najazdu Iwana Groźnego na Inflanty Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego jako twórców wojny Polski z zakonem krzyżackim (1519 1521 r.) państwa walczące o Inflanty i wskazuje sporne terytorium na mapie skutki rywalizacji Polski, Szwecji, Moskwy i Danii o Inflanty arras, krużganki, mecenat hołd lenny postanowienia hołdu pruskiego (1525 r.) i jego skutki teoria geocentryczna, teoria korzyści i zagrożenia wynikające z postanowień hołdu pruskiego politykę wschodnią ostatnich Jagiellonów i jej następstwa, dlaczego XVI stulecie nazwano złotym wiekiem w historii Polski 8

renesansu i jej twórcy renesansowy Wawel Jagiellonów odkrycie Mikołaja Kopernika Wawel jako przykład budowli renesansowej w Polsce włoszczyzna i wskazuje jego pochodzenie literatury renesansowej w Polsce twórczości literackiej w języku polskim odkrycie Mikołaja Kopernika i pokazuje różnice między teorią polskiego astronoma a dotychczas obowiązującą koncepcją budowy wszechświata krótko twórczość Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego Wawel jako przykład architektury renesansu w Polsce uzasadnia tezę, że Mikołaj Kopernik był człowiekiem renesansu przywołuje Galileusza jako zwolennika teorii Kopernika heliocentryczna rozwoju kultury renesansowej w Polsce zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju renesansu poglądy Andrzeja Frycza Modrzewskiego jako pisarza politycznego doby renesansu wybraną budowlę renesansową w swoim regionie 5. Rzeczposp olita Obojga Narodów geneza unii lubelskiej postanowienia unii lubelskiej struktura narodowa i wyznaniowa I Rzeczpospolitej mapie Lublin i Rzeczpospolitą Obojga Narodów obrazie Jana Matejki Unia lubelska postać unia personalna, unia realna nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów postanowienia unii lubelskiej strukturę narodową i wyznaniową I skutki utworzenia Obojga Narodów korzyści płynące z wielokulturowoś korzyści i zagrożenia wynikające z utworzenia Obojga Narodów 9

6. Państwo bez stosów Rzeczpospolita państwem wielowyznaniow ym Akt konfederacji warszawskiej reformacja w Polsce Zygmunta II Augusta jako autora i pomysłodawcę unii podaje i zaznacza na osi czasu datę podpisania unii lubelskiej (1569 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia wielowyznaniowo ść I tolerancja zauważa potrzebę poszanowania odmienności religijnej i kulturowej mapie Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie wyznania zamieszkujące Rzeczpospolitą Obojga Narodów cel podpisania konfederacji warszawskiej podaje i zaznacza na osi czasu datę podpisania konfederacji warszawskiej (1573 analizuje wygląd herbu I i porównuje go z herbem Królestwa Polskiego postanowienia konfederacji warszawskiej innowierca nazywa świątynie różnych wyznań mapie Raków i Pińczów jako ci mapie Wołyń, Podole i Ukrainę katolicyzm, judaizm, luteranizm, prawosławie strukturę wyznaniową I, kim byli arianie i przedstawia nazywa i wskazuje na mapie ziemie zamieszkałe przez przedstawicieli poszczególnych wyznań związek między narodowością a wyznawaną religią wśród mieszkańców I 10

