2. Przebieg Eko Szlaku Łaźnej Strugi

2. Przebieg Eko Szlaku Łaźnej Strugi 2.1. Schemat ideowy szlaku wodnego,,kręgosłup obszaru objętego strategią Eko Szlaku Łaźnej Strugi stanowi rzeka Łaźna Struga następnie przechodząca w rzekę Ełk, wraz ze swoim dorzeczem. W położonych w sąsiedztwie Łaźnej Strugi gminach już od kilku lat są prowadzone wspólne działania na rzecz organizacji i promocji szlaku. Funkcjonuje tu m.in. Stowarzyszenie Miast, Gmin i Powiatów,,Kraina Bociana, którego celem jest rozwój społeczno-gospodarczy obszaru, a także Lokalna Grupa Działania,,Lider w EGO i LGD "Razem Silniejsi". W obszarze Puszczy Boreckiej (dorzeczu Łaźnej Strugi) zostało utworzone Partnerstwo Dzikie Mazury. W miejscowości Giże ma swoją siedzibę Stowarzyszenie Agroturystyczne Mazurska Kraina. Atrakcyjność turystyczna rz. Łaźnej Strugi wyzwala wiele inicjatyw. W ramach m.in. projektu Turystyka wspólna sprawa został opracowany przewodnik pod nazwą,,ełcka kolej na kajaki, a Stowarzyszenie,,Mazurska Kraina wydało przewodnik spływu kajakowego Łaźną Strugą i prowadzi starania na rzecz utworzenia szlaku turystycznego wodnego z Puszczy Boreckiej do Strąkowej Góry nad Narwią. Przygotowanie społeczności lokalnej do działań obywatelskich, w wyniku których powstaną inicjatywy lokalne znajdujące odzwierciedlenie w działaniach samorządów, pozwoli zrealizować nadrzędny cel strategii, jakim jest Rozwój społeczno-gospodarczy obszaru Łaźnej Strugi, a tym samym subregionu EGO poprzez wykreowanie z udziałem społeczności lokalnej szerokiej oferty usług turystycznych związanych z funkcjonowaniem Eko Szlaku Łaźnej Strugi. Zidentyfikowane istniejące i możliwe do wykonania wodne szlaki turystyczne pokrywające się w znacznej części z projektowanym Eko Szlakiem Łaźnej Strugi to: Rzeką Ełk (na północ od miasta w górę rzeki) - jez. Haleckim jez. Straduńskim jez. Łaśmiady rzeką Ełk i Łaźną Strugą do jezior Puszczy Boreckiej: Litygajno, Łaźno, Pilwąg, Szwałk Wielki i Mały (po wykonaniu robot dostosowawczych); Jez. Łaśmiady jez. Ułowki jez. Rekonty rzeką Gawlik jez. Jędzelewo rzeką Gawlik jez. Gawlik, z możliwością dopłynięcia do jez. Szostak (niezbędne roboty dostosowawcze); Jez. Łaśmiady rzeką Ełk Połomską, Młynowką jez. Świętajno jez. Dworackim (po wykonaniu robot dostosowawczych); Jez. Selmęt Wielki w gorę rzeki Lega jez. Oleckie Małe jez. Oleckie Wielkie jez. Sedraneckim (po wykonaniu robot dostosowawczych); Rzeką Ełk (w dół, w kierunku rzeki Biebrzy) - jaz. Modzelowka, a następni Kanałem Rudzkim do rzeki Biebrzy lub Kanałem Kuwaskim do jez. Rajgrodzkiego 29. Rozwój oferty turystycznej artykułują w swoich dokumentach planistycznych wszystkie zainteresowane wdrażaniem Strategii Rozwoju Obszaru Eko Szlak - Łaźna Struga jednostki samorządu terytorialnego. Jego dynamika zależy od tempa organizowania bazy i elementów zagospodarowania turystycznego wokół szlaku, takich jak: wykluczenie prowizorycznych, doraźnych działań; modernizacja istniejącej bazy turystycznej podejmowanie działań na rzecz ciągłego podnoszenia standardu usług turystycznych; rozwój turystyki pobytowej, bazy sprzętu rekreacyjnego (w tym wypożyczalni kajaków, rowerów