L u d o w y c z a s o p i s, wudawany wot towarstwa SS. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R edaktor: J u r i j L tts c z a n s k i. Jed n aty letnik. W D u d y sc h in z e. C z is c h c z a k L. A. D o n n e r h a k. 1 8 7 3.
W o p s c h i j e c z o str. N jeb o jm y so! W o t r... 1 S t a r e recepty napscheczo katholskej cyrkw i. W o t H. D... 9. 1 9 N o w e cyrkwinske zakonje w e P ru sk ej. W o t r....... 1 7 K anonikus E m il H eine. W o t r... 2 1 N o w e hnadow ne mesto sw jateje knjezny M a r ije roev L o u rd es. W o t r.. 2 5. 3 6. 4 4 Cyrkwinske wobstcjnoscze w e S chw ajcarskej. W o t 8. k... 3 3 S w ja te reliq u ije K hrystusow oho czerpjenja. W o t r. a ) W o najswjeczischej kreji K h r y s t u s o w e j... 4 1 b ) W o sw jalym k s c h i z u... 4 9 Katholske m issionstwo w e T u n is. W o t T... 5 2 S c h to je pola katholskick p ra w y kherlusch. W o t M, H... 5 3 D o ta l njeczisckiczany kherlusch (Je z u so w e czerpjenjo). W o t M. R... 5 4 Z ezu s K h ry stu s jehnjo B o z e. W o t H. D... 6 1 D r. J a n M a h r a jeho w otkazanjo. W o t M. H... 6 3 M a r i a k ralo w n a m eje. W o t r... 6 9 N atarsk e kreditue to w arstw o w w S akskej. W o t M. H... 7 1 Kschizowy tydzen. W o t r... 7 7 List w e F uldze zhrom adzeuych pruskich biskopow k sw ojim w eriw ym. W o t r.. 7 9 D o d aw k w o ratarsk im kreditnym tow arstw je. W o t M. H... 8 2 S w j a t a J u l i a n a a swjedzen B ozoho czeta. W o t r... 8 5 Katholske m issionstw o n a kupje H a iti. W o t T... 88 P a lä s tin a a sarska cyrkej. W o t r... 9 3 1 6. ju n ia 1 8 7 3. W o t r... 9 6 N o w e cyrkwinske zakonje w e P ruskej. W o t r... 1 0 1 N o w a knizka w e P h ilip p sd o rfje. W o t M. H... 1 0 4 Hischczc ju n u w o nowych cyrkwinskich zakonjach w Pruskej. W o t M. R... 1 0 9 Z iw jen jo a bevzenja prcnich kschesczanow nasch pschikkad. W ot D. H.. 1 1 2 S c h to reka, sw etna wyschnoscz m a cyrkej zakitacz? W o t r... 1 1 7 Katholske m issionstw o w e znutskomncj A fricy. W o t T... 1 1 9 Ja k u b F ilip p M r ö z. W o t r... 1 2 1 Leluscha suchota. W o t H. D... 1 2 5 P sch iru n an jo w o dobrych pscheczclach. W o t r... 1 2 8 9 0 0 letny jubilej zato zen ja P razskoho biskopstwa. W o t M. I I... 1 2 8 N o w a serbska knizka. W o t M. H... 1 2 9 S w jed zen n a ro d a najzböznischeje knjezny M a rije. W o t r... 1 3 3 Skuscha so, B o h a böle posiuchacz, hacz ezkowjckow. W o t r... 1 3 5 Pschesczehanjo cyrkwje. W o t r... 1 4 1 Katholske m issionstw o w e S e n e g a m b iji. W o t T...1 4 3 C iv iln e m andzelstw o. W o t r... 1 4 9 S w jed zen 9 0 0 letnoho ju b ileja biskopstwa w P ra z y. W o t M. H... 1 5 2 N o w e znam jo praw ejc cyrkw je K hrystusow eje. W o t r... 1 6 4 B u d ze P iu s IX. posledni bam z. W o t M. R... *...157 N asch w jelu b o w an y krajny toetc t r a t J a n. W o t r... 1 6 5 S u katholikojo we praw dze za stat straschni ludzo. W o t r... 1 6 6 K ra l J a n N epom uk M a r i a Jo sef. W o t r... 1 7 3 P o h rje b n a swzatocznoscz krala J a n a... 1 7 6 M odlcze so to ta l W o r H. D... 1 8 1 W olby za reichstag. W o t r... 1 8 5
. str- P o m o c n ic a kschesczanow. W o t H. D... 1 8 9 C zohodla so pruscy biskopja tak ja r a napscheczo now ym cyrkw. zakonjam wobar a j a? W o t W ö lb y za reichstag. N ow inki a powjescze: W o t r... Z nascheje diöcesy. Z drezdzanskeje diöcesy^ Z prnskeje L uzicy. Z w u k raja. C yrkw inski powestnik ze serbskich w osadow. Naleznoscze tow arstw a. D o b ro w ö ln e d a ry. D a r y za cyrkej we Czornecach abo B aczonju. S ta jn e rubriki. 1 9 4 1 9 6 Pschispomnjenjo. Z nastaw kam i podpjerachu w e netto dokonjanym jevnatym letniku red ak to ra knj. f a r a r M. H örnik w e B u d y sch in je, knj. kapkan D u czm an we R a d w o rju, knj. kapkan R ö la we N a lb ic y, knj. kapkan S c h o tta we Khrösczicy k. T a d e j w e Nözencze a knj. kapkan Kubasch w e K ö n ig sh a in je. D o rubriki z n a s c h e je d i ö c e s y " döstach dopisy w ot kk. f a ra rja H ö rn ik a a H e rrm a n a, k ap tan a D u c z m a n a, R ö le, S chobty a w u cze rja K ra la z R a d w o rja a schtud. I. S k a le. R u - briku z pruskeje L u z ic y " w o b sta ra knjez duchow ny radziczel a f a ra r F r. S chneider w e Ä u lo w je, a do ru b rik i z w u k ra ja " pschiuoschowachu knj. f a ra r H ö rn ik, knj. kapk. D u c z m a n n, N ö la a S ck v k ta a w uczer K ra l. C yrkw inski pow estnik ze serbskich w o sad o w " je hischczc ja ra n jedosv o tn y. Pschi htow nych zhrom adziznach so hizv w jac kröcz n a to spom inascke, kak m ohba so tez we ty m zadoscz czitarjow P ö s ta spokojicz. P ro sch u z tym z n o w a najpodw ölnischo wschitkick knjezow.kotsisck 11163a k tom u nekak pschinoschowacz,redakcijn w o tym pscheczelnje podpjeracz. Z a wschitku luboscz a p rö c u, kotraz so redakciji rschez pschipöskanjo pisomnych nastaw kow abo dopisow w opokaza, p ra ji so z ty m w e rn y dzak, a pschizanknje so nalezna prö stw a, zo by tez w e pschihodnym lecze z p ra je w jcle srronow b o h atu pisom nu podp jcru dostat. H to w n a expedicija be pola redaktora. Z w onka B udyschina pak w obstarachu pscheczelnje rozscherjenjo P ö s ta kk. duchowny radziczel S c h n e id e r za K ulow, f a ra r H e rrm a n n za W o tro w, kapkan D u czm an z R a d w o r, P. Jn n o c e n c za M a r ijn u H w ezdu a wokoknoscz a tez do N jebjelczic, P. T a d e j za R ö z a n t, kapkan N ö la za N alb icy a kapkan S c h o tta za K hrösczicy. W ysokoczesczeni knjeza tez wescze we pschichodnym lecze naschomu to w arstw ej tusam u luboscz w opokazaju. Z a N j e b j e l c z i c y a B a s l i c y je so redakciji radziko w osebitoho p o sota za ro zd aw an jo K a th. P ö sk a " nam akacz. W e nadziji zo K a th. P o so k " ta t tez w e pschichodnym lecze swojich pscheczelow w obkhow je a sebi tez nowych dobudze, p orucza so najpodw olnischo W B u d y s c h i n j c, 20. decem bra 1 8 7 3. Z u r ij L n scza n sk i, redaktor.
I š w l o r o i j c ^ a f o p t s, wudawany tvot towarstwa S S. Cyrilla a Methöda kv Buvyschinje. R e d a k to r : J ir r i.j Ł u s ć a i i s k l. ć islo 1. 4. januara 1873. L ctnik l l. ----------------------------------------......... Rjebojm y so! P fch i nastupjenju now oho leta Pschindu dobri pschecselvjo a znacji sebi zbozo pschec^. T ez K atholski P v sö l" jednate leto swöj pucj k swojim pfcheczelam a czitarjam nastlipujo, pscheje wschem, kiz jön z lubosczu do ruforo w ozim, ftrowofcj ejcta' et dusche, spokojnosc; wutroby, m et a pokoj ze sw ojim i sobuczlowjekami a po bohabojaznym ziwjeuju njebjesku zdöznvscz. N o w e leto Pak zapoczinamy m y tön kröcj z njewjesolym i wobftejnosczemi M cyrkwinskiiti a tez towarschnym ziwjenju. Zmidzene leto wösobnje pschinjese sylne w ichory, kotrez- nekotrezkuli czerslwe a ströme halzy z mücnvho schtoma kathvlskeje cyrkwje wotkamachu, kiz chccdza z cyka ct)ft) schkom z korjenjom najradscho powalicz. T o la joho korjeii stoji na wobkruczenej swörje a luboscji weriwych, je zrosczeny do skaky a dzcrzi tak krucze cyly schtom. ZaÄdzene leto wupokaza wschclake duchowne rjady, pschedewschem jesuitow z w ötezitty, wupokaza druhe ze spom oznoho skutkowanja pschi kschcsczanflim woczehnjenju m kodziny, stajesche pschez zakonje zadsewki swobodnom n wuczenjn stow a B o z o h o. T ez now e leto wescjr njebudje cjiche, snadj su nam hischcze dom apytanja w ot B o h a pschihotowane, a: tohodla pscheje K atholski P o so l" prjedy wschoho sw ojim pschec^elam wodstajnu sweru k swojei swjatej cyrkwi, wutrobitoscz we sczerpnym znjesenju czinjeneje kschiwdy; sylnu wsru do slubjenja K hrystusow oho: m ocy hela njebudja cyrkej pschedübycz." H a j ttje b o jm y s o," zrudne a czezke czasy je ^tholska cyrkej hizom psche'traka,- we w ojow anju közdy czas dobyla. S ta w iz n a cyrkwje je tak rjec stawizna njepschetührnjenyh pschesczehanjow. M jp l^ ed y zakhadzachu pschecjiwo Njej zid sa, kotrymz so KhrystuS zalozer swj. cyrkwje sam k w oporjej pschepoda, kotrhchz zkoby cyrkwi prenjohv m artrarja, fwj. Schcjepana pschihotowachu. J im pom hachu poh anjo, kiz cylu sürowu müc wuroho romskoho khezorstwa nakozowachu, zo bychn kathvlsku cyrkej dospoknje po-
2 cjischcjeli. T si letstotetki pröcowachu so w o n i, ale podarm o. P otom pschikhadjachu we wowczich kozach z djabokskej lesczu w uhvtow ani w opaczni w uczerjo, zo bychu büjsku wvzjewjenu wernoscz na wschelake waschnjo kazyli. T ez möcni tuteje zemje chcychu sebi katholsku cyrkej k swojej skuzownicy sczinicz, kralowim k wschomu zwölniwej podancy ponizicz. T ola to wscho be podarmo. P o h la d a m y -li netto na nasche czasy, sn tesame zrudne, czezke. Cyrkej ma wschudjom möcnych njepschcczcli. P o h la d a j na R o m, HLowne mesto katholskoho sw eta, srjedzina cyrkwje K hrystusow eje, R om bamzow njeje w jacy k spözuaczu, njckhmanstwo tam knjezi, a smjecze czlowjcstwa staraja so za to, zo so jom u tarn wschednje stuzi a hotduje. A b am z, wjerch cyrkwje je jaty w e swojim domje, l mocu je so jomu kraj a lud w u to h rn yl, a jedyn wjerch, kiz so tez katholski mjenuje, je R om k swojom u hkownomu möstej sczinil. P od arm o pyta bamz pschi möcnych tuteje zemje pomoc. W ön möze z Jzajom p ra jicz: J a hladach wokoko so, ale tu njcbe pomocnik, ja Pylach, ale tu njcbe nichtö, kiz by m i pomhak." J z. 6 3, 5. Namestnik Khrystnsvwy, wjerch cyrkwje, wuczer sprawnoscze so pschcscjeha. A wobhladujesch so na zem i, schto wuhladasch druhe, hacz zas lute njepschecjelstwo pschecziwo cyrkwi. Dospoknje sprawnje sudzachu njedawno jene amerikanske now iny we naschim czasu: ^ c n i njebe tak wulka swvboda, kaz we naschim czasu. D ow o len e je, B v h a h an icz, wscho wusmeschecz, schtoz je küzdomu kschcscsancj swjate, khostanjo za hanjenjo nabozcnstwa a joho swernych skuzownikow so w ot zakonjow naschvho czasa njezada. D o w o le n a je lza c najhvrsche w o- njeczesczenjo czesczomnych w osobow, dowolene je lichowanjo, kiz tak wjcle czlowjckow bjes jich w in y do nuzy a khudoby pschinjese, dowolene su wsche pism a, w obrazy, h r y, njech so pschez nje tez wer«a pöccziwe waschnja ra n ja, je n o k a th o ls k e j c y r k w i je z a k a z a n e, Po s w o jic h k azn ja ch a w u c z b a c h s k u tk o w a c z za z d ^ e r z e n jo w e r n o s c j e a p c c c s iw o s c ^ e, je n o to m u m a ja so { t u t e z a d z e w k i kkascz." T o su zawerno zrudne czasy, we kotrychz smy m y ziw i, czasy, kiz dopomnja na tamny czas, we kotrymz Khrystus tön Knjcz praji: T o je wasch«hodjina a möc czmy" Luk. 2 2, 5 3. W e tajkim czasu trjeba jedyn krutu doweru, dokelz lohko möze so n a wernoscsi dw elow acj zapoczinacz, hdy; so zda, hako by njewera d odyw ala, bojosc^ napanje lohcy czlowjeske wutroby a jedyn njezweri so wjac wernoscz wuznacz. T o njejo praw je. W eriw y kschesczan njcboji so czlowjcskeje zköscze. Czasy drje su czczke, tola bojoscj njeczini je lözsche. T o la hdze namakamy tak dow eru we tak czezkich czasach, wutrobitoscz a wobstajnoscz? T ö n Knjez nam sam pokazujc, hdze m am y ju pytacj, prajicy: Z o h n o w a n y je c z k o w je k, kiz s w o j u d o w e r u s ta j a n a t o h o K n j e z a, w ö n b u d z e r u n j a s c h to m e j, kiz je pschi w o d s e s a d z e n y a w e k ö z n e j z e m i so k o r j e n i, w ö n so n j e b o j i, h d y z tez h o r c o t a p s c h in - d j e, jo h o lo p j e n o w o s ta n je z e le n e a w e c z a s u s u c h o ty n j e b o j i so w ö n, jo h o pkod z e n i n je p s c h e s ta w a." J erem. 1 7, 7. 8. T osam e w uznaw a tez swj. cyrkej spewajo: D a j o Knjeze pokoj, we naschich dnjach, dokelz zadyn druhi njeje, kiz by za n a s wojowacz m o h l, hacz T y, nasch Knjez a B ö h." W eriw y kschesczan djerzi wsche w otsudy, kiz na njoho, abo na joho macz, swjatu cyrkej
3 pschiüdu hako B o z e pruhow anja abo khostanja. Pschez c^motoe m röczele czerpje«njow a dam apytanjow w id ji wön dobrocziwu ruku B o z u, kiz wschitko k naschomu le'pschomu wjedzc. K ru tu w eru do B o jeje predkwidzomnoscje dyrbimy m y mecj, zo njebychmy pschi wschitkim pschesczehanju so makomyslnosczi podali. W idzim y dzen tola dopjelnjcne slow a zböznika, zo bud^e so joho cyrkej toe wschech czasach pschesczehacz. Cje'rpjenja njedopokazaju tak, zo je B ö h swoju cyrkej wopuschczik, ale su wjele wjacy najzjawnischi dopokaz, zo je cyrkej njewjesta syna B o z o h o, kiz toe cjcrpjcnju swoje ziwjenju na zemi zapocza, toe njcwuprajom nym czerpjenju je skönczi, kiz je cjerpjcnja k znamjenju swojich wernych dzeczi sczinil Po slowach swj. japoschtvla: W s c h it c y, kiz ch ced za p o b o z n je z i w i b y c z w e K h r y s t u s u J ö - z u s u, z m ö ja p s c h e s c z e h a n j a c j e r p j e c z." Zawesczi w era do tuteje wernoscze zakita n as psched m akom hslnosczu, podawa nam w utrobitoscj a m öc k znjesenjn wschoho, schtoz tön Knjez na n as pösczele. W eczna wernoscz Pak je nam tez zkote slubjenjo daka, zo mocy hele swj. cyrkej njczam öja pschewinycz, zo tön wschohomöcny pschi cyrkwi wostanje hacz do könca wschech czasow. S m y - li pschcswedczeni wo ty m, zo je J ezu s KhrystuS syn B o z i, müzemy so tez n a wernoscz joho slubjcnjow spuschcjecj. Cyrkej dobudze tak na swojich njepschcczelach, dobudze slaw n je, dokelz czim möcnischi njepscheczel, czim krasnische dobyczo, to wuczi n as stawizna 1 8 letstotetkow. S la w n e be dobycjo kschesczanstwa na zidowstwje, slawnische hischcze na pohanstwje, a hdyz m y prjedy stawizny cyrkwje, stawiznu pschesczehanjow m jenow achm y, mözemy je tez stawizay dobhczow m jenowacz. Njech so tak sredki kajkez chcedza, pschecziwo cyrkwi a jeje sluzownikam n a lo z u ja, njebndza tola zeni cyrkej pschew inycj, czim njesprawnische tesame su, czim prjedy dopom haja cyrkwi k dobyczu. T u ta nadhija pschibjera toe n a m i, hdyz na znutskomnu m öc katholskcje cyrkwje pohladnjcm y. I n wjedzc czescjomny schedziwc, kotrohoz wkosy drje su zestarile, kotrohoz mocy Pak su mlode tovstali, schedziwc, kiz je dokhe leta pastyrskoho zastojnstwa hako swerny hordzina B o z i so wopokazak, schedziwc, kotromuz su wschitcy biskopja cyrkwje we lubosczi a swerje poczisnjcni; tutön njezm ölny wuczcr a wjerch cyrkwje nadzije so sam, zo hischcze dobyczo cyrkwje Wohlada, dokelz tak prajcsche wön sam kardinalam : B ö h njewopuschczi srjedz wichorow w ot zolm ow tarn a fern m jetany czokm cyrkwje, wera n a s w u czi, zo so w ön zeni njepodm uri. N a d z i j m y so ta k, zo b u d z e m y p r a w j e k h e ts y s p e w a c ; m ö c : K h w a lm y t o h o K n je z a, kiz je k o n ja a je z n v h o z a s to r c z ik do m o r j a " 1. M ö jz. 1 5, 1. T u tu na» dziju smemy m y wosobnje wobkruczicj, hdyz na möcnische ziwjcnjo pohladnjcmy, kiz we katholskich krajinach wotuczecz zapoczina, kotrez wesczi prjedy abo pozd^ischo cyrkwi k dobyczu dopom ha. D uchow ne ziwjenjo njcbe we cyrkwi zeni hischcze tak m öcne, kaz runje we naschim czasu. Cyrkej je wschudzom po B ozej radje czasne kubla pschisadzika, w ona dyrbjesche so wotwuczicz, n a swetnu möc so spuschcjecj. W on a njezamozi wjacy podawacz swojim skuzomnikam czescz a swetnu m ö c, ale hanjenjo a wonjeczesczenjo, njekrawne drje hacz d o ta l, tola Pak runje tak cjezke martrcckstwo. T o la w ona njewvtebjera pschi ty m, ale ze wschech powokanjow pschistupwjeja najlepschi muzojo k n i. Kak njcjo so katholske cyrkwinske ziwjenjo m
4 Jendjelskej o A m ericy pozbehnyko, a wschudzom,»pfebnje tez we wulkich mestach, kotrez we scbi tak zadlaw e dzery za njekhmanstwo a dow olm u njepöchwosc^ dzerza, su katholske chrkwje k l o na njedjelach a swjgtych dnjach n im ale stajnje z pobpzn ym i pschepjelnjenc. Pschesczehanja su katholske ziwjenjo wubudzike, haj ezasy ejcrpjcnjow bechu za cyrlej uqjstawuische czasy, we nich wopokaza so praje zjawuje wyschscha böjska m öc we cyrkwi, ljwcy buch» wubudjeni, a wschitcy, k o M b^chu prjcdy cyrkwinskomu ziwjenju w otew rjesi, buchn tot tajkich czqsach z now a woziwjeni y za swoju w eru zahprjeni. W erno drje je, uetsische cziowjeske towarstwo je straschnje khore a czkowjejka mudroscz pyta ppdarm o za sredkami, zg hy stajnjt Pschiberacej drohoeze, a khudobje a hubjenstwcj, a Pschecy khreblischo wustupowacemu njekhmanstwu mezniki stajika, ale skoro budze nuza tak wulka a tak powschitkomna, o budze cztowjestwo zadacz za tam nym lekarjom, kotrohoz hacz dotal zacpijescht, a roonc budze z hubjcnstwa zas wutorhnjcne a z dzakom pschipöznacz, zo nihdze druhdje pem oc zq czlowjcske towyr'stwo njeje, hacz we wuczbach a wustawach katholskcje cyrkwje. T ohodla njebojmy so m y, chccmh nowe leto nastupicz z nutrn ym podaczom do B ozeje too(c, dokelz njepschcczelske zahanjenja hischcze n as pytrjcchja, a wschelake pschcscsehauja so hischcze pschihotuja, chcemy Pak nowe le'to tez nastupicj z krutej weru do B o zeje prödwidjom noscze, kiz wschitke podawki we swecze nanajmudrischo wjedze a z dowernej nadziju, zo cyrkej hacz runje z tak wjese stronow pschesczehana a pocjischcjowana k zbpzu czkowjeskoho tow arstw a na swojim i njcpschcczelemi dobudze, a tak w ernu zdzelawasch kiz so pvdpjera na kaznje B o z t, za czkowjcstwo zdjerzi. Z en i njemüze so w on a w e dnchpwnych naleznosczach swesnym wyschnosczam pvczisnycj. Prvtestantski duchowny M. V in et pisa tehodla: K atholska cyrkwi njejo so zeni pschez swetnu wyschnoscj pocjisnycz d ass, tajke wotroczstwo njejo w ona zeni znatq, zeni njejo so pschez slubjcnja naryczecj daka, so swcjcje samostatnvscze w otrjec. W e wsche'ch czasach je sa w a swoja knjeni wo» staka. W on a m a swvje zakonje, swvje kaznje, swojoho duchq, w on a skuscha sehi sam ej, poskucha a kcdzbuje we cyrkwinskich w?cach sam a na so. Z akitana pschkz swoju w uczbu, zo je stok swj. P e tr a sydko. wjkrnoscze, wostqnje w ona we swyjich mjezach, a pokaza swetnu moc tez na jeje. T o wona zacp?je, zo hy so jenonm cztowjckcj pocziska a to je jeje slaw q, jeje czista, zawidzenja hödna skawa." S tu p m y tak z nvwej w utrobitoscju do now yho leta a ze krutyry slubym, pschez zane pschescjehanjo w e swe'rje pschecziwo naschej cyrkwi woskabics, bjez bojoscze swoju weru wo slowje a skutku w uznaw acz, wsch^ winowatosczo pschecziwo njej swedom icje dopjelnic^ e tak közdy po swojich mocach k dobycju chrkwje pschinoschowacj. Nowinki a powjescze. 3 nascheje diöeesh. Z B u d y s c h i n y. W naschej wosadze je so zandzene leto 1 0 8 dzeczi narodmo (z nich je 6 2 yiuzskoho splaha); z tutych Pak bu Po wvtliczenju 8 morwych 3 3 w drnhich (lutherskich) cyrkwjach kschczenych. W umrjcko je 1 0 7 wosadnych (a cuzych) a pola nas pohrjehanych, a to 76 na M ik k a w M 2 0 do
5 M nischonca a 1 1 na lutherske pohrjebnischcja. W erow an jow besche we farskej e w tachantskej chrkwi hromadje 2 3. W oprawjcnjow besche 3 0 0 0. Z R a d w o r j a. P o la n a s narvdzi so 6 4 dzeczi (2 6 hölcow a 3 8 holcow) wumrjeto je 4 5 w osobow, mjez n im i 2 0 dzeczi. Pschipowjedanych be 2 5 pvrow, tndy werowanych 9 porow. K b ozom u b lid u je bylo 1 8 2 8 wosobow a to 1 7 5 0 we R ad w orju a 7 8 we Z d jeri. D. Z Z d j e r j e. Nascha w u czern ja, ki^ bu Po smjercji k. Z u ra hacz d otal w ot k. kaptana D u czm an a a wuczerja K ra la z R ad w orja zastarana, dösta k netto nowoho wuczerja, k. I a n a S c h o t t n z B udyschina. 3 Pruskej Luzicy. Z A u s o w a. B o ^ e d jecz o je tez letsa n a s wppytako a je za 4 4 khude djecji bohate dary pschinjcsto. W e khapatcy nowoho bydka naschich mikoscjiwych sotrow hrymadzichu so njedjelu do höd wjeczor pscheproscheni dobroczerjo a pscheczelojo swjqteje khudohy Jezusoweje, kaz tez w uzw olcni khud^i schulcrjo a schu- Icffl ze swojim t wuczerjem i; psched w ottarjom swecjesche so wulki, ze wschelakimi stödkimi drobnuschkami wvbwjescheny hodowy schtom a pödla 6Ž rjany wobraz J e - zusowoho naroda n atw arjeny. Z khörluschom so swjatocznoscz zapocza; potom dzerzesche farar pschisprawnu r y c l, we kotrejz wön lubej m lodoscji woznamjcnjo hodowoho schtoma wukladowasche, prajicy, zo tönte schtom je znamjo schtoma ziwjenja we parqdizu, ka^ znamjo plodnoho schtoma kschesc^anskcje cyrkwje. Z napom inanjopl, zo schulerjo dyrbja bohustuzowni, p iln i, pvskuschni a dsakni bycz, a z kherluschom wobzankny so rjany a hnujaty swjedjcn. Naschim c^escjedvstojnym duchownym snjeznam, kiz z wulkej procu a dlöje hacz dwaj mesacaj na w oüleczenjach a darach za khude dzeczi W a c h n, a wschiikim dobroczerjam, kiz z mitej ruku k pomocy pschindjcchu, praji so we mjcnje zwjeselenych djecji a starschich tu«bozny d^ak. T ö n, kotryz we zlobiku khudobn sw ja to sw je, budze jim jich kschesczansku lubosc; c^asnje a wecznje zapkaczecz. Z K u l o w a. W e zandzcnym löcje 1 8 7 2 je so we k u lo w s k e j w o s a d j e n a r o d z ik o : we mescze (w K ulow je) 5 0 hölczatkow a 4 2 holczatkow, na wsach 21 hölczatkow a 1 6 holczatkow, hromadje 7 1 hölczatkow a 5 8 holczatkow 1 2 9 W z i, M jez n im i su: tsoji dwöjnikojo (w e mescze), 11 dzöczi ; cuzby a 1 1 n jcm an W sk e dzöc^i z mösta (n a wsach zane) a 1 z cuzby. W n m r j e k o je: we wesc^e 5 8 wosobow muskoho a 5 4 w osobow zönskoho splahu; na wsach 3 3 wosobow yiuskohy a 3 7 wosobow zönskoho splahu, hromadje 9 1 w osobow m u- skoho, 9 1 wosobow zönskoho splahu 1 8 2 wosobow. Potajkim je 5 3 w otem - rjctych wjacy hac^ narodzenych. M jez 1 8 2 wotem rjetym i su 4 na jetrych (w e mescze) a 4 9 W j i n a bolacej schiji abo brunje (2 7 we mescje a 2 2 na wsach) w um rjclo. W ö r o w a n y c h m a n d ^ e ls t w o w be 4 1, p s c h ip o w je d a n y c h 4 7. Zapisanych do arcbratstwa swj. r ö z a r i j a bö 1 3 2, do bratstwa swj. s k a p u l i r q 2 7 wosobow. 3 t z >» r r a j a. P r u s k a. Reichskancler wjerch B ism arck je zas tue B a r lin je, je pak swoje zsstvjnstwo hsko pschedsyda p ru sk o h o m in istem ztvzik, tu stupi n a joho rnesto
6 najstarschi m inister hrabja R o o n. B ism arck chce swoje mocy a chlu kedzbnoscz netto naleznosczam khezorstwa pschiwobroczicz. W ot tutoho pschemenjenja njetrjebaju katholikojo woczakowacz, zo budze so wjerchowsiwo we Pruskej netto psche-- czelnischo a sprawnischo pjchecziwo nim wopokazacz. W jele wjac pokazvja wschelake znam jenja, zo wjerchowsiwo na nastupjenym puczu potloczow anja cyrkwje a jeje w nstaw ow hischcze bäte pcmdze. Z R o m a. 2 2. decembra pschinjesechu bamzej zastojnicy swoje zbozapschecza. N a druhi dzcn rano zhromadzi swj. wotc wokolo so farbinatoto, kiz so tu khwilu tue R om je namakaju a mĕjesche tajne konsistorium, tue kotrymz w on 11 biskopow p om jcn ow a, ntjez drnhim tez najwysokobostojmsche M. B in d er-a t bistopej tue S t. Pötten. Pschi tutcj pschileznosczi mcjesche swj. wotc tez jadrniwu rycz, netsische cyrkwinste wobstcjnoscze nastupacu. T om n e slow a, tiz tue cyrkwinskich naleznosczach ncmskoho khezorstwa rycza, su tue Ncmskej luutfu njespotojnoscz na übe* ralnej stronje zbudzile. Wschetake libeuatne now iuy njemöza doscz njehödne slow a nam akacz, zo bychu swoje zloby w u p r a jiti, zo je swjaty wotc so zwazik, swoju horku boloscz n a tym w uprajicz, zo so tue nemskim khezorstwje z skradznymi pospytkami a ze zjawnej noinocn na tym d zela, cyrkej wukorjenicz. M y chcemy joho cyln rycz we wuczahe dacz. S p r a w n y a fmeint) B ö h, kotrohoz pucze su njepscheslcdzomne, da pschitomnje tom ute swjatom u stclej a z nim cylej swj. cyrtw i pod bolhim a syluym Pschesczchaujom zdychowacz." N etto rhczi swj. wotc naj«prjcdy we zrubnych wobstejenjach J t a l s k e j e, we kotrejz buchn krajiny japoschtolskoho stola wobsadzene a psched dwcmaj letom aj tez htowne mcsto joho wotcowskomn knjcjstwu w ulohrnjcne; wjcrchowske praw a swctneje mocy su so jeno tohodta pschimale, zo by na tutym puczu duchowna m oc nastupnikow s. P etr a so zniczila, a zo by so tatholska cyrkej a same Khrystusowe mjeno wukorjenicz m ohlo. Najzjawnischo so tute wotpohladanjo potaza tue tamnych njesprawuych zakonjach, pschez kotrez so duchowni w ot woktarja f wojerskcj sluzbje uuzuja, biskopam so wuczba m lodziny zatazuje a jich sem iuary so jim bjern. Zjawnischo hischcze hacz dotal so tamne wotpohladanjo netto pokazuje, hdyz su we Rom je nabozne towarstwa zbehnjene a z mocu z swojich wobsedzenstwow w otehnate, jich kubla z najczezschimi dawkami wobczczcne, a po spodobanju swctneje mocy pschedate. W e R om je wosobnje je cyrkej pschcz to czezscho a hlnbscho ranjena, dokelz tu zahaczi so kuzol wscheje towarschneje dzelawosczc, kotruz su nabozne tow arstw a z wultotuej procu, z wustajnosczu a z wntrooitosczn nie jeno we uaschich krajinach rozschereli, ale tez cuzym a dziwim lubam njedziwajo na wobczeznoscze a strachi za swoje sam otne ziwjenjo nosyli a hischcze noscha. Skoucznje pat so pschez to p raw a japoschtolskoho stola ranja, dokelz hdyz su nabozne tow arstw a zniczene, swetne duchownstwo khudobje zasudzene a wojerstwa dla zrcdczene, budza so wschudzom tam ni muzojo podarm o zadacz, kotsiz ludej khlcb slowa B o zoh o lam aja, w ĕriw ym sakra«m enty wudzcleja a m lodzinu rozwuczeja a uapscheczo njeliczbnym leczenjam zakituja, Rom skom n bamzej pak so tez tam ne sredki w ozm u, kotrychz tonn hako uajwyschschi wuczer a pastyr k nawjedowanju cyleje cyrkwje tat nuznje potrjeba. T u te kubla su wysche toho pschez daruiwoscz wschitkich katholikow nawdate a tat budze netto
7 to, schtoz be k wuzitku cykeje cyrkwje swjcczcne, bjczböznje k wobohaczcnju cuznikow nakozane. Pschecziwo tajkim njespraw nym zakonjam italskoho knjezerstwa s. wötc znowa swjatocznje protestiruje. N a to spomina swj. w ötc na cyyrkej roe n e m s k im k h e z o r s t w j e, hdzez chcejdza ludzo, kiz katholsku w eru njewuznaw aju, haj ani njeznaja wuczby a p raw a cyrkwje wobmjezowacz, kiz mjez ty m, hacz cyrkej pschcsczehaja, sebi tola prajicz zw aza, zo ji zaneje schkody njeczinja, haj w in u pschcsczehanja katholikam samym pschipisuja, dokclz so biskopja a duchowni hromadzc z w eriw ym ludom w obaraja, zakonjc a wukazy swetncje mocy wyschc najswjcczischich B ozich a cyrkwinskich kazni stajec; a pschcz to w ot swojcje nabozniskcje winowatosczc wotpanycz. W o t Nemskcje wobroczi so swj. wötc k S c h w a j c a r s k e j, hdzez chcejdza tez knjezerstwa nekotrych kantonow we wuczbach katholskcje cyrkwje w usudzcc;, w otpadnikow podpjcracz, a biskopow na wukonjenju swojcje mocy zadzekacz. R unje tat czezko czerpi cyrkej wc S c h p a n s k e j, hdzez so swjatocznje pschijate wuczinjcnja zkamaja a prawo a sprawnoscz z nohom aj potcpta, nuza a wotroczstwo duchownstwa roscze a njezbozo tam noho nadobnoho luda pschez w obzarow anja hödne zakonjc knjezerstwa pschibjera. Sköncznje spom ina swj. wötc na maku ale njehanbitu czrödku schismatiskich Arm enijow, kiz wosobnje we Konstantinoplu wjele wjetschu czrodu tamnych poc^ischczuja, kiz swernje k swojej winowatosczi a werje stoja. S w j. wötc skönczi swoju rycz ta t: A le mjez ta t w jele tyschnosczcmi wjcselim y so na spodziwncj wobstajnosczi a zahorjcnej skulkownosczi katholskoho biskopstwa we naspomnjenych a druhich krajinach. N a bjcdrach wopasani z wcrnosczu a wobleczeni drastu sprawnosc^u, w najkruczischim zjenosczenju ze stokom swj. P etr a, pschez zane straschnoscze strözcni, pschcz zanu tyschnoscz zlemjcni, wojuja czile wyschschi pastyrjo sam t a hromadze ze skowom a z pism om, wc wobczezowacych pismach a pastyrskich listach krucze a khröble za swjatc p raw a cyrkwje a toholc sivjatoho stola, zjenosczeni z duchownstwom a w eriw ym ludom. W o n i zastajeja njcsprawnu m ö c, pscheswedczeja w obryczenja, w otkrywaja leczcnja, kamaja pschcwaznoscz bjezböznych, pokazuja wschitkim swe'tko wernoscze a posylnjeja dobrych. M o c zamknjeneje pschezjednoscze stajcja n aw alej ze wschech stronow napadowacych njcpscheczelow napschcczo a poskiczeja n am a cyrkwi we telko c^erpjenjach najlubschi tröscht a möcnu pom oc. A z westosczu stanjc so to we sylnischej merje, hdyz zwjazki wery a luboscze, kiz dusche a w utroby zjcnosczuja, so dzen wote dnja kruczischo zaw jazu ja... Z a w e rn o, Knjez je n a s ze swojim w ötrym, wulkim a m öcnym mjeczom dom apytal a w ohen so psched joho w obliczom paleschc. A le budze B ö h do wöcznoscze zaczisnycz a njezakhowacz, zo by hischcze hnadnischi byk? T o n ie; pschetoz Knjez njezabywa na sm ilowanjo a we swojim hnewje njcwjaza w ön swoju smil^ noscz, ale pschecy nakhilcny k wodaczu a hnadny pschecziwo tym, kotsiz so k njom u we wcrnosczi wokaju, wulinje w ön na n a s bohatoscz swojcje smilnoscze. P röcujmy so, bozi hnew zm erowacz. W e now ym ziwjenju khwatajmy kralej pokoja napschecjo, kotryz czlowjekam dobreje wole pokoj pschipowjeda. S p raw n y a smilny
8 je Knjez, po kotrohoz potajnhm wjcdjenju fm y so m y n a r o d M, zb bychmy tvidjeli poteptanjo naschvho lu d» a poteptanjo swjatoho m esta a zo bychmy tot ftittt bydl i l i, mjez ty m zo je rukam njepscheczelow pschepodate, USiit»jech stoöje wuchs k n am nakhili a n a s skyschi. W ö n njech swojej wvczi moteroti a widzi nasch» zrudob» a lu d, m kotrhz je joho mjeno wokane. Naleznoscze towarstwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 ; H. 1 1 5 z B u d y sch in a: c a n. c a p. s e n. I. Hofsm a n n, c a n. c a p. c a n t. I. Kuczank, d ir. tach. schule P. S c h o tt«, d ir. wuczersk. seinin a r a H e rm a n n B lu m e n tritt, f a ra r M. H ö rn ik, njedzekfst p re d a r I. D ie n s t, Vikar I. S c h ö n b c rn e r, re g istra to r J u r i j B a n d «, J a k. W enka, J a n B etka, Ja k n b Hasch«, M ichak C y z, K h a ta D u czm anec, M a d ie n «D u czm an e c, K o rla P jeczk a; 1 6. f a r a i S m o t«z N jeb jelczic; 1 7. P. A rn o ld W e rn a r toe O sseg n ; 1 8. kooperator T a d e j R atusch z R ö - z a n ta ; 1 9. sra te r J u r i j z R u m b u r k a ; 2 0. fra te r P a n k ra c z B r n a ; 21. M a r i a H ohlf-ld o w a z S to n k e c ; 22. H a n a P jetaschow a z D re z d z a n ; 2 3. M iktaw sch M tö n k z H a to w ; 2 4. H a n d rij Z a rje n k z D zeznikec; 2 5. J a n M ü lle r z Cz"emjeric; 2 6. J a n K ra sa z B etczec; 27. J a n G u d a z D a lic ; 2 8. H a n a R ynczec z B a czo n a; 2 9. J a - kub P jech z B a c z o n a ; 3 0. H a n d rij S m o t a z S a q c n a ; 3 1. P S tr J u s t z, Jasiestcy; 3 2. J a n N ow ak z J a s e n z y ; 3 3. M ic h a t R hncz z C zasec; 3 4. M ic h a t S c h ö n «z C zasec; 3 5. M ic h a t Schew czik z B a c z o n a ; 3 6. M iktaw sch R o d e l z C zörn > c; 3 7. H a n d rij Kschizank z Pozdec; 3 8. M ichak W enka z Pozdec; 3 9. Lebza z R uknicy ; 4 0. H an za C zum prelka z N uknicy ; 4 1. P e tr W olenk z Z e jic ; 4 2. J a k. N o w ak z S k a re je C yfeln icp ; 43. M ic h a t M tö n k z H o r y ; 4 4. S c h p ita n k z S n lsc h e e ; 4 5. D o m a n ja z L u scza; 4 6. J a k n b W ujesch z K hrösczic; 4 7. J a n D o m a n ja z K hrösczic; 4 8. K a th a S chczap anow a z D obroschic; 4 9. H a n a R achelec z Lazka. N a leto 1 8 7 2 doptaczichu: 3 9 0. J a n K ubica z K h e so w a ; 3 9 1. W orschla K ra w - cow a z B r o n ja ; 3 9 2. M a d ie n «T h o m aso w a z R a d w o rja ; 3 9 3. w uczer P e tr S c h o tt«z R a d w o rja ; 3 9 4. - 3 9 8. z N o w v slic : M a d ie n «E y z o w a, P e t r C z o rn a k, Ja k n b S e r b in, H a n z a M a n jo w a, J a k n b K ilank; 3 9 9. - 4 0 5. ; K oskow a: M ic h a t K raw za, J a k n b C z o rn a k, M ic h a t döjelka, M ic h a t K raw czik, M ic h a t D o m asch k a, M a v le n a K örjenkow a, M ic h a t B ja rsch ; 4 0 6 Ja k n b Z ofka z D obro sch ic; 4 0 7. M ic h a t Pjeka-r z D o broschic; 4 0 8. J u r i j S c h o tta z D o b ro sch ic; 4 0 9. M. N. z Cz>; 4 1 0. knjez'na H a n z a G a b r ie la w e L oslaw je; 4 l l. J a n G u d a z D a lic ; 4 1 2. Ja k n b P özer z S u scja ; 4 1 3. B iic h a t S ch w ejd a z K hrösczic; 4 1 4. M ic h a k Lnkasch z K hrösczic; 4 1 5. P e tr D elenka z W u to tc z ic ; 4 1 6. J u r i j S o p a z P m w v c z ir; 4 l 7. Ja k iib Wvski z (g ta r n e C v h e ln ic y ; 4 1 8. M. Z. z W u d w v rja. (Pschjch. M e ; ) N a leto 1 8 7 1 ; P. Z. j- N.; M. B. z K h.; M. B. y D. D o b r o w ö l n e d a r p za to w a rstw o ; k. c a n. c a p. s e n io r H osfm am i 1 5 n s l,; k. njedz. p re d a r D ien st 5 n sl.; Pjetaschow a 5, M. 2 - /,, M. Cz. 5, M. D. 3, D o n n e n hak 5, B osczij Khözka 5 nsl. Z a sw j. w ö tcai Njemjenowany z R adworja 2 0 n sl.; M. R. v Cz. H5 n sl.; J. W. z Kh. 1 5 nsl... Dary za eyrkej w Czaraecach <cho Baczonj«. K c^esczi B ozej a k spomozenju duschow su dale w oprow ali: ze Zdzerje 12 nsl.; jena stuzowna dzowka z J a w o ry 1 tcl; stuzowna holca z Wetericy 20 nsl. H ro m a d je; 6 3 0 6 to t. 2 n sl. Ezischczat L. A. Doimerhak w Bubyschiiije.