7. Pierwsza wolna elekcja 1. Wojny z Rosją elekcyjności tronu polskiego przebieg pierwszej wolnej elekcji Artykuły henrykowskie i pacta conventa następstwa wolnych elekcji wojny Stefana Batorego o Inflanty dymitriada i elekcja krótko opisuje, dlaczego polskich władców zaczęto wybierać drogą wolnej elekcji Henryka Walezego jako pierwszego króla elekcyjnego r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia, co oznacza, że Polska była nazywana państwem bez stosów wolna elekcja, bezkrólewie podaje i zaznacza na osi czasu datę pierwszej wolnej elekcji przebieg pierwszego bezkrólewia i wyjaśnia, kim był interrex ważne ośrodki reformacji w Polsce omawia wkład innych wyznań w rozwój szkolnictwa I zasady wyboru monarchy na podstawie obrazu Canaletta opisuje miejsce i przebieg wolnej elekcji skutki wolnych elekcji Rozdział III. W obronie granic mapie Inflanty i Carstwo Rosyjskie, w jakim celu została utworzona piechota wybraniecka najazdu Iwana Groźnego na zasady ich religii tłumaczy niechęci szlachty polskiej wobec arian warunki, które musieli spełnić królowie elekcyjni Artykuły henrykowskie, pacta conventa poparcia Dymitra Samozwańca wpływ Artykułów henrykowskich i pacta conventa na pozycję monarchy w ocenia politykę Zygmunta III wobec Rosji 11

polska interwencja w Rosji pokój w Polanowie Stefana Batorego jako kolejnego po Henryku Walezym władcę Polski hetman, jak zakończyły się wojny o Inflanty prowadzone przez Stefana Batorego podaje i zaznacza na osi czasu datę bitwy pod Kłuszynem (1610 r.), określa wiek, w którym doszło do tego wydarzenia opowiada o znaczeniu bitwy pod Kłuszynem przywołuje Stanisława Żółkiewskiego jako dowódcę bitwy pod Kłuszynem mapie Moskwę i Kłuszyn Inflanty piechota wybraniecka, dymitriada, Kreml, bojar następstwa dymitriady mapie tereny przyłączone przez Polskę w wyniku interwencji w Rosji (po pokoju w Polanowie i Jamie Zapolskim) przez magnatów i duchowieństwo obalenia Dymitra Samozwańca cel polskiej interwencji w Rosji podaje datę podpisania pokoju w Polanowie (1634 r.) postanowienia pokoju w Polanowie 12

2. Początek wojen ze Szwecją 3. Powstanie Chmielnic kiego Wazowie na tronie Polski wojen ze Szwecją wojna o Inflanty walka o ujście Wisły skutki wojen polskoszwedzkich w I poł. XVII w. Warszawa stolicą Polski sytuacja Kozaków zaporoskich powstanie Kozaków na Ukrainie ugoda w Perejasławiu elementy uzbrojenia husarza i pokazuje je na ilustracji mapie Szwecję, Inflanty i Wisłę stolice Polski (Gniezno, Kraków, Warszawa) Bohdana Chmielnickiego jako przywódcę powstania Kozaków na Ukrainie elementy mapie Kircholm i Pomorze Gdańskie podaje datę bitwy pod Kircholmem (1605 r.) i nazwisko dowódcy polskich wojsk (Jan Karol Chodkiewicz), dlaczego przeniesiono stolicę z Krakowa do Warszawy, kim byli Kozacy Zaporoże mapie Ukrainę, Zaporoże i Dzikie wojen polskoszwedzkich w XVII w. cło opowiada przebieg wojny o Inflanty mapie Oliwę podaje datę bitwy pod Oliwą (1627 r.) i wyjaśnia znaczenie tego starcia, kim byli Kozacy rejestrowi zajęcia i sytuację Kozaków mapie najważniejsze, dlaczego Zygmunt III Waza utracił tron Szwecji zablokowania ujścia Wisły przez Szwedów tłumaczy, dlaczego Polska często nie wykorzystywała swoich sukcesów militarnych wybuchu powstania na Ukrainie omawia główne etapy powstania, postanowienia i podaje daty podpisania rozejmu w Starym Targu (1629 r.) i Sztumskiej Wsi (1635 r.) skutki powstania Chmielnickiego rozejm w Andruszowie jako moment zakończenia powstania i 13