itp.) oraz zagospodarowanie lokalnych tras turystycznych; modernizacja, rozbudowa i budowa nowoczesnych systemów utylizacji odpadów oraz modernizacja sieci dróg umożliwiająca usprawnienie komunikacji w celu zwiększenia dostępności terenów turystycznych; 29 opracowano na podstawie Koncepcji rewitalizacji i rozbudowy drogi wodnej między Wielkimi Jeziorami Mazurskimi a Kanałem Augustowskim na obszarze województw podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. 28

wspieranie rozwoju obiektów usługowo-produkcyjno-handlowych. Do głównych form produktu turystycznego obszaru, możliwych do wprowadzenia, można zaliczyć: a) turystykę pobytową, w tym głównie w gospodarstwach agroturystycznych znajdujących się w sąsiedztwie projektowanego Eko Szlaku Łaźnej Strugi ; b) turystykę specjalistyczną, w tym; wodną zwłaszcza szlakiem kajakowym rzeką Łaźna Struga i rzeką Ełk, przyrodniczo-poznawczą, edukacyjną, udział w cyklicznych imprezach organizowanych przez mieszkańców poszczególnych wsi tematycznych. c) turystykę krajoznawczo-wędrowną spływy kajakowe, wędrówki piesze i rowerowe, a także docelowe wycieczki krajoznawcze do obiektów o szczególnych walorach historycznych i przyrodniczych. W kontekście powyższych form, misją Partnerstwa wdrażającego strategię rozwoju Eko Szlaku Łaźnej Strugi powinno być pobudzanie popytu na lokalne produkty turystyczne. Narzędziem jest tu promocja usług turystycznych oraz wprowadzanie atrakcji zachęcających do pobytu. Podstawową kwestią podjętych wspólnych działań na rzecz opracowania dokumentu Strategii było szersze niż tylko wytyczona trasa turystyczna traktowanie Eko Szlaku Łaźnej Strugi. Konsekwencją zamierzonego odejścia od utożsamiania Eko Szlaku - Łaźna Struga wyłącznie ze szlakiem turystycznym, jest rekomendowana zmiana kierunku myślenia o szlaku teraz to zarówno kompleksowy produkt turystyczny, jak i marka projektowany produkt pod marką Eko Szlak - Łaźna Struga. 2.2. Opis projektowanego Eko Szlaku - Łaźna Struga Nakreślony na mapie szlak kajakowy jest rdzeniem (kręgosłupem) Eko Szlaku i na jego bazie podjęto próbę budowy bardziej złożonego produktu (zał. 2.1). A. Odcinek trasy Mazury Wronki Projektowany szlak ma swój początek w miejscowości Mazury (fot. 2.1) lub opcjonalnie kilka kilometrów dalej, przy drodze z Mazur do Borek (fot. 2.2). W Mazurach znajduje się sklep wielobranżowy, remiza ze świetlicą, wiata i plaża wiejska, a także most drogowy oraz szkoła z salą gimnastyczną i zapleczem kuchennym (mogą tutaj być organizowane kolonie). Miejscem godnym uwagi jest dystroficzne jez. Birek, na którym można zaobserwować wiele gatunków ptaków (fot. 2.3). Punkt startowy szlaku to jednocześnie miejsce, gdzie w przyszłości należy dążyć do jego połączenia ze szlakami po Puszczy Boreckiej (fot. 2.4), a także z taką atrakcją Puszczy jak Wolisko 30. W Mazurach jest wskazana lokalizacja wypożyczalni sprzętu turystycznego (rowerów, pojazdów sigway itp.) do obsługi połączeń szlaku kajakowego ze szlakami Puszczy Boreckiej. Należy oznakować/ zorganizować/ urządzić lub zaznaczyć takie miejsca, jak: początek spływu, ścieżkę edukacyjną, punkt widokowy na jez. Birek, cmentarz wiejski (w tym z I wojny światowej), stanowisko bunkrów, kierunek wędrówki na Rezerwat Mazury, Lipowy Jar, Wolisko, piwnice pozamkowe w Borkach (tunel od jeziora Łaźna do Litygajno). 30 miejsce pobytu i karmienia żubra. 29