W u k h a d ź a p rĕ n ju a tře ć u Bobotu w m ĕsacu.! C yłolĕtna płaćizi i na p6sće a w k n ih a řn 1 7 n sl. j E u d o m t j c g a f o p i s, wudawcmy wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budhschinje. R e d a k t o r : Jurij Łusćanski. C islo 2 18. januara 1873. L ĕ tn ik 11. S tare recepty «apscheczo katholskej cyrkwi. (Z lictoa w ukazane wschem, kiz chcedza so n a poczischczowanju. katholskeje cyrkwje nekak wobdzelicz.) M y Pak predujem y K hrystasa kschisowanoho; Aidai» tc pohorschk. pohanam Pak bjajnofcj." 1 K or. 1, 2. 3. T ele slow a w upraja jasn je, schto su njepscheczcljo kralcstwa bozoho, zidza a p oh anjo, do ksch.'sczanstwa dzerzeli. T ele slow a wuswetlcja nam tcz jich zakhadzenjo napscheezo cyrkwi. Pohörschk bkaznoscz" ite, to so njesm^ czerpjecs, to dyrbi ze froĕta, a byrnje so pschi tt;m Zid a pohan do tohosamoho woza zapschahnycz dyrbjatoj. Tak je to nehdy b h lo, tak reka hischcze dzensa. S ta r e nazhonjenjo je now a wuczba. Khorych wustrowicz, morwych w oziwicz, je bhla pschecy czezka, tola nie (B o h u ) njcm ozna toe'c, kaz nam stawizny cyrkwje wobswedczeja. A le strowych wokhoric^ (abć do wschclakeje khoroscze zahnacz)/ ziwych m oricz: to zda so löhka wec bycs. A to la je tez to czezka, haj druhdy njcmözna mĕc, wosebje pola krutych a twjcrdych naturow. P o la tych mözesch so na smjcrcj naczakaez. Tajku krutu, twjerdu n aturu m a katholska cyrkej. Wschelako bu hizon spytowane, ju moricz. ale dotal so to njeje itifom u tat praw je radzicz chcyko. W osobny lekar buch ezasa," kotrohoz Jezu s sw et" mjenuje, je hizon pschcz 1 8 letstotytkow na tym dzelak a wschelake recepty nie jeno w u m y s lit, ale tez spytal, tat mohk katholskn eyrkej moric^, ale tez najhorschi jed ju prawjc pschimaez njechasche: eyrkej besche a je krnta, üvjerda n atu ra. T ej zanoho lekarja trjeba njeje, dokelz je B ö h sam jeje lekar; haj, toona sam a m a werne, spomozne lekarstwa za wschitke kho«roseze,.ducha ezasa." A le buch ezasa" je sebi do hkowy stajil, zo je eyrkcj khora, o toho dla spytuje ju lekowae^. A m a rjane reeepty, kotrez zaslnza, zo scbi je
10 blize w obhladam y. S ch to su pomhake, to közby to?. A schto w naschim czasu dokonjeja, to n a pjecz porstach wuliczisch. Pschi wschem dyrbi so nam b^itono zdach zo za 1 8 stow let we tutej swojkj lekarskej webomosczi a wuschiknosczu am w o kroczakku pokraczili njejsu, ale bzensnischi bzen tam ne stare recepty w otpisuja. D oscz wobschernu, ale nie dospoknu zberku tajkich receptow nam akam y we japoschtolskich stawimach abö skutkach." 3 tuteje zberki smy tudy to zhrom abzili a zrjab ow ali, schtoz so tehdom pschi podobnych pschilezuoscjach wukazowasche a nalozowasche. 1. M a z n e s r e b k i k w o t b z e r z o w a n j u k s c h e s c ja n s tw a. Rozwuczenjo w kschescjanskich wernosczach so z krötka wotpokaza ze skowami b o h o ta F e li k s a : N e t t o m i b t, a l e so p sc h ic h o b n y m czasu seb i c^e z a - w o t a m." (J a p. staw. 2 4, 2 5.) P o la b ruh ich möze so na waschnjo stacz, kaz kuzkar E ly m a s prvkonsula S e r g ia P a u la w ot wery wotbzerzowasche a so P aw otej a B arn ab ej spjecjowasche. (J a p. siaw. 1 3, 8.) T o la m a so pschi tym sam psche woczi hlabacj. (1 3, 1 1.) 2. Z a p r a j e u j a, bo kotrychz so sm echi, hanjcnja a klecza zam-'schuja. Nekotsi zatwjerbzichu so a njewerjachu a p o k la ch u pscheb lubom pucz K njeza." (1 9, 9.) T o byrbjesche w Korincze pomhac^. D r u z y pak smeschachu a p ra - jachu: w oni su pokni sköbkoho w iu a." (2, 1 3.) 3. H o m ö o p a t h is k e s r e b k i: Nekotsi pschinbzechu z Jubcje a wuczachu b ratrow : jc-li so po M ojzesow hm waschnju njewobrezujecze, njebubzecze zbözni." ( 1 1, 1.) Tajke nowe wuczcnja snabj pola uekotrych pomhaja. Nekotfi ze zibowskich w uzohuow arjow, kotsiz wokoko czahachu, spytachu tez mjeno knjeza Jezusa n a tych wokacj, kiz mejachu zkych buchow ( 1 9, 1 3 ). T ejle srebkaj byschtaj so bcrje za Starokatholikow hobzikoj, to la byrbja sebi wuschi zatykacj, zo njebychu styscheli wotm kowjeujo: S c h to bha w y scje?" (1 9, 1 5.) 4. W u r y c z o w a n j o hako poslebni z löhkich a mjehkich srebkow. Z nekotrym i skowami jich porazymy to be nabzija w uryczvw arjow. A le tez tuby njcm?jachu praw oho zboza; pschetoz: njcmözachu jim niczo napscheczo prajicz" ( 4, 1 4 ) ; abö so mubrosczi a buchej stajicz" ( 6, 1 0.) Tak bha jebyn to, bruhi brühe ryczesche ( 1 7, 1 8 ), z cyla pak byrbjachu w uznacj: w o tutej sckcze je n am (jene to ) znate, zo so jej wschubsom napscheczo ryczi." (2 8, 2 2.) A le pschi wschej njewebomoscji khrobky w uryczow ar njewjaznje, ale we sebi wschelako pom - h acj: nekotsi to w u s m e s c h o w a c h u," ( 1 7, 3 2.) jim napschecjo ryczicy k lach u ( 1 3, 4 5 ; 1 8, 6.) k sc h ip ja c h u ze z u b a m i na njoho" (7, 5 4 ) a pytachu joho m o r ic Z." (9, 2 9.) 5 ) T u n j e s r e b k i, kiz w je le w o l o z e n j a l u b j a. D o ta ln e pobarmne pröcow anja naczinjachu wschitkim tajku b o j o s c z ( 2, 4 3,) a b o lo s c Z (4, 2. ), zo m ö h la so jim w u t r o b a p u k n y c j (7, 5 4.) A le pscheklepany njepscheczel w? sebi pomhacz a naczin i nie m a ln meschencu (1 9, 2 3.) " N jew eriw i Zibza pschinb^echu a zahnachu mnohosc^ lu b a bo hibanja a njem era ( 6, 1 2, 1 7, 1 3 ; ) e zeschczuwachu a nawabichu m ysle pohanow k hnewej (1 4, 2.) H b y z beschc cyte mesto zameschane, sczinichu jebnomyslnje napab." ( 1 9, 2 9.) Zehnachu
11 chky lud do njem öra, zkozichu rucy n a n jo h o, a w olach u: P o pom ocy! tu je czlowjek, kotrhz napscheczo ludej a zakonjej a tom ule mestej w uczi." (2 1, 2 7. 2 8.) Tak pschind^e cyle mesto do ujem era a lud hrom adu bezesche. (2 1, 3 0.) Z a - toiftni S id za wzachu sebi z lu d «nekotrych n je k h m a n y c h m u z o w, za^behnychu ropot a roznjemerichu chke m esto, czehnjechu psched J a so n o w y born a chcychu jich do lu d a wuwjescz." ( 1 7, 5.) Tak bu zhromadzizna ludu hotow a a chcemy pohladnycj, schto so na tajkich zeschczuwanych zhromadziznach czini. W o la c h u z w u lk im h lo s o m a z a - d ^ e r z o w a c h u s e b i w u s c h i." (7, 5 6.) Tak mözeja najlözo pschewokacj. Jed h n to, druhi druhe wokasche; p sc h e to z c y k a z h r o m a d z iz n a besche b lu d n a a m n o z y n j e w j e d j a c h u, c z o h o d la s u so z e s c h li." ( 1 9, 3 2.) A tak w s c h itc y do h r o m a d h w o la c h u a tr a j e s c h e w o l a n j o n a d w ö h o d j i n j e," (1 9, 3 4.) S ch to z so na ludowych zhromadziznach a ze zbezkami dokonjeh njedasche, hodzesche so ze s k r a d ^ n y m i sredkami dokonjecj. A idza bechu hromad^e radu skkadowali, zo chcedja joho moricz (9, 2 3.) T oh od la wodnjo a w noch w rota wobkedzbowachu (9, 2 4 ) a pschihotowachu leczcnja, (2 0, 3,) zo bychu joho n a p u c^ u m o r i l i (2 5, 3.) Ludowe sudzenjo mejesche jara wschelaki wusled, kaz ze scjehowacoho wid^i«my. A id ja zbudzichu p s c h e s c z e h a n jo a w u s to r k a c h u jich ze swojich p o m je - z o w." (1 3, 5 0.) P vh an jo a Zidza sczinichu napad, zo bychu jich w o n j e - c z e s c ^ ili a k a m j e n o w a l i." ( 1 4, 5.) Pschi tajkich pschileznosczach w sch o,'z id a p o h a n, hromadje djerzi. N ekotsi pschindzcchu z Antiochije a n a r y c z a c h u lu d, k a m j e u jo w a c h u P a w o la a wleczechu joho z mesto, dokclz menjachu, zo je hizon m orw y." (1 4, 1 8.) Tak dha su hizon tehdom schczuwarjo po kraju czah a li; ale hacz su po dokonjanym dzele pjcnjczy abö palenc w kvrczmach w udzeleli, njeje nam naspomnjene. 6. L o w j e n j o k sc h c sc z a n o w je w o s o b n e z a w j e s e le n j o. Tajke wjcstlo czinjachu sebi jcdnotliwe wosoby, kaz S a w o k, kiz do dom ow khodjesche a m uzow a zony wuwlecze a do jastwa podawasche, (8, 3 ) a z w opism am i po kraju cjahasche, zo by kschescjanow, muzskich a zönske, jatych do Jcru salem a wotwjedk. (9, 1. 2.) Czrödy ludu wobdjelachu so rady na tajkej hontwje, kaz z 4, 3. ; 6, 1 2.; 1 7, 6. ; 2 1, 3 0. w idzim y. Z o Pak by do chkeje wecy westy porjad pschischol a wschitko so rjenje na zakvnske waschnjo stako, wza zidowska abö pöhanska wyschnoscz tajke d^ko do ru ft: wyschschi meschnik (5, 1 7. 1 8 ), wyschnoscz tem pla (5, 2 6 ), H erodes ( 1 2, 1. 3. ) Kak je so pschi tajkich pschileznosczach cziniko, w idjim y ze sczehowacoho podawka: H dyz chcysche lud joho m oricz, bu porucznikej wobsadki zjew jene, zo je cyky Jeru salem we zbezku. T ö n wza huydom wojakow a wyschkow a czehnjesche tarn. H dyz lud porucznika a wojakow wid^esche, Pschesta P a w o la bicj. Porucznik pschistupi, pschimny P a w o la a dasche joho z dwemaj rjecjazomaj w uspinacj. P o to m so praschesche, schlö je a schto je czin it? Wschitcy hromadze jedyn to, druhi druhe wvlasche a hary dla njemözesche porucznik niczo Weste zhonicz. T oho d la daschr
12 joho n a hröd w otw jescj. ( 2 1, 3 1 3 4.) A lud so wschudzom za nirn tköczesche, tak zo dyrbjachu joho wojacy njesch. A lud pschecy wokasche: skvncuj joh o." ( 2 1, 3 5. 3 6.) H dyz besche so popad radzil, buchu najprjedy do jastwa dowjedzeni (4, 3.; 5, 1 7. 1 8.) o druhdy z wjele wojakam i wobstrazeni. (1 2, 4.) (Pschichodnje b äte.) Nowinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z K h r ö s c z i c. W e naschej farskej wosadze narodzi so we zandzenym lecse 1 0 5 dzeczi a to 5 0 hölczatkow a 5 5 hölczatkow; 9 5 w osobow je wum rjelo, a to 4 1 muzskoho a 5 4 zönskoho splaha. Pschipowjedanjow be 3 4, z nich buchu 2 2 porow we naschej farskej cyrkwi tez werowauych. K B ozom u blidu be 8 9 0 0 w o sobow. 8. Z R a l b i c. W e zandzenym lecze je we naschej wosadje so narodziko a su we naschej farskej cyrkwi kczeue: 4 9 dzeczatkow; mjez n im i be 2 2 hölczatkow a 2 7 hölczatkow. W umrjetych be 3 7 w osobow, mjez n im i 2 0 muzskoho a 17 zünskoho splaha. P o tajkim je so 1 2 wjac uarodzito hacz w um rjelo. Pschipojedako je so wschech hrvmadze 2 3 porow, a z tychsamych je 7 porow jow werowauych. Z W o t r o w a. W e zaüdzenym lecze je we naschej farskej cyrkwi swjatu kschczcncu döstako 11 (mandzclskich) dzcczatkow, 9 hölczatkow a 2 holczcy. Khowane bu na nasch kerchow 1 9 czclow, (5 wumrjechu ua jetra, 2 pschez njezbojo wo ziwjeujo pschindzeschtaj, 1 bu z khrösczanskeje wosady k nam khowauy), 9 czclow dorosczanych a 1 0 dzeczi. Pschipowjcdauych bu 1 0 porow, 1 por bu pola n a s w e- ro w a n y. K B o z o m u blidu su b y li 1 7 0 6. P o rn o letej prjedy pomjenschi so liczba kscheczcnych wo 5, werowauych wo 3, woprajenych wo 2 5, mjez tym zo so powyschi liczba pschipowjedanych w o 4 a pohrjcbanych wo 9. Wuuoschk schtyrjoch todt duchowanje wyschnoscze poruczenych cyrkwinskich w oporow be sczehow a c y : Z a lyonske tvwarstwo abo za skulk k rozscherokosczenju wery mjez pohan am i 3 2 to l. 2 9 nsl. 6 n p.; za tvw arstw o swj. J osefa k cyrkwinskomu podpjeranju nemskich khatholikow we P arizu 1 6 t o l. ; za tvw arstw o swj. B o n ifa cia k podpjeranju khudych katholikow mjez druhow eriw ym i Nemskeje bydlacych we n a - stupanju cyrkwinskich a schulskich potrebnosczow 1 7 to l. a za potloczenoho a w u- rubjenoho swjatoho W ötcza 2 0 to l. B ö h, ton B o h a ty a S m ilu y zaplacz wschitkim z njebjeskimi a czasnymi kubkami wschitku podwolnoscz a luboscz, z kotrejz po tym le wuswedczenju tez nascht w osadni w aznym cyrkwinskim potrebnosczam tak bohacze k pomocy khwatachu. 3 w u k r a ja. Z B a r l i n a. N a prozy nowoho leta, 2. januara je tudy zaskuzbnh m uz nahle w u m rjel, kotrohoz smjercz tysacy w obzaruja, kotrohoz spomozne skutkowanjo za katholsku wosadu we B arlin je so zeni zabhcz njebudze; je to wjerch B o h u sk a w
13 R a d z i w i l l, syn njeboho wjercha A ntona R ad ziw illa a kralowskeje pruskeje pryncezny Frideriki D oroth eje L ou isy, kiz 6Č jeniczta dzowka pruskoho prynca H a w - schtina F erdinand«. Njeboji wjerch be tak tez z khezorom W ilhclm om zpschecjeleny. D zen psched swojej smjerczu be won swjate woprawjenjo we cyrkwi swj. Hcd-- w igi z ruft swojoho syna E d m u n d «, vikara we C strow je we Poznjanskej dostak, kotrhz be do B a r lin a pschijek, zo by na 6 4. narodnym dnju swojoho nana zwjeselik. Pozohnowanjo czeka njeboho wjercha sta so we joho domje pschez probsta H erzoga na jara swjatoczue waschnjo we pschitomnosezi khezora a khezorki, jeju najwyschschcje swöjby a jara wjele druhich wosobnych knjezow a knjcnjow. T ez joho syn W ladiskaw, jesuita, netto z wütcziny wupotazany we Hollandskcj so zdzerzujo a joho dzowka H edw ig, m iloscziwa sotra we Tricncze beschtej k pohrjcbje swojoho nana pschischlej. Krötki czas psched smjerczu, tut powjeda so, pschcbywasche njebvji wjerch we tow arstw jc jenoho dobroho pscheczela a rozmtowjesche so z nim we wobstcjnosczach satt), cyrkwje, wosobnje we nemskim khezorslwje. T csam e wobzarujo prajesche won z wulkcj zrudobu: Kak mato sprawnoscze tola we tutym swecze, czim wjetscha moja zadoscz, zo bych mohk z tohole swöta wustupicj a do kralestwa wscheje sprawnoscze zastupicz." Z a nekotre dny bu joho zadoscz dopjclnjcna. Š. Z P h i l i p p s d o r s a. P öndzelu 1 3. januara na 7. wopomnjcnskim dnju spodziwnoho wozjewjenja najzböznischeje knjezny Ä la rije bu hnadua khapakka swjeczena a we njej preni kröcz w opor B ozcjc msche B o h u pschinjcscny. Z blizka a z daloka be so k tom u wjele tysac ludzi zeschlo. Pschi rjanym, we tutym czasu hewak jara zadnym nalötnym wjedrje czakachu wulke czrödy lu d» na mescze w o- koko cyrkwje a khapakki na rjanu swjatocznoscz. Wschudzom knjczesche dobry rjad. Dzesatej hodzinie pschiczahny pod hudzbu procession z G eo rg sw a ld y, wjedzeny w ol Uhsokodostojnoho fnjeza vikära Schuberta, pschcwodzany w ot 1 8 duchownych a 2 klöschtyrskich bratrow k hnadnej khalpakcy, kotraz bu netto najprjcdy k B o z im stuzbam swjcczena, kaz sebi to cyrfwinse pschikaznje zadaju. P o rjancj ryczi, tiz mejesche tnjcz Vikar, bechu wulke kcmsche z assistencu a na to hischcze dwö m jclczacej B ozej mschi. B ö h daj, zo by so we praje blizstim czasu tez traf na w u lta cyrkej, kotraz so pschi khapakcy tw a r i, tak d oh otow ita, zo by so m ohla B o z im sluzbam pschcpodacz. P r u s k a. 1 0. januara staji tatholski zapbslanc M allinckrodt we sejmje na tnjezerstwo zjawne praschenja we nastupauju znatcje rycze swj. w ötca, tiz so we Pruskej z W a rozscherjecz zakaza. M allinckrodt pokaza we dleschej ryczi, zo su stow a, tiz so n a nemske khezorstwo poczahuja, jcno wernosc; a wjedzesche to lohcy we wschelatimi zatonjem i, wukazami a podaw tam i nowischoho czasa derjc w obswetlicz. M in iste r Eulenburg a jeho strona, pröcowasche drje so, tnjezerstwo zamtowjccz, tola tozdy, kiz zadzerzenjo pruskoho tnjezerstwa pschecziwo tatholskej cyrkwi njestroniscy rozsudzuje, wö, zo swjaty wötc so hinak we nim w uprajicj njemözesche. P r u s t a. K ultusm inister F alk pschepotozi sejmej 9. januara dwaj nowej zakonej, kiz z now a swedczitej, zo chce tnjezerstwo naleznoscze katholskeje cyrkwje bjez radh duchowneje wyschnoscze same rjadowacz. P ren i zakon ryczi we kubtanju abo schtudowanju a postajenju duchownych a druhi w e sudzenju jich zadzerzenja w
zastonskich wöcach pschez ftoĕtnu wyschnoscz, a nie wjach pschez duchownu wyschnoffä (D iöciplinargesetz). F r a n e o z s k a. N ap oleon I I I. je schtwörtk 9. ja n u a ra dopvldnja we Chislehust njedaloko London» w um rjel. H izo nekotre leta czerpjesche mon n a kamjenje w ziwoscje. W lecze 1 8 7 0 da so wot lekarjow pschehladacz, ale dobrezdaczo tych samych njepschedpotozi so khezorcy; hewak by w ona hizo tehdom k operaciji radzita. B e to runje na zapoczatku m esaca ju lija, a hdy by so Opera«cija tehdom st ata, njeby snadz so surow a w öjna tehdom zapocjaka. F r a n e o z s k a. H acz dotal be strvna we Franeozskej, kiz za wröezenjv N ap o lcon a a joho swojby wojowasche, raoena a mejesche wosobnje mjez wojskom wuki pschiweschk. T o la pschez smjercz N a p o leon «zhubi joho strona a blizschi ezas k najmjenschom swoju waznoscz. M o zn o, zo pozdzischo zas czas pschind^e, we kotrymz so franeozski lud za N apoleon» I V. zahori. 3 R o m a. H d y; besche 1. januara kardinal S a e co n i w e mjenje prälatow swjatomu wötcej zbozo pschat, wotmkowi P in s I X : W obraz, kiz je kardinal pschedstajit, je cyle wörny a Pvkazuje postajenjo toecoto, w kotrymz smy pschitom«nje, tak zo mözemy z ludom staroho czasa prajicz: Pschi rekach B ab ylon«sedzachmy a plakachmy, spominajo na T cbjc, o S io n." H a j, pschi recy Tiberje sedzimy a ptakamy, spominajo na nasche swjatocznoscze, spom inajo na zandjcne leta, spom inajo na pschitomne zköscze a pominjene dobre. Lud staroho czasa Pak mejcsche wosrjedz njewolnistw a staroho T obiasa, kotryz jön w e hörkosczach euzbnistwa womerowasche. Dokelz pak bamz czini, schtoz czinicz m öze, zo by bedu druhich w o lö zil, dowolcze m i, zo so T o b ia s mjenuju, a du nie morwych, ale ziwych pytacz, zo bych wschitkim posylnjcnjo poskiczowal. M özno je, zo m kotry wjetscheje pom oey trjcba. W lym praju jom u: mejcje sczerpnoscz; pschetoz smy we wokamiknjenjach powschitkomneje bednoscze. W obröncze so we swojich nuzach ze scjerpnofcju a doweru. Sczehujcze sczerpnoho we U r,* ) kotryz nie pod hnewom bozim, ale pod wjcczenjom djabola zdychowasche a swojeje sczerpnoscze dla za zhubjene kubla ncinc dobroty a kubka w nadobje dösta. 3 a synow, kiz buchn jom u wutorhnjcni, dösta druhich a mö'zesche z D av id o m prajicz: S u kaz mtödne wolijowne halzki wokoko blida. B udzcze w merje a spokojni; Pschetoz tez za n a s Po njcwjedrach tröscht a radoscj pschindze. Tez T o b ia s mejesche tröscht, zo dobrych towarschow nam aka, z kotrychz radu a pomoeu sredki döstawasche. A schto w e, hacz w ön tcz za mnje njcskutkuje, zo we tychle dnach sredki döstaw am kaz w ön, zo bych khudym a potrebnym p om h a l. Z a wschitko to so B o h u dzakuju a proschu swjatoho R afaela, a prjedy wschoho proschu najswjeczischu knjeznu, zo by pokraczowaka srjedziczcrka bycj, zo bych ja hischczc druhe sredki dönal, kotrez budzeja druhim k wolözcnju czerpjcnjow stuzicz. Proschm y swjatoho R afaela, zo by tez nam möc bat. slcpych rozswetlecz. M y pak joho prosym y, zo by nam m oc bat, na duchu slcpych rozswetlecz. A m y mözemy tych, kotstz su we czmje tzö, pschez pschiktad, pschez stowo a pism o rozswetlecz. M ö zn o njeje czas namakacz, hdzez *) Jo b.
15 by so telko izöw w u p rajilo, kaz netto, a to njchanbicziwych a njelephch lzow. Hdyz bam z mjelczi abo hdyz r y c z i, rozsywaja so kze, zo by so djabokowa naleznoscz spechow ala, kotraz so we naschich dnach toot horjeka pschcjara podpjera. B ö h w a s zohnuj. J a so w am djakuju za to, schtoz je rai kardinal we waschim mjenje p ra jii." H. D. Z R o m a. H dyz bechu 2. januara abtojo a generalojo klöschtyrskich rjadow banüej swoje zbozopschecza w u p r a jili, prajesche jim P>us I X. sczehowoce slow a : Z a moje dolhe ziw jeu jo, w kotryms smy wichitcy nawoprawske wocuzbjeuc dzeczi J e v ln e, widzu tjeq i kröcz we tutym mescze zbehnjenjo duchownych rjadow. P ren i kröcz pod P iu so m V I I., druhi kröcz we lecze 1 8 4 8, a netto tsecji kröcz. Wescze je to wosebite wjedzenjo bozc, zo runje uabozne towarstwa so pschesczchaja, kotrcz su runje p o m o c a p o d p j e r a za cyrkcj. W e nich a mjez n im i namaka cyrkej m i s i o n a r o w za cuze kraje, p r e d a r j o w, kiz k pezbudzowanju weriwych B v h a khw ala, w u c z e r j o w a w u c z e r k i k kublomanju kschescjamkcjc mtodziny. H dyz B ö h jich pschesczehanjo dopuschczi, so to drje sta w a, zo by >ich rjedzit a czisczit. P in s V I I. bu proschcny, zo by naboznc rjady lepje zarjadow al, zo bychu czischsche a mlödnische z now a rostte. N etto drje su tcz we wschctakich rjadach tajke stam y, tiz pohörschk d aw aja a na swoje swjate pow olanjo zabyw aju. J a Pak menju, zo je liczba tychlc snadna a zo B ö h pschc'czehanjo naboznych tow arstwow jich dla njedopuschcjuje. Czoho dla Knjcz to d ow o lu je, je njcpschesledzita potajnoscz. J a so k B v h a m odln, zo by jandzem p osla l, tiz by w u t r o b y p o- r j e d j i k. B u d ie w ön mje wuslyschecz? J a to njewem. W schitcy chcedza kos a m e, hacz runje jedni na nam öcne zbehnjenjo dzölaja, chcedza je druzy tcz, ale po kruchach. N a kotrezkuli waschnjo Pak so to czin i, je wscho jene. Z ly njepscheczel honi w utroby jcdnych, kaj druhich. A schto m am y m y czinicz? M y smy wocuzbjene dzeczi J ev in e a dyrbim y so m o d licz, zo dychmy toot B v h a Pomjenschenjo zlösczow w uprosyli, zo bychu so dusche njerozbröjite, kotrcz so prücuja, k u b l o w a n j o czlowjekow a mkodziny spechowacz a p o r j a d, p o k o j a p o c z e s t- n o s c z zdzerzowach. M o d lm y so I B o h u wo khröbloscz a ja wuproschuju joho zohnvwanjo za so a za w a s." H, D. S c h w a j c a r s k a, 1 9. decembra wum rje we Einsiedelu w e klöschtrje benediktinow w zasluzbny spisow ar P. G a llu s M o rel, nim ale 7 0 let stary. S c h p a n i s k a. T u knjezi we wschelakich krajinach stajnje hischcje njem er; zbezkarske czrody, kak so k najmjenschom tam ni mjenuja, kiz pschecjiwo kralej Am adeo w ojuja, czinja wojakom wjele d^eta, Jtalske kodze su tohodla hizom w e schpaniskich wodach, k tom u pschihvtowane, zo bychu krala Am adea do Jtalskeje pschewjezli, njedyrbjak-li na schpaniskim tronje swoje ziwjejo za Weste bofc d^erzecj. S ch p a - niski lud, tat pisa jena schpaniska n o w in a, budze jom u z wjesokosczu wjele zboza n a pucz pschecz. Cyrkwinski powestuik ze serbskich wosadolv. Z B u d y s c h i n a. K sc h czen i: J u r ij, s. V alentina Görnoho z podhroda; P aw ok Jurij, s. Handrija Gudh z K iny; M inna Klara, dz. Oskara Hartmana ze Zidowa;
16 H a n a H elena, dz. njeboh M iktaw scha I u s t a z B. ; H a n a H ilz a, dz. H einrich«w encela z p o d h ro d a ; F riedrich B e rn h a rd, f. F rie d rich «A d am a z Ś. ; A u g u st, f. J a n a B o h u w e ra K lingsta z p o d h ro d a; P a w e l R ich a rd, f. F e rd in a n d a L ehm anna z Ś.; M o ric H e rm a n n, f. P e tr a Ztugusta H obraka z B. ; J ö z e f G u sta v, s. W jacskaw a H ase z 53.; J a n A ugust, s. J a n a A ugusta M e rczin k a z H ru b ;elczic; A ugust, f. G u sta v a B e rstera z B iskopic; H a n a H ilza, dz. M ic h a ta Z u r a z B. Z w e r o w a n i : M ic h a t R y c h ta r z W o tro w a a M a d le n a R jedzic z W uczkec; H einrich Becker a H a n a Keuschec j 8. Zemrjeczi: H ugo H a n d r ij, f. J a k u b a B itu sa K ra la z M a ts e c, 7 njedzeli; K a rl G eig er, nehduschi p iw a rc w M nischoncu, 7 7 t.; M a r ija, w u d o w a J a n a Lipki z H ru - boczic, 7 9 l. 4 m es.; J a n Ja k u b Lehm an z R a d w o rja, 20 l. NaleZnoseze tow arftwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : $f. 5 0. J a n M a a z z W ulkoho W jelk o w a; 5 1. M ichak P o la n z M n isch o n ca; 5 2. M a d le n a L araso w a z H ru b jelczic; 5 3. F ra n c G a b le r z Z a jd o w a ; 5 4. P e tr T u c z m a n z B ozankec; 5 5. J a k. S ch w ejd a z R a lb ic ; 5 6. M a r ja Hejduschkec z K o n jec; 5 7. J a k. C zornak z K onjec; 5 8. Ja k u b M a tk a z K onjec; 59. M ic h a i 9Jřaj z B u duschina; 6 0. w uczer K leiber z S c h u n o w a ; 6 1. P e tr K ra l z H r u bjelczic; 6 2. f a ra r J a k. N o w ak z R a d w o rja ; 6 3. kapkan H a n d rij D u czm an z R a d - to c r ia ; 6 4. M a r j a H andrikec z K am jen eje; 6 5. K a rl K rem pka z K h aso w a; 66. H an za Lehm ancc z R a d w o rja ; 6 7. Ja k u b C yz z S tro zisch cza; 68. M a r ja H rje h o rjo w a z S trö zisch cza; 6 9. J a n W oski z S tro z isch cza; 7 0. - 8 2. z M ito c z ic : M. Ja w o rk, M. F u lk, M. P etsik, I. H e jd a n, M. Lukasch, M. K r a l, M. K r a l, N. N yczer, W u ro - dzanski, P jeczka, S w w o n, P e tra n c, B ja rsch ; 8 3. - 9 3. z J a w o r y : P. M u d ro ch, M. C zorlich. M. Z arjenk, P. S chneid er (K ra w c ), M. S ch n eid er, M a d le n a S ckotczic; M. R y n c z, M. H anusch, M a d le n a T ru ccc, P. B r y l ; 9 4. L K adlena H ajn k o w a z P an czic; 9 5. J a k. K okla ze L w in ja rn je ; 9 6. - 9 8. kn,e;ny F ra n k a, C ö lestina, Jo s e p h a z M a r ijnejc H w ezdy; 9 9. J a n C yz z R a d w o r ja ; 1 0 0. M a r j a Wöskec z K h e ln a ; 101. M ia rja B e rk o w a z R a d w o rja ; 1 0 2. J a n K oplanski z B u d y sch in a; 1 0 3. Ja k u b S p a n z B udyschina; 1 0 4. J u r i j Jakubasch z B udysch in a; 1 0 5. M ic h a t S c h o ita, (B ta z k ) z R ö z a n ta ; 1 0 6. Ja k u b K orjenk z Peskec; 1 0 7. M ic h a t F rencel z R ö z a n ta ; 1 0 8. I. B jarsch ze S m je rd z a c e je ; 1 0 9. f a ra r Ja k. H e rrm a n n z W o tro w a. (Pschich, bäte.) N a leto 1 8 7 2 doptaczichu: kk. 4 1 9. N iic h a t H e rrm a n n z W orklec; 4 2 0. Ja k. M tö n k z W orklec; 4 2 1. H a n a H aw fic z W o rk lec; 4 2 2. P e tr K udzela z Sm jeczkec; 4 2 3. M iktaw sch K ocor z iliow eje W jeski; 4 2 4. J u r i j K ilank z N o w eje W>eski; 4 2 5. J a n W ie sn a r z K hrösczic; 4 2 6. M ic h a t W aw rik z K hrösczic; 4 2 7. M ic h a t M tönk z H o ry ; 4 2 8. J a l u b N ow ak z S ta r e je C y h e ln icy ; 4 2 9. J u r i j P je k a r z W orklec; 4 3 0. M a r ija N ow akec z J a s e n c y ; 4 3 1. H a n a Natuschkec z H o r y ; 4 3 2. M. D. z N ow eje W jeski; 4 3 3. P e tr D zistaw k z S m jeczkec; 4 3 4. M ic h a t Kislink z K hrösczic; 4 3 5. K ath a S ch czap a n o w a z D obroschic; 4 3 6. P e tr S c h o tta z Peskec; 4 3 7. Lebza z R ö z a n ta. (Pschich. dale.) D v b ro w b ln e dary za towarstwo: M. P o la n 5 n s l.; L arasow a 5 n s l.; P e tr M erczin k z H rubjelczic 1 5 n sl.; M a r j a N ow akow a 5 n sl.; M. N. z B. 7 % nsl.; I. I. 5 t i l. ; W. z K h. 5 n sl.; I. K. 5 n s t ; I. S p. 5 n sl.; I. I. 5 nsl. Dary za cyrkej tu Czoruecach abo B aczonju. K czesczi B ozej a k spomozenju duschow su dale w oprow ali: pfckez f, Duczmana swöjba B. 1 toter; Njem jenowany z klöschtra 1 tol. H ro m a d z e : 6 3 0 8 to l. 2 nst. Czisch czat L. A. Donnerhak w Budyschinje.