4. Potop szwedzki wojen ze Szwecją najazd Szwedów na Polskę w latach 1655 1660 postawa społeczeństwa polskiego wobec najeźdźcy skutki potopu uzbrojenia Kozaków i pokazuje je na ilustracji rozpoznaje na ilustracji Kozaka wśród przedstawicieli innych grup społecznych potop szwedzki Stefana Czarnieckiego jako bohatera walk ze Szwedami obronę Jasnej Góry jako przełomowy Pola podaje i zaznacza na osi czasu datę wybuchu powstania kozackiego (1648 r.) postaci Stefana Czarnieckiego i Augustyna Kordeckiego uzasadnia znaczenie bohaterskiej obrony Częstochowy dla prowadzenia dalszej walki z najeźdźcą podaje i zaznacza bitwy powstania (Żółte Wody, Korsuń, Beresteczko) uzasadnia tezę, że powstanie Chmielnickiego było wojną domową wojna podjazdowa prowadzenia wojny podjazdowej przez Polskę mapie Lwów i Prusy Książęce dlaczego powstanie Chmielnickiego przerodziło się w wojnę polskorosyjską mapie Perejasław podaje i zaznacza na osi czasu datę ugody w Perejasławiu (1654 r.) wojen polskoszwedzkich początkowych niepowodzeń w czasie potopu szwedzkiego postanowienia wojny polskorosyjskiej (1667 r.) ocenia politykę szlachty wobec Kozaków skutki potopu szwedzkiego zagrożenie płynące dla z powodu utraty lenna pruskiego 14

5. Wojny z Turcją imperium osmańskie wojen z Turcją w XVII w. wojna o Mołdawię najazd Turków na Polskę w II moment potopu szwedzkiego mapie Częstochowę i Inflanty, dlaczego najazd Szwedów nazwano potopem na ilustracji uzbrojenie piechoty szwedzkiej sułtan, husarz, janczar podaje wyprawy Jana III Sobieskiego pod Wiedeń mapie Wiedeń na osi czasu daty potopu szwedzkiego (1655 1660 r.) oraz pokoju w Oliwie (1660 r.) postępowanie Szwedów wobec ludności polskiej islam, wezyr postaci Jana III Sobieskiego i Kara Mustafy podaje i zaznacza na osi czasu daty bitwy pod zobowiązania Jana Kazimierza złożone podczas ślubów lwowskich haracz, ekspansja podaje i zaznacza na osi czasu daty najazdu tureckiego i oblężenia pokoju w Oliwie omawia wojen polsko-tureckich w XVII w. walkę o Mołdawię hetmanów Stanisława postanowienia traktatu w Buczaczu następstwa wojen polsko-tureckich w XVII w. 15

6. Kryzys Rzeczypos politej poł. XVIII w. i jego skutki odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego skutki wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. XVII stulecie jako czas wielu konfliktów Chocimiem (1673 r.) oraz odsieczy wiedeńskiej (1683 r.) skutki wojen z Turcją mapie Podole, Chocim i Kamieniec Podolski skutki wojen toczonych przez Rzeczpospolitą w Kamieńca Podolskiego (1672 r.) mapie tereny, na których toczyła się wojna (Podole) oraz miejsca najważniejszych wydarzeń (Cecora Kamieniec Podolski, Chocim) początkowych niepowodzeń wojsk polskich w walce z Turkami w II poł. XVII w. liberum veto Żółkiewskiego i Jana Karola Chodkiewicza oraz bitwy z Turcją, w których dowodzili (Cecora 1620 r., obrona Chocimia 1621 r.) funkcjonowanie aparatu władzy na przełomie rokoszu Lubomirskiego, 16

sytuacja politycznogospodarcza kraju na przełomie XVII i XVIII w. wojennych prowadzonych przez Rzeczpospolitą mapie państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w. XVII w., w tym m.in. wyniszczenie kraju i straty terytorialne mapie tereny utracone przez Rzeczpospolitą (Inflanty, Podole, Prusy Książęce, część Ukrainy) uzależnienia Polski od obcych państw XVII i XVIII w., zwracając uwagę na słabość władzy królewskiej, zrywanie sejmów i wzrost znaczenia magnaterii objawy kryzysu państwa podaje i objawy kryzysu gospodarczego dlaczego w coraz większą rolę zaczynali odgrywać magnaci postać Władysława Sicińskiego, który w 1652 r. doprowadził do pierwszego w historii zerwania sejmu 17

