Materiały szkoleniowe Zagadnienia ludnościowe i osadnictwo 1. Przeanalizuj wykres przedstawiający rozwój ludnościowy świata. Wymień czynniki mające wpływ na wzrost liczby ludności na świecie. 2. Przyporządkuj pojęciom odpowiednie definicje i podaj przykłady takich obszarów. a) anekumena Obszar o niewielkiej gęstości zaludnienia, zamieszkały okresowo. b) subekumena Obszar stale zamieszkały c) ekumena Obszar niezamieszkały przez człowieka. 3. Poniżej zaprezentowano wykres przedstawiający fazy rozwoju demograficznego społeczeństw. Wykonaj polecenia znajdujące się pod wykresem. a) Podpisz linię przedstawiającą współczynnik urodzeń oraz zgonów. b) Zakreskuj obszar przedstawiający przyrost naturalny. c) Zaznacz obszary przedstawiające poszczególne fazy rozwoju demograficznego. d) Scharakteryzuj poszczególne fazy rozwoju demograficznego podaj przykłady krajów znajdujących się w tej fazie rozwoju demograficznego. 4. Graficzną ilustracją wieku społeczeństw jest piramida wieku ludności. Przyporządkuj piramidy wieku dwóm państwom spośród trzech: Nigeria, Polska, Szwecja. Uzasadnij wybór. 5. Wybierz tendencje, które zaznaczono w zamieszczonej piramidzie ludności Polski z lat dziewięćdziesiątych cyfrą (1), występujące w strukturze płci i wieku ludności wiejskiej: a) mały współczynnik feminizacji ludności wiejskiej spowodowany nadumieralnością kobiet w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, b) mały współczynnik feminizacji ludności wiejskiej z uwagi na mniejszą liczbę kobiet w wieku przedprodukcyjnym, c) mały współczynnik feminizacji ludności wiejskiej w wieku produkcyjnym, spowodowany dużą migracją kobiet ze wsi do miasta, gdzie stosunkowo łatwo znajdują zatrudnienie, d) mały współczynnik feminizacji ludności wiejskiej w wieku produkcyjnym, spowodowany dużą migracją mężczyzn z miast do wsi, z uwagi na postępujące bezrobocie w miastach. 1
6. Poniższa tabela przedstawia ruch naturalny i ruch rzeczywisty ludności Polski w wybranych województwach w roku 2001. a) Uzupełnij tabelę, obliczając brakujące wskaźniki. b) Które województwo ma najwyższy przyrost naturalny? Podaj przyczyny. c) Do którego województwa migruje najwięcej osób? Podaj przyczyny. d) Które województwo ma najniższy przyrost naturalny? Podaj przyczyny. e) Z którego województwa emigruje najwięcej osób? Podaj przyczyny. Województwo Wskaźnik urodzeń w Wskaźnik zgonów w Wskaźnik przyrostu naturalnego w Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na 1000 osób Lubuskie 9,8 8,4 1,0 Przyrost rzeczywisty na 1000 osób Mazowieckie 9,3 10,1 0,8 1,2 Podkarpackie 10,3 8,4 1,1 Śląskie 8,4 1,1 2,1 Kujawsko- 9,1 0,8 0,7 -pomorskie Lubelskie 10,0 10,2 0,2 1,7 Łódzkie 8,5 3,4 0,6 Opolskie 8,2 8,4 3,5 Polska 9,5 9,4 0,4 7. Na podstawie wykresu struktury ludności Polski przedstaw prognozę na rok 2050. Czy taka struktura ludności będzie korzystna? Odpowiedź uzasadnij. 8. Które z poniższych określeń są przyczynami eksplozji demograficznej w KSR? a) duża rozrodczość młodego społeczeństwa, b) nasilające się zjawisko emigracji ludności, c) ogólna poprawa warunków bytowych ludności, d) powszechna akceptacja modelu rodziny wielodzietnej, e) znaczna przewaga kobiet w młodym społeczeństwie. 9. Które z poniższych określeń są skutkami eksplozji demograficznej w KSR? a) przeludnienie wsi i rosnące migracje do miast w celu poprawy warunków bytowych, b) bardzo szybki wzrost PKB, związany z powiększaniem się zasobów taniej siły roboczej, c) dynamiczne procesy urbanizacyjne na płaszczyźnie społecznej lub ekonomicznej, d) ograniczone możliwości oszczędzania i inwestowania w warunkach stale rosnącej liczby ludności. 