S i u l o r o y c ^ a f o p i s, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k t o r : Jurij Lus/anski. Č islo 3. 1. februara 1873. L e tn ik 11. R ow e cyrkwinske zakonje tue Prnskej. K az m a cztowjek dw ojc b y c z o, dnchow ne a c M ie, cztowjcski splah dw oje p v w o la n je, jene za tu te n fto et, d ru h e za wecznoscz, ta t m ejesche tcz ita zcm i dw oji to u fta ir, dw oji rja d knjesicz. S w e t n a wyschuoscz, kiz nm czosue zbozo ezlvw jeftro a, a duchow na w yschuoscz, kiz m a w e c z n e zdozo spechowacz. ;)tajspoinoznischo za cztowjekow je, hdpz w obaj w u s ta w a j, hdyz cyrkej a [ta t w e pschczjcnoscji skutkujetej a Po swojich zakonjach czkowjcske toro arftm o pschez czasne zdozo k w ccznoinu w jcselu pschih o tu jetaj. T a t be to tez Iv tfto tctfi d olho w e u ajw jetsch iin dzelu E u - rv p y, a vunjc ta m n y m c ja fa m m a m y so za ta t w jcle najdrözschich fum oro dzakow acz, kiz nasch czas n etto njedzakow nje nakozujc. W c pschczjeuosczi skutkow aschtaj cyrkej a fta t tez hacz do najnow isch o h o czasa w e P ru s k c j; h aczrunje tu ta pschczjenoscz husto p r a w jc d o w e rn a njebe, su to la p ru scy p o d d au i pvd n jcj zbozow nje a spokojnje ziw i b y li, f ta t sam p a t n a m ocy a n ahlad n o sczi nadobyw ak. T o la tu ta pschezjcnoscz je n etto pschestala, f ta t abo sw etn a wyschnoscz, kiz so za wschohom öcnoho dzeczi, je sw oje m jezy pschekroczil, so do naleznosczow nieschejo, kiz jo m u njesluscheja, zakonje a w ukazy w u d a w a jo, kiz najswjeczischc p r a w a cyrkw je r a n ja, za ty m so p rö co w ajo, cyrkej k sw ojcj slu zow n icy sczinicz. W a z n a kroczcl za w u - w jedzenjo tu to h o za w ern e zbozo lu d u zawesczi schködnoho w o tp o h la d a n ja m a so stacz, pschez nvw e zakonje, kiz k u ltu sm in iste r D r. F a lk 9. ja m ta r a p ru sk o m u sejm ej pschedpvlozi, a we kotrychz so w e d ru h c j k om orje tcz hizom pow schitkom njc jednasche. Z o so tesam e w o t krajnych zap ö slan co w, snadz w e kom issiji njew aznje pschem enjeue, za dobre spüznaja, n a ty m nich ts dw elow acz njem öze, kiz stro n y pruskoho scjm a znaje a pvdw o ln e zadzerzenjo m öcneje lio e ra ln e je stro n y pschccziwo knjczerstw n w e cyrlw inskich naleznosczach w e poslenich letach wobkcdzbowaschc. R u n jc ta t weste je, zo pschiklad pruskoho knjczerstw a tez wc druhich nemskich krajach wjcsnlych sczchow arjow n a m a fa.
18 T r? n t zakon chce rjadowacz kubtanjo abo schtudowanjo duchownych, wob«sadjenjo wupröznjenych duchownych meftoro, postaji tez wschclake khostanja za tych, kiz jene abo druhe postajenjo zakonja pschislupja. D r u h i zakon ryczi we waschnju a w e merje khostanjow, kiz so na pschestupjenjo zakonja postaja, a slubi zarjadow anjo wosebitoho sudnistwa za cyrkwinske naleznoscze. K tom u pschipotozi hischcze so tseczi zakon, kiz wustupjenjo z cyrkwje rjaduje. T u te zakonje pak su pschedewschim pschecziwo krajnej wustawje, kotrez swernje wobkcdzbowacj su m inistrojo a ludow i zapöslancojo swjatocznje pschisahali. P ja tn a ty artikel pruskeje w ustaw y postaji, zo sme katholska cyrkej kaz tez evangelska s w o je n a l e z n o s c s e s a m a r j a d o w a c z, a wostanje we wobscdzenju a w uziwanju ji pschisluschnych wustawow, a fundacijow a zamozenja. K u b la n jo a sch tu d o w a n j o s w o jic h d u c h o w n y c h Pak je tola naleznoscz, haj runje najswjecsischa naleznoscz cyrkwje sameje. W o n a je w ot swojoho böjskoho zakozerja porucznoscz a praw o döstala, böjsku wernoscz wozjewjecz, a joho hnady wudzelecz, w ona m a tat to so samo w ot so rozemi tez postajecz, pschez koho a n a kajke waschnjo m a so to stacz. S ta w iz n y wucza, zo je cyrkej w ot japoschtolskich czasow hacz do dzensischoho dnja wulku waznosc^ na wuzwolenjo a rozwuczenjo duchownstwa ffab fa, pschez wosebite m udrc kaznje tcsame zrjadow ata. Toho runja je tez w o b s a d z o w a n j o c y r k w in - skich m žfto ro naleznoscz cyrkwje sameje a jene p raw o, kiz je w ona tez we wschech letstotctkach zam kowjala. J e w ona tez na swojim zapoczatku westy dzel swojoho p raw a kschesczanskej wosadze a pozdsischo krajnym wjercham w vtstupita, sta so to jeno to la we westcj nadziji, zo so pschcz to lepsche cyrkwje spechuje, zeni pak njesta so to w e menjenju hako by to jene statej pschistuschomne praw o byto. T o su po tajkim naleznosc^e cyrkwje, kiz sme w on a sam a rjadowacz. T o la we naschim czasu, hdsez m öc wjac ptaczi hacz praw o, budse lib craln a strona pruskoho scjma zadsewk, kiz je we wustawje pruskoho kraje now ym zakonjam stajeny, lvhcy w otstronicz wjedzccz pschez to, zo tam ny artikel pschcmcnja. Zakonje pak stabil tez m todym ludzam, kiz chcedza so stuzbje cyrkwje swjeczicz, Porno druhim pow otanjam njcrune wobcjczne winowatoscze, a so zda, hako dyrbjeli so Pschcz nje runje m lodzi ludzo w ot schtudowanja thcoiogijc (duchownstwa) wottraschccj. M jcz tym zo so w ot leiarjow abo prcw nikow abo druhich zastojnikow pruhowanjo we powschitkomnej wedowskej zdzelawosesi njezada, ale so z w obstatym pruhow anjom po gym nasiju spvkoji, m aja kandidatojo duchownstwa po dokonjanych schtudijach tajke pruhowanjo wotpolozicz. M jez tym hacz druzy dowolnoscz döstann, tak m jcnow ane pcnsionaty zatozics, je kalhoiskim biskvpam pschez zakon za«kazanc, scm inary mecz, we kotrychz m a so m lodym ludzom, wosobnjc tez nadatym mlo«dsen cam khudschich starschich pschileznoscz k schtudijam dawacz, a jeli zo pow olanjo we sebi czuja, so duchownstwcj pschihotowacz, hacz runje sebi to trientski koncil zada, a wosebite zrjadowanjo cyrkwinskich naleznosczow mjez japoschtotskim stotom a pruskim knjezerstwom to tez postaji. Meschniske scminary nim aja so dale rjadowacz po cyrkwinskich pschikaznjach, ale Po spodobanju swetnych präsidentow, kotrymz m aja so wustawy senünarow kvmissarami. pschedpvtozicz, tez jich dohlad stoji pod statnym i
19 Cyrkwinska wvschnoscz n im a wjac samostatnje cyrkwinske mesta wobsadzecz, ale froetni zastojnicy möza z wcstych toinoro toho abo druhoho wuzanknycz, hdyz so jim prawje njelubi. Tak je m özno, runje najzazkuzbnischim m uzam, hdyz so sich nahlady knjezerstwu njelubja, k wschem w aznym cyrkwinskim mestam pschistup zadzewacz. T r a t dyrbi pschez now e zakonje tez m oc döstacz, cyrkwinske m esta, po taj!im praw o k wudzelenju swj. sakramentow a t. d. zas tez wzacz, a na druhej stronje postajicz, zo m oc a praw o meschuiske zastojnstwo zastacz, tez hischcze traje, hdyz je biskop po cyrkwinskim prawje meschnikcj dow olnosej a m öc wozmje. W o t dowolnoscze a spodobanja statneje wyschnoscze w otw isuja tak po n ow ym zakonju cyrkwinske zastojnstwa. H aj krajny pschedsyda sme we katholskej farje B o z e stuzby cziscze zbehnycz, hdyz biskop wupröznjene mesto po spodobanju knjezerstwa we behu leta njcwobsadzi. T o su z krötka postajenja nowych zakonjow. Z o su tesame wulku zrudobu mjez wschemi sprawnje zm yslenym i zbudzili, njetrjeba drje hakte so pschistajecz. W e druhej komorje ryczachu pschecziwo nim nie jeno stawnje znaczi kathotikojo, ale tez sprawnje zmyslcni protcstontojo. Jich rycze drje njebudza pschiwzaczo zakonjow wvtwobroczicz, dokelz knjezaca liberalna strona podpjera knjezerstwo we poczischczowanju cyrkwje a njeda so pschez zane w in y w ot prjedy wotryczanych kroczeli pschinjescz; to la Pak rozwucza w one kraj a lud we waschnju, na kotrez so tak wazne zakonje wuradzeja a dokonjeja. T o la, tak m a jedyn prawo so praschecz, schto chee po praw ym knjezerstwo z tutym i n ow ym i zakonjemi dosahnycz. T o njejo wjac potajne. Katholska cyrkej Nemskeje m a so w ot N o m a, w ot jeje widzownoho wjercha dzelic^; je so to stalo, potom ma so za Nemsku narodna cyrkej, kiz je we wschitkim w ot stata w otw isna zakozicz. B u d ze so to radzicz? H dy bychu biskopja japoschtolskomu stolej slubjenu sweru zta m a li, hdy bychu meschnicy na swoje we swjatoc'znej hodzinje swjec^izny date stow o, swojom u biskopej podwolnoscz a posluschnoscz stajnje wopokazaez, zabhli, potom snadz m ohle so za cyrkej netto so pschihotowace rjeczazy k jeje dospoknom u wuspinanju trjebacz. T o la tuta nadzija zhebje zawesezi pruske knjezerstwo, dokelz katholski lud we, zo je buch s w j a t y b is k o p o w " a nie wschelakich swetnych pschedsydow a kultusm inistrow, p o s t a j i t, zo b ychu cy rk ej B o z u w j e d l i ". (Japoscht. statt). 2 0, 2 8.) S ta re reeepty uapscheezo katholskej eyrkwi. (S k ö n czen je,) 7. K s c h e s e z e n jo p sc h e d s u d n ik a m i. H dyz je so sudnistwo zhrom adzito, stupi jaty psched sudnikvw a wschech woezi su na njoho ztozene. A schto je za«ezischez prenjoho w ohladanja na sudnikvw? W schitey na njoho hladachu, kiz we radze sedzachu, a widzachu joho wobliczo kaz wobliczo ja n d z e la. ( 6, 1 5.) N etto zapoezina so w o b s k o r z o w a n j o : czile ludzo su Zidza a czinja nje«w er we m^seze." ( 1 6, 2 0.) W o n pschecziwo zakonjej ludzi w a b i, B o h a cze«seziez" (1 8, 1 3.) C zi, kiz w meseze njemer czinja, su sem pschiichli a J ason je jich na hospodu wzak. A czi wschitey napscheejo khezorowym wukazam czinja a
praja, jo jcbtjn drnhi je k ra l: J ^ zu s." ( 1 7, 6. 7.) Pschi tajkich wobskorzo. wanjach druhdh do wobskorzcnoho bijachu a whschnoscj so wo to njestarasche. ( 1 8, 1 7.) Z cyka pak mejesche zjawny skörzbnik swoju n uzu, hdhz dyrbi skörzbu zcstajecz. Tak so F estus za wuschvmaj drapa, a dyrbi w uznacz: W e c b jez ro-- z o m a so m i b y c z z d a, j a t o h o p ö s k a c z a jo h o w in y n j e w o z n a m j e n i c z." (2 5, 2 7.) K dobrej skörzbje sluscheja sw e d k o jo. T ez cji tarn bechu; pschetoz tuottt skazachu m uzow, kiz prajachu, zo su slow a hcinjcnja w ot njoho skyschcli." ( 6, 1 1.),,A stajichu falschnych swedkow, kotsiz dyrbjachu prajicz: tonte czkowjek njepschestawa napschcczo swjatom u m e s te j a z a k o n j e j ryczecz; pschetoz smy joho prajicz skyscheli: zo tam ny J ezu s z N azarcta tcle mesto zniczi a podawizuy pschem en i." (6, 1 5. 1 4.) M n v h e o czezke w iny w u m jetow ach u, kotrez pak dopokazacj njemözachu." (2 5, 7.) W azna wec pschi sudzenju je w n p r a s c h o w a n j o. Najkrötsche waschnjo je pschccy, so z frotfa wopraschccz: hacz tomit tak je? " (7, 1.) A stajichu jej do srjedza a praschachu so: z k a jk cj m o c u abö tu czcjim nijenje staj to czin iloj?" (4, 7.) H izom tehdym chcychu, zo bjez dowvlnvscze westych wyschnoscjnw nichtö wuczicj a dziwy cziuicz njesme. W aschnja d la dyrbi so wvbskorzcnomu dowolicz, zo sme so wuzuacz abo tola zamlowjecz. T o ta njebu tajke zamkowjenjo w kedzbu mete (7, 5 4 ) abo sudnik je ujcwerjeschc, kaz to F Z tu s pokaza, kiz wötse prajesche: T y bkaznisch, P a u le!" ( 2 6, 2 4.) Njcspodobm i rycz wjedjachu z frotfa wobreznycz. W o n i poskuchachu hacz k tom iile slow u ; potom pak pozbehnychu swöj h lö s a wokachu: prjecz z tajkim ze zcmjc; Pschetoz njczastuzi, zo je ziw y! Tak wokachu a mjetachu ze swojej drastu a cziskachu pröch do p ow etra." (2 2, 2 2. 2 3.) W yschschi meschnik A nanias poruczi wokokostcjacym, zo bychu joho na hubu dyrili." (2 3, 2.) H dyz besche tak po dobrym waschnju skörzba a pschepytanjo rjcnje wjedzene, wotsalichu so sudnikojo, zo bychu mjez sobu w u r a d z il i. W uradzow achu mjez sobu a prajachu: schto jeno z tym ile ludzim y czin im y?" (4. 1 5, 1 6.) Z o so wec böte do tuba rozscherika n jeby, chcemy jim pohrozycz, zo njebychu wjacy tue tym le mjcnje k zanomu czkowjekcj poryczeli. (4, 1 7.) Hkowna m ysl a w otpohlad suduikow besche Pak tota najböle ta : B ech u rozm jerzaui a chcychu na to, kak bychu jich m v rili." (5, 3 3.) Z o so sudnikojo nie jeno wot sprawuoscze, ote tez w ot drnhich weckow nawjcdowacz d ach n, je wjacy kröcz naspom ujeue. W v u so tez nadzijesche, zo p j e u j e z y dostauje." ( 2 4, 2 6.) F estu s chcysche Z idam hnadu wopokazacz." (2 5, 9.) W idzesche, zo so to A id am spodoba." ( 1 2, 3.) 8. W s c h e la k e w u s u d z c n j a, k o tr e z so n a k sc h e sc z a u o w d e r j e n a t o «z o w a c z h o d z a. Zawokawschi jich, z a k a z a c h u jim, zo njesmedza cyle uiczo ryczecz abo wuczicz tue Jezusow ym mjenje." (4, 1 8.) Z p o h r o z e u j o m jich puschczichu, dokclz njeuaniakachu, kak bychu jich pokhostali." ( 4, 2 1.) D a ch n jich schwikacz a zakazachu jim, zo njcsmcdza cyle uiczo tue Jezuscw ym mjenje ry-
21 czech." (5, 4 0.) H d y z bechu w ot J a s o n a a druhich dosczczinjenjo (kaution) d östa li, puschchchu jich." ( 1 7, 9.) W yschnoscz dasche jim d r a s tu r o z - to r h n y c ^ a jich z p r u t a m i schwikacz." (1 6, 2 2.) W u s to r k a c h u joho z m esta." (7, 5 7.) J a r a w itane khostanjo besche j a s t w o, kotrez chcemy sebi blize wobhladacz. W ulke mnohoscz ludu joho sc^ehvwasche a wotasche: sköncuj joho." (2 1, 3 6.) H d yz bechu jich z wjele razam i schwikacz bat, pöslachu jich do jastw a." (1 6, 2 3.) Jastw jencej poruczichu, zo by jich pilnje strazow at." (2 1, 3 6.) H dyz besche tön tajku poruczrwscz döstat, pöska jich do najhtubschoho jastw a a zwjaza jim nohi dv ktüdy." ( 1 6, 2 4.) W osta ji P a w o ta we jastwje hacz na druhe leto." (2 4, 2 7.) A le hischcze druhe sredki su naspomnjene, kotrez hako poslednje tr e ffe pom - haja, hdyz druhe njeskutkowachu. Kam jenjowachu Schczepana." (7, 5 7. 5 8.) Jakuba w ön z mjeczom m o ri." (1 2, 2.) W tam nym czasu nasta wulke psche«sczehanjo cyrkwjc." (8, 1.) T ez to je nam powjedane, schto sebi sudnikojo po sudzenju praja, hdyz su sami mjez sobu: H dyz bechu w oteschli, ryczachu mjez sobu a prajachu: t ö n te c z to w je k n j e j e n ic z o j c z i n i l, sch to z b y sm jercz a b o ja s t w o z a s t u z it o." (2 6, 3 1.) 9. Naspomnic^ hödno je tez to, schtoz sebi d o b r i lu d z ic z k o j o pschi wschech tychle wecach pschi sebi m y s la c h u a p s c h e ja c h u, a kak je wscho k dobromu köucej pschischto. Z a w e r n o, tonte czlowjek je zarazer, dokelz joho wjeczenjo pschi ziwjenju njewostaji, potom hacz je morju wuczeknyk." (2 8, 4.) A tooni w o- czakowachu, zo w ön zezac^cka a nahte padrywschi wum rje." ( 2 8, 6.) W schitcy rozpjerschichu so po krajinach." (8, 8.) K khezorej so w o la m." ( 2 5, 1 1.) Spraw n osc^ khezora besche poslcdni wuczek; ale japo«schtotske stawizny nam njepowjedaja, schto je khezor za kschesczanow sprawnoho czinit.? f Kanonikus E m il Heine. S o b o tu, 1 8. januara, rano 6. hodzinje wum rje we Drezdzanach Po dokhej a crezkej khorosczi swerny dzelaczer we wötcnej w inicy B o z e j, wysokodostojny knjez E m i l H e i n e, zastuzbny kralowski dw örsli p red a r, a kanonikus tachanstwa we Budyschiuje. Njebohi narodzi so 2 4. julija 1 8 0 6 we D rezdzanach. J eh o macz, rvdzena Francozowka, woczahny swoje dzeczi we bohabojosczi a poboznosczi a zapolozi tak we jich wutrobach dno k rjanym kschesczanskim poczinkam, Pschez kotrez so wosebje njeboji dwvrski predar we ziwjenju wuznamjenjeschc. P ren ju w edow - sku dzetawoscz bofta we Drezdzanach, a po z wulkej khwalbu we P ra zy dokonjanych filosvfiskich a theologiskich schtudijach bu we lecze 1 8 3 1, 2 4. oktobra I meschnikej swjeczeny, a skutkowasche najprjedy 4 leta we Freibergu hako farski adm inistrator a w o t 1 8 3 5 hacz 1 8 3 7 hako kralowski kaptan we Lipsku. R jany dar, k ryczniwosch procowasche won pschez njewobstajnu piluoscz k wosebitcj wustojnosczi
22 wudospolnich a zo be so jomu to radzilo, pokaza joho p ow olanjo we lecze 1 8 3 7 I zastupnvmu dwörskomu predarjej pschi kralowskej cyrkwi we Drezdzanach. a hdzyz bu dwörski predar knj. J osef D ittrich k japoschtolskcmu vikarej pom jenowany a k tachantej we Budyschinje w uzw oleny, bu E m il H eine k dwörskomu predarjej pozböhnjeny. Pschez 3 3 let z cyla skutkowasche won na tutym w azn ym mescze a doby sebi powschitkomu czescz a luboscz. Kralowskej majestosczi darischtej jemu swoju wosebitu doweru, k swojom u spowjednikej sebi joho w uzw olo. T ez rjane zjawne dopokazy pschizpoznacza zaskuzbow buch» jom u wudzclene. T achanstw o swj. P e tr a we Budyschinje w uzw oli jeho kanonikcj, a kral czesczesche joho pschez ryczerski kschis zasluzbnoho r>adu. W e vikariacze be w on w ot leta 1 8 5 9 druhi a w ot leta 1 8 6 4 preni biskopowy radziczel we herbskich krajach. Nekotre leta be njeboji dwörski predar hizom khorwaty. mözesche Pak tola swoju skuzbu zastacz hacz do nazym ja leta 1 8 7 1. Lonsche naleto pytosche Pomoc a polozenjo we kupjelach M a r ie n o a d, ua zapoczatku junija Pak wröczi so straschnje khory dom oj, a w ot toho czasa jow mejesche w on wjele czerpjecz, tat zo be jomu smjerc^ we prawdze w um ozenjo z dvla sylzow. J eh o czelo bu pöndzele 2 7. januara popokdnju do klina zemje wotpoczinkej pvlozene. H naduy knj. biskop. sam mejesche pohrjeb, kaz tez hnujom nu pohrjebnu rycz, we kotrejz w on na njeboho hako swernoho meschnika, ryczniwoho predarja a luboscziwoho czlowjeka z rjan ym i skowami spominasche. Wysche drezdzanskoho duchownslwa pschewodzesche joho wysodostojny knj. senior tachanstwa z Budyschina a knjez superior a farar z Lipska. Kralowskej majestosczi a kralowske knjejstwa bechu pschez swojich najwyschschich zastojnikow zastupjene. W utka czroda pschcwodzcri ze wschech powokanjow wopokaza njebohomu poslenju czescz a luboscz. B ö h daj jom u weczne m yto, a joho duschi njcch swecji weczne sw etlo.! Nowinki a powjescze. 3 drezdzanskeje d iö cesy. Z D r e z d Z a n. Kaz je zn ate, wobsteji we Drezdzanach b r a t st w o k w e c z n o m u c z e s c z e n ju n a j s w j e c ^ is c h o h o s a k r a m e n ta w o t t a r j a a k p o d - p j c r a n j u khudych c y r k w jo w." S ob u staw y bratstw a m aja le'tnje Po swojim spodobauju m a ln jakmoznu pschinjescz a mesacznje so hodzinu dokho najswjeczischomu sakramentej m odlicz. J a lm o z m a kaz tez druhe d a r y, nakozuja so k zastaranju khudych cyrkwjow z pschistojnymi param entam i a schatami a druhim i nuznym i w ecam i. 9. jan uara mejesche wubjerk bratstwa letsa swoju prenju zhrom adziznu, we kotrejz bechu dzakowne lifty z wschelakich m estow, do kotrychz bechu so w e zandzcnym lecze dary slali, czitane. Tajke listy bechu mjez druhim i tez z R adw orja, R a lb ic, W o tr o w a, z Sche'rachowa, Lubja atd. S o b u sta w o w m a bratstw o hacz d otal 4 8 8, wysche D rezdzan a Lipska su tez Luziscy katholikojo derje na nim wvbdzelcni. Zhotow anjo spomujcnych cyrkwinskich wecow ftanje so darm o w ot knjenjow we Drezdzanach. R jane bratstwo zastuzi sebi rozscherjenjo. 3 D r e z d z a n. S ch u ljk i zakvn, kiz so tak dokho pschihvtowasche a tez
28 w ot fom oroto ftoebomicje wurabjowasche, je netto bokonjany. W e wschelakich jara waznych wecach Pak njemözesche so wjetschina druheje komory z prenej komoru, kiz postajenja knjezerstwa p ob p jera, wujebnacj. T o la Pak njewuczini wjetschina komory d w e tsecjinje h to so w, kiz su trĕbne, zo bychu so jich nam jety k zako«njej pojbehnyli. W e tutym padze m a knjezerstwo praw o po krajnej w ustawje we pschezjednvsczi z prenjej komoru jakon jawjescj. H acj budje so to je schulskim zakonjom we prawdze ftacj, njejo hischcje Weste. H dy by soffst lu d we zakonju rozsubjicj sm el, njeby wescji liberaluej wjetschinjc pschihtosowat, ale so ja knjezerstwo a prenju komoru w u p rajil. Luziscy japoslancojo j khwalobnym wu» w jacjom kublerja S tr a u ch a (K e rfa ), htosowachu wfchitcy j liberaluej wjctschinu, tez B e e g, kiz m a wulki bjel katholskich h losow. H dyz so schulski jakon zawjebje, rozwuczi kath. P osot brobnischo we tutej waznej wecy. 3 w u k r a j a. P r u s k a. Knjezerstwo bze na nastupjenym pncju pocjischcjowanja cyrkwje stajnje b a le: buchowni hako bohlabowarjo schulom so w otsabjeja, sobustawy du«chownych rjabow so je schulow w ustorkuja, jcsuitojo so j wotcnoho kraja a z wotcnoho bomy wupokazuja. P r u s k a. Biskvp M a r tin j P ab erb orna je knjezerstwu bjej wscheje bojoscje w ojjew il, jo chce w on kralcj batu pschisahu hacz do smjercze swernje bjerjecj, zo Pak bubje runje ta t swernje pschisahu. kiz je cyrkwi c jin it, bopjetnicj, a tat jemu runje tuta pschisahu zakaja, netto pschepolozene cyrkwinske jafonje roobfebj«bowacj, njcch su tez schtrasy, kiz so na jich pschestupjenjo postaja, tat surow e kaz chcejbja. P r u sk a. Najwyschscha evangelska buchowna wyschnoscj. O bcrkirchcnrath" m jenow ana, je tez wopomnjenske Pismo we nastupanju nowych cyrkwinskich kajnjow na bruhu komoru pruskoho sejma poskala, we kotrymz so pscheb nalozenjom tarn» nych zakonjow na evangelsku cyrbj w obara. R a k u s k e khezorstwo. Nemskocentralistiska strona je poslcni trum s w u- hrala, m inisterstwo chce w netczischej krajnej rabje (rajchsracje) now y w ölb n y jakon ja naw jeczornu" polojcu khezvrstwa (cisleithansku) pschebpotozicj. P o tym le ja«konju m a so jaklabny ja k on, kiz je khezor w oftobru 1 8 6 0 hizo bat a wjacy kröcj wobkrucjil, pschcmenicj, schtoz w ölb y bo rajchstaga nastupa; botal wujwolachu so mjcnujcy japöstancy bo rajchsrata w ot sejmow, schtoz jich samostatnoscji pschi«sluschesche, ale netto m aja so sejmy wobencj a tam ni japöstancy byrbja so bireftnje wujwolecz Po wofrjesach, kiz su kumschtnje, ale jara njesprawnje tw orjcne. W o«sebje su kraje, hbjez njenemske luby bybla. wo wjacy japöstancow pschikrötschene, hlschcje böte pak rölniske a wjesne wobyblerstwo, kiz m a Pschccjiwo meschcjanstwu mjenje japöstancow. D u z by nemskocentraliska strona Po tajkim jakonju wjeischinu dostala. T oh ob la njeje zabyn bjiro, zo so luby khezvrstwa j w uw zacjom tam neje Po liczbje snabneje strony möcnje jbehaja pschccjiwo ministerskomu namjetej. Po«lacy a S lo w je n c o jo, kiz hischcje w rajchstagu sybaja, pönbja j njoho, hbyz so ton namjet na rajchstagu wojjewi. Czechojo w Czechach a M orawskej Pak pod-
24 pisuja Po statysacach zjawne pröstwy na khezvra samoho, w kotrychz na njesprawnosc; tam noho nowoho zakonja pokazuja. Tcz su na wschech stronach ludowc zhromadzizuy pschipowjcdzcne. ydzcz so resolncija (wobzanknjcnjo) wo tcj naleznosczi stanje. Njcch pak policajiiw o a ininistcrstwo tajke pröstwy a zyromadzizny pschecziwo wobstcjacomu prawcj zakazujc, kaz chce, khezor zhoni tola zmyslenjo swojich ludow a so nasskcrje hischcze w praw ym czasu dopom ni. Z najwjenscha jc khezor roöiv danjo jom u podlykowany nanijel zakonja psched wotjezdom do Peschta wotstorczif a tez najnowische pvwjcsc;e praja, zo m iniste, stwo wec zasy kusk Po sw ojim waschnjn porjcdzi" a nanajhörje budze namjct na küncu rajchstaga konunissiji pschcpodaty a tak yacz na pschlchodny rajchsiag nazymu wotstorczeny a bjez tym czasom so nöichtozknti k zatitanju prawa stanje. H. H. Naleznoscze towarstwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : H. 8 3. SDřifł. W a w rij z J a w o r y ; 101. m a' rekacz: H a n a H a n to w a z R a tw o r j a ; 1 1 0. I. S c h o tta z Kaschec; 111. Ja k u b R ynczka z K a schec; 112. Ja k u b S tr a n c z A n n e ; 1 1 3. M. B ö h m e z W o tro w a ; 1 1 4. J u r i s Pjech z Sirjepec; 1 1 5. K o rla N ow ak z K h an ec; 1 1 6. Ja k u b S y m a n k z W o tr m a; 1 1 7. Ja k u b S m o f a z K aschec; 1 1 8. P e tr S m o f a z W o tro w a ; 1 1 9. 1 2 8. j K hrö sczic: P tic k a f P ö z c r, J a k u b Z arjen k, J u r is H c rrm a n n, M ic h a f N o w o tn y, M ic h a f S e rb in, B ta r i j a W eukow a, H a u a B ru sc y n a, H a n z a H errm a n ec, w uczer J a k. Pjetasch, tapfern J a k. S c h o tta ; 1 2 9. P e tr Pjech z C zasec; 1 3 0. R o z a lia W eiß z W orklec; 1 3 1. M. G law sch z W o rk lec; 1 3 2. M ik f. D u czm an j W u d w o rja ; 1 3 3. M ikk. H ennig j S m jeczlec; 1 3 1. J a n D elenka z W u to fczic; 1 3 5. D kichaf Pjeczka z B a n e c ; 1 3 6. P e tr K ra w z a z N o w. J a s e n c y ; 1 3 7. M ic h a i Haschka z S u lsch e c; 1 3 8. Ja k u b N yncz z C zo rn ec; 1 3 9. B kadlena W a ld z in a z C z o rn e c ; 1 4 0. Ja k u b B e r z L kbonja; 1 4 1. I. Leschawa z P ra w o c z ic ; 1 4 2. J a k. G ro ß z N u k n icy ; 1 4 3. M ic h a f J a n k a z J a s e n c y ; 1 4 4. LKadleua K aschporow a z B aczona. (Pschichodnje dale. N a leto 1 8 7 2 doptaczichu: kk. 4 3 8. Ja k u b S ch w ejd a z N a lb ic ; 4 3 9. M ic h a f C zornak j K onjec; 4 4 0. Ja k u b C zornak z K o n jec; 4 4 1. M iktaw sch S c h o fta z K onjec; 4 4 2. Nkiktawsch Rocho ze S c h u n o w a ; 4 4 3. J a n R ächet ze S c h u u o w a ; 4 4 4. W orschka Schipschikec ze S c h u n o w a ; 4 4 5. w uczer K leiber ze S c h u n o w a ; 4 4 6. M ik f. C zornak z K h a so w a ; 4 4 7. J a n L ehm an z B o ra n e c ; 4 4 8. M a r i j a S m o lic z B r o n ja ; 4 4 9. M. H. z K.; 4 5 0. N ta r ija B jarschec z K h eln a; 4 5 1. M ic k a t M a rk z Z rz e rje ; 4 5 2. J u r i s P e trje u c z Z k z e rje ; 4 5 3. A ugusta Z u ro w a z Z d zerje. (Pschich. dale.) N a lecze 1 8 7 1 a 1 8 7 0 : I. P. z R. D o b ro w ö ln e dary za tow arstw o: direkter H. B lu m e n tritt 1 5 n s l.; I. S m o ta z Kaschec 1 5 n sl.; J a k. R y n cz z B a czo n a 10 n s l.; J a k. G ro ß z N uknicy 5 n sl.; S. 4 n sl.; S c h. z M. 2 'A n sl.; H. M. z D z. 5 n sl.; H. B. 2 % n sl.; H. B. z R. 5 nsl. D ary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czeiczi B ozej a k spom ozenju duschow su dale w o p ro w a li: W o t nekotrych dobroczerkow z B udyschina 5 t c t. ; jedyn kubier pschez m fynka W a w rik a 2 5 to leri. H ro m ad ze: 6 3 3 8 toi. 2 nsl. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.