7. Barok i sarmatyzm 1. Monarchia absolutna we Francji barok epoka kontrastów cechy charakterystyczn e stylu barokowego architektura i sztuka barokowa Sarmaci i ich obyczaje Edykt nantejski i jego skutki umacnianie władzy monarchy we Francji rządy absolutne opowiada o sposobach spędzania czasu wolnego przez szlachtę na przełomie XVII i XVIII w. pozytywne i negatywne cechy szlachty polskiej tego okresu najwybitniejsze dzieła sztuki barokowej w Polsce i Europie (np. Wersal, pałac w Wilanowie) krótko opisuje zakres władzy króla w monarchii absolutnej przywołuje postać Ludwika barok zaznacza na osi czasu epokę baroku dwie trzy cechy charakterystyczne architektury barokowej z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu barokowym, czym były kalwarie malarstwo i rzeźbę epoki baroku ideologię sarmatyzmu pochodzenie terminu sarmatyzm znaczenie określenia złota wolność szlachecka strój sarmacki na podstawie ilustracji Rozdział IV. Od absolutyzmu do republiki monarchia absolutna manufaktura, cło, import, eksport, putto, ornament genezę epoki baroku wpływ rosnącej pobożności na architekturę i sztukę epoki następstwa bezkrytycznego stosunku szlachty do ustroju państwa hugenoci, jak zakończyły się, na czym polega związek kultury barokowej z ruchem kontrreformacyjn ym barok jako epokę kontrastów działania kardynała Richelieu zmierzające do wzmocnienia 18

2. Monarchia parlamenta rna w Anglii Ludwika XIV Francja potęgą militarną i gospodarczą absolutyzm angielski konflikt Karola I z parlamentem dyktatura Olivera Cromwella ukształtowanie się monarchii parlamentarnej XIV jako władcy absolutnego mapie Francję mapie Anglię i Londyn przy pomocy nauczyciela parlament organy władzy w monarchii parlamentarnej uprawnienia monarchy absolutnego, dlaczego Ludwika XIV określano mianem Króla Słońce czas panowania Ludwika XIV (XVII w.) życiu w Wersalu w czasach Ludwika XIV monarchia parlamentarna Anglię jako kraj o ustroju monarchii parlamentarnej i krótko charakteryzuje postaci Karola I Stuarta, Olivera dlaczego Francja była europejską potęgą, w jaki sposób doszło do wzmocnienia władzy królewskiej we Francji konfliktu Karola I z parlamentem Deklarację praw narodu angielskiego ustrój monarchii parlamentarnej wojny religijne we Francji (przywołuje Edykt nantejski) omawia politykę gospodarczą ministra Colberta opowiada o twórczości Moliera purytanie, nowa szlachta, rojaliści postać Olivera Cromwella i jego dokonania 1689 r. jako czas ukształtowania pozycji monarchy pozytywne i negatywne strony panowania Ludwika XIV główne etapy kształtowania się monarchii parlamentarnej w Anglii porównuje ustrój monarchii parlamentarnej i monarchii absolutnej 19

3. Oświeceni e w Europie ideologia oświecenia wybitni myśliciele doby oświecenia trójpodział władzy według Monteskiusza najważniejsze dokonania naukowe oświecenia architektura oświeceniowa oświecenie zaznacza na osi czasu epokę oświecenia podaje przykład dokonania naukowego lub technicznego epoki oświecenia (np. termometr lekarski, maszyna parowa) Cromwella i Wilhelma Orańskiego zakres władzy dyktatora klasycyzm przykłady budowli klasycystycznych w Polsce i Europie styl klasycystyczny z ilustracji przedstawiających zabytki wybiera te, które zostały zbudowane w stylu klasycystycznym najważniejsze dokonania naukowe i techniczne epoki ideologię oświecenia postać Monteskiusza i wyjaśnia, na czym polegała opracowana przez niego koncepcja trójpodziału władzy się monarchii parlamentarnej w Anglii postaci Woltera i Jana Jakuba Rousseau ateizm omawia koncepcję umowy społecznej zaproponowaną przez Jana Jakuba Rousseau krytyki absolutyzmu i Kościoła przez filozofów doby wpływ dokonań naukowych i technicznych na zmiany w życiu ludzi zasługi Denisa Diderota dla powstania Wielkiej encyklopedii francuskiej 20