W Mazurach istnieje możliwość wyrobu i promocji takich produktów lokalnych, jak: wyroby z dziczyzny i runa leśnego, ryby słodkowodne, sękacze, sery krowie białe. Negatywny wpływ na organizację szlaku może mieć ewentualna lokalizacja w sąsiedztwie farm wiatrowych, które generalnie odstraszają turystów. Fot. 2.1. Plaża wiejska w Mazurach Fot. Marek Wojcieszek Fot. 2.2. Miejsce na wodowanie kajaków Fot. 2.3. Widok na jez. Birek Fot. Marek Wojcieszek Fot. 2.4. Witacz na skraju Puszczy Boreckiej w okolicy wsi Mazury Z inicjatywy mieszkańców powstaje szlak rowerowy Grodzisko Jaćwieskie przez miejscowości Mazury, Gryzy, Jurki, Niemsty i Cichy, którego atrakcją są siedliska dzikich zwierząt oraz ciekawe krajobrazy (fot. 2.5 i 2.6). Szlak ten może stanowić uzupełnienie oferty Eko Szlaku. Płynąc wzdłuż jez. Łaźno 31, po prawej jego stronie, jest widok na Puszczę Borecką. Z jez. Łaźno, w sąsiedztwie wsi Zamoście 32, szlak ciągnie się jez. Litygajno 33. W tym miejscu znajduje się ośrodek wczasowy. Spływ jez. Litygajno prowadzi obok miejsca, gdzie jest planowana organizacja stanicy turystycznej 34. Wskazane jest, by miejsce to zostało wyposażone w odpowiednią infrastrukturę, taką jak: pomost, WC, wiatę z miejscem do grillowania itp. 31 Jez. Łaźno to największe jezioro powiatu - dł. 6,1 km, szer. 1,75 km, maks. gł. 21,8 m, lustro wody na wysokości 133 m n.p.m. 32 Zamoście most na przesmyku między jeziorami Łaźnem i Litygajnem. 33 Jez. Litygajno ma dł. 4,7 km, szer. 0,9 km, maks. gł. 16,4 m. Leży na tym samym poziomie co jez. Łaźno. 34 na terenie działki należącej do Gminy Świętajno. 30

Fot. 2.5. Widok stada owiec wrzosówek na pastwisku w okolicy Jurek Fot. Stanisław Fejfer Fot. 2.6. Aleja 300-letnich dębów w Cichym Dalszy odcinek trasy ciągnie się korytem rzeki i prowadzi do miejscowości Wronki. Jest to wieś, gdzie znajduje się zerwany most kolejowy byłej linii Olecko Kruklanki. Tuż za mostem można zorganizować miejsce postoju lub noclegu. We Wronkach jest wskazana lokalizacja wypożyczalni sprzętu turystycznego do obsługi połączeń szlaku kajakowego ze szlakami turystycznymi powiatu oleckiego. Należy oznaczyć/zorganizować takie miejsca, jak: środowiskowy dom pomocy (fot. 2.7), świetlicę wiejską, sklep, miejsca obsługi ruchu turystycznego, pomniki przyrody, park, jeziora dystroficze, były cmentarz, wiatrak, nasyp byłej kolei, siedliska ptaków i zwierząt. Fot. 2.7. Środowiskowy Dom Pomocy we Wronkach (Fot. Marek Wojcieszek) W kontekście działań wpisujących się w organizację Eko Szlaku Łaźna Struga, jak wynika z przeprowadzonych konsultacji społecznych, jest ważna organizacja: wsi tematycznej np. Wronki - Brama do lasu, ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych, izby muzealnej, przystani na Łaźnej Strudze, np. w Jelonku. Proponowanymi obszarami aktywności gospodarczej mieszkańców Wronek są: potrawy,,leśne, usługi przewodników leśnych, prezentacja gospodarki leśnej i jej otoczenia. 31

