Polski system zielonych certyfikatów na tle systemów funkcjonujących w innych krajach europejskich Piotr Szpiganowicz Polskie Towarzystwo Certyfikacji Energii
1997 - Biała Księga UE Promocja energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii jest dla Wspólnoty sprawą wysoce priorytetową, stosownie do zarysu przedstawionego w Białej Księdze w sprawie Odnawialnych Źródeł Energii ze względu na bezpieczeństwo i dywersyfikację dostaw energii, ochrony środowiska naturalnego oraz spójności społecznej i gospodarczej. Zostało to poparte uchwałą Rady z z dnia 8 czerwca 1998 roku w sprawie odnawialnych źródeł energii oraz uchwałą Parlamentu Europejskiego w sprawie Białej Księgi. Cel indykatywny: 12 % energii ze źródeł odnawialnych do roku 2010, w tym 22% energii elektrycznej z OZE
2001 - Dyrektywa 2001/77/EC
Świadectwa pochodzenia Art.5 ust.2. Państwa Członkowskie powinny zapewnić, najpóźniej do dnia 27 października 2003 roku, aby pochodzenie energii elektrycznej wyprodukowanej ze źródeł odnawialnych było potwierdzone w sposób określony w niniejszej dyrektywie, według obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriów określonych przez każde Państwo Członkowskie. Państwa Członkowskie powinny zapewnić, aby w odpowiedzi na wniosek wydawano świadectwo pochodzenia spełniającą te warunki.
Wzajemne uznawanie świadectw Art. 5 ust. 4. Świadectwa pochodzenia, wydane zgodnie z ust. 2, powinny zostać wzajemnie uznane przez Państwa Członkowskie, wyłącznie jako dowód potwierdzający dane, o których mowa w ust. 3. Każde odrzucenie uznania świadectwa pochodzenia jako dowodu potwierdzającego dane, w szczególności z przyczyn odnoszących się do zapobiegania oszustwom, musi opierać się na obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriach. W przypadku odrzucenia uznania świadectw pochodzenia, Komisja może zmusić stronę odrzucającą do uznania jej, szczególnie w odniesieniu do obiektywnych, przejrzystych i niedyskryminujących kryteriów, na której opiera się takie uznanie.
Ułatwienia techniczne Art. 7 ust. 1. Nie naruszając niezawodności i bezpieczeństwa sieci, Państwa Członkowskie podejmą niezbędne środki dla zapewnienia, że operatorzy systemów przesyłowych i operatorzy systemów rozdzielczych zagwarantują, w obszarze ich działania, przesył i dystrybucja energii elektrycznej wyprodukowanej z odnawialnych źródeł energii. Państwa Członkowskie mogą również zapewnić pierwszeństwo dostępu do systemu sieciowego dla energii elektrycznej wyprodukowanej z odnawialnych źródeł energii. Podczas dysponowania urządzeniami wytwórczymi, operatorzy systemów przesyłowych przyznają pierwszeństwo instalacjom produkcyjnym wykorzystującym odnawialne źródła energii w takim zakresie w jakim pozwalają na to warunki operacyjne krajowego systemu elektroenergetycznego.
Wdrożenie dyrektywy Art. 9. Państwa Członkowskie wprowadzą w życie najpóźniej do dnia 27 października 2003 roku ustawy, rozporządzenia i przepisy administracyjne, konieczne do wdrożenia niniejszej dyrektywy i niezwłocznie powiadomią o tym Komisję.Wspomniane środki powinny zawierać odniesienie do niniejszej dyrektywy lub odniesienie to powinno towarzyszyć ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia określane są przez Państwa Członkowskie.
Cele indykatywne dla Europy 90 80 78,1 % 70 60 50 40 30 20 10 0 Austria Belgia 6 29 31,5 21 Dania Finlandia Francja Niemcy 12,5 20,1 Grecja Irlandia 13,2 25 5,7 9 Luksemburg Holandia Portugalia Hiszpania 39 29,4 60 10 Szwecja Wlk Brytania Cypr Czechy Estonia 6 8 5,1 3,8 49,3 7 Litwa Malta Polska 5 7,5 33,6 31
Nowelizacja Prawa Energetycznego Ustawa o zmianie Ustawy Prawo Energetyczne oraz ustawy - Prawo Ochrony Środowiska z dnia 4 marca 2005
Istota obligacji Art. 9a. 1. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym, przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązane, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9: 1) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo pochodzenia, o którym mowa w art. 9e ust. 1, albo 2) uiścić opłatę zastępczą, obliczoną w sposób określony w ust. 2.