JEuclom ij c 5 c i f o p i s w n ^ a w a n y to o t to w a r s tw a S S. C y r illa a M e t h o d a w B n d y s c h ln s e. R e d a k t o r : Jurij Łusćanski. Čisło 4. 15. februara 1873. L ĕtn ik II. N ow e hnadowne mesto swjateje knjezny M arije we Lonrdes. B ö h m a tysacore sredki a pucze k wudzelenju swojich hnadow. W este mestna pak swedcza wo joho wosebitej dobrocsiwosezi. S ta w iz n y wsche'ch czasow nam to dopokazaja. Czohodla scbi B ö h runje te abo druhe wosebite mesto k wopokazanju swojeje mitoscze w u z w o li, za tym so m y praschec^ n im a m y, joho rady su za n a s njewusledzomne. K woscbitcj wudzelercy swosich dobrotow postaji wschohomöcnt) husto najswjcczischu knjeznu M a riju. M o n a dzen je nam najwosobnischu hnadu B o z u, zböjnika sweta pschinjesta; w ona, macz bözskeje hnady, wuprosy nam tak tez druhe wosobne hnady. S ta w iz n y a weste podawki, kiz rozom ny czlowjek precz njcmöse, pokazuja pak n am tez w e wschitkich krajinach mĕftna, na kotrychz wudzclerka B ozeje hnady na spodziwne waschnjo pröstwy czkowjekow wuslyscha a jim wosebite dobroty pschiwobroczesche. Tajke m estna mjenuja so h n ad ow n e mesta swjateje knjezny M a rije. Tajke hnodowne mestna namakaju so skoro we közdym kraju, kiz m a kschesczanskich wobydlerjow. Nekotre z nich su wuzna«mjcne pschcz hnadowne swjcczatka najswjeczischeje knjezny, kiz so tarn khowaju, kaz Loretto w e Jtalsk ej, Einsiedeln we Schwajcarskej, Krupka we Cseskej, R ö za n t we Luzicy. T o la njesmje sebi tu nichtö m y slicz, hako by tajke hnadowne swjecsatko same tta sebi tajku wyschschu m ćc m e lo, n e, B ö h wopokazuje we swojej dobrocjiwej wschohomocy tam nym, kiz ze ziwej w ern a krutej nadziju we swjecsu pschedstajcnu swjatu knjeznu poboznje czescza a we zastupnu pröstw u proscha, swoje wosebite hnady. D r u h e hnadowne mestna nastachu pschez wozjewjenjo najswje- c^ischc knjezny, kaz La S a le tte we Francözskej, abo P h ilip p sd o rf we Czeskej. W osebitu kedzbnoscz doby pak sebi we naschim czasn tez hnadow ne mösto we jnznej Franeözikej pschi mestaczkn Lourdcs (wnpraj Lnrd), na kotrez so tez we P asole
26 tvjackröcz spominasche. S ta w izn u joho nastacza chcu po w ot skawnoho spisowaczela Albana S t o lz a wudatcj broznrcy c\itavjam P ö sla powjedacz. L o u rre s je meft>ic;fo roe biecrfp T a r b e s, rtjetalofo w ot pom jezow e d ip o n iife je. W e tutijm m e fta q fu be Ibubt) bjevfa c,e i ziw y ; joho najstarscha bzowka, B e rn y rc in a z m jenem, 14 lei fta ra, pafejdje ja m idie tu; ftjleb wowcu poln buroro. W e lecje i 8 5 8 m jaid itej ju ftarfdiej domoj, zo bt)fd)tej ju k pvenjcm u fm jatoiuu w o p raw jen jn pfd)i= hotow acz b a to j, b.ecje, niölicjfe a ftabe po sw ojim czele, njebe tez po buchn bohacze tto b b aijen e. C chiw ortk psched postnicam i njem ejesdie sw öjba khuboho b^eřac^erja ant b rjem a, zo by febt rcobjep zw aricz ln o b ta. 'D řacj p o jta ta f b je c jt, zo bychn drjew o z b e ra li, tsi tzed-u psdieb mestaczko k recy a potom vsd)ez möst k wysckej s k a te, we kotrejz bed)u n efetre proznjency (H o h le n ), jen a wpsche druheje. D w e bzesczi, befd)tej hizom be prebka schtoj a m ałe walczki brjeroa n a jb e ra fo j. N a bebe wibzi B e rn h a rb in a pschi pröznjency w e skate spobziw nje rja n u zonsku, roobbatu w ot jasnyd) p ru h o w. B e ru n je psdzipotbnjn, ale njebjo poczehnzene. W o n a m ijefd)e boihu brastu, b e tn kaz fne, kiz be psd)i)-asana z inödrpm b an tem, kotrohoz fönet) skoro haez k zemi bosahachu. Z jeje htow y wisasd)e bett) schlewjer, kiz tez ram jen ja pschikry. T u te spobziwne w ozjew jenjo w u h lab ajo, p abny bzeczo w uströzane n a sw oje fetena, w za khelse ro z a rije, a d-eysche febi sw jatt) ksdtiz czinicz, te la w erte tschepotascke, ta f zo tuet) k czotej pschinjescz njemözesche. D u z czinjejche zonska sam a sw j. kschiz, a netto psckesta strach bzescza. W o n e so bziw a a njew e niczo b rühe czinicz, haez schtoz be w sd)ebnje czinicz zw nczena, ro zarije spewacz. H byz be B e rn h a rb in a w e rn, W ötcze nasch, a S tr o w a ft) M a r ija w n s p e w a ta, a k w obzanknjenjn skowa p r a jita : Czescz bubz B o h n w otcej a synej a buchej frn ja to m u, tu so nahte w oztew jenjo z h u b i, kaz hbyz swĕczka hasnje. ^ v B e rn h a rb in a khw ata n jem en ta k ta in n y m a j b zesczo m aj, kiz besd)tej bäte brjew o z b erato j a prasd)esche so je ju : N jejstej niczo w ib z a to j? " Dzesczi prajesd>taj: N e, sy snabz ty schto w ib z a ta? " N a jp rjc b y so B e rn h a rb in a ani pow jebacz njewerjesche, a hakte po wsd)etakich prasdtenjach w o lm to w i: J a sym jenu b ete zbrasczenn knjeni w ib zata " a powjebasche potom wsd)itko. H byz bzeczi bom oj pschiübzechn, pow jebasche m tobfa so tra M a r i j a wschitko ma= czeri. T n ta netto wnpraschow asche so B e rn h a rb in n sam a a styscha lefatne. M a cz ji prajesche: T o je so lebt jene nesdito z b ak o, a ja tebi z a k a z a m, k tam nej skate khobzicz." N a ty m zrnbzi so B e rn h a rb in a, boketz mejesche w utkn zavoscz, ta m n u krasnn knjeni ja «w ohtabacz. N jebzetn be rja n e w jebro, buz zabasche febt B e rn h a rb in a w ot brnhich bzeczi, zo byd>n febt w ot m aczerje bowotnoscz w u p ro sy li, zo m oza k tam n ej skate t)icj. P o b o th im a w jele proschenjn bow oti to m acz tez, a bzeczi bjedut hromabze n ajp rjeb y bo cyrkw je, zo bychn so tam m obtili, a febt tez frojeqenu w obn bo schkletrczki w zali, boketz tam nej bzesczi prajeschtaj, snabz moze to tez nesd)to zto bycz, a B e rn h a rb in a byrbjesche tohobla ze swjeczenej w obu p o k rjep icz, potom b y rb i so to zhnbicz, jetizo w o t B o h a njepsd)inbze. Hbyz ta f skate pschiübzechn, njew ibzachn niczo. B e rn h a rb in a p rajesd ie: C hcem y ro zarije spew acz." W o n e poklaknydzu hrom abze n a zem jn, a zapoczachn spewacz. N a bebe zaw o ta B e rn h a r b in a : H tejcze, tu w o n a je." D rn h e niczo njew ibzachn; B e rn h a rb in a pokrjepi ze sw>ecztnej w obu pschecziwo wozjew jen jn, tu stnpasdze zonska, so btyschczo we rjanosczi a pscheczelnosczi bo prebka n a krom n proznjency. B e rn h a rb in a poklakny zas a spewasche rozow e bäte H byz be jon skonczita, zhnbi so froette w ozjew jenjo. D rn h e bzeczi, kiz niczo wibzeli njebychn, haez njem erne w obliczo sich tow arschki, bojad)n so, ta f zo p ra ja d z n : M y tam njecham y w jae hicz." Psdzez pow jebanjo _ bzeczi bu wee khetse z n a ta ; ^ w osobnje pow jebachu nizcy lubzo w e njej! Nekotsi bo n jej w erjadzu, brnzy nie, tseczi so jej sm ejad)n, a zas brn zy k n i wjele pschistajachn. W osobnischi meschczenjo mejachu Pak cy tn wec za htnposcz, wo
27 kotrejz atii ryczecz hödnje njebe. T ez starschej holezki njemysleschtej drje s e b i, zo je duschne dzeezo th ä te, ale zo je so ji neschto zdato. P o p je ln u srjedu dzeschtej bto aj poboznej eztowjekej z B e rn h a rd in u k skate. B e r n h ard in a tu zas poklakny a spewasche rözow e; n a dvbo roona z a w o ta, w u h la d a sw ettosez, styschi frocje m jeno a to ib ji spodziw nje rja n u knjeznu zas roe pröznjeney stojo, tam nej rw e zönskej tez nelko poklaknyschtej, zasweezischtaj sw oju swjeezenu swĕezku, a kazaschtaj B e rn h a rb in je, so prascheez, schto w ozjew jenjo je, a schto chee A spoeziw na knjezna prajesche: P schinez dwe njedzele za sobu, közdy dze«fern." P o to m w röezi so bo pröznjeney, swettosez be hischeze krötki ezas widzeez. S o ro z e m i, zo dzeezo sw ojim aj starschim aj, tam nej dwe zönskej sw ojim znatym eyty podawk pow jedeschtej, a dokelz be krötki ezas potym herm ank w e m estaezku, ta t rozscheri so powjesez w o tym ja r a khetse po eytej wokotnosezi. W jele ftcro litb ji, a njedzelu tysaey pschindzechu k skate, zo bychu holezku, paezerje spew ajo, widzeli. W schelaey sudzachu w e eytej weey tez ja r a wschelako, m udraezkojo prajach u, zo n a njej niezo n je jc, haez p sw iw e ra, kiz chee tam n y dzekaezer abo duchownstwo k sw ojom u w uzitku trjebaez. A kak je so duchownstwo pschi tym zadzerzalo? C y le ro zo m n je; w one n a zapoezatku niezo w e w eey n je p ra ji. F a r a r m efta, kruty a hödny duchow ny, zakaza swojim pom öenym duchownym tez skate khodziez; duchowni n im aja so n a tym wobdzeliez, dönz dopokazane n je jc, zo wee w ot B o h a pschinoze, abo zo je nekajke zdaezo. T ez biskop diöeesy zakaza duchow ustw ej, so bo weey mescheez. N jedzelu 21. fe b ru a ra be so hizcm psched siönea skhadzenjom w jae tysae ludzi psched proznjene-u zhrom adzito. T onkroez pschewodzesche maez holezku, kiz psched proznjeneu poklakny a frocje paezerje spewaez zapoezinasche. N a dobo be w idzeez, zo so jeje w obliezo w e sw ja tej wjesotosezi btyschezi, to cn a w u h lad a zas krasnu zonskn. Z a khwilu pvkaza so n a wobliezu zönskeje wulka bolosez. B e rn h a rd in a so strözi a p ra - schesche so zrudzena, tak zo ji sylzy z woezow kapachu: S c h to tebi je, schto m am ja eziniez?" A zönska w o tm to w i: M o d li so za hrejchnikow /' H aez ru n je ludzo, kiz bechu p sc h ito m n i, niezo w idzeli njebechu, haez jene rozjafnjene wobliezo dzeseza, w erjachu to la n ajw jaey z nich do w ozjew jenja. H dyz be so tesame zhubito, ezischezachu so ludzo k holezey, zo byckm so ju w upraschow ali, to la tu pichindze p o lieaj, potozi sw oju ruku n a jeje ram jen jo a prajesche, zo dyrb i ju p o lieajkommissarej pschiwjesez. T o so sta. C z ro d a ludzi dzesche z njeju. Polieajkom m issar mejesche eyku wee za je b a rstw o, kotrom uz dyrbjesche w ö n köne ezin iez, w ön da sebi najp rjed y wscho p o w je d a e z, potom proeow asche so pschez wschelake w upraschow anja holezku zamoliez. T o la to so jom u njeradzi. B e rn h a rd in a w otm tow jesche psckeey jenaf a z w estosezu, duz ftana kom m issar rozztobjeny n ah le a z a w o ta n a n ju :,,T y tzisch, jelizo hnydom k to m u njestojisch, dam tebje do ktody w otw jesez." H a e z ru n je n aströ zan a, wosta dzeezo pschi tym, schtoz be prjedy w uprajika. C y tu hodzinu d o th o be pschestyschenjo hizom t r ä t e, m oene klepanjo sezini jom u köne, holezeyney n a n zastupi a zadasche sebi sw oju dzowku. Lud stojesche w e wulkej ezrödze psched d u rjem i a ezakasche. K om m issar pak prajescke k n a n e j: B je reze so n a kedzbu, tu ta wee möze w a s do jaftroa pschinjesez, ja cheu tönkröez holezku hischeze pusckeziez. zakazam Pak nanajkruezischo, zo by hischeze ju n u k pröznjeney schta." H dyz n an netko ze sw ojim dzesczom n a hasu pschindze, p o w ita jej lud z w jesotym psckiw o tan jo m. D okelz be B e rn h a rd in a slu b ita, dw e njedze!i doth o wschednje k pröznjeney pschinez, dzesche tarn w ona tez n a d ru h i dzen z a s, ezröda ludu be tarn hizom zhrom adzena. Hdyz bu w o n a poklakta, a rö z a rije spew aez z a p o e z a ta, pokaza so tez zas spodziwnje tja n a zönska a prajesche: J a m am tebi potajnosez sobudseliez. kotraz je jene za tebje, a kotruz ty nikom u w ozjew iez njesmesch." H dyz be so to stafo, praiesche zön ka b ale: N etko m cja dzowka, dzi k meschnikam a p ra j jim, zo cheu ja na tym le meseze jen«
28 khapatku tw a rje n u m e c i" P o tutych stvw ach njebe niezo tä te widzec^. Ludzo cjischczachu so n e tte k B e rn h a rd in je a praschachu so sn: S c h to je w o n a p r a jita? " B e rn h a rb in a p a l w o tm to w i: J e n e njesm em je prajiez, a d ru h e je za m eschnikow." W o n a dzesche ru n y puez n a fa ru, zo by to p r a jita, schtoz mejesche kazane. A le f a ra r ji krueze w o tm to w i: L udzo, kiz tebi w e rja, m ysla fe b i, zo je so tebi najswjeezischa knjezna w o zjew ita. C zi, kiz ju tam njew idza, w u h la d a ju snadz ju nehdy we njebje-- sa ch ; ty pak, jelizo sy ty th a ta, njew uhladasch ju zeni, ale pschindzesch za to do hole." B e rn h a rd in a prajesche: J a n je w e m, haez je to sw jata knjezna, ale ja sym wozjew jenjo w id zata a styschata, ale motte sebi zada, zo by so wysche skaty eyrkej tm n rifa." P o krötkim rozm yslenju prajesche f a r a r : N a tw oje stow o ja hischeze tw o riez njem ö z u ; ty p ra jisc h, zo je n a krom je pröznjeney dziw i rözow y pjenk, hdzez so zönska w ozjew ja. H dyz so zas pokaze, p ra j j i, zo by w o n a ezernjow y pjenk kezeez dak a; p o to m cheu ja w e rie z " T u te sto w a spodobachu so w osobnje m udraezkam m esta, kiz eyte w ozjew jenjo za jeb aistw o dzerzachu. D ru z y zas w oezakow achu, zo ezernjow y f e it, haez ru n je häkle be fe b ru a r wĕsezi zakezeje. N a d ru h i dzen zhrom adzi so znow a w ulka ezröba lubtt, wokoto p rö zn jen ey, w eriw i a njew eriw i. Pschi stönea skhabzenju pschindze B e rn h a r d in a, poklakny n a sw oje mesto, hako by tu cyle sam a b y ta, a w uezahny sw bj rćjcm c. J e d y n zastojnik, kiz be pschi pschesiyschenju B e rn h a rd in y pschez polieajkom n.issara pschitomny bt)f, a cy lu mec za htuposez dzerzat, stupi eziseze k ni, zo by ju berje wobkedzdow at. T ö n sam y powjedasche pozdzischo: H d y z be B e rn b a rd in a paezerje spewaez zapoezata, sweezesche so jeje wöezko spodziw nje, jeje pschekrasnjene wobliezv widzo, zhubi so m oja n je w e r a, ja bech pscheswedezeny, zo b y rb i tam neschto pscheznatnrske b y e z, hdzez jeje wöezko hlabasche. B e rn h a rd in a be jandzelej pobobna, p o tn a poboznoseze a wjesotoseze. W schitey, kiz ju w idzachu, bechu h n u ezi." A le rözow y pjenk w osta bjez to p jen o w, kaz prjeby. B e rn h a rb in a dzesche potom zas n a f a ru a pow jedasche, zo je spobziw nu zönsku zas w id zata, njejo pak we n astu p an ju rözow oho pjenka zane w o tm to w jen jo dostata. Z önska so wusmewkny a prajesche tsikröez za sobu sto w a : P o k u ta, p o k u ta, p o k u ta; potom je m i hischeze potajnosez p ra jila, kiz jene m i ptaezi. N a z a jtra be tam zas w jele lu d u, haezru n je so zadany bziw stat njebe. H dyz B e rn h a rb in a poklakny, sezehowasche w jele jeje pschiktad. Z önska so zas p o la z a, a hdyz be B e rn h a rb in je tseezu potajnosez z je w ita, prajesche bäte P i j a m yj so we kuzole." N ihdze pak njebe kuzot k w idzenju. Zönska pokazowasche n a p ra w u ström t p rö znjeney. B e rn h a rb in a suwasche so tam n a kolenach, njen am ak a Pak niezo haez suchn zem ju. W o n a w u ry z rukom aj jam iezku, snadz tak w ulku kaz nopaschk a hlej tu puzolesche so w oda pom atku a n ajp rjeb y ze pjerschezu m eschana, bezesche najp rjeb y ezenko kaz nitka Po skate bete, btt pozdzischo sylnischa, tak syln a kaz ruka. N a d n ju, n a kotrym z kuzot so pokaza, be so ru n je sezenjo w o stubni S ilo e ezit a t o, zo bu közdy tam w u stro w jen y, kiz n a jp re n i do njeje pschindze. Z a krötki ezas rozscheri so, zo w oda tam noho spodziw nje nastatoho kuzota khorych w ustrow ja. Je n o m u skatarjej bu psched 20 letam i pschi tselenju kam jeni p raw e woezko tak wobschkodzene, zo pschez nje niezo w jae njewidzesche. W ö n da sebi w odu pschinjesez z tam noho kuzota, myjesche z njej sw oje khore wöezko, a z wjesotosezn z a w o ta : J a zas w id zu." S k o ro Po tym zetyka sw ojoho lekarja a prajesche k n jo m u : K njeze, ja sym n a sw oje wöezko zas stro w y." Lekar prajesche: T o je njem özne." S k a t a r pak prajesche: m je njejo le k a r, ale najswjeezischa knjezna w u stro w ita." L ekar, kiz to weriez njechasche, w za sw oje knizki, a n ap isa neschto do nich, zapschimny jo m u lerne wöezko, a prajesche jom u, zo b y rb i ezitaez, schtoz n a p ap jerje stoji. B u rie tte tak rekasche m uz, ezitasche lohey ze sw ojim prjeby w oslepjenym w öezkom : B u rie tte nta m ja d ro ( S t a a r ) a njepschindze zeni k w id zen ju." Lekar so dziw ajo prajesche: zo je so tu te w u stro w je n jo jeno pschez bziw staez m o h to. A le tez druzy döstachu pschez paezerje a natozenjo wody zas strow otu. (Pschich. dale.)
29 Nowinki a powjescze. A drezdzanskeje d iö cesh. Z D r e z d ^ a n. Z andzeny tydzen be lu b ow an a kralow na A m a lia straschnje zkhorjeka. Pschi jeje wysokich letach mözesche so jcdyn za ziwjcnjo bojecj. L ola B o h u dzak, khoroscz je so k lepschomu wobroczika, a dospokne wnstrowjenjo so börzy zas nadzija. Z D r e z d j a n. N o w y schulski zakon njejo so hischcze wozjew il. W uczerjo we wschech dzelow kraja, sag slyschim y, tez we katholskich S erbach podpisnja Pröstwu n a kultusm inistra D r. Gerber«we wozjewjenjo a zawjed^cnjo nowvho waznoho zakonja. 3 w u kraja. P r u s k a. Z o bychu so now e cyrkwinske zakonje we P ruskej, po kotiychz zmeje swetna wyschnoscz najwaznische znutskomne cyrkwinske naleznoscze ijadow acz, zawjcscz m ohle, dyrbjesche so pruska w ustaw a (V erfassung) pschenieiiicz. P ja tn aty a w osyinnaty artikel krajneje wustaw y zaruczischtej cyrkwi praw o, swoje naleznoscze Po swojich kaznjach rjadow acz, za woczehnjeniv a schtudowanjo dnchownstwa so sama staracz, a wupröznjene duchowne mesta tez sam a zas wobsadzecz. P od zakitcm tutej artiklow, kiz cyrkwi zane p rivilegije abo woscbite swobody njcwudzclitej, ale ji jeno to dow olitej, schtoz ji sluscha, bcschtej swetna a duchowna wyschnoscz mjcz sobu we pschezjednosczi, staw y katholskcje a luthcrskeje cyrkwje mjez sobu najböte we merje, a to runje pschinoschowasche k wobkruczenju pruskoho stata. T o la nftfo su wjedzerjo stata pucze nastupili, kiz njcbudza zamlowic^ m öc, hdyz zakonje, kiz su so hako dvbre a spomozne w opvkazali, bjez wschitleje sprawneje w iny, zaczisnu a now e zawjcscz so pröcn ja, kotrez we sebi tat wjcle w iny a stajnu pschi«leznosc^ k njespokojnosczi a k njepschczjcdnosczi zdzerza. Z tutym i zakonjcmi zpscheczeli drje sebi knjezerstwo moctm a Po cylej Nemskej rozscherjenu stronu liberalnych, tola we swojim czasu wobroczi tasam a swoje brönje pschecziwo knjezerstwu, dokclz liberalna strona njeznaje dzaka. 4. februara bcschtej dw aj artiklaj krajneje wustawy w ot wjetschiny druheje pschemenjenej pschiwzatej, ta t zo netto cyrkej a jeje naleznoscze pod dohladom stata, t. r. swetnoho knjezerstwa stoja, a tcsame tez schtudowanjo a postajenjo a tez wotsadzenjo cyrkwinskich zastojnikow a sluzownikow rjaduje. Wschech sprawnje smyslenych dyrbjesche bolecz, hdyz muzojo kaz W in d t- horst, bratraj Reichcnspergeraj, M alinckrodt, skawny G eilach, S tr o sse r, podarm o tejko tat waznych w inow pschecjiwo pschcmenjenju trajneje w ustaw y we dothich w u - bernje pschednjesenych ryczach pschinjesechu. Knjezerstwo je netto tez we cyrkwi wschohvmöcnc, a wesczi bud^e kultusm inister Falk tez wschelake now e cyrkwinske kaznje we krötkim czasu dawacz; pschedcwschim drje pak to la budje hladacz a zho-- nicz chcycz, schto z netto pschcdpokozenymi tsjom i zakonjcmi, kotrez druha komora snad^ z m akym i pschemenjenjcmi za dvbre spoznaje, dosahnje. P r u sk a. P ru scy biskopja su wopomnjenske pismo statnom u ministerijej w otpöstali, w e kotrymz woni w ob zaruja, zo je knjezerstwo pschecziwo dotal pka- ^zoninym zakonjam bjez w uradjenja z cyrkwinskej wyschnoscz» nowe cyrkej nastupace
30 zakonje sejmej k pschiwzac^u pschedpokoziko. W e pismje biskopja zamkowjeja z w azn ym i toinomt jebnotliroe praw a cyrkwje, kotrez nome zakonje ra n ja, zamkowjeja duchownstwo a nelsische waschnjo joho schtudowanja pschecziwo wschelakim porofam, kotrez fu so jom u abo w ot m inistra abo root nekotrych zapostancow czinili. Pschedpolozcne zakonje ranja a znicza runje najwosobnische praw a katholskeje cyrkwje a jeje b iskop ow, p ra w a, bjez kotrychz biskopja swoje winowatoscze dopjelnicz njczamoza." H dyz je so to dale dopokazalo, wobkruczeja biskopja d ale: N i c z o njebudze n a s wottraschicz, czistotu w e r y. wobstaczo a zarjadowanjo cyrkwje pschez cyrkwinske kaznje pschcdpisane sredki zamkowjecz a zdzerzecz, a sköncza kak wazne pismo z stow am i: biskopja, duchownstwo a katholski lu d, njejsu krajej a khezorstwej straschni, njejsu njcznjcsliwi, njezprawni, pschecziwo druhow eriw ym njepschcczelni. Njezadaja sebi niczo nutrnischo, hacz ze wschilkimi we werje ziw i bycj. J e n o jene sebi zadaja, zo je jim dow olene, po swojej w erje, we kotrejez wernosczi su pscheswedczcni, we merjc a pokoju ziw i bycz, zo so wobstaczo sich naboznistwa a cyrkwje a swobodnoscz jich swedomja njepschim a, a w oni su h vtow i, swoju swobvdnoscz, tez najmjcnsche swojich cprkwinskich p raw ow bjez bojoscze, wobstajnje a ze wschemi spraw nym i sredkami zamkowjecz." K ultu sm in ister, kaz to wosobnje wschelakc now iny knjezerstwa zjawnje p ra ja, njebudze so pschez pismo biskopow wottraschicz, tam ne zakonje we prawdze zawjescz, tute knjezerske now iny njehanbuja so pism o, kiz je tola jeno na najmernische waschnjo prawv swojeje cyrkwi zamkowjako, hanicz. T u jcdyn praw je jasnje njepscheczelskoho ducha spöznaje, kiz pschccziwo katholskej cyrkwi a jeje w ustaw am tarn knjezi. W ysche tutoho pism a su biskopja tez hischcze na wobej komorje pruskoho sejma adressu w otpöstali, we kotrejz w on i we zaczisnjenjo tamnych zakonjow proscha. Tak su pastyrjo cyrkwje swoju winowatosc^ czinili, su hrozace njezbozo w ot kraja a cyrkwje wotwobroczicz so pröcow a li. W o n i budza swoje cyrkwi a swojim w osadam bäte sköwo wesczi dzerzecz. P r u sk a. W e wschech diöcesach dostawaja biskopja w ot duchownstwa zjawne adressy, we kotrychz duchowni swojim wyschschim pastyrjam slubjenu sweru swjatocznje wobnowjcja, we kotrejz so w on i tez woskabicz njedadza pschez tam ne nowe zakonje. H dyz tohodla liberaln i praja, zo chcedza pschez tute now e zakonje duchownych w ot poddanstw a" biskopow wumozicz, zhonja netto ze wschech dzelow N em - skcje, zo duchowni tajkoho w um ozenja njetrjebaja, dokclz poddanstwo" duchownych wesczi njcjo czezsche hako wyschkow a druhich zastojnikow pod jich pschedstajenych. B a d c n s k a. We Konstancu be wulka zhrom adzizna protestkatholikow". T u netko wothkösowachu jednotliwi m u zo jo, kiz chcedza katholscy bycz, we pschiwzaczu wuczby we bam zow ym njesm ölnym wuczerstwje. S o samo rozem i, zo so wuczba zaczisny. Najskerje budza tez z krötka druhe wernoscze k w othlosow anju pschinjesene a po spodobanju pschiwzate abo zaczisnjene. D w a j japoschtokaj protestkatholikow, Michelis a Neinkens, Pak tez pilnje me tamnych krajinach, kiz su dawno hizom hako lohke a skabe we werje, znate, wokoko puczujetaj, a tak za njeposkuschnosc; pschecziwo cyrkwinskej wyschnosczi wojujetej. Rakuska. Universicze w e W inje a P ra zy beschtej detal po jeju zalozenju fl po zakonju katholskej wysokej schult, cyrkwinska wyschnoscz mejesche we nim aj,
n hischcze Weste p raw a. T o la netto m aja so university we Rakuskej z now a zrjadowacz, a pschi tym cyrkwinika wyschnosc^ swoje dotalsche praw a zhubic^. W e komorje knjezow ryczeschtej kardinal R auscher, arcbiskop we W inje a kardinal wjcrch Schw arzciibcrg, arcbiskop we P ra zy pschccziwo now om u zarjadow anju. T o la tez podanno. T r u h i n am jct, kiz je so huschczischo hizom slajak, ale so közdy czas tez wolpokasat, zadasche sebi, zo by dotalschi sem inar za protcstantskich theologcw so tez k universicze pschiwzak. T o la tutön namjct tez töukrocz zas pany. T i r o l s k a. We Jnnsbruku je u uivcrsita, kiz be we wukraju dolho cziscze njeznata. Pschcd neschto letam i bu netto thcologiska fakultäta jesuitam pschcpodata a netto pschindze w jele schtudentow theologije z wukraja. M jez 2 3 6 schtudentami theologije bechu 1 4 6 wukrajnicy, najlepschc swedczenjo, zo su jesuitojo jara dobri wuczerjo. T o la to zbudzi zawisc^ wuczerjow we drnhich wecach, kiz tot Pismo pschccziwo jesuitam podpisachu a za jich zahnaczo hkosowachu. S c h w a jc a r s k a. Njepschcczelske zathadzcnja N em slcje pschecziwo cyrkwi su tez tudy swöj wothkös nam akali, kiz chce jeno hischcze wjele wötsischo a mocnischo klinczccz, dokelz tu hizom du swetne knjczerstwa tot daloko, zo samych biskopow wotsadzeja. T a l sta we najnowischim czasu we B a s e lu ; knjezerstwo wotsadzi biskopa a domkapitel dosta porucznoscz now oho scbi w uzw olicz. T o la so samo rozemi, zo so to njcstanje, dokelz swetne knjezerstwo zeni ptacziwje biskopa cyrkwje po swojim zpodobanju wotsadzicz njezamozc. D okhody drje mözc jom u w onc zapowjescz, ale duchownu möc jomu wzacz wone prawo nim a. S ch p an isk a. Jtalski prync A m adeo, kiz be wokoko dwej let na kralowskim thronje we Schpaniskcj pobyk, je neiko tola so pschcswedczik, zo wschak tez zbozo kraja spechowacz a jednotliw e strony wujednac; njemöze. T oh o d la je so throna wotrjekk, a wröc^i so 1 3. februara zas domoj do J ta lije. S ch to so we Schpaniskcj stanje, njemözi so z westosczu prajicz; najprjedy drje rcpublika. D a n s k a. Katholski m ission we O densc. T u wobsteji hizom 5 lc't m isstenska stacija pod netsischim fararjom Lichilc. O deuse m a 1 8 0 0 0 wobydlerjow a 3 protcstantske cyrkwje. Katholska wosada mejcsche najprjedy jeno 1 8 duschow, tola netto ma hizom 7 0. Pschirostk sta so pschcz wrvczenjo do katholskcje cyrkwje, a tez netto pschihotuja so nekotsi luthcrscy k pschestupjenju. W e Danskcj knjczi netto k najmjenschom wjetscha swobodnoscz hako we wschelakich druhich krajach. W ery dla so tu nichtö njepschesczeha. T. Cyrkwinski powestmk ze serbskich wosadow. K s c h c z e n i: M a r ija M a r t h a, dz. G o tth e lfa P a w o k a Beckerta z N asch o w a; A n tc n ia, dz. b e tn a rja H a n d rija A ugusta G r u h la z B. ; M a r i j a M a r th a, dz. F ra n c a M ü lle r a ze A id o w a ; J u r is J ö z e f, s. najcnka H einricha P a y e in a z H ru b je lc z ic ; W e r o w a n a j : J a n B ester z B. a H elen a Jä n ich en ec. Z e m r j e c z i : F ra n c P a w e l, w o jn arja J u r i j a B o h u w e ra Z a rje u k a ze H idow a, 8 m e j.; H ilzb jeta, dz. k n ih im jazarja J u liu s a Venettiscka z B., 18 l. 6 m.; H a n z a zw ud. H ilin a z M n isck o n ca, 68 t.; Litotes Lusczanski z B., 9 2 L ; P e lr W oczka z B elczec, 8 3 l.