B. Odcinek trasy Wronki Połom Kolejną miejscowością na szlaku kajakowym jest wieś Kije, gdzie wskazana jest organizacja małej bazy turystycznej i rekreacyjnej w oparciu o temat wiodący tej małej wsi tematycznej, jakim jest motyw lasu. Na szlaku z miejscowości Kije do Połomu (po lewej stronie) oznaczono miejsce, które może stanowić bazę wypadową do małych dystroficznych jeziorek rozrzuconych po okolicy. W sąsiedztwie wsi zachowała się w dobrym stanie droga - bruk, po której można urządzać wypady rowerowe (fot. 2.8, 2.9). Fot. 2.8. Brukowa droga w okolicy wsi Kije (Fot. Marek Wojcieszek) Fot. 2.9. Zniszczony budynek zabudowań dworskich w Kijach (Fot. Marek Wojcieszek) Tuż za Połomem (fot. 2.10, 2.11) istnieje możliwość organizacji, w sprzyjających warunkach pogodowych, bocznego szlaku Łaźnej Strugi prowadzącego do jez. Świętajno i dalej przez jez. Dworackie do jez. Dudeckiego i jez. Kukowino. Fot. 2.10. Stary spichlerz we wsi Połom (Fot. Paweł Wilk) Fot. 2.11. Leśniczówka w Połomie (Fot. Paweł Wilk) Kierunek bocznego szlaku prowadzi do Świętajna. Świętajno to miejscowość gminna, predestynowana do obsługi turystów rowerowych (ścieżki wokół jeziora, amfiteatr). Ze Świętajna prowadzi droga do Mlecznej wsi Giże. Wieś liczy 46 gospodarstw domowych, z których w 16. gospodarstwach produkowane jest mleko, 20. gospodarstw ma charakter wielokierunkowy, w 10. domownicy utrzymują się z pracy nierolniczej, zaś w 9. gospodarstwach jest prowadzona produkcja metodami ekologicznymi, a w 8. prowadzona jest agroturystyka. Do Giż turyści mogą dotrzeć trasą rowerową lub projektowaną alternatywną trasą kajakową. We wsi można odwiedzić Wiejskie Centrum Inicjatyw, gdzie znajduje się siedziba Stowarzyszenia Agroturystycznego Mazurska Kraina i Stowarzyszenia Koło Giżowskich Bab, znajdują się tutaj także: nasyp byłej kolejki wąskotorowej łączącej Olecko ze Świętajnem z zachowanymi mostami i wiaduktami, 3 cmentarze mieszkańców Prus Wschodnich, 3 wzniesienia, na których można utworzyć punkty widokowe, lądowisko. 32

W celu podniesienia atrakcyjności wsi jako miejsca pobytu turystów należy podjąć działania na rzecz: dalszego podnoszenia rangi Mlecznej wsi Giże, adaptacji poddasza Wiejskiego Centrum Inicjatyw i utworzenia izby muzealnej pod nazwą "Mleko i natura", a także utworzenia pracowni i miejsc noclegowych, utworzenia szlaków turystycznych łączących się z Eko Szlakiem i pozwalających wykorzystać zasoby wsi, stworzenia oferty edukacyjno-turystycznej wsi związanej z produkcją mleka i działaniami proekologicznymi, zorganizowania gry terenowej na bazie opracowywanej legendy Mlecznej Wsi z wykorzystaniem systemu GPS, utworzenia w wybranych gospodarstwach atrakcji turystycznych angażujących domowników, nasadzenia w przestrzeni wsi roślin ozdobnych i owocowych, wykorzystania gospodarstw nie produkujących mleka jako miejsc chowu i hodowli zachowawczych gatunków zwierząt i roślin, organizacji warsztatów produktów kulinarnych i pamiątek z myślą o predyspozycjach i umiejętnościach poszczególnych mieszkańców, organizacji cyklicznej imprezy rekreacyjno-sportowej i festynów, w