4. Nowe potęgi europejskie absolutyzm oświecony narodziny potęgi Prus monarchia austriackich Habsburgów Cesarstwo Rosyjskie w XVIII w. mapie Rosję, Austrię i Prusy w XVIII w. Marię Teresę, Józefa II, Piotra I i Fryderyka Wielkiego jako władców Austrii, Rosji i Prus Rosję, Austrię i Prusy jako potęgi europejskie XVIII stulecia oświecenia tłumaczy, dlaczego nowa epoka w kulturze europejskiej została nazwana oświeceniem absolutyzm, absolutyzm oświecony podaje przykłady reform w monarchiach absolutyzmu oświeconego wpływ ideologii oświecenia na reformy w krajach absolutyzmu oświeconego mapie Petersburg jako nową stolicę reformy przeprowadzone w Rosji, Austrii i Prusach, dlaczego monarchowie absolutyzmu oświeconego nazywali siebie sługami ludu związki między pojawieniem się nowych potęg w Europie Środkowej a sytuacją w oświecenia reformy przeprowadzone w Rosji, Austrii i Prusach wpływ reform na wzrost znaczenia tych państw skutki uzyskania przez Rosję dostępu do Bałtyku porównuje monarchię absolutną z monarchią absolutyzmu oświeconego podaje daty powstania Królestwa Pruskiego (1701 r.) i Cesarstwa Rosyjskiego (1721 r.) 21

Rosji 5. Stany Zjednoczo ne Ameryki kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej konflikt kolonistów z rządem brytyjskim wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych ustrój polityczny USA mapie Stany Zjednoczone określa czas powstania Stanów Zjednoczonych Tadeusza Kościuszkę i Kazimierza Pułaskiego jako polskich bohaterów walki o niepodległość USA przywołuje postać Jerzego Waszyngtona jako pierwszego prezydenta USA kolonia, konstytucja mapie kolonie brytyjskie w Ameryce Północnej strony konfliktu w wojnie o niepodległość Stanów podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia konstytucji USA pierwszej takiej ustawy na świecie (1787 r.), dlaczego Amerykanie mówią wybuchu wojny między kolonistami a rządem brytyjskim wydarzenie zwane bostońskim piciem herbaty bojkot podaje i zaznacza na osi czasu datę powstania Stanów Zjednoczonych (4 lipca 1776 r.) najważniejsze etapy walki o niepodległość USA mapie Boston, Filadelfię i Yorktown omawia zasługi Jerzego Waszyngtona dla powstania USA idee oświeceniowe zapisane w konstytucji USA miejsca związane z udziałem Polaków w wojnie o Kongres, Izba Reprezentantów ustrój polityczny USA 22

w języku angielskim porównuje pierwszą flagę USA z flagą współczesną, wskazując zauważone podobieństwa i różnice znaczenie Deklaracji niepodległości udział Polaków w walce o niepodległość USA niepodległość USA Rozdział V. Upadek 1. Rzeczposp olita pod rządami Wettinów unia personalna z Saksonią początek ingerencji Rosji w sprawy Polski podwójna elekcja w 1733 r. rządy Augusta III projekty reform Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa jako monarchów sprawujących władzę w Polsce na początku XVIII w. konsekwencje wyboru dwóch władców jednocześnie unia personalna, anarchia mapie Saksonię anarchii w Polsce Stanisława Konarskiego jako reformatora i krótko opisuje konfederacja, liberum veto, wolna elekcja, przywileje, złota wolność szlachecka sens powiedzeń: Od Sasa do Lasa i Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa genezę i postanowienia sejmu niemego podaje i zaznacza na osi czasu datę obrad sejmu niemego (1717 r.) przyczynę ingerencji Rosji w sprawy Polski pozytywne i negatywne skutki okres rządów Augusta II Mocnego reformy niezbędne dla wzmocnienia 23