32 Naleznoscäe towarstwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : kk. 1 4 5. M a d le n a R cbischow a z B a c z o n a ; 1 4 6. schtud en ta J a k. S k a la z K hrösczic; 1 4 7. H a n a S k a lic z K hrösczic; 1 4 8. duchow ny radziczel f a r a r F r. S ch n eid er z K u lo w a ; 1 4 9. kapkan J a k. W ow czerk z K u lo w a ; 1 5 0. kapkan Lipicz z K u lo w a ; 1 5 1. pschekupc J a k. H o rn ig z K u lo w a ; 1 5 2. pschekupc M ich. C zornak z K u lo w a ; 1 5 3. J a k. M k o d z in z D u b rjc n k a ; 1 5 4. M ikk. M iez z S u lsc h e c ; 1 5 5. J a k. S c h o k ta z S a lo w a ; 1 5 6. w uczer S ch o k ta z K oczinje; 1 5 7. w uczer R o sm ij z N e m c o w ; 1 5 8. J a n S ch o k ta z N ow eje W s y ; 1 5 9. J a k. K ubjank z N o w. W sy ; 1 6 0. M ichak C zornak z K ocziny; 1 6 1. M ichak Haschka z S a l o w a ; 1 6 2. M ichak Lebza z K u lo w c a ; 1 6 3. Ja k u b Z u r z H öska; 1 6 4. P e tr Lipicz z D u b rje n k a ; 1 6 5. J a k. K ra l z K ocziny; 1 6 6. M ikk. Z u r z N o w. w sy; 1 6 7. M ikk. K ubica z B rezk o w ; 1 6 8. H a n a W jerschow a z R a c h lo w a ; 1 6 9. M a r i j a C z o rn a k o w a z K ocziny; 1 7 0. W orschla N ow otnikec z H öska; 1 7 1. K h ata S c h o ttk o w a z R a c h lo w a ; 1 7 2. K h a ta M ikalec z N o w.w s y ; 1 7 3. M a d l. F ra n k o w a z K o czin y ; 1 7 4. M a r i j a N ykelina z K u lo w c a ; 1 7 5. H a n d rij S c h o tta z M a ls e c ; 1 7 6. H a n a M e rcz in k o w a z D zeznikec; 1 7 7. J a n P e tr M erczink z H ru b jelczic; 1 7 8. H a n a M rö zec z B u d y sch in a; 1 8 9. H. B. z ä. ; 1 8 0. K. D. z K h.; 1 8 1. H a n a B a la n to w a z R a c h lo w a ; 1 8 2. H. P. z R a d w o rja ; 1 8 3 1 8 8 z W o tro w a : M iktaw sch R ynczka, M ic h ak R o d e l, M ich. R je d a, J a k B a lc e r, P e tr B u r, P e tr R o d e l; 1 8 9. P e tr S cherakec z Z u ric ; 1 9 0. S ch w ejd a z P a n c z ic ; 1 9 1. Ja k u b W enka z R ö z a n ta ; 1 9 2. M ikk. B indrich (M a tk a ) ze Z e rn ja n ; 1 9 3. J a k. D om aschka (H o rje n ja ) z R o z a n ta ; 1 9 4. J u r i j K ilank (L ehm an) z R ö z a n ta ; 1 9 5. K a th a R yczeric z N jebjelczic; 1 9 6. knjezna su p rio ik a P a w la z M a rijn o h o D oka; 1 9 7. H a n a H aderkow a z Z ita w y ; 1 9 8. J a k u b S chneid er z B u d y sch in a; 1 9 9. M u zik i K ukow a; 2 0 0. Czoch z K ukow a; 201. J a n M etow ski z B orschcze; 202. M a r ija S chokczina z K u lo w ca; 2 0 3. K h a ta N ukow a z H öska; 2 0 4. M e rc z in C zornak kheb e ta r w e K u lo w je ; 2 0 5. I. D o n a t z N u k n ic y ; 2 0 6. M. D o n a to w a z N nknicy; 2 0 7. H. N o w o tn o w a z H ö rk o w ; 2 0 8. I. Pjech z S m jeczk ec; 2 0 9. M. D om sch z Sm jeczkec; 2 1 0. H.L ip ic z o w a z K ezaric; 2 1 1. gym n. M. H ö rn ig w e S a g a n je. (Pschich. dale.) N a leto 1 8 7 2 dopiaczichu: kk. 4 5 4. Ja k u b Lehm an z B re m je n ja ; 4 5 5. M ichak D o n a t z R a d w o r ;a ; 4 5 6. D om aschka z S w in ja r n je ; 4 5 7. Pjech z S w in ja r n je ; 4 5 8. W öski z S w in ja r n je ; 4 5 9. w uczer B r a u e r z K ukow a; 4 6 0. H andricki z P a n c z ic ; 4 6 1. Hetasch z K h an ec; 4 6 2. H a n a R ynczec z Z d zerje; 4 6 3. J a k. R ynczka zk aschec; 4 6 4. J a k. S ch erak z N o w o h o Dw> r a ; 4 6 5. D tic h a i B u la n k z W o tro w a ; 4 6 6. J a k. Körjenk z Peskec; 4 6 7 M ik l. S u c h t z R ö z a n ta ; 4 6 8. P e tr K u b a z W orklec; 4 6 9. M ikk. S ch u ste r z H o r y ; 4 7 0. P e tr Z u r z W o rk lec; 4 7 1. H a n a W o lm a n o w a z L u h a ; 4 7 2. J a n R y n c z z B re m je n ja ; 4 7 3. B e rg e r z P a n c z ic ; 4 7 4. J a k. S tr a n c z N ;ebjelczic; 475. M ikk. W ujesch z N jebjelczic; 4 7 6. J a k. C zornak z N jebjelczic; 4 7 7. 4 8 0. z B a s lic : M ich Lukasch, M ic h. B e ll, J a k. B a r t, M ic h. N o b elk ; 4 8 1. M u z ik z K u k o w a; 4 8 2. M ikk. H en ig z S m jeczkec. ^ D o b r o w o l n e d a r y z a t o w a r s t w o : M. B in d rich 5 n s l. ; R. V. P. 1 5 n sl.; I. P. z S. 5 n sl.; H. L. z K. 5 n s l.; n jem jen o w an a 5 n s l.; K h. P. z P. 2 'A n s l ; I. I. z K h. 5 n s l.; W. S c h. z Z. 5 n sl.; g. H. w S. 5 nsl. Z a s w j. w ö t c a. M. R ebischow a z B aczona 5 n s l.; C l. H. we L ubju 2 0 nsl. D ary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czesczi Bozej a k spomozenju duschow su dale w oprow ali: Mikkawsch Nobel z Czcrnec 1 0 0 to t.; k Bozej czesczi 1 toi.; M. K. ze Smjeczkec 1 t. Hromadze: 6 4 4 0 toi. 2 nsl. Cjischczak L. A. Donnerhak w Budyschinje.
ßudoroij cjafopis, w n d a w a n y w o t to w a r s tw a S S. C y r illa a M e t h o d a w B u d y s c h in je. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č i s l o 5. 1. m e r c a 1 8 7 3. L etn ik 11. Cyrkwiuske wobstejnoscze we Schwajcarskej. Hewak bč jedyn zwuczcny Schw ajcarsku republiku za najswobodnischi a najznjesliwischi kraj mecz, we njejwidzecz mesto wuczeka za wschech, kiz bechu politiskich abo naboznych zm yslcnjow dla drnhdje pschesczehani. W erno drje j e, zastojnicy knje'zcrstwa cl)tol)o kraja, kaz jednotliwych kaittonow su poino pscheczelnoscze pschc- cziwo wschem, kiz B o h a preja abo h an ja, ale pschccziwo katholskej cyrkwi njeznaja gälte drnhe praw o, hacz hrubu m oc a njemdre pschcsczehowanjo. W osebje w idzim y to wc najnowischim czasu z to h o, schtoz so we kantonje Genf a we kantonje S o l o t h u r n staw a.. Abbe M e r m illo d skukkowasche pschez cyty czas swojoho meschnistwa w e G cn fie, na pvsledku hako fa ra r pschi cyrkwi N o t r e D a m e, kotraz be wosobnje pschez jvho pröcu a wustojnoscz so natwarika. Hako fa ra r bu w ön tez w ot swetnoho knjezerstwa pschipöznaty. W e lecze 1 8 6 4 bn zaskuzbny farar k biskopjej z H ebron pvm jcnowany a w ot swj. wotca sam oho swjeczeny. B iskop M a r ille y we Lausanne schczini joho k swojom u gencralvikarej, hako tajki mejesche w on joho mesto wosebje w e G en fje, kiz dotal k diöcesy Lausanne stuscheje, zastupicst Netko je bamz kanton G en f, kiz be nehdy skawna samostatna diöcesa, zas k samostatnej diöcesy wuzdehnyl, a M ern nllvda k biskopjej we Genfje postajit. T oh od la nasta netto zatostny njem er mjez pschecziwnikami katholskeje cyrkwje, dokelz to zdasche so jim straschne b ycz, zo dyrbja katholikojo we G en fje, jich je 4 8,0 0 0, Po tajkim wjac hacz druhoweriwych h ro m ad u, sam ostatnoho biskopa mecz a tak na w osobnische waschnjo z R o m a zakitani bycz. Knjezerstwo we kantonje G en f w otsadst tat bjez wschoho p ra w a fararja a generalvikara M erm illo d a, zakaza jom u wsche zastojnskc biskopske skntkvwanjo, hako by to w c joho mocy stato, fararja abo biskopa poslajecz a jom u dowolnoscz k docyka cyrkwinskonm skutkowanju pschikt. meschnikow
34 swjeczicz, dawaez abo zapowjesez. Z tejsamej njeprawdu zapre jornu a tym pod nim stojacym cyrkwjam wschu p od p jeru, kotraz be prjedy zjawnje wuezinjena a krucze postajena. Z o by so netto zaw itym a zameschanym cyrkwinskim wobstejnosezam na spomozne a trotte waschnjo tone scheziniko, postaji sw jaty tuote 1 6. januara 1 8 7 3 biskopa M erm illo d a k japoschtotskomu vikarjej we G enfje, tola njeezerpi to znjesliwy bundesrat we swobodnej Schwajearskej, sam chce m oc wobsynycz, we cyrkwi poruezeez. Dokelz je biskop M erm illo d, w ot bundesrata p ra sch an y, haez budje pschecziwo zakazni tola biskopske sluzby zastaez, w otm low it, zo njem öze pschestaez winowatoseze swojoho cyrkwinskoho zastojnstwa dopjelnjeez, tohodla je bundesrat joho z m ocu nie jeno z swojeje diöcesy, ale z swojeje w otezinh, z Schwajcarskeje do Franeozskeje, do mestaezka Ferncy, we prjedawschej S a w v y stej wotwjescz bat. T ön le skutk najnjesprawnischeje njeznjesliwoseze czini tam nym m uzam, kiz m aja we wotomiknjenju we Schwajcarskej moc we rukach, jeno hanbu. Z kantona G en f je hrube pschesezehanjo tatholskeje eyrkwje taz natykowaca thoroscz do kantona S o lo th u r n a pscheskoezita. H new pschecziwnikow eyrkwje w u - liw a so tu pschecziwo Baselskomu biskopej L a ch a t. W ec je ja ra podobna tamnej, kotrejez d la pschekora nasta mjez biskopom Krementzom z E rm lan d a a pruskim knjezerstwom. Biskop Lachat be mjenujcy w e oktobru zandzenoho leta nuzow any pschecziwo duchownomu Gschwind, fararjej we Starrkirchu we kantonje S o lo th u r n wustupicz a joho z eyrkwje wuzanknycz a z farskoho zastojnstwa wotsadzicz. M jez 7 w aznhm i w in a m i bĕ najw aznischa, zo bische fa ra t Gschwind zjawnje we predowanju a tue pismje njezm ölne wuezerstwo eyrkwje a bam za pret a wjackrocz swoju meschnisku pschisahu zlam at. T o Pak be pschecziwnitam eyrkwje w itana pschileznoscz, zjawnje pschecziwo biskopej Lachat a katholskej cyrkwi wustupics. Knjezeřstwo zaezisny bistopowe rozsudzenjo, njepschipözna wuzanknjenjo fararja G schw ind-a z cyrkwinskoho zhromadzenstwa, a tohodla tez nie joho wotsadzenjo z fa ry. B iskop Lachat pak wobkruezi swoje rozsudzenjo dospotnje a wozjewi knjezerslwu, zo ani kroczel wrocjicz njem öze, zo pak je radscho közde wokamiknjenjo hotow y, w sc h o znjesez a ejerpjecz. Knjezerstwo pak poruezi sudnistw u tue Ö l t e n, do kotrohoz S tarrkirch stuscha, zo m a z eyrkwje wuzanknjenoho a wotsadjenoho fararja tue wschech stuzbach joho zastojnstwa zakitaez, a jelizo tr je b a, tez pschi tym möc natozecz. T o so tez netto stawa. P od mocu knjezeistwa dokonja Gschwind boharubjenscy swoje zastojnstwo. T o la pschecziwnicy eyrkwje so z tym njespokoja. W e wschelakich zhrom a- djiznach zapoczesche so nie jeno pschecziwo njezm ölnom u wuezeistwej bamza, ale z cyta pschecziwo tu er je zathadzecz, a kaz so p raji, na pscheczo a rozkaz wisteje barlinskeje strony pschindze znaty japoschtol R ein k en S n a p om oc, zo by so lud a kraj we nowej zboznosczi protestkatholskeje wuczby rozw uczil, zo by so ta t potom cyrkej lozscho pod wschohomocu nie B o h a, ale pohanskoho stata ktonita. W jele drje tön sam y tu wuskutkowat njejo; tola knjezerstwo pow ota ta t mjenowanych staw ow diöcesy (D iöcesan stän d e), su to swetni zapöslancy kantonow, kiz k diöcesy stuscheja, közdy kanton m a dw aj stawaj. T u ty m so netto cyta naleznoscz pschedpolozi. N a zhromadziznje wobdzelichu so zapöslancy 5 zwjetscha lutherskich abo
35 liberal-kathols'ich a dweju do cyta katholskich kantonow, mjenujcy Z u g a a Luzerna. T utcj dw aj ryczeschtej, zo tu ta zhrom adzizna prawo nim a we wecy rozsudzecz, ale zo tuta naleznoscz psched duchownu wyschnoscz skuscha. T o la p od arm o. B u wobzanknjene, zo rna so w era we njezm ölnym wuczerstwje bamza zacsisnycs, zo biskop praw o n im a, njepvstuschnoho duchownoho z cyrkwje wuzanknycz a z mefta wotsadzicz a z o m a to h o d la biskop Lachat f a r a r j a G sch w in da zas do cyrkwje pschiwzacz, a zo m a so bundesrat" prosycz, now c zakonje Pschihotowacz, kiz maja wobstejenja rnjez cyrkwju a statorn rjadvwacz, so sam o rozerni tat, zo m a ftat moc, so do wschitkich cyrkwinskich wecow meschecj. B iskop Lachat zadanjo tam nejt zhromadzizny bjez wscheje bojoscze hödnje wotpokaza, a knjezerstwu hordzinscy w o tm lo w i: p o t i u s m o r i, q u a m f o e d a r i radscho smjercz hacz hanbu. A le z katholskej cyrkwju njejsu zane zorty" praji njedawno jena evangelska now ina a tohodla wobzankny knjezerstwo, z rnocu a bjez wscheje smelnoscze pschecziwo n i wustupowacz. N o w y zakvn bu tohodla pschedpokozcny, cyrkwinscy zastojuicy rnaja so w ot wosadow wuzwolecz a közde schescz let so nowej wöl'oje poczisnycz. N a tute waschujo nadzija so knjezerstwo scbi podw olue duchownstwo pschihotowacz. Cyrkwinske ualeznoscze tez pschichoduje po swojirn spodobanju rjaduje, a Nuntius swj. wötca nim a so dale styschccz. Dokelz be biskop Lachat zadanja prenjeje zhromadzizny stawow diocesy tat frucje wotpokazal, zhromadzichu so czisami druhi kröcz 2 9. januara k wuradzenju tcjesameje ualeznoscze. Z wuwzaczom zapöslancow z kautouow Z u g a Luzern zwazi so tale zhromadzizna cyrkwi njepschcczelnych m uzow biskopa diöcesy w otsadzicz, joniu tat wschitke zastojuskc dzelo ^akazacz, wsche dokhody jom u zapowjescz, tez z sarnvho biskopskoho w obydlcnja wupokazacz, a kapitulej poruczicz, nowoho biskopa w uzw olics. T o wscho so fta, dokelz biskop Lachat ze sweru swoje pastyrske rnesto zasta, tohrace wjelki zc stadka wupokaza, a czistu pastw u, wuczbu a p raw a katholskeje cyrkwje wobkhowacz so pröcujc. T o la duchownstwo a dobry katholski lud stoji swernje k swojornu biskopej, kaz to adrcssy zjawnjc dopokazaja. W jedziczerjo katholskeje strony maja wschu pröcu nalvzecs, zo njcby huew dobrych katholikow na zapusczerjvw knjezowejc w inicy so we skutkach pokazat. S o sam o rozerni, zo wschitcy duchowni, kvtrychz chcysche knjezerstwo k biskopej postajicz, tajki nam jet wotpvkazachu, a biskop Lachat chce jeno hrubjcj rnvcy so poczisnycz, a dyr«bjak tez na tute waschnjo biskopske wobydlenjo wopuschczicz, luboscz swojich w o- sadnych budze jornu nvwe pschihotowacz. M y narnakamy tu pvdobne wecy kaz we Nemskej. Kaz na je n u wyschschu porucznoscz M a j a njepscheczelojo wschud^orn z djabowskej lcsc^u na wukorjenjenju katholskeje cyrkwje. T o la Pak jeje pastyrjo pokazuja tez wschudzom japoschtolsku sw e r u, wvbstajnoscz a w utrobitoscz. S lu b jen jo Knjeza je d op jeln jen e: P a sty rjo w chcu ja warn dacz po swvjej w utrobjc, a pascz bud^a w a s z mudroschu a z wuczbu." Njepuschczmy ta l tez nadziju na dopjelnjenjo druhoho slubjenja: M o c y hele ju njepschemoza." v
36 N ow e hnadowne mesto swjateje knjeznh M arije we Lonrdes. (Pokraczowanje.) 4. raerc be posleni z tam nych postajeuych d now, n a kotryckz dyrbjesche B e rn h a rd in a kozde ra n jo k pröznjcncy pschincz. S ta c h u so tesam e w ecy, kaz n a prjedawschich dnach. W o zjew jcn jo poruczi dzesczu z n o w a z kuzoba picz, a so mycz, m eschnikam prajicz, zo bychu tu khapabu tw a rili a processiony k m estu dzerzeli. B e rn h a rd in a proschesche Pak w vzjew jen jo, zo by p r a jito, schtö je, njedosta pak tez tönkröcz, kaz p rje d y, zane w otm bow jenjo. W jele tysac ludzi be so tu ra n o zhrom adziio a tez popokdnju pschindze jich w jele k proznjency, zo bych» wschitko sw ernje pschepytali a w o b h lad ali. N a dobo pschindze zonska z dw ejletn y m dzesczom w e fa li; jed y n njemözcjche spöznacz, hacz je m c rw e abo ziwe. S t a t a r j o pak bechn za w odu kuzoia do statt) korto w u ru b a li. T u zona poklaknje, sczini znam jo swj. kschiza n a so a n a dzesczo, podm ori je potom w e lödzym - nej wodze hacz k hiow je. Ludzo m pslachn sebi, zo d y rb i zona w rö tn a bycz, chcychu jn w otdzerzow acz a p rajach u ji, hacz chce djeczo m oricz T o la macz w o tm b o w i, wo«stajcze m je, B ö h a najswjeczischa knjezna budzetaj pom h acz, a dzerzesche sw oje dzeczo cyiy schtw ört hodziny w e w odze, we sw arjen jo a porokoaw njo pschitomnych so njesta ra jo. A hdyz malte czelo z w ody w uczahny njepokaza zane ziw jenjo tojac w e sebi, ta t njesesche je dom oj. N a n fcoma prajesche: J u s tin dzen je m o rw y ; macz Pak w vtm to w i, ne, froj. knjezna budze joho w ustrow icz, a pokozi moliczkoho do to z a. S m je rtn a kitel be hizom za dzeczo prjedy h otow a byba, dokelz prjedy be hizom w e m reczu bybo, woczcy beschtej hizom ztam au ej, a zdasche so, hako njeby zanoho dycha w jac w ot so d aw ato. D u z n ap an y m aczeri, sw jata knjezna pschi kuzole dy rb i pom hacz. Dzeczo be wysche toho w ot n aro d a jow khrom e, a njemözesche zeni n a jenej nozy stacz. M a cz pak netto, skoro pytny zo dzeczo zas kaz hiuboko we sp an ju dychacz zapocziua. N a druhe ra n jo w oczini wöczka, a mejesche q e rsin n t b arb u a zadasche jescz a chcysche stanycz. N tacz pak njechasche dow olicj. T o la hdyz be ju n tt z stwy w uschla a so netto z a s w röczi, be tozka prözne, a hölczec pschibeza ji napscheczo. W o t toho czasa jo w w osta w on strow y a sy ln y, sam t lekarjo dyrbjachu w u z n a c z, zo by schtw örthodzinska kupjcl w e lödzym nej wodze dzeczo m oricz d y rb ja k a. P o d o b n e spodziw ne w u - stro w je n ja stachu so pozdzischo ja r a h u sto, tez pschi tajkich, kiz sebi w o t wody jeno pösltacz dachu a pschi jeje trje b a n ju so m odlachu. W jele w u stro w jen jo w bu w ot lckarjom pschepytane, a czisami dyrbjachu pschi wschitkej jich njew erje w uznacz, zo w ustrow jen ja n a wschedne waschnjo mozne njebechu. B e rn h a rd in a w röczi so zas z proznjency a dzische n a tym sam ym d n jn hischcze f a ra rje j, a p ra ji jcm u, schtoz mejesche pornczene. F a r a r wjedzesche, zo su so we joho w osadze tajke spodziwne w ustrow zenja staie a njebe netto w jac w ecy ta t napscheczo. T o la pak p ra ji, zo by so khapalka jeno tw aricz mohlka, hdyz biskop to dow oli. F a r a r sam to h o d la poda so k biskopjej do T a rb e s, rozestaja jcm u wschitko, schtoz be so pod a to. T u tö n pak p ra ji, zo m a duchow na wyschnoscz n a jp rjc d y hischcze kedzbnje pschihladow acz, schto so we wecy dale stanje. B e rh a rd in a dzesche tez po 4. m ercu druhdy I tam n o m u kuzotej, a spewasche tu sw oje ro z a rije. T o la njewidzesche niczo w jac. 2 5. m erca be swjedzen pschizjew jenja M a r ije. B c rn h a rd in a cznjesche so n a p o m in a m a n a d n ju sw jateje M a r ije tez z a s k prö z njcncy hicz; hdyz so to p y tn y, dzesche tez w jele ln d u z m estaczka z njeju. Lehdom a be w o n a zapoczata rö z a rijc spew acz, a krasna zonska so ji z a s w ozjew i. P o in a sw j. wjesoloscze prajesche B e rn h a rd in a : O lu b a knjcni, budz proschcna a p r a j m i, schtö ty sy a to t ty rekasch. W ozjew enjo n je w o tm to w i, to la so posm ew kny. B e rn h a rd in a bu pschez jeje pscheczelniwoscz w utrobiczischa a w ospetow asche tsikröcz sw oju pröstw u. H dyz chcysche to schtw örty kröcz czinicz, w upsibestrje w v zjew jenjo w oboj r u c y, zktoni jej k ernt, pozbehny woczi a rucy k njebju a ze znam jom n u trn eje dzakomnoscze p ra ji stow a :
37 J a sy m n j e w o b l a k o w a n e p o d p j e c z o." H olczeca njebe hischcze zeni tu te ffo w a fftjfcfjafa, njew oblakow ane podjeczo, dokelz hischcze doth o do schule njekhvdzesche, a toe kschesczanskej w uczbje we ty m hischcze niczo zhaviia njebe. T o h o d la wospetowasche w o u a n a puczu stajiijc tute jf c n ta, zo by je fararjej dospoknje prajicz m ohka. K wschelakim bziw am czeknoho w nsiro w jen ja pschistnpichn tez trschelake nakazunja hreschnikow. N jezp raw n e fu b fa so w röczachn, njedow olene hreschne znajom stw a pschestachu. D ziw n o be tez t o, zo bedju n efctre m esacy prjedy n efo tre eorkw je w e w o- kotnosczi rourubjene. H dyz pak be so netto spobziw ne w ozjew jcnjo pokazako, irje te w nstrow jenjow so fta fo, a hdyz be jn a te, zo bndze so khapatka tw aricz, naniakachn so we pröznjency zkote kschize, rjeczazki, a tojae tysac frankow hako w o p o r a nichtö tc= fnme njelrobnt), haczrnnje be tarn w odnjo a nocy tooftajene. Pschecjelom sw eta Pak je közdy ezas ja r a n je lu b o, hdyz nabozne zm yslenjo n a spobziwne waschnjo so pokaznje a pschibjera. B o h a te w o p y to w a n ja pröznjency, a ftajne m odlenjo a spew anjo jich poezinasche m jerzacz a Iota tez so zakazacz njedasche, dokelz so zadyn n je p c rja b njefta. W jele kroczeli tarnnt czinjachn, zo btjdnt cykn wec jac k m jelcjenju pschinjesli. P rä fek t w uzw o li sebi btoej le k a rjo w, kiz befdjtej pschez sw ojn njew ern znatej a pornczi jim a j zo byschtej B e rn h a rb in n pschepytaioj, haez ju njedyschtej ja w rö tn n spöznacz mohilej a ju Potom do khorow nje w otw jescz b afo j. T o la lefavaj njemözeschtej niczo n a n ta fa e j. P rä fek t pak chcysche netto z m ocn B e rn h a rb in n do khvro irn je we T a rb e s w otw jescz bacz a wschelate d a ry, kiz bechn do pröznjency p cfo jeu e, da w on n a rab n u khezn bonjefcj, zo by sebi ta t kojby zas sw oje wzacz m o h i. T o la fa ra r ryczesche krncze pschecjiwo ta jtc m u n am öcnom n w otw jebzenjn B e rn h a rb m y, ta t zo meschezanosta w e L onrbes präfektej w ozjew i, zo w on prjedy sw oje zastojnstw o ziozi hako ta jttt njespraw nosez bow oli. P rä fe k t ta t rabscho porncznoscz w röczi. C zim nuznischo Pak mejesche policajkom niissar wsche w o p o ry a dary z pröznjeiny n a ra b n u khezn wotnosycz dacz. T o la jich be ta t w jele, zo be wöz trebut). T o h o d la djesche n a pöst, zo by sebi tarn konje poschczib, to la tu so jonm w o tm to w i, zo m a pöst Tcnje ja stn z b n, nie Pak k w nw jedzenjn tajkich njespraw nosezow. W schnbzom b rn h d je proschesche kommissar we wöz, ale nihbze njeböfta, n a poslebkn poschcji jo m u nechtö nekajkn ta rn. W scho scktoz be w e pröznjency, sweczki, rö z a rje, wschelake ztote a sleborne wecy a pjenjezne d ary, buchn bo kary b en jefen e; netto pak chcysche tez w obtozenjo w u tro b a c z, kotrez bechn ludzo stajili zo bychu lozscho k pröznjency pschischli. D zelaczerjo blizkoho reznoho m byna pak njeposchczichu jo m u feiert), jebijtt b ru h i bzetaczer njezw azi Pak so zapowjesez. H dyz bu w o b tozenjo podru b an e a p an y, p ytny kommissar m jez ludom w otuczacy h n e w, pschez strach zbtebnjeny w obroczi so k lubej a prajesche, zo jene ezini, schtoz m a fa ja n e. K a ra z w o rp rn w a n y m i w ecam i bu n a ra b n u khezn bow jezena, to la tam n h kiz be ju poschczii, p an y n a b ru h i bjeü z synow eje fu b je, jta m a sebi jene rje b to )ta m n y Pak, kiz be sekeru poschczik, pschmdze pod dubow y kloc, kiz jom u w obej nozy rozmjeeze. (S k ö n czen je pschichodnje.) N ow inki a powjescze. 8 d rezd zan sk eje d iö cesh. Z D r e z d z a n. Zapöskanc Ludwig, kiz htzom husto swoje ujepscheczelske zmhslcttjo pschecziwo katholskej cyrlw i pschez ujeznjesliwe n a m jcty, kiz we druhej lomorje fejma stajcsche, pokaza, je tez znow a wnlki strach m el, zo m ohta Sakska pschez wuczbu we bam zvw ym njezm ölnym wuczerstwje wulku schkodu czerpjecz. S ta ji tohodla zjawnje praschcnje na knjezerstwo, hacz je wonc zakazako, tam nu wuczbu wvzjewjec^; 2. a schto^ chce c^iii-cz, zo by katholske schule psched tajkimi du-
38 chownhmi zakitalo, tiz do njezm ölnoho wuczerstwa w e r j a ; a 3. schto chce czinicz, zo by starschich podpjerato, kiz dyrbja swoje dseczi do katholskich schulow stacz, je pak tola pschcd tnumej wuczbu zakitacz chcedza. M in iste r Gerber w otm tow i na to, zo m inisterstwo zastojnske wozjewjenjo (am tliche und förm liche P rem u lgation ) d o w o lila njejo a 2. zo njebudze czerpjecz, zo by z tamnejc wuczby neschto za kraj schködne sczeh ow alo; (to so bjez toho njestanje, schtoz kozdy w e, kiz wuczbu praje zrozemi.) 3. zo budzc so za to staracz, zo so njebychu katholscy starschi pschecziwo swojom u swedomju a menjcnju k jenej wuczbje nuzowacz m öhti. 9ijed) scbi zapöskanc Ludwig w otm towjenjo knj. kultusm inistra za pschiklad woznje a katholikow Po jich swedomju jich w eru jim wuznawacz da. 8 w u k r a j a. P ruska. W mescze T oru nju (T h o r n ) besche 1 9. fcbruara 4 0 0 letn h jubilej narodscnja wulkoho hwezdarja M iklawscha Kopernika, kotryz so po kaczonskej sorm je swojohoj mjcnas C o p e r n ic u s j mjenuje. W e n je preni dopokazal, zo slönco stcji a zo so zemja wokolo stönca wjercji, schtoz besche a je we wschelakim nastupanjn wazna wernoscz. Kopernik wnkhadza w ot pölskeju starschcju, je w pölskim Krakowje schtndowal a so tez pozdzischo, hdyz we P a d u a a B o lo g n a so dale wudokonjeschc, za P olaka wnznat, a tohodla su wosebje P olacy k joho czesczi swjedzen pschihotow ali, potom pak tez cyky wuczeny swet. W Torunju samym besche dwoji swjedzen, pölski a nemski. P o la c y su tohodla wosebje sw jeczili, zo jim tamnischi N em cy pschi netczischcj znatej pscheczclnosczi njebychu wumjctvwacz a prajicz m öhli: w y a n i waschich wuczenych bjez naschoho sobuskutkowanja czesczicz njemözecse! Pschi pölskim swjedzenju besche tez zjaw na B o z a sluzba w cyrkwi s. J a n a, hdzez be na 5 0 0 0 ludzi zhromadzenych, bjez n im i tez zastupjerjo kapitlo w z P öznan ja, G nezna a P clp lin a (kapitel we F rauenburgn, kotrohoz svbustaw je Kopernik b y l, mejesche dvm a swjedzen) a 7 0 druhich duchownych. W opom - njenske predow anjo mejesche farar D r. Jazdzewski. P redar wopominasche prjcdawschu möc Pölskcje a nctczischc podzischczowanjo P o la k o w, kotrymz chcedza njepschcczeljo najswjcczische kubla, w eru a rycz rubicz a w upraji sköncznje nadziju na lepschi pschichod. N a ncmskim swjedjenjn hdzez be Lipsk pschez Pros. B r u h n s a zastupjene, mejesche Professor P ro w e swjedzcnskn rycz. W jeczor be T o r u n wvbswetleny. M. H., Pschispomnjenjo redaktora. Schtoz chce wjacy zhonicz, kak je Kopernik hwezdarstwo porjedzit a kak je hako wuczeny, lekar a duchowny ziw y byb, möze to z mateje knizcy dowidzecz, kotrez P. k. Hörnik wo tym w udat a kotrez möze so pschez expediciju P östa za 1 nsl. do stacz. Pruska. W ulku kedzbnoscz a dziwanjo wubudzi w e druhej komorje pruskoho sejma zapöslanc Lasker pschez ry cz, we kotrejz w on rozsudzesche, na kajke waschnjo so w e Pruskej dowolnoscz I twarjenju zeleznicow daw a, kak nekotsi w y- socy krajni zastojnicy tu jara pilnje k schkodze cykych krajinow za swoju moschcn dzelachu. Pschi tutej pschileznosczi wukopachu so survwe njezpranoscze. Czezke poroki czinjachu so wosobnje m inistrcj pschekupstwa, hrabjej Jtzenblitzej a jenomu jara swernom u pschcczelejbism arka,w agenerej. Khezor sam zadasche sebi, zo by so ky«
39 misst ja w uzw olika, kiz by cylu wec swödotuicze pschepytala. T o je so tez stako. T a sa m a zmöje w jele czinicz, dokelz wjchödnje pschindu nowe zkörzby. W agener je lönsam y m uz, kiz je tat jara pschecziwo jesuitam a jich wuczbje schczuwak. M ö zn o zo so jom u hörsche wecy dopokazacz h od za, hacz je w on jesuitam porokow al, zcni Pak dopokazal. N ö m s k a. N em scy biskopa döstawaja Pschezy hischcze nic jene w ot swojoho duchowustwa ale tez w ot biskopow druhich krajow khwaldne adressy za jich zmuzite zam lowjcnjo cyrkwje a jeje p raw ow pschecziwo njespraw nym napadam, kiz so w ot möcneje liberalneje strvny Pschccy czinja. Najnow ischej adressy stej w ot biskopstwa Iriskeje a B elgiskeje. Z R u m b u r k a. W opytow arjam swj. skhodu we Rum burku so k wjcdzenju bahrn, zo je tarn po najnowischim japoschtolskim pismje 4 krücz za leto dospotny wotpustk sw jatoho skhodu" dostacz, a to (po wustajenju ordinariata) pjatu njedzelu p o s ta, n a B oze stpeczo, tseczu njedzelu julija a tseczu njedzelu septembra. Pschi wopytanjach swjatoho skhodu na druhich dnjach hodza so njedospolne wotpustki dvbycj. H. D. Z W i n a. Kaz smy hizo s p o m n ili, chce centralistijka strona jenotliw ym khezorowym krajam d otalne p raw a wzacz a toh od la wosebje now y njcsprawny w ölbny zakon n a krajnej radze (rajchsracze) pscheczischcjecz. Z a tön now y zakon je ledma schtwörczina wobydlerstw a; pschetoz nie jenoz S to w jcn je (Czechowjc, S l o - wjencowje a netto tez P o la c y ) su pschecziwo n jo m u, ale tez N öm cy w Throlskej, Vorarlbergskej a H ornjej Rakuskej, haj tez wschelacy w druhich nemskich krajinach. T oh od la je tez zasy neschto zapöstancow z Pschccy njedospotucje krajncje rady w u- stu pito, a dokclz tu ta P olakam nochce prjcdy lubjene wosebitc p raw a za G aliciju (rakusku P ölsk u ) krucze slu b icz, su w tychle dnach tez P olacy w ozjcw ili, zo domoj pvndza, jcli w ölb n y zakon k skönczuomu wothlosowauju pschindze. D u z budze drje snadz zakon wobzanknjeny, ale tat bjez b ratram i, zo drje jon khözor njepodpische abo tak zo wjetschina khezorstwa w passivnej pvsiciji wostanje t. r. zo bud^a dale swoje napschecziwne mönjenjo a njespokojnoscz wuprajecz, Pschez czoz khezorstwo we wukraju pjenjezny krcdit zhubi a wschitku druhu doweru. K zjawuej revoluciji wözo njepschindze, pschetoz tu by jenoz ccntralistiska a wojerska strona rady w i- dzaka. D u z be to jara dzöcjace, hdyz nekotrc now iny w öudanjo w udaw achu, zo te ludvwe zhrom adzenja, kiz bechu tue Czechach a druhdzc po zakonju wozjewjene potom w ot wyschnoscze zalazan c, k rokoczenjam powjcdu a zo je tohodla trjeba policisku m öc n a woznam jcnjeue mesta zhromadzcnjow pöskac^. O pposicija wostanje passivna a dobudze sköncznje pschez stajne petirow anja wo p r a w a, kiz su na p a- pjcrje hizo Po zakonju dowoleue. Tak njcbudza bjez wuzitka tamnc peticije za wschelakich krajow. Z Czech je w öndy wjcrch J u r ij Lobkowic sydom tokstych zwjazkvw z wjacy hacz 3 0 0,0 0 0 podpism am i pschecziwo w ölbnom u zakonjej, kaz wjele je jich pschi wschitkich cziujenych zadzcwkach so nahrom adzilo, khözorej psche» pvd at a khezor je dleschi czas z uim tu tcj ualeznosczi ryczak. J t a l s k a. W e R om je ttirna italske knjezerstwo pschccy hischcze rum a doscz, achzrunje je wjacy bamzvwhch h rvd ow, najwjctsche klöschtry a druhe cyrkwinske
khezc n a n je sp ra w n c wasch^njo n a so sczahnyko. T ez n e tto m a so to ze 1 6 klösch-^ t r a m i stacz. W schclacy lüdzo pak weschcza, zs d rjc so k ralow ska sw ojba tez d olho w jac n a th ro n je n je z d z e rz i, asc zo n a V ik to r«e m a n u e l a, kiz je jeno knjejstwo w obkhow ak, dokelz je k w uw jcdzenju wschelakich n jesp raw n o sczo w sw oju dow olnoscz b n ř, to sa m o czaka, schtoz je joho syna A m adeo potrjechito. Z R o m a. W e L a tik a n jc zhrom adzichu so 9. f e b r u a r a wokoko sw j. w ö tc a k a rd in a lo jo cyrkw je a biskopojo, zo bychu s w ja to p ra je n ju B e n c d ik ta J ö z c fa L a b r a a zb ö zn o p rajcn ju fcanciskanskoho b r a t r a H a n d r i j a p schitom ni b y li. P o dokonja«nych dzakvw anjach rjekny P i u s : Z pschecy n o w y m i dobyczcmi dze cyrkej z pschesczeh an jo w. J c je b rö tt napscheczo bkudnikam je w u c z b a a w e d o m o s c z, n a pscheczo khe'zoram m a r t r a r s t w o a napscheczo posw etn je zm h sle n y m s w j a t o s c z z i w j e n j a. N ie sn a d n a m nohoscz S w ja ty c h je we kym lc stotytku w ozjew jena. R n n je to d o p o k a z u jc, zo K njez sw oju cyrkej napscheczo h o fa rte j, nahrabuosczi a lich o m stw u zakita. S w j a t e j staj jedyn ro d zcn y F ra n c ö z a, jcdyn rodzeny J t a lj a n. S w j a t y L a b rc zo h n u je F ra n c ö z s k u, zo by jcje w jcrschnik p r a w y pucz khodzit. S w j a t y H a n d r ij zohnuje J ta ls k u, zo by jeje hto w u ik w u stu p il z czm y, do kotrejez je z a p a d n y t. C yrkej so Pschecy za sw ojich njcpscheczelow a pschesczeharjow m o b ti, äse zenje so Psched itim i n jezhibuje. M o d lm y so k B o h u, zo by n a s wschitkich zdzerzak a w sw ojej w erje w obkrnczik." H. D. NalezNvscze towarstwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : TI. 212. K h a ta Pjechec z P o z d c c ; 2 1 3. K ra w z a z J a s e n c y ; 2 1 4. I. Z u rk z K hrbsczic; 2 1 5. H a n d rij H ascha z Z a jd o w a ; 2 1 6. M i- ktawsch Rjec'zka z D zeznikec; 2 1 7. W örschla S c b ö m lo w a z Z e rn ja n ; 2 1 8. Ia k u b G law sch z R o z a n ta ; 2 1 9. 2 2 3. z W c tro w a : Ia k u b Lusczanski, P e tr S y m a n k, M i chat H ejd an, M iktaw sch S c h c tta, D ia r ija S ch pitankec; 2 2 4 2 2 6. z K rjepec: M i ktawsch Knjeschk, J a k. Lebza, M ik t. K och; 2 2 7. P e tr R e ttig z K an ec; 2 2 8. M iktaw sch C y z ze Z u ric ; 2 2 9. A ugust Koket zc Z a jd o w a ; 2 3 0. pjekar Z elnak w e K ukow je; 2 3 1. H illa w e K u k o w je; 2 3 2. J a n K ra l ze C zem jeric; 2 3 3. M. H. z K h aso w a; 2 3 4. M a d le n a W ünschec z R a d w c rju ; 2 3 5. Ia k u b R ezak z B elczec; 2 3 6. Jo z e f 2ibsch z R ö z a n ta ; 2 3 7. f a ra r H einrich S a l m z F re ib c rk a ; 2 3 8. kaptan M ic h a t R o la z R a lb ic ; 2 3 9. w uczer M iktaw sch H icka z R a lb ic ; 2 4 0. M ik t. K u b an ja z R a lb ic ; 2 4 1. M a d l. J a n c y u a z I a z k a ; 2 4 2. J a k. M a tk a (B etscha) z K onjec; 2 4 3. M ik t. N ek z R a lb ic ; 2 4 4. J a n S c h ä fe r ; S c h u n o w a ; 2 4 5. J a k. Z a rje n k z R a lb ic ; 2 4 6. M ic h a t Schecha z M a rijiw h o D o t a ; 2 4 7. b e tn a r M ic h a t K o co r z S c h u n o w a ; 2 4 8. M ic h a t C zornak z R a lb ic. N a leto 1 8 7 2 doxtac^ichu: kk. 4 8 3. P e tr S y m a n k z sp o tro w a ;; 4 8 4. M ic h a t H ejd an z W o tro w a ; 2 8 5. Ia k u b C yz z Z u ric ; 2 8 6. M a r i j a Hessowa z N euhofa. D o b ro w o ln e d a ry za to w a rstw o : P. T. 7 'A n s l.; I. K. 5 nst. D ary za cyrkej w C^ornecrrch abo B aczonjn. K czesczi B ozej a k spom ozeuju duschow su dale w o p ro w a li: N jem jen v w an y 6 n s l.; n a Z yndzic kw aiu w J a se n c y 14 toi ; M. P ze Z. 2 5 to t. Hromadzc: 6 4 7 9 toi. 8 nsl. Czischczat L. A. D o n n e rh a k w B udyschinje.