tym kontynuacji Święta Mleka, wizualizacji wsi pozwalającej na propagowanie charakteru Giż jako wsi tematycznej, rozwoju infrastruktury turystycznej w tym organizacji punktów widokowych, wytyczenia i oznakowania szlaków, udostępnienia przyjezdnym miejsc o znaczeniu historycznym cmentarzy, urządzeń kolei wąskotorowej (wiaduktów) i organizacja w oparciu o nasyp kolejowy trasy turystycznej, organizacji "giełdy produktów rolnych i produktów lokalnych", prowadzenia działań aktywizujących seniorów i osadników, rozwoju współpracy z innymi podmiotami (wioskami tematycznymi, LGD, innymi NGO, samorządem lokalnym. C. Odcinek trasy Połom Jezioro Łaśmiady Na spływie rzeką Łaźną Strugą za Połomem wyznaczono miejsce na pole biwakowe - za mostem drogowym 35, we wsi znajduje się sklep i przystanek PKS. Za Połomem istnieje możliwość połączenia szlaku wodnego ze szlakiem rowerowym/pieszym prowadzącym do Zawad Ełckich. W Zawadach istnieje 7 gospodarstw agroturystycznych i pensjonaty. We wsi znajdują się: sklep ogólnospożywczy, przystań dla kajaków (koło mostu na Łaźnej Strudze), jezioro Zawady (w centrum wsi), zalesiony półwysep wchodzący w jezioro Łaśmiady z miejscami biwakowymi, świetlica wiejska z możliwością rozstawienia namiotów i skorzystania z zaplecza sanitarno-kuchennego, plaża wiejska z możliwością aktywnego wypoczynku (siatkówka, siłownia zewnętrzna) (fot. 2.12), plac zabaw, altanka z miejscem na ognisko, most na Łaźnej Strudze, stwarzający możliwość połączenia duktami leśnymi z np. Mleczną wsią Giże, czy z Kijami,,Wsią nie tylko leśną, stary cmentarz, pomnik z czasów I wojny światowej, rezerwat orła białego, wzgórze widokowe, tereny do wędkowania i grzybobrania. Fot. 2.13. Siłownia zewnętrzna nad brzegiem jeziora w Zawadach Ełckich (Fot. Marek Wojcieszek) 35 należy uzgodnić z właścicielem (budynek dawnej szkoły). 33

Planowane przedsięwzięcia związane z rozwojem Eko Szlaku, to: opracowanie legendy,,mukszty stwora z jeziora i jego wizualizacja, nasadzenie drzew i krzewów owocowych oraz utworzenie ogródków warzywnych, które będą wykorzystywane do produktów kulinarnych serwowanych turystą - deklaracja właścicieli 10 gospodarstw, organizacja chowu zwierząt i drobiu rodzimych gatunków jako produktów do potraw, organizacja imprezy cyklicznej,,święta Mukszty, rozpropagowanie imprezy,,sportowe lato w Zawadach Ełckich, poprawienie wizerunku wsi poprzez wykonanie makiety stwora z jeziora na wiejskiej plaży i jego miniatur w przestrzeni wsi, oznakowanie wsi według przyjętego wzorca dla całego obszaru Łaźnej Strugi, zorganizowanie giełdy produktów lokalnych, wykorzystanie potencjału licznych seniorów, udostępnienie dla ruchu turystycznego leśnych dróg (droga przez mostek), zwiększenie aktywności społecznej mieszkańców wsi. Kolejny odcinek spływu odbywa się po jez. Łaśmiady. Jez. Łaśmiady (fot. 2.13), to zbiornik wodny, na którym zaplanowano odgałęzienie od głównego szlaku kajakowego. Z jeziora jest widoczna w oddali wyspa Brzozowy Ostrów. Zbiornik ten jest połączony z ciągiem łączących się przesmykami jezior: Ułówki, Rekąty, Jędzelewo i leżącymi obok nich Starymi Juchami 36. Fot. 2.13. Widok na