10. Które z poniższych określeń wskazują na przyczyny starzenia się społeczeństw? a) niska stopa urodzeń i niska stopa zgonów, b) wysoki poziom opieki socjalnej, c) miejski model rodziny wielodzietnej, d) niski współczynnik feminizacji społeczeństwa. 11. Które z poniższych określeń wskazują na skutki starzenia się społeczeństw? a) rozbudowany system opieki społecznej oraz emerytur i rent, b) problem braku siły roboczej, c) ujemny przyrost rzeczywisty ludności, d) zmniejszanie się liczby ludności w ciągu 30 40 lat, e) znaczny spadek wskaźnika urbanizacji. 12. Na podstawie mapy podaj ogólny wniosek odnośnie zróżnicowania przyrostu naturalnego na świecie. Wytłumacz zróżnicowanie tego wskaźnika. 2
Oblicz stopę przyrostu naturalnego i określ fazę cyklu dla podanych państw Kraj Urodzenia w prom. Zgony w prom. SPN Faza cyklu Meksyk 26,2 4,6 Etiopia 49,3 23,4 Egipt 27,8 8,6 Japonia 9,6 7,1 Kenia 51,1 15,9 Węgry 11,3 14,3 13. Na podstawia mapy w atlasie wypisz obszary o największej gęstości zaludnienia. Opisz je nazwami krain geograficznych i określ przyczyny, które decydują o dużej gęstości zaludnienia w zaznaczonych obszarach. 14. Wykonaj polecenia A C. A. Oblicz gęstość zaludnienia wymienionych krajów. Wynik wpisz do tabeli. B. Wpisz do pierwszej kolumny tabeli, przy odpowiednich wartościach, następujące kraje: Mongolia, Australia, Namibia. C. Opisz barierę, która przyczyniła się do małej gęstości zaludnienia w krajach wymienionych w poleceniu B. Kraj Liczba ludności w tys. Powierzchnia w tys. km 2 Gęstość zaludnienia liczba osób/km 2 2 031 825,1 2 550 1 564,1 20 345 7 692,2 15. Wymień trzy rodzaje migracji ze względu na czynnik warunkujący ruchy migracyjne. 16. Wymień trzy rodzaje migracji ze względu na czas migracji (trwałość). 17. Podaj dwie cechy krajów (np.: polityczne, ekonomiczne) charakteryzujących się dodatnim saldem migracji zagranicznych. 18. Wymień dwa pozytywne i dwa negatywne skutki migracji ludności dla kraju imigracyjnego. 19. Podaj dwie cechy krajów (np.: polityczne, ekonomiczne) charakteryzujących się ujemnym saldem migracji zagranicznych. 20. Wymień dwa pozytywne i dwa negatywne skutki migracji ludności dla kraju emigracyjnego. 21. Wyjaśnij, na czym polega drenaż mózgów. Podaj przykład kierunku (skąd dokąd) tego rodzaju migracji na świecie. 22. Wyjaśnij, na czym polega uchodźstwo. Podaj przykład kierunku (skąd dokąd) tego rodzaju migracji na świecie. 22. Wyjaśnij, na czym polega repatriacja. Podaj przykład kierunku (skąd dokąd) tego rodzaju migracji na świecie. 3
23.Mapa przedstawia wielkość bezrobocia w Polsce Wymień województwa o największym bezrobociu i podaj przyczyny takiego stanu rzeczy. 24. Stopa bezrobocia w województwie mazowieckim w ciągu ostatnich 5 lat wynosi około 10%. Jakie są przyczyny osiągania przez ten region jednego z najniższych wskaźników bezrobocia w skali kraju? 25. Podaj dwie przyczyny bezrobocia w krajach postkomunistycznych Europy Środkowej i Wschodniej. 26. Każdemu z podanych niżej państw przyporządkuj odpowiadający mu wskaźnik urbanizacji: a) Indie b) USA c) Kenia d) Belgia A) 16% B) 26% D) 75% E) 96% 27. Uzupełnij tabelę. Funkcja miasta Administracyjna Przemysłowa Wpływ funkcji na fizjonomię miasta Zagospodarowywanie wybrzeży poprzez rozbudowę portów i koncentrowanie się wokół nich zakładów przemysłowych Powstawanie urzędów, przedstawicielstw firm, liczne powiązania komunikacyjne z regionem Przykłady miast pełniących dane funkcje Fatima, Lourdes Oksford, Cambridge 28. Na podstawie schematycznego planu rozpoznaj typ fizjonomiczny miast. Wymień dwie funkcje pełnione przez te miasta na początku jego istnienia. 4