w l o r o y o ^ a f o p i s, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. R ed ak tor : Jurij Łusćauski. Č islo 6. 15 merca 1873. L ĕ tn lk 11. S w jate reliquije Khrystusowoho czerpjenja. W e najswjecjischej krcji Khrystusowej. S w ja te m estna, n a kotrychz je J ezu s K hrhstus so narodzil, ziw y byk, cjerpjek a wumrjeik, w ot smjercze stauyk a do njebjes spcl, su husto w opisane, a pschez wobrazy woznamjenjene. R u nje tak wazne a za kozdoho kschesczana drohe kaz m estna, na kotrychz so tam ne podawki stachu, sn tez tam ne wecy (reliquije) kotrez Böhczkvwjek w e swojim ziwjenju trjebasche, abo kotrez so pschi joho cjerpjenju a wum rjecju nalozowachu. J e czas swjatoho posta w ot swj. cyrkwje wosebicze k ziwonm rozpom inanju hörkoho czerpjenja naschoho Knjeza postajeny, budze wesczi czitarjam katholskoho Pöska w itan a wec, zo neschto ze stawiznow swjathch reliquijow czerpjenja zhonja. W e dwojej swjatej wecy chcu we dwem aj cziskomaj P ö s la ry - czecz: W e najswjeczischej kreji K hrystusow ej, a we sw jatym kschizu. N a wjacy mestach kschesczanstwa pokazuja so zbytki abo dzele swjateje krewje naschoho zböznika, wosebje we M a n t u a we hornej Jtalskej, we W ein garten we W ürtenberku, we Reichenawje p ola K onstan ca, we B r ü g g e we Flanderskej, we S t a m s we Tirolskej a. t. d. S ch to z nam stawizny w e zdzerzenju a khow anju tutoho drohoho poktada powjedaju, je t o : Rom ski stotnik L onginus, kiz pschi Khrystusowej smjerczt pod joho kschizom stojo swedcjesche: Z a w ern o, tutön be syn G o zi" zhromadzi dzel krewje, kotraz z Jezusoweje strony so w u la a noschesche ju hako jedyn ja ra drohi poktad stajnje pschi s e b i, a hdyz so w uczow nicy kschizowanoho we Jeru zalem je pschescjehowachu, pschinjese ju do swojoho wötcnoho mesta, do M antua. Z o by swöj swjaty poklad we pschesczehanju pod khezorom N e r o psched zhubjenjom abo wonjeczescsenjom zakitak, zahrjeba jon we jenym kaschcziku z pschipolozcnym n apism om do zemje. W e lecze 8 0 4, stachu so n a mescje hdjez besw jata krej zkhowana, tak spodziwne wecy, zo bamz Lco I I I. w ot khezora K a r l a
42 Wulkoho proscheny, k pschepytanju podawkow so do M a n tu a poda, a tu bu we prawdse we joho pschitomnosczi droht poklad nam akany, a po swernym pruhow anju do hlowneje cyrkwje swj. H andrija w e M a n tu a donjeseny a k poboznom u czescjowanju weriwych wustajeny. T o la we thm sam ym letstotetku nuzowachu now e njepscheczelske wichory mnichow klöschtra swj. H a n d rija, swjatu krej khowacz a zahrjebachu ju ta t w e tejsamej cyrkwi do zemje. S le p o m u A dalberej bu we lecze 1 0 4 9 pschez spodziwne wozjewjcnjo mesto pokazane, na kotrymz swjaty pokkad zkhowany le z i, na czoz biskop M a r z ia l is k swjatocznomu zbehnjenju swjateje krewje wulkich cykoho kralestwa pscheprosy, bam za a khezora, kardinalow a biskopow, wjerchow a druhich wosobnych cyrkwinskich a krajnych zastojnikow. P o dokonjanej swjatocznosczi pvstajischtej bam z*) o khezor,**) zo m a so jedyn dzel drohoho poktada bamzej, druhi khezorej a tseczi mestej M a n tu a pschepodac^. T o so tez sta. H dyz khezor Heinrich na smjertne kozo pschindze, bort won pokkad, kotryz be w on pschecy pschi sebi nosyl, a kotrhz b i jom u, kaz sam prajesche, lubschi hako cyle kralestwo sw ojom u pscheczelej B a l- duinej, hrabji Flanderskeje, kiz jön na foncu swojoho ziwjenja hako najrjensche a najdrözsche wopomnjecso swojej dsowcy Judith zaw ostaji. T u ta bu pozdsischo mandselska W e lfa I V. kotrohoz khezor Heinrich I V. k wöjwod^e we Bajerskcj postaji. Z druhim i drohim i wecam i pschinjese J u d ith tez drohe herbstwo swojoho nana, swjatu krej sobu a pschepoda ju klöschtrej W ein garten pschi mestaczku A ltd o r f we W ürtcmbergskej. Wobkruczi dar pschez wosebite listy, kotrez su w u - stajene w e lec^e 1 0 9 0. W ein garten khowa droh! pokkad netto hizom n im ale 8 0 0 let, a w on je, kiz prjedawschu klöschtersku, netto sarsku cyrkej k w opytanom u hnadow nom u mestu sczini; jeno drohe sudobjo, kiz be abt A lp h on s I I. we lecse 1 7 3 6 za 1 8,0 0 0 schesnakow wudselacz bat, pschi zbehnjenju klöschtra tünsamy puc^ dusche, kaz w jele druhich drohich cyrkwinskich pokladow, kiz so swetnom u knjezerstwu tak jara spodobachu. N a joho mesto stupi jedyn menje drohi. Tak w jele we swjatej krewji Khrystusowej we M a n tu a a W eingarten. K ak pschindze reliquija sw j. krewje do Reichenawy? W e lecse 7 9 9 be we Jeruzalem je ziw y wosobny wjcrch z m jenom Azan. H izom dawno zadasche w on skawnoho nemskoho khezor K arla W ulkoho spöznacz, to la njemejesche pschileznoscze k tom u. W on zhoni Pak, zo sebi K arl W ulki swjate wöcy a wosobnje reliquije ja ra wysoko w azi. W o t toho woczakowasche A zan Weste dopjclnjenjo swojeje zadoscse. N yhdom da jom u k wjcdsenju, zo chce jom u drohe a zadne reliquije pschepodacs, jeli zo by tak pscheczclny byk, a na westym postajenym mesc^e z nim so trjechik. K a rl do toho zw oli a postaji R o m hako m esto, we kotrymz chce joho woczakowacz. T o la Azan zkhorje na Puczu, na kupje Korsika. K arl Pak pschindje we praw die do R o m a, njcchasche Pak bäte puczowacz a w u zw oli tohodla abta W aldo z R eich en aw y, swojoho spöw jednika, a H unsrieda w ojw odu z Rhätiskeje a H istrije k swojim za p ösla n ca m, zo bychu wjercha z Jeruzalem a we joho mjcnje pow itali. Zaposkancaj podaschtaj so n a kupu K orsika, namaschkcj *) ke» IX. **) Heinrich III.
43 tu wjcicha A zana khoroho a pschepodaschtcj jom u w osobne khizorske darh. Wjerch Azan Pak pschepoda jim aj mjez druhim i jara w osobnym i daram i swojoho kraja tez jara drohe reliquije, a wosobnje jedyn jara droh! kschiz, potdra zolla wulki, toe kvtrymz be wysche partikle swj. kschiza tez najswjeczischa krej zböznika. W jesvlej tutych swjatych pokladow bin, wröczischtej so W a ld o a H unfried do Storno. K arl W ulki Pak be z nim aj tak spokojom zo jim aj d o w o li, sebi w osebitu hnadu wuprosycj. Abt W ald o proschesche we nekotre privilegije za swöj klöschtr; hrabja H unfried Pak proschesche, hacz runje khroble, we sobupschinjescny kschiz. Khezor njechasche swvje stow o wröczicz a dvpjelni tak joho pröstw u. Z drohim pokkadom wröczi so hrabja H unfried do R hätiskejc, netsische Schw ajcarskeje, do kantoua G raubündten a be tu czicho w e staranju za swoju zböznoscz ziw y. K czescji B ozej a najswjecjischeje krewje n atw ari won klöschtr Schanis, we kvtrymz sw j. reliquiju khowasche. H unfried wum rje w e lccze 8 2 3 a zaw ostaji reliquiju hako drohe hcrbstwo swojom u mködsomu synej Adalbertej. P o tutoho smjerczi dösta ju we lecje 8 4 6 jvho syn Udalrich. T u tö n zaw ostaji pakjcniczku dzowku E m m u a tak pschindze droh«reliquija do hrabinskeje swojby z Lenzburka, dokelj hrabja z Lenzburka be sebi E m m u k mandzelskej wuzwobik. Ulrich, jeje syn pak p ro schesche, hdyz be w otrosczcny, we dzowku W alth era z Kyburka, a S u a n a h ild y k swojej mandzelskej. T utej chcyschtej jom u jeno pröstw u dopjelnicj, jelizo jim aj won kschiz ze swj. krewju Khrystusowej w otstupi, A to so sta. W alther a S u a n a h ild a beschtej jara zbozomncj we wobsynjenju tak drohoho poklada, a stajischtej jon hako najwosobnischu debu do khapale swojoho hrodu. T o la hrabinka S u a n a h ild a mejcsche b ra tra, kiz be duchowny we klöschtrje Reichenawje. J u n u joho w o p y ta, a jeje kapkan, kiz ju pschcwodzesche, w za reliquiju najswjcczischeje krewje sobu. W e klöschtrje da ju do zanknjenejc stwu stajicj, a swjeczenu sweczku psched njej so sweczicz. T o wabjesche wczipnoscz mnichow a hdyz zhonichu, kajki droh! poklad so we jich klöschtrje nam aka, njepschestachu prosycj, donz so reliquija we cyrkwi k czesczenju njewustaji. Z tutej dow olnoscju pak njebechu hischcze mnischa spokojom. Pjeczo najstarschi z jeje bratrom proschachu S u a n a h ild u, drohi poklad klöschtrcj daricj. T o w on a njechasche dow olicz. N a posledku slu bi, zo dyrbi reliquija po jcju a po jeje mandzclskoho smjerczi klöschtrcj pschisluschec^. Z tym bechu mnischa tez jara spokojom. Z a ne'kotry czas netto wopuschczi S u a n eh ild a zas klöschtr a poda so na dom pucj, tola na puczu czescy zkhorje. T u stupi jedyn z jeje najswernischich skuzownikow k m, a w u p r a ji, zo won khoroscz za khostanjo B o ze dzerzi, dokclz wona njejo zadanjo poboznych m nichow we Reichenawje dopjelnika. W o n a poruczi tohodla nyhdom, zo by so droha reliquija do klöschterskeje cyrkwje zas donjcsla. A hlej, lehdoma be to poruczeue, a w on a zas czerstwa a strowa stany. N a druhi djen pschindze swjaty poklad do domy B o zoh o we Reichenawje a bu tu z wulkej wjesolosczu pschijaty. T o sta so 7. decembra we lccze 9 2 5. T o je bjez wschoho wudebjenja stawizna swj. kreje, kiz so hischcze dzensischi dzen we Reichenawje p ola Konstanca khowje a czesczi. K tom u pschistaju hischcze krötku powjescz we najswjeczischej kreji we B rügge we Flanderskcj a we S t a m s we Tirolskej. P. Jakub W a lla ( f! 6 6 0 ),
44 kiz bĕ dlkzschi csas we B r ü g g e z iw y, powjeda takle: Theodorich z E lsaßa, hrabja we Flanderskej kiz be we kschiznych wöjnach (K reuzzüge) schtyri kröcz z wöjstwom do Syriskeje czahnyk, dosta w ot swojoho pschichodnoho nan a B a ld u in a, krala we Jeru zalem je mjez druhim i kralowskimi daram i tez dzel w ot najswjeczischeje kreje K hrystusow eje, kotraz bu z joho najswjeczischoho cm a psched joho pohrjebom hrom adzena a we drohim sudobju czesczownje khowana. T u tu drohn reliquiju d ari hrabja Theodorich pozdsischo mestej B r ü g g e, hdys be krasny born B o z i k czeschi sw j. B a s ilija n atw aril a tönsam y k wustajenju najswjeczischeje krewje postajil. Spod ^iw n e je, powjeda P. W a lla bäte, zo w ot leta 1 1 4 8 hacz 1 3 0 9 we schklenczanym (krystallow ym ) sudobju zkhowana krej, mjez tym hacz so n a druhich dnach tydzenja twjcrda a kruta pokaza, na lözdym Pjatku w ot ran ja hacz do popokdnja tsjoch, we kotrymz czasu be K h ry stu s, kaz je znate, za czkowjesli splah wukrawil, so m jetasche, kaz by so w arila, potom pak so zas sadsi a ztwjerdny. N a tutön dsiw spom ina, lal W a lla praji tez bamz K lim an t V. H acz so spodsiw na rcliquija tez dzensischi dzen hischcze we B rü g g e czesczi, abo hacz je w e dziwich w i- chorach revolucije nehdze druhdze so pschenjesla, njejo m i znate. S ch toz swj. krej we S t a m s we Tirolskej nastupa chcu to Podac^, schtoz P ilg e r aus T ir o l," czischczany we lecze 1 8 4 6 powjeda. W e lecze 1 3 0 0 pschindze pschez pröcowanja 4. abta cisterciskich m nichow, K onrada W a ld era, droha reliquiju najswjeczischeje krewje naschoho zboznika, kotruz je swj. M a r ija M a d len a na kalvarskej horje h rom ad zila, do S t a m s. K khowanju a k czesczi tejesameje bu k klöschterskej cyrkwi w osebita khapala tw arjena a we le'lze 1 3 0 6 w ot B a rtrom ja, biskopa we Triencze swjcczena. H d y; we lecze 1 5 5 2 w öjw oda M o r ic z Sakskeje T irolsku napany a joho wojacy klöschter S t a m s wurubjachu, bu droha reliquija jara staroscziwje khowana. 7 7 let w osta zkhowana. A bt D om asch L ugga pschenjese ju häkle zas pod w ulkim i swjatocznosczemi do prjedawscheje khapale, kiz be I tom u wosebicze wobnowjena. Pschi tntej pschileznosczi w udzeli bamz U rban V I I I. wschem kschesczanam, kiz khapalu wophtuja, dospokny wotpusk. T ez pschez wosebity swjedzen wobondze so wopomnjeczo najdrözscheje krewje Khrystusoweje we katholskej cyrkw i, mjenujcy na prenjej njedzeli julija. T utön swjedzen, kiz prjedy we wschelakich biskopskich diöcesach na wschelakich dnach so swjecsesche, je w ot bam za P iu sa I X. za cyku cyrkej postajeny a n a tutu njedzelu Pschenjesem y, zo bhchu wutroby weriwych we tutych czeschkich czasach, we kotrhchz njepscheczel na Knjezowu rolu pjanku nasycz, wjele pschez lescz a blud zhebacs a zawjescz so pröcuje, we lubosczi za droh» placziznu naschoho wum ozenja böte a böte so zahorike." R ow e hnadowne mesto swjateje knjezny M arije we Lourdes. (Skönczenje.) S p o d z iw «e w ustrow jenja so stachu, kiz buchn Wot lekarjow pschepytow ane, w o sebita komissija bu postajeua, kiz mejesche w odu pschepytacz, to la niczo w u rjad n e we u jej n jcn am ak a; lu d, ze wschech stronow we wulkich ezrodach pschindze, mejesche so wotdzerzowacz, hacz ru n je so to la niczo u jesta, schtoz by pcroka abo khostauja hödne
45 byio. N jew eriw i rozscherjachu w o p aeznt powjeseze, zo buchu lohkow eriw y lud ta t ö>u< smeschtez m ohli. H olczem sam u chcychu zawjescz. P o zdaczu dobri pschecztlojo chcychu ji dary d a w a c z, jtd y n P otozi ju n u p o tn u möschen ziotych n a b lid o, p r a j o, zo ji to bari, dokelz je khuda. H dy by B e rn h a rd in a je w z a ta, hnydom by so p o w jed ato a pisako, zo je ctjfa wee jen e hebarstw o, zo bychu pjenjezy döstali. A le tez dnschni kschesezansey lndzo chcychn ji wschelake d obroty w opokazaez. S w ö jb a jenoho m illio n a ra cheysche ju za swoje dzeezo pschiwzaez a jeje starschim 1 0 0 0 0 0 frankow ta iic j. B e rn h a rd in a pak a jeje starschej wostachu kruezi, a njedachu sebi najm jensche daricz. D okeiz wscho niczo njepom hasche, pschikhad wulkich czrodow lu d u n tn je ta t m a fo w otebjerasche, kaz w oda w e now ym kuzole, a hdyz sam m inister R u la n d w e P a riz u präfekta napom inasche, toec, kiz tak w jele w e sebi ryezeez b a to a, potkoeziez, cheysche präfekt now y pues k komu nastupiez. N o w u kaznju w n d a a zakaza 1. w odn z tarn«noho kuzoka ezerpaez 2. prözn jen eu w opytow acz, dokelz je to kraj, kiz gm ejnje stuscha 3. mejesche so to pschez tofliezku kozdomu w ozjew icz. Wysche tcho bu n a pvruezncsez we wulkich a makych now inach cyba wee h a n je n a, sm eschana. T o la lesez a natnoc, smechi a h a n je n ja njem özachu wee a n i do zabyeza, a m do zaepeeza pschinjesez. T o schtoz so powjedasche, sta so n aleto w e lecze 1 8 5 8. A kak tarn netko w e tym sam ym czasn w e licze 1 8 7 3 w o n h la d a? N etko je we pröznjeücy w jac w o k ta rjo w, n a kotrychz so wschednje B o z a mscha w o p ru w je; n a skaie stoji krasna cyrkej z m a rm o ra, pschi njej kheza ze m nichow, kiz we njej B oze stuzby w o b sta ra ja, p re d u ja a spöwjedz siyscha. T u te mesto so stajnje pschez wulke prrcessiony, kotrez su husto w jele tysaeow sylne, z S chauiskej a F ra n c o z - skeje w opytu je. M esto poboznoscze to netko je, n a kotrym z njepschehladne czrody nje- W oblakowanje p o d ja tn knjeznu w e jeje zastupnu prostw u proscha, w ustyschenjo swojich»aleznvsczow d ö sto n n, n ä kotrym z so wschelake spodziwne w u stro w jeu ja a nak azanja s ta w a ju, n a kotrymz so tak d o w era n a B o h a a n a zastupnu prostw u najswjeezischeje knjezny stajnje w oziw ja. H izom tot lecze 1 8 6 4 bu p rö zn jeü ca sw jatoczuje swjeczena, a pschi tym w udebjena z rjan ej statüju najswjeezischeje knjezny, kiz bu po w opisanju w ozjew jeuja, kiz be B e rn h ard in a u iefa, z bekoho sw eczatoho m a rm o ra w o t siaw noho re z b a rja zhotow jena. P ro - ccssion dzesche z m estaczka do p röznjeney, wsche kheze a hasy bechu wupyschene z khorow jem i, z rözem i, z w encam i a z czesnymi w ro tam i. Wsche zkony eyteje wokolnoscze buchu zkonjene, hudzba a spew anjo Iherluschow w ubudzi w e w utrobje wschitkich, kiz so n a proeessionje wobdzelichu pobozne a w jesote zaczucza. N a jp rje d y dzesche wotdzelenjo wojakow w e sw jatocznej drascze, potom sezehowachu wschelake kongregaeije a b ratstw a ze sw ojim i k h o ro w jem i, n a to njepschehladna sy ta lu d zi, kiz snadz wokoto 6 0 tysaeow wuczinjesche; ey ty czah w obzanknychu 4 0 0 dnchownych z biskopom z T arb es. W e riw y lud be p o tn y w jesotoscze a dzaka, zo je po tak w jele zadzewkach to la jom u sw jatoczny dzeü zeskhadzak. W o t toho ezasa jvw je L o urdes wosobne w o t w eriw oho ludu ja ra bohacze w opytane hnadow ne mesto. Cyky w opisany pvdawk a joho stawizna pokaza nam z itotoa, na kajkc w a- schnjo B ö h n a zem i neschto zapoczina, na kajke waschnjo Won to roscz a pschibjerac^ da. M oliczke a snadne so to najprjedy wec bycz zda. M aka khuda njerozwuczcna holezeea powjeda, zo je belu krasnu zonsku widzaka. Jeje starschi sam t a duchwni njechadza niczo we tym wjedzecz. W schitcy, kiz we tym styscha, m aja to za nökajke zdaczo, druzy tez za hebarstwo. Njewe'riwi a now iny to hanja a wusmescheja. W yschnoscze hacz k m inistrej we P a r iz u chcedza cylu we'c zahnacz, zakazaja do pröznjeücy khodzicz, a hlej netko za krötki czas stoji tarn krasny tempel z m arm ora. a lĕto w ot lc'ta pschikhadzeja tu tysacy z wschcch powvlanjow, z wsche-
46 lakich krajow, nutrne paczerje pozbshuja so wschednje k n jeb ju, a w osebite hnadh za czeko a duschu pschindu z njebjes. 6. oktobra zandzenoho leta k pschikl. be wulki procession tez ze sam oho P ariza pschischol, 1 2 biskopow a stotysaey katholikow be tu zhromadzene, ta t zo so pod holym njebjom B o z e stuzby a predow a- nja dzerzachu. Tak sta so tez z cyrkwju Khrystusowej. Khude dzecjo lezi we jenes rödzi w c B eth leh em je; 3 3 let pozdzischo wumrjeje wone hako m uz n a kschiz pschibitc. J oh o w uczowuicy, skoro wschitcy ludzo nizskoho powokanja, wupokazuja so z jenoho mesta do druhoho, kschesczcnjo pschesczehowaju so w ot najmöcnischich khezorow 3 0 0 let dokho. P e lr wjerch japoschtolow so we R om je kschizuje, P a w o tej so hkowa wutruba, a hdyz bu nechtö k bamzej obo k biskopej postajeny, be to hako by so k westej smjerczi w otsudzit. A n e t t o? R om scy khezorojo a romske khezorstwo je föne meko, a nie sta w n y ; a wjae haez tysae let je bamz najwosobnischi muz na z e m i, a katholska cyrkej wulki schtom, kiz swoje halzy do wschich dzelow sweta wupschestrjcwje. dietko Pak zda we naschim najnowischim czasu, haka dyrbjaka so cyka wec zas z now a zapoczinacz, bamzej je jedyn joho kraj wzat, we wschelakich krajach procuje so westa strona duchownym jazyk wujazacz, na nid) so řafa, hdyz we cyrkwi slow o B o z e w u cza, we schuli njedyrbja w jaey so pokazacz, zadyn schtaut so w e nowinach tak njehani kaz dud)vw ny. Wschitkc stro n y, hewak mjez njepschezjene, zjednocza wc pröcowanju pschecziwv spvm oznom u skutkowanju katholskeje cyrkwjc. Wscho to pak njedhrbi u n s makomyslnych ezinicz. W ec B o z a roscze a pschibjcra tez wc pschesczehanju; za nju budze tez naleczo a z m m tez luboznischi pow etr pschincz po zymnych hroznych wichowach. Löd, kvtryz djce netto jcje skutkowanjo zahaczicz, budze roztacz a hako m ajana rooba wotbezecz. Nowinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d h s c h in a. S p r a w n a zadoscz naschoho mesta je so netto Po leta dokhim woczakowanju a prosd)enju dopjelm ta. S e jm je dow olik, zo sme so now a zeleznica do B u d y sd )in a twaricz a w ot wsy K rippen, pschez Schandaw u, S e b n ic, N ow e M esto, a K orzym ; pschi poslenjej wsy pschizanknjc so k zeleznicy, kiz so w ot Stanknow a pschez Scherachow tw ari. (Serbske pismostwo.) T udom ne tow arstw o M aczicy Serbskeje je knizku w udalo, kotra'z so jara derje za nasche serbske schule hodzi. M o n a reka: S p e w y za serbske schule, zhromadzene w ot K. E. Pjekarja. J e to 4 0 wschelakich hkosow, po kotrychz so pschez 4 0 scrbskich a nem stich spew ow spew a. B jez tu tym i spew am i su wötezinske (T o h ' krala zohnuj B ö h, B ö h z tobn, Saksonska, Rheinska straz), na wschelake wazne dny a czasy leta, pschi pohrjebach a druhich wjesokhch a zrudnych skladnosczach. Dvkelz su nekotsi wuczerjo hizo k. Pjckarjow u knizku w prjedawschich wudawkach w u ziw ali, budze w on a jim netto czim spodobnischa, hdyz je ju jedyn katholski do katholskoho prawvpisa pschestajik. Knizka hodzi so tez trjcbacz k wotpisowanju a k wuknjenju z htowy. Kaz slyschimy, je tez nascha schulska
47 wyschnosch tu knizku hako jara pschisprawnu namakaka a ju pschez kurrcndu nanajlepje p oruczila. Z a pschiskuschnoscz dzerzachmy, tez pschez Posok knjezow w u- czerjow a druhich na wuzitnu wec kedzbnych sczinicz. M. H. 3 drezdzanskeje diöcesy. Z D r e z d ^ a n. P ö n d je lu pschipokdnju bu nasch sejm swjalocznje pschez kralowsku rycz skönczeny. D o lh i czas bechu ton řrćcj krajni zapösiancojo k w uradzenju waznych zakonjow zhromad^eni. B ö h baj, zo by so pschez n jew ern e zbozo kraja a luda tez spechowalo. 3 w u kraja. P r n s k a. 1 2. m erca bu ne'mski reichstag zas pschez khezora swjatocznje zapoczaty. P ruski sejm, kiz sebi z katholskimi naleznosczemi letsa tak wjele dzekacz czini, njejo pak z druhim i krajnhmi wecam i hischcze hotow y, tohodla wostanje pöd la reichstaga hischcze zhromadzeny. Z a zapöstancow, kiz su sobustawy wobeju zhromadziznow, je to czezke dzeto, we wobemaj swoju w inowatoscj swedomic^e dopjelnic^. P ruska. N o w a njepschezjenoscz mjez pruskim kultusm inisteriom a jenym biskopom katholskeje cyrkwje je wudyrika. P o la cy, kotrymz je so, hdyz dyrbjachu pschi njesprawnym rozdzelenju swojoho kraja a roztorhanju ludu k Pruskej pschistuschecz, slu bilo, zo so jich w era a narodnoscz zakita, su hizom jara husto c na wschelake waschnjo w e thm so zjebani w idzeli. W e najnowischim czasu pak zada sebi kultusm inisterinm tez rozwuczenjo we kschesczanskej wuczbje na pölskich gym - nasiach a predowanjo za gym nasiastow we nemskej ryczi a wschelakc druhc pölsku narodnoscz czezcy ranjace wecy. Pschecziwo tutom u wukazcj je arcbis.'op hrabja Ledochowski cirkular rozpöskak, we kotrymz w ön postaji, zo so wec na tute waschnjo pschcmenila njeby. T oh o d la chcc pruske knjezcrstwo pschecziwo njonm khostanski zakon (S trafgesetz) nalozecz. Nemska. Kaz be psched krötkim biskopstwo Jendzelskejc, Jriskeje a B e l - giskeje nemskim biskopam we zjawnej adressy swoju wjcsoioscz na m uznym zamkowjenju p raw ow cyrkwje w u p r a jito, tak czinjachu to we najnow ischim czasu tez biskopja Hollandiskeje. Schpaniska. P o czeknjenju Amadea, kiz je runje 2 lecze, 2 mesacaj a 2 8 dnow we Schpaniskej z kralom byl, je jeno hischcze hörschi njeporjad w e kraju. Jednotliwe strony pröcuja so knjezerstwo na so tohrnycz. T u khwilu m a najwjacy mocy stron a, kiz chce republiku za kraj wobkhowacz. K n i pschisluscheja w o- sobnje lib eraln i m u zo jo, kiz we Schpaniskej niczo lepschi njejsu, kaz p ola n a s. W e jich mocy drje by kraj a lud we Schpaniskej hischcze dotho njemerne a zrudne czasy znjescz dyrbjak. W jele pschiwjeschka a najwjac prawa na schpanski thron m a prync D o n K a r l o s. T önsam y je netto 2 5 lel stary, joho macz M a r ia B ea tr ix woczahny joho jara swedom icze, a tak je w vn netto mkody m u z, po duchu a wutrobje wosobnje zdzelany, dobry kschesczan, kotrohoz wutroba z cykej nutrniw osczi na B v h u a swjatej cyrkwi w isy. T o je jeniczcy je, czohozdla joho tam ni liber a ln i muzojo czerpjecz njechadza. Z a joho prawa wojuje so hizom cyle konsche
48 lĕto we poknöcnhch provincc.ch Sch p an isk eje, kotrcz su tez jom u swernje podate. H dy by D o n K a rlo s jene wjac pjenjeznych sredkow inef, by so jomu wesczi prawje khetse r a d z ilo, schpaniski lud zas k merej a k w ernom u zbozu dowjescz. W e joho wöjstwje knjezi najlepschi buch a we cylej Schpaniskej je jeno tu dobry rjad. N ajnow ische nowinki su dobre a rycza we dalschim pokraczowanju joho sprawneje w ecy. T ez syn zahnateje kralowny J sa b e lle, A lf o n s, kiz so d otal we W inje zdzerzujc, chce swoje praw o na schpaniski thron zamlowjecz. T o la w uhlady za njoho njejsu nadzije pokne. J ta lsk i prync A m adeo, kiz je so Po wopuschczenju Schpaniskeje dleschi czas pschi swojej sotse, kralownje P ortu galsk eje, zdzerzoto o t, je netto zbozomnje do T u rin a pschijek. J o h o nan Viktor E m a n u e l, kiz hischcze z menje praw om italsku kralowsku krönu nosy, je ze swojim synom jara njcspokojny, zo je tak lohcy krönu w ot so czisnyk a m a strach, zo so jom u netto börzy podobnje pondze. K r a l bjez tym hizom daw no wjac njejo, ale wobzarowanja hödny poddan, kiz dyrbi, jelizo mjeno kral wobkhowacj chce, do wschoho, zwolie^j. schtoz sebi M inisterium a komora zada... Naleznoscze tow arftwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : t(. 2 4 9. M a r i j a E lsn e ro w a z C zornych N o slic ; 2 5 0. M ikkaw sch N obel z W ulkoho W je lk o w a ; 2 5 1. K a th a M o e h n o w a z C zem jeric; 2 5 2. V iilt. D u czm an z D zeznikec; 2 5 3. I u r i j Jc n k i ze S e r n j a n ; 2 5 4. M ic h a t N ow ak z H ra jn c y ; 2 5 5. M ic h a t B obik z W o tr o w a ; 2 5 6. H a n z a W jerschow a z B re m je n ja ; 2 5 7. M. C yz z C zascc; 2 5 8. M. B r y l z S ta r e je C p h e ln icy ; 2 5 9. M. Jeschki z K o p sch in a; 2 6 0. M. W iczasow a z P ra w o c z ic ; 211. Hechuschka z K hrösczic; 2 6 2. M. Lehm an z Sm jeczkcc. N a leto 1 8 7 2 d o ptaczichu: 4 8 7. H. z N. ; 4 8 8. K onecht z B re m je n ja ; 4 8 9. M ikk. N o b el z W ulkoho W jelk o w a; 4 9 0. M ic h a t N ow ak z H ra jn c y ; 4 9 1. H. W. z B. ' 4 9 2. M. L. z K. N a prjedawschc le ta : N a leto 1 8 7 0 H. z R. ; 1 8 7 1 H. z N. ; H. W. z B. D o b r o w ö l n e d a r y za to w a rstw o : M. E. z N. 5 n sl.; K. M. z t n H. ; M. N. z H r. 2 '/ - nsl. Z a sw j. w b tc a : M. P. z Z. 1 to l. D ary za cyrkej w C^ornecach abo Baczonju. K czesczi B ozej a k spom ozenju duschow su dale w o p ro w a li: M. H. z K h. 1 5 n sl.; n a kschcziznach p o la I. C y z a w N a d w o rju 3 to l. 10 n sl.; M ikkawsch Hicka z H örkow, dzetaczer we D rczdzanach 1 to l.; M. H. z Sm jeczkcc 1 tol. H ro m ad ze: 6 4 8 5 to l. 3 nsl. Bcrmanfi w Siulyfcfiinje njebud^e, kaz je we K rajanje" zmhlnje stajene, 22. a 2 4. m erca, ale 5. a 7. h a p r y l a. H. D. Cjischczat L. A. Donnerhak w pudyschinje.