jez. Łaśmiady (fot. Paweł Wilk) Z opinii uczestniczących w konsultacjach mieszkańców okolicznych miejscowości poważnym problemem związanych z funkcją turystyczną jez. Łaśmiady jest zakwit sinic powodowany przez spływ zanieczyszczeń gospodarczych (w szczególności gnojowicy z gospodarstw rolnych), co powoduje zagrożenie dla ekosystemu jeziora oraz dla zdrowia kąpiących się osób. Przy brzegu jeziora są położone m.in. takie wsie jak Sajzy (fot. 2.14), Piaski (fot. 2.15) i Malinówka. To miejsca, w których jest wskazana lokalizacja pól biwakowych. Perspektywicznym kierunkiem aktywności gospodarczej mieszkańców tych miejscowości jest rozwój bazy turystycznej. W Piaskach funkcjonuje m.in. pensjonat Stara Szkoła i Villa Murano. W planach należy rozważyć możliwość realizacji ścieżki dydaktycznej Ptasiej, warsztatów rękodzielniczych tworzenie ptaków w różnych formach, organizowania punktów do obserwacji zwierząt: ptaków, ssaków, płazów. 36 przesmyk łączący jest całkowicie zarośnięty gęstym szuwarem. By był drożny dla kajaków wymaga prac renowacyjnych. 34

Fot. 2.14. Plaża w Sajzach (Fot. Paweł Wilk) Fot. 2.15. Widok na jez. Łasmiady w Piaskach (Fot. Paweł Wilk) W niewielkiej odległości od jez. Łaśmiady jest położona wieś Chojniak. Znajduje się tutaj duże osiedle popegeerowskie zarządzane przez Spółdzielnię Mieszkaniową Stowarzyszenie Przyjaciół Chojniaka Odnowa (fot. 2.16, 2.17). Uzgodniona w trakcie prowadzonych konsultacji propozycja oferty produktów turystycznych to: wyroby wikliniarskie, zorganizowana opieka nad dziećmi, wyroby kulinarne. Fot. 2.16. Wieś Chojniak (Fot. Marek Wojcieszek) Wskazane działania mogą koncentrować się na: zagospodarowaniu sąsiadującego ze wsią bagna jako miejsca obserwacji flory i fauny, podjęciu inicjatywy na rzecz wydzierżawienia jez. Rydzewo przez Stowarzyszenie (obecna umowa do 2034 r.) - podjęcie negocjacji z dzierżawcę dotyczących możliwości wykorzystania rekreacyjnego zbiornika przez mieszkańców Chojniaka oraz stworzenia na jeziorze łowiska dla wędkarzy. Alternatywny, boczny szlak biegnie przez jez. Ułówki Młyńską Strugą do Starych Juch lub rozgałęzia się w kierunku Orzechowa. W miejscowości gminnej Stare Juchy znajduje się hala widowiskowo-sportowa, wieża widokowa, plaża, lądowisko. Nieopodal wsi znajduje się opisywany wcześniej głaz narzutowy uznawany za kamień ofiarny. Charakterystyczną cechą tak Starych Juch jak i innych miejscowości w gminie są wykonane z kamienia i cegły oryginalne przystanki autobusowe (fot. 2.17). 35

Fot. 2.17. Przystanek autobusowy w Starych Juchach (Fot. Marek Wojcieszek) W sąsiedztwie Starych Juch znajduje się lądowisko, zaś na alternatywnej trasie rowerowej jest położona miejscowość. Gorło. To miejsce gdzie znajduje się winnica (fot. 2.18). Fot. 2.18. Widok winnicy w miejscowości Gorło (Fot. Marek Wojcieszek) Działania, które mogą zostać podjęte przez samorząd i mieszkańców Starych Juch i wpisać się w realizację koncepcji rozwoju Eko Szlaku, to: rozpropagowanie lotniarstwa, rozpropagowanie tradycji historycznych związanych z miejscowością, w tym z nazwą Starych Juch 37, opracowanie i wdrożenie projektu wizualizacji miejscowości, oznaczenie i wypromowanie atrakcji turystycznej - groty jaćwieskiej i grodziska, organizacja cyklicznych warsztatów, w tym np. grafiki, zainicjowanie i realizacja projektu wsi tematycznej "Wsi jaćwieskiej". 37 funkcjonuje strona internetowa Pana M. Kaweckiego prezentująca historię Starych Juch. 36