2. Pierwszy rozbiór Polski Stanisław August Poniatowski królem Polski pierwsze reformy nowego władcy konfederacja barska I rozbiór Polski rozbiory Polski podaje i zaznacza na osi czasu datę pierwszego rozbioru Polski (1772 r.) państwa, które dokonały pierwszego rozbioru Polski i wskazuje je na mapie przywołuje postać Stanisława Augusta propozycje jego reform postać Stanisława Augusta Poniatowskiego mapie ziemie utracone przez Polskę podczas pierwszego rozbioru pierwszego rozbioru Polski ocenia postawę Tadeusza Rejtana ambasador, postać Stanisława Leszczyńskiego projekty reform w I poł. XVIII w. okoliczności wyboru Stanisława Augusta na króla Polski reformy Stanisława Augusta w celu naprawy oświaty i gospodarki w II poł. XVIII w. następstwa konfederacji barskiej porównuje postawy rodaków wobec rozbioru państwa na rządów Augusta III prawa kardynalne podaje datę zawiązania konfederacji barskiej (1768 r.) cel walki konfederatów barskich opowiada o przebiegu i decyzjach sejmu rozbiorowego zawiązania konfederacji barskiej 24

3. Kultura polskiego oświecenia literatura okresu oświecenia Teatr Narodowego i jego zadania mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego architektura i sztuka klasycystyczna w Polsce reforma szkolnictwa w Polsce Poniatowskiego jako ostatniego króla Polski Stanisława Augusta jako oświeceniowego mecenasa sztuki podaje przykład zasług ostatniego króla dla rozwoju kultury polskiej szkoła parafialna podaje przykłady przedmiotów nauczanych w szkołach parafialnych emigracja obiady czwartkowe powołania Komisji Edukacji Narodowej cel wychowania i edukacji młodzieży w XVIII w. podstawie analizy obrazu Jana Matejki Rejtan Upadek Polski architekturę i sztukę klasycystyczną podaje przykłady budowli klasycystycznych twórczość Ignacego Krasickiego zadania Teatru Narodowego i czasopisma Monitor omawia zmiany wprowadzone w polskim szkolnictwie pisarzy politycznych II poł. XVIII w. (Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic) oraz ich propozycje reform zasługi Stanisława Augusta dla rozwoju kultury i sztuki oświecenia malarzy tworzących w Polsce (Canaletto, Marcello Bacciarelli) twórczość Juliana Ursyna Niemcewicza i Wojciecha Bogusławskiego podaje przykłady budowli klasycystycznych w swoim regionie 25

4. Sejm Wielki i Konstytucj a 3 Maja reformy Sejmu Wielkiego Konstytucja 3 Maja wojna polskorosyjska w 1792 r. drugi rozbiór Polski konstytucja podaje i zaznacza na osi czasu datę uchwalenia Konstytucji 3 maja (1791 r.) państwa, które dokonały drugiego rozbioru Polski na obrazie Jana Matejki Konstytucja 3 maja 1791 roku wskazuje współtwórców podaje i zaznacza na osi czasu daty obrad Sejmu Wielkiego (1788 1792 r.) i drugiego rozbioru (1793 r.) najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja (zniesienie liberum veto i wolnej elekcji) mapie ziemie utracone przez Polskę podczas przez KEN postać Stanisława Małachowskiego sytuację w Polsce po pierwszym rozbiorze podaje cel obrad Sejmu Wielkiego okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i podaje jej datę (1792 r.), dlaczego obrazy Canaletta są ważnym źródłem wiedzy historycznej najważniejsze reformy Sejmu Czteroletniego ustrój polityczny wprowadzony przez Konstytucję 3 maja genezę ustanowienia Orderu Virtuti Militari przebieg wojny polsko-rosyjskiej (1792 r.), postanowienia zmiany wprowadzone przez Konstytucję 3 maja i wskazuje ich skutki 26

