WYDATKI UE Fakty i mity Trawione korupcją? Zmarnowane miliardy? Sprawozdania finansowe to farsa? Komisja Europejska
W skrócie Hasła zacytowane na okładce mają niewiele wspólnego z rzeczywistością. Poniżej obalamy najpopularniejsze mity dotyczące rachunkowości i wydatków UE. W niniejszej broszurze znajdą Państwo więcej szczegółowych informacji na ten temat. W opinii audytorów wydatki UE są trawione korupcją Nieprawda. Niedociągnięcia znajdowane zazwyczaj przez audytorów nie mają nic wspólnego z nadużyciami finansowymi, a stanowią po prostu błędy popełnione na różnych etapach procedury, w szczególności na poziomie beneficjentów końcowych. Przykładowo wśród setek transakcji objętych audytem w 2007 r.* jedynie dwie dawały podstawy do wszczęcia dochodzenia przez OLAF, niezależny unijny urząd ds. zwalczania nadużyć finansowych. Unijne pieniądze byłyby lepiej wykorzystywane, gdyby zarządzano nimi na poziomie krajowym W rzeczywistości 80% unijnego budżetu stanowią wydatki dokonywane przez władze krajowe lub regionalne w państwach członkowskich. To do tych władz należy bowiem wyłanianie beneficjentów finansowania i przez to stanowią one pierwszy filtr mający zapewnić wykorzystywanie unijnych pieniędzy w odpowiedni sposób. Diagnoza Skutki Bałagan w unijnej rachunkowości Nieprawda. W ogólnej ocenie audytorów rachunki Unii Europejskiej są wiarygodne. Rozwiązania Z moich podatków opłacam niegospodarność innych państw członkowskich Po wykryciu błędów lub niedociągnięć na konkretny projekt lub państwo winne uchybieniu nakładane są korekty finansowe. Audyt wykazał, że marnuje się miliardy Nieprawda. Audyt pokazuje pewien procent płatności w niektórych dziedzinach, w których mogły wystąpić błędy (na podstawie zbadanej próby). Nie oznacza to, że jakaś określona kwota zaginęła lub została zmarnowana. Nawet jeśli w niektórych projektach wykryto błędy, nie wpływa to na fakt, że mogły one zostać zrealizowane z powodzeniem, a suma dotknięta błędem została następnie zwrócona przez beneficjenta lub właściwe organy. Rozwiązania Skutki * Przez Europejski Trybunał Obrachunkowy, który co roku wydaje sprawozdanie dotyczące zarządzania finansami UE171593/00.
Diagnoza Nie należy mylić błędów z nadużyciami. Główny wniosek z audytu to istnienie zbyt wielu błędów, popełnianych zazwyczaj przez końcowych użytkowników unijnego finansowania. Unijny system płatności: sprawiedliwy, lecz ryzykowny W odróżnieniu od wydatków krajowych większość wydatków UE odbywa się na zasadzie zwrotu kosztów na podstawie wniosków o płatności od podmiotów indywidualnych i organizacji. Stanowi to jednocześnie zaletę systemu jako że pieniądze mogą być kierowane bezpośrednio na finansowanie projektów lokalnych ale i element ryzyka: przy rozpatrywaniu milionów tego rodzaju wniosków rocznie rośnie prawdopodobieństwo błędów. Systemy kontroli pozwalają zapobiegać występowaniu błędów oraz korygować błędy już istniejące. Rodzaje błędów w funduszach strukturalnych (próba z 2007 r.)* niepełna dokumentacja lub zwrot nieponiesionych kosztów wnioski o płatność zawierające zawyżone kwoty niedopełnienie warunków zwrotu kosztów więcej niż jeden rodzaj błędu brak błędów lub błędy niewywołujące skutków finansowych *Na podstawie próby 180 przypadków zwrotu kosztów objętej audytem Trybunału Obrachunkowego (zob. Sprawozdanie roczne dotyczące roku finansowego 2007). Typowe błędy niepełna dokumentacja zwrot w rzeczywistości nieponiesionych kosztów niedopełnienie warunków zwrotu kosztów (unijne programy określają szczegółowe warunki dotyczące beneficjentów, działań i zakupów objętych