jb udoroij c j a f o p i s, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschmje. R e d a k to r : Jurij Łusćaiiski. Čislo 7. 5. hapryla 1873. L etn lk 11. ' Sw jate reliquije Khrystusowoho czerpjenja. W e s w j a t y m kschizu. D rjew o swjatoho kschiza, na kotrymz be zböznik sw eta swoje ziwjenjo skönczil, bu Po zidowskim waschnju na horje G o lg a th a do zemje zahrjebane. Z a ksche-> sczanow tak swjate a w ot nich wysoko c^esczcne mesto pak bu pschez zidow a w o- sobnje pohanow zköscziwje wonjeczesczene. Khezor Handrian (w ot leta 1 3 2 1 3 6 ) da horu G o lgoth u z wjele zemju posypac^ a tempel a statüje pohanskich pschibohow turn natwaricz. T o la pschez wschitko to njepschindzechu tak swjatoho wopomnjec^a hödne mesta do zabycza. W e czasu khezora K onstantin«be za kschesc^anow m ir. W on sam be spod^iwnu moc kschiza we lecze 3 1 1 sp ö zn a l, pschez njon swojjch njepschec^eli pschedobyk, a tohodla wobkhowa tez zaczucza nutrnoho d^aka pschec^iwo tom u, kiz be pschez swoju smjercz kschizej spomoznu m oc wudzelik. Tez joho mac& swjata H e l e n a mejesche wulku zadoscz za tam nym i m estam i, kotrez be K hrystus ton Knjez pschez swoje czerpjenjo swjeezil. Haczrunje 8 0 let stara, puczowasche tola we lecze 3 2 6 do swjatoho kraja. W e Jeruzalem je netko wotuc^i we njejj wulka zadoscz, swjath kschiz, na kotrymz je J ezu s K hrystus za nasche hrechi w u- mrjek, zas namakacz. T o la nichto we nim neschto Weste njewjedzesche. A le swjata H elena njeda so wvtraschic^, da so wschudzom mjez w obydlerjem i Jeruzalem a napraschowacz. T u jeno zh o n i, hdy by so ji radzilo row zböznika nam akacz, zo so potom tez zawesczi swjaty kschiz sam y nam aka, dokelz be p ola zidow waschnjo, njedaloko w ot row a k smjerczi wotsudzenych tez wsche wecy, kotrez bechu so pschi jich smjerczi w uziw ale, zahrjebacz. T am ny tempel, kiz be H andrian k czesczi pohanskich pschibohow natw aricz bat, da swj. H elena w ottorhach cyke mesto bu w u - czisczene, a netko za swjatym kschizom pytane. W e prawdze namakachu za neschto czasa tsi kschize, tez napism o, kiz be wysche Jezusowoho kschiza byko, toho«
50 runja tez hoscse, z kotrymiz be joho swjate czelo n a kschiz pschibite. J ed yn z tutych tsjoch kschizow dyrbjesche tam ny bycz, za kotrymz mejachu kschesczenjo tak wulku zadoscj, druhej dw aj stuscheschtaj pak dw em aj zlöstnikomaj. A le jedyn njemözesche z westosc^u Khrystusowy kschiz spözn acs, dokelz kschizowe napismo njebe na kschizu, ale lezesche pschi n im. W e tutej njew?stosczi da swj. M a k a r i u s, biskop we Jeruzalem je wschitke tsi kschize k jenes khorej zonskej pschinjescz, kiz be smjerczi blizko. P o d nutrnhm i paczerjemi dütkny w on khoru najprjedy z dwemaj p rin im aj kschizomaj, bjez to h o, zo by so khoroscz pschemenika. Tak khetse hacz pak so ji tsecsi kschiz pschiblizi, czujesche so prjedy czezcy khora zönska n a dobo cziscse strowa. S w ja ta H elena wjeselesche so na tutym d ziw je, pschez kotrys be B ö h praw y kschiz Khrystusowy spöznacs das. S w j. H elena da netto dwaj wjetschej kruchaj w ot swj. kschiza w otdzelicz; jedyn W l pösta swojom u synej, khezorej Konstantinej, kiz tünsamy we K onstalltin o p elu z wulkej czescsu p ow ita. D r u h i d je l, snadj pschez lohcz dokhi, dari cyrkwi w er o m je, kiz tu k czescsi swjatoho ksch.za ze J eru zalem a " twaricz da. T sech a najwjetschi dsel pak da do drohoho slebornoho sudobja zanknycs a pschepoda jon biskopej we Jeruzalem je. T onsam y khowasche so we cyrkwi, kotruz böschtej swjata H elena a jeje syn na mescze, hdjez 6 <? so kschiz namakak, natw arics dakoj. T u ta cyrkej mjenuje so netto cyrkej s w j. ro w a " abo h o r j e s t a c s a ". Z e wschech stronow pschindzechu pobozni w eriw i k czesczowanju swj. kschiza. Husto wotrtzowachu so tez mjcnsche kruchi a darichu so poboznym czesczow arjam, bjez toho, zo by so wotebjeranjo swj. kschiza pytnyko. S w j. C y r illu s ze Jeruzalem a powjeda, zo je so wjetschi kruch 2 5 (et po namakanju sw j. kschiza d M l a roz«rtzak a zo su so m ale tschiski do wschech krajow kschescjanskoho sweta rozpöslale. W e ltoje 6 1 4 dösta persiski trat K osroes I I. we w öjnje, kiz pschecsiwo Rom skim wjedjesche, mžfto Jeru zalem do swojeje m o cy, w urubi je, w za wjele kschescjanow, wjez druhim i tez patriarchu Zachariasa jathch, da tez drjewo swj. kschiza z cyrkwje do hlow noho mesta persiskoho kralestwa, K tesiph o na, w o- njescj. T o la hizo w e lecje 6 2 8 pschedoby khezor Heraklius Persiskich, a jich kral dyrbjesche tez drjewo swj. kschiza zas wröcsics. Z acharias pschinjese je pschi swojim wröcjenju z Persiskeje zas do J eru zalem a a khezor H eraklius njesesche je sam n a horu G o lg o th u, na joho prjedawsche mösto do cyrkwje swjatoho r o w a, hdsez bu netto z now a zas k czescjenju we'riwych wustajene. T o sta so 1 4. septembra 6 2 9. K wopomnjecju na to swjeczi cyrkej kozde leto 1 4. septembra swjeczen p o - whschenja swj. kschiza" kaz 3. mcje swjecsen namakanja swj. kschiza". H dyz pozd^ischo Jeru zalem pod knjejstwo S a r a c e n o w pschindse, mejachu tucji w otpohladanjo, drjewo swj. kschiza, kiz pola kschesczanow tak wysoko w e czesczi stojesche, cziscje zniczicz. T oh o d la wobzanknychu kschesczenjo we Jeru zalem je, tön p ola nich so namakacy kruch do wjac dselow dselicz, zo by so tak skerscho psched wonjeczescjenjom zakitak. T u te dzele buchu na wschelakich msstach khowane. W e Jeruzalem je zdjerzachu so schtyri kruchi. H dyz w e 1 0 9 9 we kschiznych wöjnach pr?ni kschescjenjo do Jeruzalem a pschindsechu, namakachu je hischcze tarn. Kschescjenjo bechu je hacz dotal kedzbnje a swernje khowali. P o dobyczu mesta pschez
51 kschesczanske wojstwo Pak je nčtřo zas pokazowachu. Pohladnjenjo n a drjewo swj. kschiza," tak powjeda jedyn stary staw izn ar, n a kotrhms b l zböznik sweta czkowjeski splah wumozik, zahori kschesczanskich wojakow na najziwischo. B ic h u na tutej swjatej wich tak zw jeseleni, hako bychu Jezu sow e cselo we praw dje na nim wisajo w idzeli". W e swjatocznym czahe bu pschez hasy Jeruzalem a noschene a potom zas do cyrkwje horjestacja k zjawnom u czescjenju wustajene. Spom njene bu h izom, zo swj. H elen a dzel sw j. kschiza do R o m a dari. Romsku m ilu w ot krasneje cyrkwje swj. P e tr a, njedaloko w ot Lateranskeho tem pla, namaka so tak m jenowana basilika swjatoho kschiza z Jeruzalem a". Pschi njej je klöschter, kiz prjedy karthauskim, hacz do najnowischoho czasa Pak cisterciskim mnicham pschistuschesche. Zapoczatk a zaklad tem pla a klöschtra b i hizo khizor Konstantin zapolozil. W e tutej cyrkwi namaka so dzensischi dzen hischcje K hrystusowy kschiz, kotryz je swj. H elena do R om a d arila, we tsjoch b elach, tohorunja tez kschizowe napism o, kaz tsi swjate hozdze, a tez kruch tam neje zemje, z kotrejez be swjata H elena drohe reliquije wurycz dala. P o d knjejstwom S aracen o w bu wulki kruch swj. kschiza, kiz be we J eru z a - lemje, kaz hizom znate do wjac dzelow dzeleny, zo by so tak skerscho psched w o- njcczesczenjom zakital. Tak mejachu wjac cyrkwjow drohe drjewo swj. kschiza. M jez druhim pak mejesche tez jedyn wjetschi dzel D a v id, kral G eorgiskeje, kiz be we czasu kschiznhch wöjnow ziwy. W e lecze 1 1 0 9, dzesacz let po dobycju J eru zalem a pschez kschizne wojsko, Pschind^e tutön dzel do rukow francozskoho duchownoho z m jenom Anseau. T u tö n b i we prenjej kschiznej wöjnje kaptan we francozskim wöjsku a pozdzischo duchowny pschi cyrkwi swj. ro w a we Jeruzalem je. W ön dösta drohu reliquiju w ot G ib elin a, Patriarch! we Jeruzalem je, kotromuz be ju w udow a krala D a v id a, kiz Po smjerch swojoho mandzelskoho we Jeruzalem je bydlesche, darila. Anseau pöska darjeny dzel do swojejc w otcziny, G alonej, biskopej we P a r iz u. H acz do leta 1 7 9 3 khowasche cyrkej I f o t r e D a m e drohi a swjaty poktad. T o la we zrudnych dnach francozskeje revolu cije, hdzcz buchu chrkwinske pokladnicy najprjedy rubjene a swjate wecy wonjeczesczene, pany reliquija swj. kschiza do rukow westoha G uyota, kiz tutu swj. wec sebi zkhowa. W o n d jili swjatu reliquiju, dari jedyn dzel poktadnikej cyrkwje N o t r e D a m e ; z djela pak, kotryz sebi sam skhowa, da schtyri kschize wudzekacz, z kotrychz so tez we lic^e 1 8 0 3 tsi zas cyrkwi N o t r e D a m e wröczichu. W ulki dzel wernoho kschiza K hrystusowoho nam aka so tez we tak mjenow anej swjatej khapali" we P a r iz u. S w ja ty Ludwig, francozski kral mjenujch dösta w ot swojoho krejnoho pschec^ela, khezora B a ld u in a I I. z Konstan-- tinopela wysche czernowcje krony tez wulki kruch tam noho swj. drjew a, kotrez be swj. H elena khezorej Konstantinej, swojom u synej p öslala. K ral Ludwig da jon z druhimi sw jatym i reliquijem i we tak m jenowanej swjatej khapali, kiz be wosobnje k tom u we swojim hrodze natw aricz b a t, khowacz, hdzez hischcze so tez dzensischi d^en namaka M vliczke partikle swjatoho kschiza namakaja so po cykym kschesczanskim swecje rozscherjene, tez we m m ale wsche'ch cyrkwjach nascheje serbskeje Luzicy, a poda-
52 w aju so k poboznomu czescjenju weriwych. Njech Pak tute czesc^enjo wosobnje we tutych dnach, we kotrychz m y wvpomnjecjo Khrystusowoho czerpjenja a bolosc^iw tje smjercze na kschizu w vbondzeny, now e m öcno pkvmjo werneje a wobstajneje lubosc^e k naschomu kschizowanomu zböznikej zahori. Katholske missionstwo we Tunis.! W e prenich kschesczanskich letstoletkach, wosobnje we czasu swj. biskopa A u gustina kc^ejesche katholska cyrkej we polnöcnej A fricy. T o la borzy pschindzechu na tüte krajiny jara zrudne czasy. Pschez napady dziwich lndow a pschez surow e pschesczehanja je katholska cyrkej tarn wjele staw ow zhubika. Woscbje schködne oe za kschesczanow tutych krajinow knjejstwo T u rk o w, kiz z w ohnjom a mjeczom muhamedansku w eru rozscherjachu, tak zo je dziw, zo so kschesczanstwo docyka z krajinow njczhubi. W uznawarjo muhamcdanskcje wery we krajinach T u n is, T r i p o lis a we Algicrskej Pak njespokojichu so z tym, zo doma kschesczanstwo potlöczowachu, ale tez pschez rubjenstwo na m orju kschesczanow köjacha a jich domach za wotroczkow abo sklovow dzerzachu. T u tom u namörskomu rubjeznistwu je so häkle we 1 8 3 0 pschez Francozow tone czinilo, kiz Algiersku pschewinychu a k francozskej proviucy sczinichu. W o t toho czasa su tez za susodne krajiny lepsche dny pschischli, kaz to m issionarojo ze susvdnoho T u n is pisaja. W e T u n is je wjac hacz 1 5,0 0 0 katholskich kschesczanow a jim je netto d o w o lm e, swobodnje swvju w eru wuznawacj. D u ch ow n i z radu Kapucinow zastaraja jich duchowne naleznoscze. Pschcd letom 1 8 3 0 mözachu we hkownym mescze T u n is jeno we jenej najatej khezi B o z e sluzby swjeczicz. T o la we l. 1 8 3 3 pschewostaji turkowski Pascha H ussein katholikam khapalu a khezu, kotraz be nöhdy rjadej T rin ita rio w stuschata. D okelz Pak khapala wschech katholskich kschesczanow wopschijecz njemözesche, n atw ari so now a wjetscha cyrkej, kotraz bu 3 1. decembra 1 8 3 7 swjeczena a B o z im skuzbam pschepodata. W e l. 1 8 4 3 zjcdnoczi bamz H rjehor X V I. katholske wosady w e T u n is k jenej biskopskej divccsy a postaji je pod japoschtotskoho vikara, kiz m a biskopsku hödnoscz. P ren i japoschtolski Vikar be P. F id elis S u tte r z rjadu K apucinarjow. H dyz so P. F id elis po biskopskej swjecziznje z R o m a zas do T u n is wröc^i, bu na praje swjatoczne waschnjo pow itany nie jeno w ot swojich wosadnych ale tez w ot druhowe'riwych. T ez turkowski Pascha Achmed B e y pvkaza so jara pschec^elny a spuschczi rjadej K apucinow nie jeno bares najateje kheze, ale dari jim tez mesto wokolo jich cyrkwi a pvzd^ischo pschida jim tez wulki kruch p ola k powjetschenju jich kerchvwa. H dyz wysokoczesczeny knjez biskop we lecze 1 8 4 5 cyrkwinsku visitaciu dserzesche, poska jom u turkowski Pascha swöj w ös a skuzowni- kow. Turkvwscy nam cstnicy abo bohotojo we mestach, do kotrychz mcjesche biskop pschijecz, döstachu porucznoscz, zo bychu so za hospodu a za wschitke druhe potrebnoscze biskopa a joho pschewod^erjow starali. H dyz be biskop we lecze 1 8 4 6 we R om je pobyk a w ot swjatoho wotca dzakownh list za turkowskoho paschu we T u n is sobudöstak, be tuton na tym tak zwjeselcny, zo sam bamzej z listom w otm k ow i/k otry z sebi we naschim czasu rozscherjenjo zaskuzi. Zwjeseliko n as je,"
53 pisa turkowski B e y mjez d r u h im, 30 je nascha staroscz za m uzow chrkwinskoho rja d u, kotsiz we naschim kraju bydla, w e W a m i radosc; a kedzbnoscz zbudzika. Tez pschichodnje chccmy m y nasche pröcow anja na to zkozicz, zo by so lepsche kschcsczanskich w obydlerjow naschoho kraja a wosobnje m uzow duchownoho rjadu a cyrkwinskich pschedstojiczcrjow spechowalo." W e njespraw nym wuhnaczu a w upokazanju z kraja, kaz kschesczanscy lib eraln i Nemskejc a Schwajcarskejc T urka niczo wjedzecz njecha. T e le pscheczelne zmyslcnjo pschccziwo katholikam a cyrkwinskim rjadam wobkhowa nie jeno Achmed B e y swoje cyke ziwjcnjo alc tez joho nastupnicy. M uham ed B e y ( 1 8 5 5 1 8 5 8 ) kaz tez M u h am ed E s S ed ak zw o- staschtej pschccziwo kschesczanam derje zm yslenej. A hdyz we lecze 1 8 5 0 kholera zakhadzcschc a jara wjcle ludzi mvrjcsche, dösta knjez biskop wysoki turkowski rjad a joho dwaj sckretarjaj döstaschtaj M edaille za wutrobitoscz, sweruu sluzbu a Pomoc, kotruz bechu kapucinarjo khorym a m rejacym kozdy czas w opokazali. M jez tym zo turkowscy m vphtis (p opja) pschi wudyrjenju khoroscze z mesta czcknychu, w o- stachu kapucinarjo we mescze a starochu so za czekne a duchowne zbozo khorych. W e lecze 1 8 5 5 bechu we T u n is 1 1 5 0 0 katholikow, kiz mejachu 1 cyrkcj a 4 khapalc a 8 m issionarow a 4 duchownych ze swojoho kraja. S ch u lscy bratsja wobstarachu dwe wjetschcj schuli. D uchow ne sotry swj. Jözcfa maja we T u n is 1 schuln a m aty schpital. D ru h a katholska fara je we m alym mescze G o le t ta, kiz pschi m orju lezi. T u d otw ari so katholska cyrkej we l. 1 8 6 6. W e G oletta besche 1 3 0 0 katholikow z 2 m issionarom aj z jenym we kraju narodzenym duchownym. S o t r y swj. Jvzcfa wjcdu tu dwe schuli a jedyn schpital. J en e tsccze mijsionske mesto je S u sa h z 7 0 0 katholikami, we mescze S f a x je 5 8 0 a we G erba 2 5 0 katholikow. W e nowischim czasu rosczc we tutych krajinach katholska cyrkcj, a tez mjez m uham cdauam i wotebjera prjedawsche njcpscheczelske zmyslcnjo a zacspccze kschesczanow, a tak je nad zija, zo stönco kschesczanstwa, kiz be so za tam nc krajiny tak dolho skhowalo, znowa zas zeskhadza. Schto je pola katholskich prawy kherlusch f Takle dyrbju praschenju stajicz, hdyz m a wotm olw jcujo krötke bycz. A derje besche bylo, hdy bychu sebi w udaw arjo kherluschacych abo spewarskich knihow w starschim a nowischim czasu tajke praschcnjo stajili; Pschcto; tak by neschtozkuli njepschihödnc z lherluschachch knihow w uw ostako, schtoz tarn netko z dvw olnosczu duchowncje wyschnoscze" steji. Kherlusch je spewanjo wo wernvsczach wery abo w o poboznych zaczuczach kschcsczana. Serbske mjeno kherlusch" njcje trjebaj K ir c h e n lie d ", ale je nastako z grichiskoho: K y r i e e l e i s o n (t. r. Knjeze, sm il s o!), kotrej; slowje buschtej prjedy hischcze husczischo hacz netto Po skönczenju kherluschowych schtuczkow pschidatej. Tajke pschidawanje stanje so woscbje czasto w grichiskej litu rg ii a duz mözesch na rusowskcj B ozej mschi (wjelekröcz skyschecz: G o s p o d i, p o m i łu j n y (t. r. Knjeze, sm il so nad n a m i!). M y Pak kherlusche netk spewamy nie jenoz na
- - 54 B o z e j mschi, ale tez pschi druhich poboznosc^ach w cyrkw i, a z wonka cyrkwje: pschi processionach, pschi pohrjebach a pustych wjeczorach a druhich pschileznosczach. S ch to je netto p raw y kherlusch? H dyz na zwonkownu fo rm» hischcze njeh ladam y, wo kotrejz by so tez w jele pisacz h od M o, ale jenoz n a znutskowne w o- pschijeczo; dha su mjcz kherluschemi p raw e: 1. Tajke, kotrcz su pschclozcnja z laczanskich cyrkwinskich knihow: M issal (kemschace), brevir (modlcrske za duchownych) atd. T a m rekaja toonc scquency, antifon y, him ny. W one su po cykcj katholskej cyrkwi znate a w e laczanskej formje hizo ja ra stare; n. psch. T e D e u m la u d a m u s (w netczischim zestajenju hizo w ot s. A m brosia), S t a b a t m a t e r (staka maczer boloscziwa) atd. N ajw oscb - nischi pesnjcrjo su P r u d c u tiu s, F o r tu n a tu s, P aw ok d ia to n, s. R jehor W ulki, B cd a B e n c r a b ilis, s. B er n a r d, D om asch z A q uina a druzy. 2. Tajke su tez pschedzelanja wschelakich psalm ow w pozdzischich czasach, woscbjc w ot 1 5. letstotka; n. p. D e p r o f u n d i s (p o la L cisentritta: Auß tieffer not schrey ich zu dir, Herr got, erhöre m ein ruffen) a druhe. Tuthch njeje wjele. 3. Sküncznjc te, kotrcz su w ot wustojnych ludzi po wuczbach w ery a w cyrkwinstim duchu wudzelane a hako tajke w ot chrkwinskeje wyschnoscze teje abo druheje diöccsy po pschcpokazanju za dobre spvznate. Tajkich je najw jaey w kvzdych wjctschich spewarskich; ale B o h u zcl je bjez tutej pschencu tez wjele p lu w ow, wosebje bjez katcchismuiowymi a pohrjebnym i kherluschemi, kaz tez pschiplacki w hcwak dobrych kherluschach. Tönkröcz njechamy hischcze zapisk to h o, schtoz je schpatnc, wozjcwicz. Nekotre su wezo jenoz w nekotrych wudawkach kherluschow; ta t m a Czornak jenoz w prenim wudawku tutaj dw aj: Pöjschla besche M a r ij a ; do teje czorncje barby atd. Kotryzkuli spew, byrnje pobozny b yl, teje tsi samotnosc^e n im a, njeje praw y kherlusch, ale jenoz spew abo snadz pokherluschk, kotrychz m aja tatholscy S erb ja tez czrödku. T e m öza drje so spewacz, ale nie w cyrkwil S ta w iz n y kherluschowych knihow a druhe blizke praschenja podam w jenym pschichodnych czislow. M. H. T otal rrjeczischczany kherlosch?) J e z u s o w e c^erpjenje. 1. Ach, m öj J e z u so! kak T y kleczisch na tej horje w o lijo w ej, jedyn jandzel bozi pschischot je CZc tröschtowacz! P ö j, m öj J ezu so! pöj, m öj Jezuso! pöj, m öj J ezu so! ja Cze wutrobnje lubuju. 2. A ch, m öj J ezu so! ja Cse widsu tam tont stokpej pschiwjanoh, wjele tawzynt schwikarjow wot tych zidoskich wojakow. P ö j atd. 3. Ach, möj Jezu so! kak T y cze'rpisch pschcz tu krönu czernjowu, ta krjelv bezi kopicnje, kopicnje bete na zemju. P öj atd. *) *) W o n spew a so w kulowskej a tez w ralbiczanskej w o sad je. W p re n je j schtnczcy je so najskerje p rje d y p r a jito : kak so poczisch n a tej h o rje ; pschetoz tak je w kherlnschu P o to m p jecj potajnosczow boloscziwoho ro zarija w opom njene. R e d a k t o r.
55 4. A ch, m öj J ezu so! kak T y njesesch tön T w ö j swjaty czezki kschiz na T w ojim swjathm ramjeschkn, n a tu Horn kalvarsku. Zetykaka je Cze V eronika, zetrela T w oje swjate wobliczo. P ö j atd. 5. N a tym kschizu o lubschi Jezu so! ja z pkaczkom na Tebje pohladam, kak sy T y na kschizu rozbity, wjele ranow nabity. P ö j atd. M. R Nowinki st powjescze. 8 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h in a. P öndzelu a w u toru bechu we naschej tachanskej schuli pruhow anja, kotrez bechu w ot starschich a pscheczclow dseczi a schule derje w o - pytane a tez Pschcz pschitomnoscz hnadnoho knjcza biskopa poczescsene. W e lecse 1 8 3 8 bu tachanska schul«n a dotalsche waschnjo zrjadow ana. D zeczi mesta w o- pytowachu tak m jenow anu mesczansku sch u lu ", kotraz mejesche 4 klassy a we wschech cylvdzcnsku wuczbu. Whschsche rjadom nje wopytow achu so we wschech czasach tez w ot dzeczi z wonkownych schulskich w osadow, dokelz mejachu tu lepschu pschileznoscs, neschto wjac nawuknycz hacz je to we druhich farskich schulach pschi potdzenskej wuczbje m özno. Z a wjesne dzeczi nascheje wosady Pak wobstcjesche pschi tachantskej schuli tez wosebita rjadom nja z 2 klassomaj a z potdzenskej wuczbu. Ilajw jac dzeczi Pak z naschich scrbskich w sow khodzachu poslenje leta knajmjcuschom tez do me'sczanskeje schule. T o la letsa je wysokodostojnc tachanske konsistorium wobzanknyko, tachansku schulu po potrebnoscze czasa pschemcnicj a tak dzeczom pschi- leznoscz poskiczecz, hischcze wjac nawuknycj hacz dotal. T oh odla budze so schula dzelicz do jednoreje ludowcje schule (einfachev olksschule), kiz zmeje dwe klassy, a kozda poldjensku wuczbu. Z tutcj budze tez dotalscha wjesna schula zjcdnoczcna, a tohodla budze so k najmjenschomu we njcj tez dyrbjccz serbski czikacz, a tez kschesczanska wuczba serbscy wuczicz; a do srjedzneje ludowcje schule (m ittlere Volksschule), kiz zm eje, kaz dotalscha mesczanska 4 klassy z cylodzenskej wuczbu. S ta rsch i maja so tak wuprajicz, hacz chccjdza swojc dzeczi do jeneje abo druheje stacz. W e wyschschej schuli m aja so 6 toter we prenim aj rjadom njom aj, we dwem aj nischimaj 4 toi. schulskich pjenjez za leto Pkaczicz. Z B u d y s c h in a. T ez w e naschim katholskim scm inaru bechu srjedu a pjatk pruhow anjo sem inaristow a präp aran d ow. M jez wuczom cam i sem inara, kiz so k wuczcrstwu pschihvtuja, su tu khwilu jeno tsjo S e r b ja ; jcdyn we druhcj, jedyn we pjatej a jcdyn we schestej rjad om ni. J e praje k w obzarow anju, zo z scrbslich mlod^cncow so jich tak mako k wuczcrstwu wobroczi. J e dzen tola powokanjo a dzelo wuc^erja tak rjane a w azne a kozdy w uczer, kiz swoje w inow atoscje z lu - bosczu a swedomicze d op jeln i, so w ot wschitkich czesczi. Pschileznoscz, wuczersku khmanoscz sebi dobycz, poskicza so naschim scm inaru kozdomu, kiz m a k tom u löscht a nuzne d ary. Czezko drje z wjesnych schulow nyhdom do sem inara zastupicz, a tohodla radzim y starschim, kiz chccjdza swojich synow pozdzischo na seminar dacz, jim najprjedy nekotre leta do tachanskcje schule khodzicz dacz, zo bychu sebi
56 tu k pschiwzaczu do sem inara zadane wedomoscze dobyli. W ysche toho pak dyrbi kozdy tez hizom we hraczu na klavier a husle nekajku khmanoscz wobsynycz. 3 w u k r a j a. P ru sk a. W e komorje knjezow we B a r l i n j e bu tez, kaz jedhn to hinak njcwoczakowaschc, pruska wustawa (V erfassung) po nam jetowauju knjezerstwa a pschiwzaczu druhcjc kom ory, tak pschcm enjena, zo m oza so tam ne tsi katholskej cyrkwi napschccziwne zakonje (w e kubkanju a schtudowansu a postajenju ducholpnych, we sudzenju sich zadzcrzcuja we zastojnskich wecach pschcz swetnu wyschnoscz), w u- radzcch a pschiwzacz. K ancler B is m a r k, M inisterpräsident R o o n, kultusm inister Falk cziujachu pschi tym z now a hizo wjac krocz styschane njehödne poroki katholskej cyrkwi a jejc duchownstwu. T u te je, kiz chce wschudzom knjezicz a jim dyrbi so tak napscheczo stupacz." S k ow a dadza sebi wschitko lubicz, a z nim i hodza so najhörsche lze wuprajicz. K atholscy duchowni su w jesoli, hdyz sich we m erjc wostaja a praw o a zamozenjo cyrkwje so njepschima. Czesczomni katholscy a tez protestantscy muzojo ryczachu za wernoscz a praw du a pschccziwo wotpohladanom u pschemenjenju wustawy a ranjcnju praw ow katholskcje cyrkwje. L o la schto pomhascha, pschcmeujenjo bu wobzankujcne a netto budza tez tam ne spomnjcne zakonje so speschuje wuradzccz a tez w ot knjezow suadz z m akymi njcwaznym i pschemenjenjemi pschiwzacz, kaz je so to we druhcj komorje stalo. W uradzowanja we druhej komorje su netto na czas pschctohrnjeue, dokelz m a tez reichstag netto swoje poscdzcnja. P r u sta. H izom pschcd nekotrym czasom pschipowjedachu n ow iny knjezerstwa, zo budze so hacz dotal za pruskich wojakow wobstejaca duchowna wyschnoscz, tak m jenow ana feldprobstcj zbehnycz Njebe to k werje podobne, dokelz by k tomu bamz najprjcdy swoju dowolnoscz dacz dyrbjak. T o la prüfst kral so za tym njeprascha a je 1 5. merca katholsku feldprobstiju zbehnyl, now y dopokaz, zo we Pruskej so cyrkwinskc nalezuoscze so w ot swetneho knjezerstwa sam oho rjaduja. P r u s k a. We Elsaß-Lothringen ju so we poslenim czasu wjac muzow z kraja wupokazako, tohodla dokelz so za nemskomu khezorstwej njepschcczeluych dzerzachu. M jez tu ly m i je tez wosobnje generalvikar biskopa we S tr a ß b u r k u, zastuzbny a wschudzom wysokoczcsczeuy Rapp, dokelz be katholske tow arstw o zalozik a wjed. B je z wschoho pscheskyschenja a sudzenja bu jom u poruczcne, swöj w ötcny kraj we czasu 4 8 hodstuow wopuschczicz. T o je pruska sprawnosc^! Z E ls a ß a. H izom dokhe czasy ryczi a pisa so tu we spodziwnym wozjew jenju, kiz je so tu pschi twjerdziznje Schlettstadt njedaloko wjeski Krüth stalo. N a jenej horch we lesu stojesche tu pschcd leta m i rjana jedla a na njej be swjcc^o M a r ije z Einsiedela. W jele ludzi tu pschindze a we czichocze so tu poboznje modlesche. T o la w ot poslenjeje wöjny be so wscha pvboznoscz zhubika. N jc d z elu, 7. julija 1 8 7 2, wjeczor Po nyschporjc pak dzechu 4 m ale holczki do lesa jahodki schczipacz. D okelz bechu dzcczi doma w jele we pschesczehanju katholskcje cyrkwje slyscheli, prajachu mjez sobu: Chcemy macz B o z u prosycz, zo by n as zakitala. T o wone na puczu czinjachu. A hlej, na dvbo wuhlada jena holczka
57 M u knjeni, kiz zoltu krönu njesesche, na kotrejz kschizik stojesche. T ez na wutrobje njesesche kschiz, kiz Pak be czorny. D zeczi so bojachu a c^eknychu a pojedachu doma ale njenamakachu zaneje w ery, tez pschi swojej schulskej sotse nie. 1 1. julija brechn druhe a wjac dzeczi toon a widzachu tesame wozjewjenjo; wschitke proschachu swoju schulsku sotru, zo bh sobuschta, tola w ona njechasche, häkle na druhi dzen da so naprosych. D zeczi widzachu zas wozjewjenjo, sotra Pak nie, to la z jich woblicza spözna to, schtoz sam a njcwidzesche. 1 7. ju lija buchn dzeczi k tam nom u mestu wjedzcne, hdzez tam ne swjeczatko na schtomje wisasche. T ysacy pschikhadzachu Po czasu na Horn, nekotsi döstachu tez wvsebite hnady, wschitcy Pak dyrbjachu w uznacz, zo so turn lohch a derje m odli hako we pschitomnvsczi B ozej. Pozdzischo w uhlada tez jena wotrosczena knjezna wozjewjenjo a to wjac krocz, druhdy pol hvd^iny dolho, a közdy kröcz czujesche we wutrobje sküdke w jeseto, zo prajesche: A hdy bhch ja sto let ziw a b y la, njebych zeni na tute hodzinu zabyla." T ez wschelake dziwy so stachu. T o wscho pschinoschvwasche k tom u, zo z blizska a zdaloka wulke czrody ludzi k tam nom u me'stej pschikhadzachu. S w e tn e knjezerstwo njechasche to czerpjecz, ale wudawasche, zo pak je to tez zas w ot katholskoho duchownstwa skazana wec, zakaza tohodla wvpytanjo mesta. A dokelz be to pvdarmo, chce netko z wojokami a policajemi pschistup wobaracz. Schw ajcarska.*) Knjezcrstwa jednotliwych kantonvw wustupuja pschecziwo katholskej cyrkwi a jeje biskopam Pschecy njehanbiczischo. N ic na tym doscz, zo bu biskop M erm illo d z G en fa z nam ocu z kraja w u hnaty, je tez biskop Lachat we B a sclu w ot knjezcrstwa w otsadzenh", t. r. knjezerstwo njepschipvznaje bette joho skutkowanjo, zapreje jom u dokhody, haj tez ze samoho biskopskoho wobydlenja chce joho hischcze tutön mesac wupokazacz. D u ch ow n i Pak su swojom u biskopjej posluschni a su jom u swoju wobstajnu sweru pschez zjawnu adressu tez w uprajili. Knjezerstwo kantona B e r n je tohodla 9 7 duchownym zakazalo, dale swoje duchvwne sluzby zaslacz, jim cyrkwje zanknyka. 6 6 0 0 0 katholikam je tak njemözne, hnady a zohnowanja swojeje swj. cyrkwje wuziwacz a to jeno tohodla, dokelz ju jich duchowni swerni a swedomiczi muzvjo, a so w ot czrody njeweriwych protestantow abo swobodnych m urjerjvw, kiz m aja tu khwilu runje möc we rukomaj njechadza we cyrkwinskich naleznosczach wvdzicz dacz. Liberalni we Schwajcarskej su sebi runje kantony, kiz k diöcesy B a s e l-s o lu th u r n pschiskuscheja, k sw ojom u cyrkwi njepscheczelskomu skutkowanju w uzw olili, dokelz m aja tu kantony najböle meschane wobydlerstwo. W e 9 k diöcesy pschisluschacych kantonach bydla 4 1 4 7 4 4 katholikow a 7 4 2 9 9 3 protestantow. T o la drje njewostanje cyrkwinski njemer we nawjeczornych kantonach, ale hizo schczuwa so tez we druhich naranschich kantonach, kotrez diöcesomaj S t. G a llen a Chur pschisluschatej. N a kajke waschnjo zrudne chrkwinske wobstajenja we Schwajcarskeje sw öj föne namakaju, njehvdzi so prajicz. Z R o m a. S w ja ty wvtc pschiwza 7. merca deputaciju 1 6 3 wosobnych katholikow z Rakuskcje, Nemskeje, Belgiskcje, Francözskeje, Jtalskeje, Schpaniskeje, Am eriki a Schwajcarskeje. Wjerch Liechtenstein czitaschc adressu, we kotrejz so *) hladej Kath. Posot czislo 5.
53 pschecsiwo njesprawnhm napadam italskoho knjezerstwa a wosobnje pschecziwo zbehnjenju klöschtrow protestiruje. S w j. tootc w upraji swoje wjcselu na zmyslenju deputacije a prajesche, zo swoju nad^iju na pschichod staja. WojowacZ a kedzbowac^ jedyn dyrbi, zo by jedyn na posledku dobycz m oht. Schpaniska. T u knjezi we cykym kraju surow y a straschny njeporjad. Wyschnoscz njenamaka zaneje posluschnoscze wjac, wvjacy spjedzuja so pschechwo swojim wyschschim, chcejdza sebi tychsamych wuzwolecz. Najstraschnischi ludzo z Jtalskeje a Francözskeje so tu hrom adza, zo bychu njeporjad k palenju a rubjenju w u zili. D o n K a r lo s, kotromuz su poknöcne krajiny poczisnjene, dobyw a stajnje, kaz so zda, na mocy. A m er ik a. W mesc^e M ilw au k i wobsteji wulka pölska w osada katholikow. H izom w lecze 1 8 7 1 natwarichu sebi P olacy druhu cyrkej; ale tez tele dwe cyrkwi njemözeschtaj wosadnych wopschijecz; dvkelz jich tarn pschecy wjac we poslenich lötach pschiczauychu. T oh od la stupichu w zand^enym lecze d^ekac^erjo a rem jeslnicy hromadu, a Po wuradzenju slubichu jednotliw i po 5 0, 7 0 1 0 0 dolarow za swöjbu lctnje daricz, a za nekotre mesacy be 1 0,0 0 0 bot. naw date. T u te pjenjezy pschinjesechu fararjej, a netk tw arja tarn hizo tseczu cyrkej, kiz budze 4 8,0 0 0 dolarow plac^icz. T ehoruuja chcedze P o la c y w mescze C hicago now u katholsku cyrkej za 6 0,0 0 0 dol. twarich. K r. ( Z j a w n j e z a r u u a n y pohorschk.) H dyz chcysche we lecze 1 8 6 1 italske knjezerstwo po zahnaczu neapelskeje kralowskeje swöjby duchowne rjady a klöschtry w e tutym kralcstwje zbehnycz, pow ola w one pschez wulku wuezenosh a nazhonjesc^ skawnoho advokatu Francesco de Cesare z N eap ela hako prenjoho rad^icjela do m in isteria, zo by tuton k wuwjed^enju suroweje njesprawnosc^e ze swojej wuczenosc^u knjezerstwu k pomocy stal. T u tö n hacz runje dobry a w eriw y katholik, be tola knjezerstwu k w o li, w e n a d jiji, zo m ohl snadz tola Pschez swoje skutkowanjo nekotre klöschtry psched zbehnjenjom wumozicz. N etko, po 1 2 letach je c^escy khory, a prosy w ot arcbiskopa z N eapela w e spvw jednika, a zo by swoje swedomjo zm erow al a so tak derje k pschistupjej k sudnom u sto lejb o zo m u pschihotowak" wozjewja sam w o t so k tom u pohnuty p is m o, z kotrohoz chcemy tote w zacz: A le jena wec napjelni moju wutrobu z porokami swedomja a wobskorhuju so tohole skutka psched B o h o m, psched cyrkwju a czlowjeskim to w arstw om, wot B o^cje smilnosc^e wodac^a so nadzijo. J a sym sobuskutkowak n a wukazu knjezerstwa wudatoho 1 7. februara 1 8 6 1 pschecziwo duchownhrn rjadam, pschecziwo kaznjam, lepschomu a nahladnosczi katholskeje cyrkwje. M yslach drje sebi, pschez to k najmjenschomu nekotre klöschtry psched zbehnjenjom zakitacz, ale ja njedyrbjach so na zane waschujo na tutym boharubjenskim skutku wobdzelicz a spöznaju dospolnje swoju w in u a wulku schkodu, kiz sym pschi tutej pschileznosczi swjatej cyrkwi naczinik. DokelZ sym zjawnje pohorschk d aw a l, chcu tez, zo by moja zelnoscj a to, kak netko swoje skutkowanjo rozsud^am, zjawnje znate byko. Sköncznje w u p raju, zo chcu we klinje katholskeje cyrkwje w u m rjecz, swet dawanoho pohorschka dla we wodaczo proscho a w ot B o h a Pak miloscz so nadzijo.