Konstrukcja opłaty zastępczej Art. 9a ust 2. Opłatę zastępczą oblicza się według wzoru: Oz = Ozj x (Eo - Eu), gdzie poszczególne symbole oznaczają: Oz - opłatę zastępczą wyrażoną w złotych, Ozj - jednostkową opłatę zastępczą wynoszącą 240 złotych za 1 MWh, Eu - ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą ze świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust. 1, które przedsiębiorstwo energetyczne przedstawiło do umorzenia w danym roku. Eo- ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust. 1, w danym roku,
Przeznaczenie opłaty zastępczej Art. 9a ust. 5. Opłata zastępcza, o której mowa w ust. 1 pkt 2, stanowi dochód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i należy ją uiścić na wyodrębniony rachunek tego funduszu do dnia 31 marca każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy.
Obligacja dot. energii fizycznej Art. 9a ust. 6. Sprzedawca z urzędu jest obowiązany, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9, do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii przyłączonych do sieci znajdujących się w obszarze działania sprzedawcy z urzędu, oferowanej przez przedsiębiorstwa energetyczne, które uzyskały koncesje na jej wytwarzanie; zakup ten odbywa się po średniej cenie sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym, o której mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. b.
Prawa majątkowe Art. 9e ust 6. Prawa majątkowe wynikające ze świadectwa pochodzenia są zbywalne i stanowią towar giełdowy, o którym mowa w art. 2 pkt 2 lit. d ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (Dz.U. Nr 103, poz. 1099, z późn. zm.).
Art. 9e ust 3. Rola URE Świadectwo pochodzenia wydaje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii, złożony za pośrednictwem operatora systemu elektroenergetycznego, w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku. Do świadectw pochodzenia stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego o wydawaniu zaświadczeń. Art. 9e ust. 13 Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego, o którym mowa w art. 9a ust. 1, któremu przysługują prawa majątkowe wynikające ze świadectwa pochodzenia, umarza, w drodze decyzji, to świadectwo pochodzenia w całości albo w części.
Obowiązki operatora Art. 7 ust 8 pkt 3) za przyłączenie źródeł współpracujących z siecią oraz sieci przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii pobiera się opłatę ustaloną na podstawie rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia, z wyłączeniem odnawialnych źródeł energii o mocy elektrycznej nie wyższej niż 5 MW oraz źródeł energii wytwarzających energię elektryczną w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła o mocy elektrycznej nie wyższej niż 5 MW i projektowanej średniorocznej sprawności przemiany 16 ogółem nie niższej niż 70%, za których przyłączenie pobiera się połowę opłaty ustalonej na podstawie rzeczywistych nakładów i sieci; Art. 3. nowelizacji Do dnia 31 grudnia 2010 r. opłatę za przyłączenie, o której mowa w art. 7 ust. 8 ustawy wymienionej w art. 1, w odniesieniu do przyłączenia do sieci elektroenergetycznej odnawialnych źródeł energii o mocy elektrycznej wyższej niż 5 MW, pobiera się w wysokości jednej drugiej obliczonej opłaty.