Oferta turystyczna wsi może zostać wzbogacona poprzez: promocję i masową sprzedaż produktów lokalnych, takich jak ser kozi, czarnina, kaszanka, zorganizowanie ścieżki przyrodniczo-edukacyjnej w sąsiedztwie jez. Mały Garbas i Ślepieniec, Oznakowanie i ekspozycja Góry piaskowej jako miejsca widokowego, a także chaty mazurskiej, dalszy rozwój baza turystycznej (istnieje tu kilkanaście obiektów usług turystycznych, wypożyczalnia kajaków, Camping Wigry, plaża i pomost gminy, gospodarstwo agroturystyczne). We wsi funkcjonuje spółdzielnia socjalna, dom kultury z punktem informacji turystycznej. Mieszkańcy Starych Juch, prowadzone są warsztaty rękodzielnicze oraz warsztaty grupy młodzieży JAMA - OGNIA. Kolejna miejscowość leżąca przy projektowanym alternatywnym szlaku, to Orzechowo. We wsi znajduje się świetlica, plaża z pomostem, sklep, 4 cmentarze, pomnik ofiar I wojny Światowej (fot. 2.19), plac zabaw dla dzieci, a także dwa gospodarstwa agroturystyczne (w planie mieszkańców jest utworzenie kolejnych gospodarstw agroturystycznych). Z przeprowadzonych z mieszkańcami konsultacji wynika, że kolejne działania, jakie powinny zostać podjęte na rzecz wdrożenia koncepcji Eko Szlaku to: utworzenie wsi tematycznej, z wykorzystaniem do działań społecznych m.in. starych odmian drzew i innych roślin uprawnych, koni, jeziora i lasu, oznakowanie wsi i znajdujących się na jej terenie obiektów o charakterze atrakcji turystycznych, organizacja pikników na wodzie, wypromowanie legendy o czarownicy - Góra czarownicy. Fot. 2.19. Pomnik ofiar I Wojny Światowej w Orzechowie (Fot. Marek Wojcieszek) W rozwoju turystyki ważne miejsce należy zapewnić promocji produktów lokalnych, w tym: żurawiny, grzybów (marynowane kołpaki), kartaczy mięsno-rybnych, produktów z orzechów (np. orzechy w miodzie, zupa orzechowa), organizowanym warsztatom (z wykorzystaniem barwników z orzecha), wędzeniu różnych mięs w dymie orzechowym. Zaangażowania i aktywnego udziału społeczności lokalnej wymaga: organizacja ścieżki dydaktyczno-przyrodniczej, organizacja trasy nordic walking, z oznakowaniem ciekawostek przyrodniczych, w tym. m.in. kumotroficznego jez. Gawlik Mały, urządzenie punktów widokowych, zagospodarowanie starego koryta rzeki (kanału spustowego wody z jeziora), szlaku historycznego (oznaczony na mapie z XVIII w.). 37

D. Planowany odcinek trasy jez. Łaśmiady Straduny To odcinek szlaku, na którym z jez. Łaśmiady szlak prowadzi przez jez. Straduńskie do wsi Straduny. Jez. Straduńskie ma powierzchnię 0,58 km 2, szerokość do 350 m, maks. głębokość 30 m. W Stradunach znajdują się: Centrum Kultury, Zespół Szkół Samorządowych, kawiarnia, sklep z punktem pocztowym, gospodarstwo rolne Agrocentrum, gorzelnia, zabytkowy kościół (fot. 2.20), zabytkowy młyn (fot. 2.21), autokomis, tartak, plac zabaw, wypożyczalnia kajaków DRYF (fot. 