zwrotem kosztów, ram czasowych itp.; płatność jest uznawana za niekwalifikowalną, jeśli te szczegółowe kryteria nie zostały spełnione lub zostały błędnie zastosowane na przykład w procedurach przetargowych) wnioski o płatność zawierające zawyżone kwoty Zasady, których należy przestrzegać Niektóre kompleksowe projekty unijne wiążą się z wysokimi kwotami pieniędzy i ich realizacja jest obwarowana wieloma warunkami. Przykładowo projekt budowy mostu musi: pomyślnie przejść ocenę oddziaływania na środowisko naturalne, pomyślnie przejść ocenę pod względem stosunku kosztów do korzyści oraz potencjalnych przychodów, być zgodny z zasadami dotyczącymi pomocy państwa, spełniać warunki kwalifikowalności, spełniać warunki dotyczące pułapów stawek współfinansowania, być zgodny z zasadami przetargów publicznych, spełniać wymagania dotyczące publikacji, posiadać nieobarczone błędami wnioski o płatność, zostać zrealizowany w odpowiednim czasie, mieć zachowane dokumenty uwierzytelniające przez okres do 12 lat, itp. Powyższe zasady mają na celu zapobieganie nadużyciom i niegospodarności oraz zapewnienie odpowiedniego wykorzystania środków. Efektem ubocznym jest wzrastająca złożoność zasad, która może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia błędów. Trybunał Obrachunkowy oszacował, że w 2007 r. przynajmniej 11% ogólnej kwoty wypłaconej na działania strukturalne (np. płatności na rzecz regionów oraz zwiększenia zatrudnienia) było prawdopodobnie obarczone błędem iwzwiązku z tym zostało zwrócone bezpodstawnie.
Skutki Wystąpienie błędów niekoniecznie oznacza, żepieniądze zostały zmarnowane lub że stanowią stratę dla budżetu UE. Rola rządów państw członkowskich W większości to państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za zapobieganie błędom w unijnym finansowaniu: to one wydatkują około 80% budżetu UE. Jeśli popełnią błąd, Komisja Europejska podejmuje interwencję i może zawiesić płatności lub nałożyć korekty finansowe (zob. następna strona). Ostateczna odpowiedzialność za wykorzystanie budżetu UE spoczywa na Komisji Europejskiej. Finansowe skutki błędów można korygować Jeśli błąd jest widoczny w dokumentach towarzyszących wnioskowi o płatność, może zostać skorygowany natychmiast, jeszcze przed dokonaniem płatności. Błędy mogą również zostać wykryte później, np. w ramach kontroli okresowej lub niezależnego audytu. Projekty unijne są realizowane przez wiele lat i korekty stosuje się zazwyczaj do płatności końcowych. Komisja Europejska może nałożyć dalsze korekty na etapie ostatecznej oceny projektu lub zamknięcia programu, na podstawie własnej oceny lub oceny Trybunału Obrachunkowego. Kto jest odpowiedzialny za zapobieganie błędom (udział w całkowitych wydatkach UE) państwa członkowskie Komisja Europejska organizacje międzynarodowe i kraje trzecie Projekt może zakończyć się powodzeniem mimo błędów Błędy niekoniecznie muszą stanowić zagrożenie dla pomyślnej realizacji projektu. W trakcie oceny dokonywanej w ramach zakończenia projektu w Gwatemali wykryto błędy w czterech zamówieniach publicznych na dostawę sprzętu medycznego i budowę ośrodków zdrowia. Mimo to ogólna ocena projektu była pozytywna: podjęte działania były efektywne kosztowo i objęły ponad 130 tys. beneficjentów. W pełni zrealizowano 61 z 65 dających się obiektywnie zweryfikować wskaźników (takich, jak liczba zmodernizowanych zakładów opieki zdrowotnej, procent gospodarstw domowych podłączonych do instalacji wody pitnej itp.), co oznacza skuteczność na poziomie 94%! Dostawa sprzętu medycznego: otwarcie nowego ośrodka w Gwatemali.