Kara za niewypełnienie obowiązku w zakresie świadectw Art. 56 ust 2a pkt 1. Wysokość kary pieniężnej wymierzonej w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1a nie może być niższa niż: w zakresie nieprzestrzegania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 1, obliczona według wzoru: gdzie poszczególne symbole oznaczają: Ko = 1,3 x (Oz - Ozz), Ko - minimalną wysokość kary pieniężnej, wyrażoną w złotych, Oz - opłatę zastępczą, obliczoną zgodnie z art. 9a ust. 2, wyrażoną w złotych, Ozz - uiszczoną opłatę zastępczą, wyrażoną w złotych;
Kara za niewypełnienie obowiązku Art. 56 ust. 2a pkt 2. w zakresie energii fizycznej w zakresie nieprzestrzegania obowiązku, o którym mowa w art. 9a ust. 6, obliczona według wzoru: Koz = Cc x (Eoo - Ezo), gdzie poszczególne symbole oznaczają: Koz - minimalną wysokość kary pieniężnej, wyrażoną w złotych, Cc - średnią cenę sprzedaży energii elektrycznej w poprzednim roku kalendarzowym, o której mowa w art. 23 ust. 2 pkt 18 lit. b, wyrażoną w złotych za 1 MWh, Eoo - ilość oferowanej do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, wyrażoną w MWh, Ezo - ilość zakupionej energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii w danym roku, wyrażoną w MWh;
Słabości nowelizacji - Brak precyzyjnej definicji odbiorcy końcowego wraz z implikacjami dotyczącymi potwierdzania jego statusu przez spółkę dystrybucyjną, czy spółkę obrotu - Przepisy dot. rynku zielonej energii weszły w życie nie z początkiem nowego roku, a od 1 października 2005 - Świadectwa wydane w roku 2005 - przed wejściem w życie ustawy - mogą nabrać wartości, mimo że związana z nimi energia została już opłacona jako zielona - Nieznane precyzyjnie przeznaczenie środków gromadzonych na wydzielonym koncie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska (pożądane finansowanie przyłączeń dokonywanych przez spółki dystrybucyjne) - Wydanie świadectw na podstawie odczytów układów pomiarowo - rozliczeniowych: nie wiadomo, kto powinien potwierdzać zużycie energii przez OZE na własne potrzeby albo wprowadzonej do niezależnej sieci dystrybucyjnej - Umieszczenie ścieżki dochodzenia do celu indykatywnego w rozporządzeniu wykonawczym
Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii z dnia 19 grudnia 2005 roku
Definicja kwoty obligacji 3. Obowiązek uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umorzenia świadectw pochodzenia albo uiszczenia opłaty zastępczej uznaje się za spełniony, jeśli za dany rok udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynikającej ze świadectw pochodzenia, które przedsiębiorstwo energetyczne przedstawiło do umorzenia, lub z uiszczonej przez przedsiębiorstwo energetyczne opłaty zastępczej, w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej przez to przedsiębiorstwo odbiorcom końcowym, wynosi nie mniej niż: 1) 3,1 % - w 2005 r.; 2) 3,6 % - w 2006 r.; 3) 4,8 % - w 2007 r.; 4) 6,0 % - w 2008 r.; 5) 7,5 % - w 2009 r.; 6) 9,0 % - w 2010 r.; 7) 9,0 % - w 2011 r.; 8) 9,0 % - w 2012 r.; 9) 9,0 % - w 2013 r.; 10) 9,0 % - w 2014 r.
Struktura spalanej biomasy 4.ust.3. W przypadku jednostki wytwórczej, o której mowa w 5 ust. 1, albo układu hybrydowego, w których spalana jest biomasa, w źródłach o mocy wyższej niż 5 MW, do energii wytworzonej w odnawialnych źródłach energii zalicza się energię elektryczną lub ciepło, w ilości obliczonej według wzoru, o którym mowa w 5 ust. 1 albo w 8 ust. 2, o ile udział wagowy biomasy pochodzącej z upraw energetycznych lub odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz przemysłu przetwarzającego jej produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji, z wyłączeniem odpadów i pozostałości z produkcji leśnej, a także przemysłu przetwarzającego jej produkty, w łącznej masie biomasy dostarczanej do procesu spalania wynosi nie mniej niż: 1) 5 % - w 2008 r.; 2) 10 % - w 2009 r.; 3) 20 % - w 2010 r.; 4) 30 % - w 2011 r.; 5) 40 % - w 2012 r.; 6) 50 % - w 2013 r.;
Koszty zakupu w taryfach 13. 1. Koszty uzasadnione uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, albo poniesienia opłaty zastępczej, uwzględnia się w kalkulacji cen ustalanych w taryfach przedsiębiorstw energetycznych realizujących te obowiązki, przyjmując, że jednostka energii elektrycznej sprzedawana przez dane przedsiębiorstwo energetyczne odbiorcom końcowym, jest w tej samej wysokości obciążona tymi kosztami. 2. Kosztami, o których mowa w ust. 1, uwzględnianymi w taryfach są koszty: 1) uzyskania świadectw pochodzenia, jednak nie wyższe niż koszty obliczone według wzoru: Kum = Ozj x Eup, gdzie poszczególne symbole oznaczają: Kum maksymalny koszt uzasadniony uzyskania świadectw pochodzenia [w zł.]; Ozj jednostkową opłatę zastępczą, obowiązującą w roku sporządzania taryfy [w zł./mwh]; Eup ilość energii elektrycznej wynikającą ze świadectw pochodzenia, które przedsiębiorstwo energetyczne planuje przedstawić do umorzenia w pierwszym roku stosowania taryfy [w MWh]; 2) opłaty zastępczej poniesionej w roku poprzedzającym rok sporządzania taryfy.