2.22; 2.23), cukiernia Delissa, kąpielisko, park zabytkowy, dwa zabytkowe cmentarze z czasów osadnictwa pruskiego oraz pozostałości zamku (za mostem na prawym brzegu rzeki śladu fosy otaczającej zamek). W Stradunach istnieje tradycja muzykowania na cymbałach - funkcjonuje tu szkółka cymbałowa. Fot. 2.20. Zabytkowy kościół w Stradunach (Fot. Marek Wojcieszek) Fot. 2.21. Zabytkowy młyn przy spiętrzeniu rzeki (Fot. Marek Wojcieszek) E. Trasa Straduny Ełk Fot. 2.22; 2.23. Funkcjonująca wypożyczalnia kajaków w Stradunach Charakterystycznym elementem szlaku jest żelbetonowy most drogowy w Stradunach na trasie krajowej nr 657 Ełk - Olecko - Gołdap. Do Ełku ok. 8 km. Pod mostem kamienista płycizna zmuszająca czasem do przeprowadzki kajaków. Nieopodal mostu znajduje się wypożyczalnia kajaków. Ważnym punktem przeprawy jest Jaz Straduny (fot. 2.24; 2.25). 38

Fot. 2.24; 2.25. Widok jazu na rzece Ełk w Stradunach (Fot. Marek Wojcieszek) Na znajdującym się na szlaku jez. Ołówka jest proponowana organizacja kolejnego alternatywnego odcinka szlaku - w kierunku wsi Płociczno. Jest to miejscowość, jak zaznaczono w podrozdz. 1.4. z bazą kilku gospodarstw agroturystycznych i z miejscem iwentowym (z tradycyjnym wypiekiem chleba i warsztatami tradycyjnych kulinariów). Płynąc nurtem rz. Ełk można wpłynąć do miasta Ełk, a tutaj w północnej części jez. Ełckiego znajduje się Wieża Ciśnień z Muzeum kropelki wody, muzeum Ełckiej Kolejki Wąskotorowej, na której oprócz atrakcji związanych z kolejnictwem znajdziemy skansen pszczelarstwa i pracownie artystów nieprofesjonalnych tworzących i prowadzących warsztaty. W Ełku, na półwyspie jez. Ełckiego, atrakcję stanowi zamek krzyżacki (przy ul. Zamkowej). Teren tego obiektu jest wpisany do rejestru zabytków. Ów zamek był dwukrotnie niszczony, tj. w 1410 r. i w 1454 r. Został on odbudowany w 1497 r. 38 F. Propozycja trasy Ełk Barany Odcinek trasy Ełk-Barany stanowi jez. Ełckie i dalej koryto rzeki do miejscowości Barany lub Nowa Wieś Ełcka. W Baranach znajduje się POM, nowa świetlica, wiejski teren rekreacyjny. Wskazane jest działanie na rzecz organizacji ścieżki turystycznej oraz wykorzystanie małych jeziorek (np. Żabiego Oczka), szlaku tatarskiego itp. W obszarze zainteresowania strategii znajduje się zebranie informacji o: szlaku (promocja, marka, standard, dotarcie, poruszanie się po szlaku, usługi, atrakcje, zarządzanie, bezpieczeństwo), organizacji transportu na tym terenie (szlaki wodne i lądowe, usługi, obiekty/urządzenia, dojazdy, parkingi, wypożyczalnie), noclegach i wyżywieniu (agroturystyka, pensjonaty, biwaki, gastronomia, lokalni producenci żywności, sklepy), występowaniu atrakcji turystycznych (przyrodniczych, kulturowych, rekreacyjnych, eventowów - wioski tematyczne, warsztaty, quizy, rozgrywki rekreacyjne i sportowe). Zebrane informacje i przedstawione w postaci opisowej, jak i graficznej (zał. 2.1) stanowią materiał wyjściowy, który umożliwi tworzonemu partnerstwu na rzecz zarządzania i rozwoju Eko Szlaku Łaźnej Strugi dalsze doprecyzowanie koncepcji i jej wdrożenie do praktyki. 38 mazuryinfo.com. Kalendarz wydarzeń i imprez z Warmii i Mazur. 39