29. Przedstaw za pomocą schematycznego rysunku układ miast tworzących aglomerację monocentryczną oraz aglomerację policentryczną. Podaj przykład występowania tego typu struktury osadniczej (poza Polską). 30. Podaj definicję i po dwa przykłady aglomeracji i megalopolis. Wyjaśnij czym różnią się te zespoły miejskie. 30. Scharakteryzuj procesy zachodzące w fazie urbanizacji zaznaczonej na schemacie literą A, B oraz C. Podaj nazwy tych fazy urbanizacji. 31. Podaj literę, za pomocą której na rysunku w zadaniu zaznaczono procesy urbanizacyjne prowadzące do powstawania przemieści (dzielnice willowe/slumsy-favele) czyli tzw. suburbii. 32.Na mapie zaznaczono za pomocą cyfr największe Zespoły miejskie świata, między innymi: Lagos, Kalkuta, Rio de Janeiro, Los Angeles, Seul, Teheran, Tokio, Pekin, Nowy Jork. Rozpoznaj je na mapie. Podaj, które położone są w obrębie megalopolis. 33. Wymień po cztery ekonomiczne, społeczne lub przyrodnicze konsekwencje procesów urbanizacyjnych (skutki negatywne i pozytywne). 34. Zaznacz podpunkt, w którym wszystkie wymienione kraje zamieszkiwane są w zdecydowanej większości przez ludność rasy europoeidalnej a następnie uzupełnij tabelkę. a) Egipt, Tanzania, Hiszpania, Islandia b) Iran, Wietnam, Uzbekistan, Meksyk c) Kanada, Maroko, Turcja, Gruzja d) Sudan, Australia, Peru, Indonezja e) Iran, Wietnam, Indie, Turcja f) Kambodża, Peru, Korea Południowa, Uzbekistan g) Argentyna, Haiti, Japonia, Chiny h) Algieria, Nigeria, Etiopia, Mongolia Państwo Argentyna Madagaskar Gwinea Myanmar Tunezja Senegal Papua-Nowa Gwinea Kanada Dominująca rasa lub rasy 5
35.Wymień cechy, które pozwalają odróżnić następujące odmiany antropogeniczne człowieka: a) azjatycką od europejskiej: b) afrykańską od europejskiej: 36. Napisz, do której odmiany człowieka należą: a) Aborygeni b) Afrykanerzy, c) Arabowie, d) Eskimosi, e) Indianie f) Indusi g) Mongołowie h) Papuasi i) Pigmeje j) Słowianie 37. Napisz, jak nazywa się potomków: a) Europejczyków i Indian, b) Europejczyków i Murzynów, c) Indian i Murzynów, 38. Podaj nazwę grupy językowej, do której należą następujące języki Europy: a) macedoński, bułgarski, chorwacki b) węgierski, fiński, estoński c) islandzki, norweski, duński d) rumuński, kataloński, francuski e) irlandzki, walijski, bretoński 39. Napisz, które języki urzędowe obowiązują w następujących państwach: a) Argentyna f) Nowa Zelandia b) Australia c) Austria g) Peru h) Senegal d) Brazylia i) Stany Zjednoczone e) Egipt j) Surinam 40. Przyporządkuj niżej wymienione języki do grup językowych. niemiecki, grecki, polski, esperanto, francuski, włoski, chiński, sanskryt, japoński, suahili, hiszpański, turecki języki oficjalne:... języki martwe:... języki sztuczne:... 41. Wymień trzy dziedziny życia społecznego, politycznego lub gospodarczego, w których potrzebne jest stosowanie języków międzynarodowych (uniwersalnych) 42. Dlaczego w Nigerii jako język urzędowy używany jest angielski mino, że rodowici Anglicy prawie w tym kraju nie mieszkają? 43. Podaj trzy przykłady wpływu religii na rozwój społeczno-gospodarczy krajów świata. 44. Napisz, jaka religia dominuje w następujących państwach: a) Francja h) Izrael b) Grecja i) Indie c) Turcja j) Pakistan d) Szwecja k) Wietnam e) Meksyk l) Filipiny f) Argentyna m) Mongolia g) Indonezja n) Tajlandia 45. Opisz polityczny i ekonomiczny aspekt procesów globalizacji. 6