Systemy zielonych certyfikatów w Europie
Główne elementy systemu wspomagania w Wlk. Brytanii Obligacja zakupowa (the Renewables Obligation) Podatek od Zmian Klimatycznych (Climate Change Levy CCL) System Grantów Kapitałowych Rozszerzony Program Badań i Rozwoju Reforma systemu planowania przestrzennego na poziomie lokalnym
Wlk. Brytania Mechanizm wypełnienia obligacji Możliwość alternatywnego wypełnienia obowiązku poprzez: Zakup energii elektrycznej z Certyfikatem Energii Odnawialnej (Renewable Obligation Certificate - ROC) Zakup samych Certyfikatów Energii Odnawialnej Wniesienie opłaty wykupowej do Funduszu Wykupowego Wniesienie Progresywnie Oprocentowanej Płatności Opóźnionej
Wlk. Brytania Certyfikaty Energii Odnawialnej (ROCs) (I) Są przyznawane za każdą MWh wytworzoną w kwalifikowanych odnawialnych źródłach energii Definicja kwalifikowanych źródeł odnawialnych jest węższa od definicji z Dyrektywy 2001/77/EC Z systemu Certyfikatów wykluczone są: duże elektrownie wodne o mocy nominalnej powyżej 20 MW, za wyjątkiem instalacji uruchomionych po 1 kwietnia 2002 r. instalacje wytwórcze (inne niż małe el. wodne), które zostały przyłączone przed 1 stycznia 1990 r. i których główne elementy nie zostały odnowione od 31 grudnia 1989 ( szereg wyjątków dla współspalania) oraz źródła zlokalizowane poza Zjednoczonym Królestwem za wyjątkiem offshore podłączonych wyłącznie do sieci przesyłowej Północnej Irlandii
Wlk. Brytania Certyfikaty Energii Odnawialnej (ROCs) (II) Po 31 marca 2009 r. nie otrzyma certyfikatów e.e. wytwarzana w instalacjach współspalających paliwa kopalne i biomasę (inne współspalanie nie będzie kwalifikowane) jeżeli określony procent energii wytworzonej z biomasy nie będzie pochodził z upraw energetycznych Certyfikaty mają charakter niematerialny, są zapisem elektronicznym na indywidualnych kontach uczestników systemu Opłata zastępcza redystrybuowana wśród tych, którzy zakupili certyfikaty (cena ROC nawet 47 GBP, opłata: 33 GBP) Przystąpienie do systemu ma charakter dobrowolny Prowadzony jest elektroniczny rejestr Certyfikatów oraz elektroniczny system rejestracji transakcji administrowany przez OFGEM
Zielone certyfikatyw Szwecji Kwota obligacji zakupu zielonych certyfikatów: 16,9 % w roku 2010 Obligacja nałożona na odbiorców en. Elektrycznej (opłata za certyfikaty wykazywana na rachunku) Generalnie certyfikatów dostarczają dostawcy elektryczności (mali odbiorcy) Odbiorca może poszukiwać dostawców na własny rachunek (powinien się zarejestrować) Certyfikaty istnieją jedynie w formie elektronicznej Za niezgromadzenie odpowiedniej ilości certyfikatów grozi kara w wysokości 240 SEK za certyfikat (2004); generalnie 150% średniej ceny certyfikatów w roku poprzednim Certyfikaty przysługują akredytowanym wytwórcom energii odnawialnej oraz skojarzonej (przy współspalaniu torfu) Dodatkowe wspomaganie dla wytwórców energii wiatrowej 12 ore/kwh (farmy na lądzie) oraz 17 ore za kwh (farmy na morzu) - do końca roku 2008 subsydia zanikną w odniesieniu do farm na lądzie.