Rozwiązania Komisja Europejska poważnie traktuje konieczność wyeliminowania błędów w unijnych wydatkach. Oto jakie podejmuje się działania, żeby poprawić zarządzanie finansami. Kontrole W zapobieganiu błędom zasadniczą rolę odgrywa niezależna kontrola wydatków. Kiedy dana organizacja wnosi o dotację, konieczne może być przeprowadzenie audytu zewnętrznego w celu sprawdzenia jej sprawozdań i sytuacji finansowej. Niekiedy niezależni audytorzy poświadczają również poprawność wniosku o płatność i jego poparcie odpowiednią dokumentacją. Audyt programów jako całości przeprowadzany jest przez władze krajowe i organy unijne. Co roku Europejski Trybunał Obrachunkowy dokonuje kontroli rachunków, przychodów i wydatków UE. Także rządy państw członkowskich (przez Komitet Budżetowy Rady) oraz Komisja Kontroli Budżetowej w Parlamencie Europejskim analizują wykorzystanie unijnych funduszy. Wreszcie, Parlament w drodze głosowania udziela Komisji Europejskiej absolutorium finansowego i budżetowego. Korekty finansowe Celem stosowanych przez UE systemów kontroli jest zapewnienie, że błędy zostaną wykryte, a związane z nimi nienależne płatności zwrócone. W miarę możliwości korekty stosowane są do konkretnych beneficjentów lub projektów winnych błędom. Kiedy jest to niewykonalne lub nie można wyliczyć dokładnych kwot, Komisja Europejska ma prawo zastosować korekty ryczałtowe względem państw członkowskich, których systemy kontroli okazały się nieskuteczne. Uproszczenie zasad W maju 2007 r. weszło w życie nowe rozporządzenie finansowe (stanowiące główne zasady unijnego finansowania) wraz z uproszczonymi przepisami wykonawczymi, które jest łatwiejsze w stosowaniu, szczególnie dla drobnychbeneficjentów.uproszczono również zasady dotyczące poszczególnych programów. Na coraz większą skalę stosuje się płatności ryczałtowe, które pozwalają na uniknięcie zawiłych obliczeń, zwiększających prawdopodobieństwo błędów. Więcej informacji można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/budget/documents/financial_regulation_en.htm Przejrzystość Do niedawna jedynie Komisja Europejska miała obowiązek publikowania wykazów głównych beneficjentów funduszy, którymi bezpośrednio zarządzała. Obowiązek ten nie dotyczył funduszy zarządzanych przez władze krajowe i regionalne (np. dopłat dla rolników i funduszy strukturalnych stanowiących około 80% budżetu UE). Sytuacja ta uległa zmianie! Obecnie wszystkie państwa członkowskie mają obowiązek publikowania wykazów swoich beneficjentów unijnych funduszy: od 2008 r. w dziedzinie funduszy strukturalnych i dotacji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, od 2009 r. w dziedzinie subsydiów rolnych. Więcej informacji można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/beneficiaries/fts/beneficiaries_en.htm Nowoczesna księgowość Zwrot nadpłaconych kwot Ogółem w 2007 r. 1509 mln euro 259 mln euro 396 mln euro 854 mln euro Ogółem w 2008 r.* 2967 mln euro 72 mln euro 1618 mln euro 1277 mln euro W 2005 r. Komisja Europejska wprowadziła księgowość memoriałową (system prowadzenia rachunków podobny do systemu wykorzystywanego przez przedsiębiorstwa prywatne), będąc jednym z pionierów ogólnoświatowej tendencji przechodzenia instytucji sektora publicznego na księgowość memoriałową. Sprawozdania finansowe każdego organu UE podpisywane są przez właściwego księgowego i ujmowane w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym UE, a następnie jako całość zatwierdzane przez głównego księgowego Komisji Europejskiej. * Dane szacunkowe. rolnictwo fundusze strukturalne inne Więcej informacji można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/budget/documents/publications_en.htm
Więcej informacji o budżecie UE można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/budget/index_en.htm Więcej informacji o audycie i środkach zapobiegania nadużyciom finansowym można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/commission_barroso/kallas/index_en.htm (strona internetowa Siima Kallasa, wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej) Więcej informacji o możliwościach unijnego finansowania można znaleźć na stronie: http://ec.europa.eu/budget/library/publications/financial_pub/pack_rules_funds_pl.pdf KV-78-09-689-PL-C WYDRUKOWANO NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM Pytania dziennikarzy prosimy kierować do: Valérie Rampi rzecznik ds. administracji, audytu i nadużyć tel. +32 22966367 valerie.rampi@ec.europa.eu lub do przedstawicielstw UE w państwach członkowskich: http://ec.europa.eu/represent_pl.htm Czekamy na Państwa uwagi: budget@ec.europa.eu Komisja Europejska