5. Powstanie kościuszko wskie i trzeci rozbiór Polski wybuch powstania kościuszkowskie go Uniwersał połaniecki przebieg powstania trzeci rozbiór Polski konstytucji: Stanisława Augusta Poniatowskiego i Stanisława Małachowskiego naczelnik, kosynierzy, zaborcy Tadeusza Kościuszkę jako naczelnika powstania państwa, które dokonały trzeciego rozbioru Polski drugiego rozbioru postać Tadeusza Kościuszki insurekcja podaje i zaznacza na osi czasu daty insurekcji kościuszkowskiej (1794 r.) oraz trzeciego rozbioru Polski (1795 r.) wybuchu i upadku powstania kościuszkowskiego mapie Kraków i mapie Targowicę, Dubienkę i Zieleńce postać Wojciecha Bartosa opowiada o bitwie pod Racławicami i przedstawia jej znaczenie mapie Racławice i Połaniec, dlaczego Kościuszko zdecydował się wydać Uniwersał połaniecki następstwa upadku sejmu w Grodnie uniwersał zapisy Uniwersału połanieckiego przebieg powstania kościuszkowskie go i podaje jego najważniejsze wydarzenia w kolejności chronologicznej mapie Maciejowice i przedstawia najważniejsze upadku w XVIII w. 27

1. Rewolucja francuska sytuacja we Francji przed wybuchem rewolucji burżuazyjnej stany społeczne we Francji wybuch rewolucji francuskiej uchwalenie Deklaracji praw człowieka i obywatela Francja monarchią konstytucyjną tereny utracone przez Polskę podczas trzeciego rozbioru powstania kościuszkowskie go Rozdział VI. Rewolucja francuska i okres napoleoński wybuchu burżuazja, Stany rewolucji Generalne burżuazyjnej i charakteryzuje położenie stanów stany społeczne we społecznych we Francji Francji podaje i zaznacza na osi czasu datę zadania wybuchu rewolucji Konstytuanty burżuazyjnej we Francji (14 lipca najważniejsze 1789 r.) zapisy Deklaracji praw człowieka i postać Ludwika obywatela XVI monarchia konstytucyjna mapie Francję i Paryż konstytucja, rewolucja, Bastylia podaje wydarzenie, które rozpoczęło rewolucję francuską, dlaczego Francuzi obchodzą swoje święto narodowe 14 lipca znaczenie tej bitwy dla losów powstania sytuację we Francji przez wybuchem rewolucji decyzje Konstytuanty podjęte po wybuchu rewolucji i wskazuje ich podaje datę uchwalenia konstytucji francuskiej (1791 r.) ustrój Francji po wprowadzeniu konstytucji okoliczności i cel powstania Zgromadzenia Narodowego ponadczasowe znaczenie Deklaracji praw człowieka i obywatela 28

2. Republika Francuska 3. Epoka Napoleona Bonaparteg o Francja republiką terror jakobinów upadek rządów jakobinów obalenie rządów dyrektoriatu Napoleon Bonaparte cesarzem Francuzów gilotyna, terror okoliczności stracenia Ludwika XVI krótko postać Napoleona Bonapartego jako cesarza Francuzów i wybitnego obalenia władzy Ludwika XVI republika postać Maksymiliana Robespierre a mapie państwa, z którymi walczyła rewolucyjna Francja mapie państwa, z którymi toczyła wojny napoleońska Francja podaje datę decydującej bitwy jakobini, dyrektoriat rządy jakobinów, dlaczego rządy jakobinów nazwano Wielkim Terrorem, w jaki sposób jakobinów odsunięto od władzy rządy dyrektoriatu położenie Francji w Europie podczas rządów dyrektoriatu radykalizm na przykładzie postaci Maksymiliana Robespierre a sens powiedzenia: Rewolucja pożera własne dzieci skutki rządów jakobinów upadku rządów jakobinów niezadowolenia społecznego podczas rządów dyrektoriatu, dlaczego jakobini przejęli rządy we Francji ocenia terror jako narzędzie walki politycznej okoliczności powstania i charakter Związku Reńskiego 29