System wspomagania w Belgii Cel krajowy wg dyrektywy 2001/77/EC: - 6 % zielonej energii w zużyciu energii brutto w roku 2010 Różne systemy wspomagania w krajach federacji: Walonia, Belgia, Region Brukseli Podstawa systemu wspomagania - obligacja zakupowa nałożona na dystrybutorów i zielone certyfikaty Zielone certyfikaty federalne jedynie dla farm wiatrowych na morzu (pierwsze w roku 2007) Z systemu wspomagania wyłączone są elektrownie wodne o mocy pow. 20 MW
Belgia Zielone certyfikaty we Flandrii System funkcjonuje od stycznia 2002 Kwota obligacji: 6 % w roku 2010 Bazą wydania certyfikatu jest oszczędność w zużyciu energii pierwotnej Opłata zastępcza na poziomie 125 Euro Cena minimalna dla zielonych certyfikatów: 75 Euro Te same certyfikaty przysługują energii ze skojarzenia (nie tylko ze współspalania biomasy) po zastosowaniu odpowiedniego przelicznika Certyfikaty posiadają ważność przez 5 lat (banking)
Belgia Zielone certyfikaty w Walonii System funkcjonuje od stycznia 2003 Kwota obligacji: 7 % w roku 2007 Bazą do wydania certyfikatu jest oszczędność w emisji dwutlenku węgla: 1 certyfikat = uniknięcie emisji 456 kg CO 2 Opłata zastępcza aktualnie na poziomie 100 Euro Minimalna cena wykupu: 65 Euro (w ciągu10 lat od uruchomienia instalacji) Te same certyfikaty przysługują energii ze skojarzenia przy osiągnięciu odpowiedniej sprawności (nie tylko biomasa) po zastosowaniu odpowiedniego przelicznika Certyfikaty posiadają ważność przez 5 lat (banking)
Zielone certyfikaty we Włoszech Obligacja nałożona na producentów i importerów energii elektrycznej Kwota obligacji to 2% rocznie w stosunku do wielkości produkcji z roku poprzedniego, rośnie o 0,35 % do roku 2006 (począwszy od 2005-2,35 %) Może być wypełniona poprzez budowę nowych źródeł, import zielonej energii, albo zakup zielonych certyfikatów Nominał certyfikatu to 50 MWh Nie ma ograniczeń w zakresie obrotu Kara za niewypełnienie obowiązku to 150 % ceny rynkowej Emitentem jest GRTN - narodowy operator sieci przesyłowej Prawo do otrzymywania certyfikatów przysługuje przez 8 lat: dla nowych źródeł (powstałych po 1 kwietnia 1999) dla istniejących przed tą datą: dla nadwyżki energii wytworzonej z biomasy lub odpadów
Porównanie systemów certyfikacji Obligacja Nominał Retencja certyfikatów Platforma obrotu Opłata zastępcza Emitent Belgia Dystrybutorzy 1 MWh Tak, 5 lat Bez ograniczeń 100 Euro (Walonia) 125 Euro (Flandria) Uprawnione podmioty (Walonia) VREG (Regulator) Polska Sprzedający odbiorcom końcowym 1 kwh Tak, bez ograniczeń Towarowa Giełda Energii 240 zł URE Szwecja Wszyscy zużywający energię 1 MWh Tak, bez ograniczeń Bez ograniczeń Nie - kara 150 % średniej ceny z roku poprzedniego - w 2004-240 SEK Swedish National Grid Company Wlk. Brytania Dystrybutorzy 1 MWh Tak (25 % z poprzedniego roku) Bez ograniczeń Ok. 33 GBP OFGEM (Regulator) Włochy Producenci i importerzy 50 MWh Tak, 3 lata Bez ograniczeń Nie - kara 150 % ceny rynkowej za brakujący certyfikat GRTN (Operator sieci przesyłowych)