4. Upadek Napoleona Kodeks Napoleona Napoleon u szczytu potęgi wyprawa na Rosję odwrót Wielkiej Armii bitwa pod Lipskiem i klęska cesarza dowódcę określa I poł. XIX w. jako epokę napoleońską na infografice uzbrojenie żołnierzy epoki napoleońskiej Wielka Armia mapie Rosję i Moskwę, jak zakończyła się pod Austerlitz i wskazuje tę miejscowość na mapie zamach stanu okoliczności przejęcia władzy przez Napoleona mapie tereny zależne od Francji wyprawy Napoleona na Rosję, w jakich warunkach atmosferycznych wycofywała się Wielka Armia blokada kontynentalna wprowadzenia blokady kontynentalnej przeciw Anglii Kodeks Napoleona i podaje datę jego uchwalenia (1804 r.) reformy wprowadzone przez Napoleona taktyka spalonej ziemi, wojna podjazdowa, abdykacja strategię obronną etapy kariery Napoleona podaje datę koronacji cesarskiej Napoleona (1804 r.), dlaczego Napoleon koronował się na cesarza Francuzów podaje datę pokoju w Tylży (1807 r.) i przedstawia jego postanowienia omawia przebieg kampanii rosyjskiej Napoleona podaje datę bitwy pod Borodino (1812 r.) klęski Napoleona 30

5. Legiony Polskie we Włoszech Polacy po utracie niepodległości utworzenie Legionów Polskich we Włoszech organizacja i zasady życia legionowego udział legionistów w wojnach napoleońskich wyprawa Napoleona na Rosję państwa zaborcze, kim byli Jan Henryk Dąbrowski i Józef Wybicki podaje nazwę hymnu Polski i wskazuje jego związek z Legionami Polskimi we Włoszech, dlaczego bitwa pod Lipskiem została nazwana bitwą narodów mapie państwa koalicji antyfrancuskiej, Elbę i Lipsk legiony, emigracja podaje i zaznacza na osi czasu datę utworzenia Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.) mapie Włochy, Francję i San Domingo cel Rosji skutki wyprawy Napoleona na Rosję podaje datę bitwy pod Lipskiem (1813 r.) skutki klęski Napoleona pod Lipskiem, dlaczego Polacy wiązali nadzieję na niepodległość z Napoleonem udział legionistów w wojnach napoleońskich powody wysłania legionistów na San Domingo mapie Borodino omawia, jak przebiegał odwrót Wielkiej Armii położenie ludności polskiej po utracie niepodległości zasady obowiązujące w Legionach Polskich, dlaczego Legiony były szkołą patriotyzmu i, w jaki sposób i skąd rekrutowano żołnierzy do polskich oddziałów wojskowych 31

6. Księstwo Warszawsk ie utworzenie Księstwa Warszawskiego konstytucja Księstwa Warszawskiego Polacy pod rozkazami Napoleona upadek Księstwa Warszawskiego mapie Księstwo Warszawskie podaje likwidacji Księstwa Warszawskiego utworzenia Legionów Polskich i opisuje walki z ich udziałem okoliczności utworzenia Księstwa Warszawskiego, mapie Tylżę podaje i zaznacza na osi czasu daty utworzenia i likwidacji Księstwa Warszawskiego (1807 r., 1815 r.) postać księcia Józefa Poniatowskiego okoliczności powiększenia terytorium Księstwa Warszawskiego mapie Raszyn znaczenie mitu napoleońskiego dla podtrzymania pamięci o Legionach demokracji omawia zapisy konstytucji Księstwa Warszawskiego związek między zapisami konstytucji Księstwa Warszawskiego a ideami rewolucji francuskiej mapie Somosierrę opowiada o szarży polskich szwoleżerów pod Somosierrą i wskazuje jej znaczenie dla toczonych walk bitwy stoczone przez napoleońską Francję z udziałem Polaków podaje datę bitwy pod Raszynem (1809 r.) 32