59 Cyrkwinski powestnik ze serbskich wosadow. Z B u d y s c h i n a. K s c h c z e n i: F ra n cisk a, dz. schewca A n to n a F ra n c a S e n tn e r a z 23.; M a r ija A ugusta, dz. H a n d r ija B elki z H ru b jelczic; M a r i j a Lydia, dz. m u rje rja Adolfa P je k a rja z B. ; J o h a n n a L u c ia, dz. kheznika a czasnikarja S c h n e id e rs z B.; M a rija, dz. M ic h a ta R y c h ta rja z B. ; P a w o t M ic h a t, f. Ja k u b a Laukusa z p o d h ro d a; Heinrich, s. J ö z e fa S e id e la ; H a n a F rancizsk a, J a n a R jeczki z D zechorez. Z e m - r j e c z i : H a n z a zw udow jena H ilin a z M n isch o n ca, 6 9 1.; M a te j W uschanski z B. ; 92 l.; P e tr W oczka, 8 3 1.; K a rl H e rm a n S a lm ze Z id o w a, 5 1 L ; K h a ty rn a, dz. schewca K arla Petschki z B., 3 m es.; M a t i j Koroschic z 23., 5 8 l. ; M iktaw sch K ahle z B. (prjedy w R a d w o rju ), 8 5 l. 2 mes. J u r i! P a w o t, s. H a n d rija G u d y z H o rn cje K in y, 3 m.; M ichail, njeboh Mikikawscha J u s ta z B - pschirodny syn, 41. 3 m. Z R a d w o r j a. K s c h c z e n i: H a n d rij, s. M ik t. L orenza z R a d w o rja.; M a r ija, dz. J a k. L edzbory z K am jenjej. H a n s a, dz. J a k. K erki z R a d w.; M a r ija, dz. M ikt. C zorlicha z M e rk o w a ; H a n a H ilza, dz. J a n a Jö sefa z R a d w o r ja ; B je - drich s. J a n a S c h o tty z B o ra n e c ; M a d le n a, dz. M ik t. Bjeczki z B r o n ja ; J a n, s. J a n a L isn arja ze Z a re c z a ; H a n a, dz. A u g. H einrich«z K am jen jeje; M a r i j a, dz. A ug. H elasa z K am jenjeje; J a n, s. H a n d r. A kerm ana z K h eln a; H a n a, dz. J a n a H etm anka z K am jenjeje; M ik t., s. J a n A u r a z N o w. B o ra n e c ; J a n, s. A ug. N aw ki z M itkecs; H a n z a ( f 1 6. m erca), dz. J a n a C y z a z R a d w.; M ik t., s. M ik t. Libsche z R a d w.; H a n d rij, s. M ik t. W rö b la z N o w. B o r a n e c ; H a n z a, dz. J a n a Kocze z B re m je n ja ; Z e m r j e c z i : H a n a, w ud. J a n a L orenca z N o w. B oranec; 7 1 1. 5 m. 1 8 d z.; M ik t. W ö lm a n z I u h a, 4 9 l. 1 1 m. 2 8 d u.; M a r ija, manih. Ja k u b a K h ila n a z K a m je n je je ; M ik t. W in a r z K am jenjeje, 5 9 1. 7 m. 12d n.; Ja k u b, s. J a n a S c h m a ra n d ra ze Z d zerje, 4 m. 1 7 b n. ; M ich. W ro b l z N o w. B o ra n e c, 7 4 1.; J a k. G ru b e rt z R a d w., 3 5 1.; J a n G ru b e rt z R a d w., 661. Im. 11 b n.; H a n d rij K ocza z L u b j. D u b ra w y, 7 2 L 3 m. 2 5 b n. ; H a n a, w u d. Jak. W iczaza z R a d w., 88l. U m. 2 0 d n.; H anza, in. J a n a J o m e ra z L utow cza, 5 4 1. 10b n.; M ik t., s. J a k u b a Lnbka z B r o n j a, 4 m. 10d n.; W e r o w a n i : Jakub D e lu n z R a d w., z H a u n Pjetaschec z B o ra n e c ; J a n W je ra b a z K h eln a, z H an u Z u rc c z L u p o je ; J a n W je ra b a z K helna z M a d le n u W jerab ec z B re m je n ja. Nale^noscze towarstwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : kk. 2 6 3. P e tr D elank z S k o n e je B orschcze; 2 6 4. M iktawsch H ein a z S to n e je B orschcze; 2 6 5. M. S. z M. ; 2 1 6. M ichail K um m er z Lazka; 2 6 7. J u r i j A u r z R a lb ic ; 2 6 8. B oscij W eclich z A u ric ; 2 6 9. M ik t. H ejd an z W o tro w a ; 2 7 0. H a n z a Lehm anec z K h an ec; 2 7 1. P e tr K u rjo z R a d w o rja ; 2 7 2. J u r ij S a re n k z A id o w a ; 2 7 3. F. I. W. z S c h. N a l e t o 1 8 7 2 d o p t a c z i s c h t e j : 4 9 3. M. K. z L.; 4 9 4. I. W. z S c h. Dary za cyrkej tu C^ornecach abo Bac^onjn. K czesczi B o z ej a k spom ozenju dusche sn dale w o p ro w a li: N jem jen o w an y z R a d w orju 2 to i.; Z e S c h p ita la 5 t o i.; H L. z K ozaric 3 to t.; N jem jen o w an y z H a - slowa 2 tol. H rom adze: 6497 to l. 3 nsl. H 0 j 0 u c ajzböznischeje knjezny z rozpominanjemi a modlitwami. owat Handrij D uezm an. Zeschity ptaczi 1 nsl. b Z a domjacn poboznoscz zrja-
60' Z ttafłab o tn spisaczela fu M ischte a hodza so pschcz expedicije döstacz: Duchowna Rožownja swjateje Marije m&ćerje božeje a přecy čisteje knježny. Spisał H an c/yj Dučman. \ 1872. 518 stronow. Hodzi so derje h K k d a r k poslednjo/nu zelenom u schtwörtkej. W rja n y m zwjazku z o ^ b je n y m swjeczatkom 2 to t.; w fren in i zwjazku a z czornym swjeczatkom i tol. 12 nsl. 5 iip.; broschirow ane 1 tot. 5 nsl. Jezus, uafch wuezek, schkit a troscht w e sm jerczi. P re d o w a n jo toot P e tr a D u c z m a n ( 1 7 7 8 ). W u d a t H a n d rij D u czm an. 1 8 6 7. 2 4 stronow. P ta c z iz n a : 1 5 np. Porjedzene hwezdarstwo a Mikkawsch Kopernik. K 4 0 0 letnom u n a ro d n o m u dnju M. K opernika w o p isa t M ic h a t H drnik. 1 8 7 3. 1 6 stronow. P ta c z iz n a : 1 nsl. PSALMY. P ř e ł o ž i ł J a n L a r a s. Z p ř id a ć o m ła ć a n s k ic h n y š p o rn y c h p s a lm o w w u d a ł M ic h a ł H o r u ik. 1 8 7 2. 1 7 6 s tr o n o w. P ł a ć i z n a : 1 5 n s l. W rcdakciji a w expedicijach P ö s ta je n a pschedan: Poboznofc; na fwaterrr Skhodze. T e le knizki m öza so broschirow ane dostacz, kaz tez w njezeschitych exem plarach, kotrez so k druhim kniham d erje pschiw jazacz hodza. B iblijske staw izny staroho a nowoho zakonja za s e r b s k e schule. P taczizna 6 nsl. 5 np. Psched tsjonii letam i su wuschte a hischcze pschecy njejsu we wschitkich schulach zaw jedzene; schtoz je w opraw dze k w obzarow anju. W e expedicijach P ö sta je za 3 nsl. n a pschedan: P o m ocn a knizka k w uliczenju nowych a starych merow a w ahow. H ilfsbüchlein zur B erechnung der neuen und alten P t a ß e und G ew ichte. Serbski a nemski je w tu tej kuizcy ja r a derje w u to zen a 'd o th o s tn a, pkoninska a czelesna m e r a, tez za toczne w e c p, zita atd. Pschidaty je pschehlad decim alow a td. W schulach d y rb i so now a m e ra a w ah a letsa naw uc^icz; duz p o ruczam y title knizku ty m sam pm. W o n a je tuniscka dyzli podobne nentske s) W uc^om noho hölca, kiz m a loscht w ojnarstw o nawuknycz p y ta I u r i j S a r e n k na Z idow je. Czischczat L. A. Dochierhak w Budyschinje.
d žu tlo ro tj c^afopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č isło 8. 19. hapryla 1873. L ĕ tn ik 11. Jezus Khrystus jehnjo boje. M jez m jen am i, z kotrhmiz so S y n bozi Jezu s K hrhstns pom jenuje, nadendze so czasto tez mjeno jehnjo boze." W in u, wnznam, waznoscz a luboznoscz tutoho pom jcnow anja w op om in aez, zalezi so woscbje w jutrow nym ezasu, kotryz neun J ezu sa hako jehnjo boze pokaznje. Tajke mjcno je pschiruuanjo, a hizom psched daw nym i czasami trjebane. 1. H izom profetojo staroho zakonja pschcdpowjednja a pschirunaja nam wmnoznika hako jchnjo. J za ja s ( 5 3, 7 ) p r a ji: W ö n swöj Hort njcw otew ri. Kaz w ow ca k rezu budze wjedzeny, a kaz jehnjo psched tsiharjom, w ön wotmjelknje a swöj Hort njewotewri." Jcrem ias (1 1, 1 9 ) : J a pak sym kaz pokorne jehnjo, kiz so k woporu njese." A posledni a najwjetschi z p ro feto w, swjaty J a n kschcjenik, z rnkn n a Jezusa pokaznje, prajich: H lcjcze jehnjo boze hlejc^e, kotrez prjecz bjerje hrechi sweta." (J a n 1, 2 9.) 2. Jezu sa pschedznamjenjachn a na njoho pokazowachu jehnjata (abo w ow ch), kvtrez buchn we starhm zakouju w oprnw anc. N a mcscze swojoho syua Jsaaka, kotryz cztowjestwo woznam uje, wopruwasche A braham borana, kotryz besche so w czerujach zaschm jatal: czernje znamjenjeja hrechi. A tutön wopor bu na horje w opruw any. (1. M o jz. 2 2, 1 3 ). Pschedznamjo Jezusa Khrhstnsa besche j n t r o w n e jehnjo, kotrez A idza preni kröcz psched wuczchnjeujom z egiptowskoho w otroczstwa a potom közde leto jutry jedzachu. (2. M o jz. 1 2, 2 4, 1 7.) T ele jehnjo dyrbjesche bycz m uzske, nie pschez leto stare a bjez njedostatka (falerja), bu psched wjeezorom rezane, wndrjene a wnrjedzene. Czrjewa, w ntrob a, plnch, jatra, zokdk a schlezna bnchn do njoho skkadzene. Jehnjo bu z rözeujom aj na kschiz pschekköte, a bjez wody jeniczcy na wohenju wopjeczene. W noch bu zjedzene wschitko, schtoz so
62 toot jehnjecza jefcj hodzi a niczo njesmedzische w ot joho m jasa nazbhtk wostacj. A an a köscz njebu jom u zkamana. K oscze, panochcjiki a druhe zbytki dyrbjachu so spalicz. (2. M ojz. 12, 5 9.) Z id za wuziwachu je w o b p a sa n i, w czrijach, z kijom w rucy o khwatajcy, a woznamjenjachu jehnjo boze hako pucjnu cyrobu. Pschez tele jehnjo buchn psched smjerczu zakitani a z egiptowskoho wotroczstwa wuwjedzeni. Tak besche jutrowne jehnjo pschedznamjo najswjeczischoho sakramenta w oltarja. P o la S id o w bu wschednje rano a wjeczor közdy kröcj jed n e*) jehnjo hako p aln y w opor w oprow ane (2. M o jz. 2 9, 3 8 4 0 ; 4. M o jz. 2 8, 3. 4.) S o b u z jehnjecjom so wopruwasche p sc h e n c z n a muka a wino (4. M ojz. 2 8, 7.) A to besche n a weczne poruczene (2. M o jz. 2 9, 4 2 ; 4. M o jz. 2 8, 3.) T ele w o- porne jehnjo pokaznje na Jezu sow y krawny w o p o r, a we zjenosczenju z muku a w inom na poslednju wjcczer Jezusow u a na bozu mschu hako wschedny wopor do wecznoscze. 3. J e z u s Pak je so tez zawerno hako jehnjo wopokazak, hdy; bu we nizkoscji w op ruw an y. W ön m a n a sebi sam otn osc^ e w opornoho jehnjecza: je swjaty (bjez njcdostatka a hrecha a bjeze wscheje zleje pozadoseze (1. P etr. I, 1 9 ), ponizny, pvkojny, njcwobrönjeny, podwolny a posluschny (P sa lm 3 9, 9 ) a sczerpny (J z a j. 5 3, 2. 7 ; 2. K or. 5, 2 1.) Jehnjo J ezu s je w opruw any k zboznosczi wschitkich, na njoho su polozene hrlchi wschitkich (J za j. 5 3, 6 ), w ön bjerje prjecz hrechi sweta (J a n 1, 2 9 ) a myje n a s ze swojej krjewju ( P o t. zjew. 7, 1 4 ), wobleka n a s ze sw ojim i zastuzbami drastu sprawnosczc a swjatoscze a»asyczujc nas ze swojim m jasom. J e z u s je boze jehnjo, dokelz je njcbjeske jehnjo z böjskej naturu, dokelz je B ö h W ötc joho k w opruw anju podat, dokelz bu B o h» w opruw any. 4. Hako jehnjo bu J ezu s w ot J a n a wid^any we njebjeskej krasnosc^i. H lej, jehnjo stejesche na horje S iv n " (P o t. zjew. 1 4, 1 ) ; srjedz trön a stejesche jehnjo kaz zarözane" (P o t. zjew. 5, 6 ). N a horje S i o n, t. j. w njebjesach; srjedj t r ö n a, dokelz m a knjejstwo w njebjesach. Pokazuje so hako jehnjo, dobyczer pokazujr so w schtaltnosczi, w kotrejz je d o b y l; jehnjo Po zdaczu stabe a bjez m o cy, je we bedzenju dobyko hako sylny law ze splahu J u d a. Jehnjo pokazuje k az zarezane: m a na sebi bkuzny swojich ranow a wobkhowa je na weczne hako wopokazmo swojoho dobycza a pokazuje je swvjom u W ötcej (H ebr. 9, 2 4 2 6 ) hako swedkow wujednanja a dosczczinjenja. W one so wschednje na bozej mschi n a njekrawne waschnjo zasy wopruje. *) Z b o k a tu to h o wschednoho w o p o ra dw jeju je h n ja to w b u n a swjatych dnjach wjetscha w ild h o sej jeh n jato w w o p ru w a n a : n a sobotach beschtaj pschi közdym w o p o rje d w e jehnjeczi (4. M o jz. 2 8, 9). S y d o m je h n ja to w w opruw asche so n a n v w y m esac (4. M o jz. 2 8, 11. 13), p ja tn a ty dzen pren jo h o m esaca (jn try ) a tak sydom dnjo w za sobu (4. M o jz. 28, 19. 24), n a d n ju prenich p to d o w (t. j. sw jatki) (4. M o jz. 2 8, 26. 2 7 ), p re n i dzen sedm oho m esaca (t. j. dzen p o - saw n o w abo zakonja n a S i n a i (4, M o jz. 2 9, 1. 2 ), dzesaty dzen sedm oho m esaca (Ł j. dzen w u je d n a n ja ) (4. M o jz. 2 9, 7. 8), a d w a j a dw acy ty d je n sedm oho m esaca (4. M o jz. 2 9, 3 5. 36). Schtyrnacze jeh n jato w so w opruw asche n a p ja tn a ty dzen sedm oho m esaca (t. j. swjedzen zelenych stanow ) (4. M ojz. 29, 1 2.1 3 ) a na sydom naty dzen tntoho m esaca (4. M ojz. 29, 18 21).
63 - - T ele jehnjo s t e j i, dokelz je ziwe a wjacy njewum rje (R o m. 6, 9 ) a ttim a wjacy zauych smjertnych bolosczow (J a p. staw. 2, 2 4 ) a je pschech pschihvtowane, nam na pom oc khwatac^. 5. Hako jehnjo je J e z u s znaty we sw ojim w uzw olenym lu d u : W ö n so wschedrije (na bozej mschi) njebjeskomu W ötcej wopruje, a p ow ola k swojej kwasnej hosczinje wsche dusche, kiz su njewjesty jehnjecza ( P o t. zjew. 1 9, 7. 9.; 2 1, 9. 2 3 ). W e posluschnosczi je sczehowane (P o t. zjew. 1 4, 4 ) w ot wuknpjcnych, kiz steja psched wvbliczom jehnjecza (P o t. zjew. 7, 9 ) a khwalene z kherluschom jehnjecza (P o t. zjew. 1 5, 3 ). Lubujmy lubozne jehnjo boze, la pkaczmy joho luboscz ze swernej skuzbu. S czehujm y pschiklad jehnjecza, pschetoz w ön segelt naß hako jehujata mjez wjclki; brön jehnjecza, poniznoscz, njtwinwatoscz a sczerpnoscz zawesczuje nam nasche dobyczo. H. D. Dr. J a n M ahr a jeho wotkazanje. Tachanske konsiftorium we Budyschinje wozjewuje we,,b au tzn er Nachrichten" zo su z wotkazanja njeboho probsta a fanonifa D r. S a n a M a h r a 3 stipendije, nijenujcy dwe Po 5 0 tolerjach a jene po 3 0 tolerjach wupröznjeue. D okelz je n a- dvbny dobroczer so tak khwalobuje za serbskich katholskich mkodzeiicow a jich w u- dokonjenjo w e zdzelawosczi starat, zada scbi dzakomnoscz, zo tcz Katholski P osot na ujoho a joho wotkazanjo spom ni. P od a m y to, schtoz je knj. fa ra r Hörnik do č a s o p i s a M a ć i c y S e r b s k e j e zesch. 2 6 podak. S erbsk a dzakownoscz nowischeho czasa zapisuje do swojcje stawizuy a hischcze hkubscho do swojcje w utroby wschittich, kotsiz su so na to abo druhe waschnjo za duchowne abo m aterialne lepsche swojich serbskich sobubratrow starali. W o - scbje czesczi w on a tych, kotschiz so we zruduej zaüdzenosczi za swoju serbskosez ujeham bow achu, äse wjeie wjacy lepschi a sprawnischi pschichod za S erb o w stw o woczakowajo tule swoju uadziju z w ulkim i skutkami psched swetom wuzuawachu. Najskawnischi tajki S e r b a dobroczer cytoho scrbskoho luda be zawescze rycznik I. M. B u d a r, kiz swoje zamozenje teh d y, hdyz druzy w bjeznadzijuosczi a»jedzelawosczi tia wotemrjecze poslednjoho S e r b a czakachu, jenoz hudym a hödnym S e r b a m " wotkaza. A le pödla tutoho wulkoho a nadobnoho knarodowca zastuzuja tez nekotsi druzy khwalobne wopom njenje. Chcu teho d la tudy jednomu z tutych na dobrych pvdkozkach maky wopomnik stajicz, mjenujcy D r. J an ej M a h rej, kotrehoz fundacia je a budze wulka dobrota za katholskich S erb o w. J a n M a h r narodji so 1 6. februara 1 7 6 5 na kuble, kotrez hischcze dzensnischi dzen M ahrec (M a rec) reka, w Njebjelczicach. Dokelz we wjesnej schuli hizom wosvbne duchowne dary pokazowasche, pöskaschtaj jeho starschej na schuln bo Budyschiua a pozdzischo do P r a h l, hdzez w öu jako serbski sem inarist gym nasialne sludie w otbu. B oh ostow stw o (th eo log iu ) schtudowasche potom w kollegiu d e p r o p a g a n d a f id e w R om je, hdzez sej ze swojej njewuftawaccj pilnvsczn a dzesawosczu wc wcdvmosczach doktorsku dostvjnoscz dobu. Duchownske swjeczizny dosta
64 w khapali ( in s a c e l l o ) toho samoho kollegia, a to 1 5. m erca 1 7 8 8 s u b d ia k o n a t, 3 0. t. m. d i a k o n a t a 6. h ap ryla p r e s b y t e r a t. Jako meschnik do wötcziny so wröcsiwschi nadzijesche so, zo budze mjez swojim i krajanami najzbozownischo w Jözusowej w inicy skutkowacs m öc. A le k jeho zrndobje njebe pschi zanej sarskej cyrkwi mestno wotewrjene. D u z pschebywasche pjccz tet jako domjacy wuzer w Bjarnatecach (B ern stad t) pola sudniskeho Richtern, pschi kotrymz wön w domjacej khapali B o z e stuzby dzerzesche a sej z kublanjom a wuczenjom dzeczi wulki dzak zasluzi. T o la pokny duchownych a czcknych mocoro pschejesche sebi schersche Polo za swoju horliw oscz a dzekawoscz, a zadasche 1 7 9 3 w ot swojeho ordinaria biskopa S ch ü llera l i t t e r a s d i m m i s s o r i a l e s t. r. pism o, we kotrymz joho biskop za swojeje wosady puschczi a dowolnoscz da, zo moze we druhej biskopskej wosadze dnchownu sluzbn nastupicz. Z tajkej dowolnosczn poda so do Hornjeje Rakuskeje a nastupi kaplanstwo w mestysu H aagu. A le hizom w lecze 1 7 9 6 powoka jeho tehdomnischi ordinarius tachant Kvbalc zasy dom oj a postaji jeho za dopotdnischoho nemskoho predarja w tachantskej cyrkwi s. P etra w B udyschinje, w kotrymz zastojnstwjc w ön hacz do leta 1 8 1 9 zawosta. H izom w lecze 1 8 1 0 bu na kanownika w nzwoleny. P o smjerczi probst«knjezniskeho klöschtra s. M a d len y, njeboh W erner«w Lubanju (L auban), pschepoda jemu biskop a tachant Lok, pod kotrymz tehdom hischcze tamnischa wosada z klöschtrom stejesche, tuto zastojnstwo. Z tym bu w ön tez mesczanski farar. H dyz buchn k schkodze katholskeje cyrkw je*) w lecse 1 8 2 0 fary K ulow, Jauernik, H ennersdorf a P faffen dorf w ot budyskeho tachantstwa wottorhnjene a z wrötslawskim biskopstwom zjenoczene, bu M a h r za arcymeschnika a visitatora cyrkwjow a wnczernjow w mjenowanych wosadach postajeny, kotrehoz zastojnstwo Pak so w ön po krötkim w zd a, zo by so czim böle za naleznoscze klöschtra staracz mohk. W lecze 1 8 3 8 swjeczesche w ön jubilej pjeczdzesatletnoho mcschnistwa, pschi kotrejz skladnosczi jeho pruski kral z rjadom ryczerjow czerwjenoho wvrjoka pvczesczi. W ysokowazenh w klöschtrje a w dalischich stronach wum rje wön 9. novembra 1 8 4 8 w starobje 8 3 let a nim ale 9 mesacow a bu 1 3. t. m. w Hennersdorfje pohrjebany. H aczrunje je najdleschi czas mjez N em cam i skutkowak a tez w Nemcach w u m rjel, je M a h r tola Pschecy S e r b wostal a jeno; S e r b a m wotkazanje sczinil, kotrez jeho mjeno w serbskich stronach stajnje woziwja a m aterialne sredki serbskim mlodzencam pvskiczejo tez za nasche Serbow stw o zbozownje skutkuje! Njeboh M a h row e wotkazanje abo ofsicialnje D r. I. M ahrische F undation" m a 1 0 0,0 0 0 tolerjow zakkadncho kapitala. W ö n pschepoda polojcn teho sameho 3 0. ju lija 1 8 4 6, a druhu 2 5. januara 1 8 4 8 budyskemu tachantstwu ze wschemi instrum entam i (ob ligaciem i), kiz na kubka O b er la n g en ö ls, Steinbach a Stöckkicht (L angenöls a pertinencie) swedczachu, k wotmyslenej swojej fundacci, kotruz pod *) T a t hobst so z p ra w o m w o b k ru c z ic ;, hdyz p o m y s lim y, zo jeniczka serbska w osada w rötstaw skeho biskopstwa n irn a doscz serbskich duchownych a w u czerjo w. W K u lo w je je w jetscha p o to jc a zyle serbskich dzecst a an i jed y n serbski w uczer. Z ty m czerpi nie jenoz narodnoses, ate ale tez naboznoscz, a je ti zo njebudze zadyn serbski m todzene z kulvwskeje w osady febi wuczerske pvw otaujo w uzw vlie, njezm eja tez we krajnych schulach cziscze serbske dzecst serbskoho w uczerja.
65 adm inistraciu tachantstwa staji. Pobrobnoscze swojeje fundacie wukkad^e tooit swernom u S e r b e j, swojom u pschcczelej kapitularej kantorej Michakej Haschcy ertnje; tola prjcby hacz be to napisat a zakoiiscy woblwjerbzicz b a t, bu w ot smjercze pschekhwatany. Tehdom ny biskop D ittrich, kiz be tu wec w ot Haschki sej pschednjescz a wobswebczicz bat, pschija a wobtwjerbzi a pvdpisa B estätigun gsb ecret" 3 0. notiembra 1 8 4 8. T o la hbyz tachantstwo w ot pruskeho knjezerstwa wobkruczenje zabasche, njebu to sam e pobate, bokelz M ahrec potom nicy po zönskim boku pschecziwo ptacziwosczi wotkaza skorzachu. W v n i buchn we wschitkich tsjoch instancach wvtpokazani a sphtowachu netto pucz wotwokauja (appcllacie). T o la tachantstwo njcpuschczi jow w ot swojoho p ra w a, wosebje bokelz bechu m jenowaui potomnicy w testamencze bjez teho hizom w obm ysleni (bw e sotse W örscha a M a b len a abo jeju potom nicy Po 1 5 0 0 to i.), a bokelz to zakonscy nuzni herbojo njebechu. Z o pak njeby praw ow anje ab zkorzenjo leta botho trato a tak so wjele kapitala pschecziwo w v li tcstalora zhubiko, zw oli tachantstwo bo zjenoczowaccho jebnanja, kotrez so ze zjcbnanskim protokollom 2 4. septembra 1 8 5 5 skönczi, kiz je w ot netczischeho tachanta a jeho k on sistorialow, kaz tez w ot wschitkich M ahrec potomnikow pobpisany. P o tutym bvstachu M ahrecy 3 6 0 0 tot. M jez tym be tachantske konsistorium 1 8 5 3 regulativ wurabzilo, a funbacia bu w lec^e 1 8 5 3 preni kröcz w K am enzer W ochenschrift" a B autzner Nachrichten" w upisana; tola bu tehbom hischcze w ot wubzelenja w othlabane. D ru h i kröcz so funbacia wupisa a preni kröcz so wobsabzi jutry 1 8 5 9. C yta funbacia m a sybom stip en b iow, kiz so pvtletnje pränumeranbo w u- pkac^uja, a to : a ) bwe mescze po 8 0 tolerjach za fakulty, najprjebh bohoslowsku (theologisku), potom prawiznisku, lekarsku a filologisk u ; tez baw a so tute stipenbium we najwyschschimaj rjabow njom aj g ym n asia, mjez tym zo m özctaj gym nasiastaj w nizschich rjabownjach jenoz 5 0 tot. bostawacz. T u to stipenbium möze so tez leto po skönczenju stubiow tajkim wubzelecz, kotsiz hischcze brühn universitu w N em - cach, J ta lii abo Francowskcj w o p y tu ja, a tak wuschtubowawschvmu buchownomu m a so pschi nastnpjenju prenjoho zastojnstwa hischczo 1 0 0 tot. baricz; b ) tsi mesta po 5 0 tolerjach za tajkich, kiz so na wuczerstwo, chirurgiu, hörnistwo abo hajnistwo abo k neczcmu pschihotuja, schtoz akabemiske stubie pozabuje; c ) bwe mescze Po 3 0 tolerjach za tych, kiz so wumjenstwu abo rjemjestu pobawaja. P o tajkim wubzela so közbe leto najböle 3 7 0 tot. M ahrow eje funbacie; zbytk banse hromab^i so za reservny fonb, kiz m a najwysche na 1 0 0 0 tot. pvstupicz, tak zo so potom po w v li a wobzamknjenju tachantskoho konsistoria njebjelczanska wuczernja, stipenbiatojo atb. z m jenowanym zbytkom wvbbzela. P ra w o n a tute stipenbie m aja jenoz S e r b j a t. r. serbskeje rycze m öcni katholskoho wuznacza, a to : 1. potom nicy bweju sotrow njeboh M a h r a, 2. balischi pscheczelojo po zönskcj M ahrec lin ii, 3. mkobzencojo z njebjclczanskeje wosaby (t. r. z Njebjelczic, Scrbskich P azlic a Peskec) a 4. katholscy S erb ja sakskeje H o r- njeje Luczicy..
66 D ok elz je hizom netfo mako blizkich pscheczelow, njeje tut«fundacia wjazy swöjbna, ale skutkuje hizom powschitkownje k lepschomu nascheho S erb o w stw a, a nekotryzkuli ne'mcowarski nan widzi z njclubym spodziwanjom, zo je ta zacpeta serbska rycz za jeho dzeczi we pschihotowanju n a tak wschelake powokanja tez hischcje p ro fita b le! Nowinki a potvjescze. 3 nascheje diöcesh. 3 B u d y s c h i n a. T ow arstw o M a ć ic a S e r b s k a möjesche 1 6. hapryla swoju hlow nu zhromadziznu, kvtruz dokelz böpschedsydatow arstw a, k.knihikupcsm oler zadzelany, kujcz farar Hörnik w vtew ri a wjedzcsche. Pschez 4 0 sobustawow bechu so tu zeschli. W e zandzciihm lecze dvby towarstwo 2 8 nvwych sobustaw ow, a to jeno jenoho S e r b a a 2 7 Czechow. J e praje k w obzarvw anju, zo M a ć ic a mjez S e r b a m i tak mako pschipöznacza nam aka. J e tola letny pschinoschk 1 to l. 1 0 n sl. tak snadny, zo mohk tönsam y so w ot nekotrohozkuli k lepschomu serbskeje rycze a narodnoscze w oprowacz. T ow arstw o zhubi we zandjenym lecze dwejow we jeho zarjadowanjo a wjedzenjo jara zaskuzbneju sobustawow. 9. scptembra zemrje jcje dotholetny pschcdsyda, k. rycznik E rnst R ych tar, a 1 5. oktobra znaty serbski basnjer farar H and rij S e ile r w e L azu. Hako pschedshda tow arstw a bu knjcz knihikupc S m o le r w ot hlowneje zhromadzizny z now a wobkruczenh a za mestapschedsydu jcnohkösnje knjez farar Hörnik w uzwvleny. Z B u d y s c h in a. K az slyschim y, bechu na wjesokym swjedzenju jutrow tez letsa we scrbskich latholskich wosadach Po starym waschnju zarjadow aue processiony kschizcrjvw jara nahladne. J a r a wulki je wosobnje kulowski b yl. N ajrjensche naletne wjedro pozbehowasche jutrowne wjeseko. 3 B u d y s c h i n a. S rje d u 1 6. hapryla stej tez dwe S erb o w cy swjatoczne sluby hako mikoscfiwcj sotse rjadu swj. K arla B orrvm aiskoho we Trebnicy pola W rötskaw y wvtpokozilej. J e to knjezna H anza G a b r i e l a G udzic z D a lic a knjezna M a rija Mechtildis S y m a n tec z W otrow a. B ö h daj jim aj mvc a hnadu, zo byschtej chezke winowatoscze swojoho powokanja swernje mohlej dopjelnicz, a tak pvlozenju cztowjeskoho hubjenstwa spomoznje mohtej skutkowacz. 3 B u d y s c h i n a. D otalschi wuczer we Ezornecach, k. I. K r a l bu do Budyschina k tachanskej schuli pschesadzeny a na joho mesto do Czornec bu seminarist k. Kubank, rodz. z R adw orja, pöslany. 3 w u k ra ja. N ö m s k a. Nemski rajchsrat je swoje wuradzenja pschez jutry hacz do 2 1. hapryla pschetorhnyl. H acz d otal be wobd^elenjo nemskich zapöskancow n a w u- radjenjach tak slab e, zo be jich tu jeno dwöjcy tekko, zo mözachu neschto w obzanknycz. S n ad ^ so we cjasu jutrow na swoje winowatoscze dopom nja. W e poslenim posedzenju psched jutram i staji zapvslanc Lasker podobne praschenjo na knjezerstwo, kaz be to tez w e druhej komvrje pruskoho sejma psched krötkim czinik,
67 schto je mjenujch knjezerstwo sebi czinicz w otm yslilo, zo by wotkrytym njesprawnoscsam a hebarstwam pschi zakozenju a zarjadow anju tak mjenowanych akciowych tow arstw ow napscheczo stupako. Pschi zakozenju wschelakich wanych zeleznicow su so k powschitkomnej schkodze kraja wulke njesprawnoscze wobojschli, a to z M a w ot m u zo w, kiz mejachu dospoknu doweru knjczerstwa, a w ot kotrychz so tajke njehödne skutkowanjo nichtö nad zal njcby. T u by knjezerstwo a krajni zapösiancy sebi točrne zaskuzby za lud hrom adzic; mohke, hdy by pschez krute zakonje tom u napscheczo stupako, a tak lud Psched schkodu zakitalo. Tak Pak so jeno cyrkwinske zakonje dzelaju, kiz sebi nichtö njezada, cyka kedzbnoscs now inow so na nabozne wecy wvbroc^a, nie zo by so naboznoscj pschez to zbehata ale wjele böle potlöczowaka, a we druhich krajnych naleznosczach staun so mjcz tym wulke njesprawnoscze, kotrez bhchu wschelake now iny najradscho zam tojeli abo k najmjenschom rady zamjelczeli. N em s k a. Wschelake now iny we B a r l i n j e pschinjesu tule powjesc^: N o - winje O sservatore R o m a n o " so z B a r lin a p is a, zo je psched krötkim wosobny m u z, Protestant, we nastupanju cyrkwinskich zakonjow khezorej prajik: P r a w a meschcnca häkle nastanje, hdyz so tute zakonje w ot Wascheje M ajestoscje wobkruc^a, a hdyz bubje W asche knjezerstwo tesame zawjescz chcycz. P otom pschindje w o- komiknjenjo, toho sym sebi ja w esty, zo budze pschez tute zakonje nastata njesvokojnvscz tak wulka, zo budze chtu wopacznu B ism arkow u Pnlitiku we cyrkwinskich naleznosczach pvw alicz." K hezor wotm kow i: S k o r o wschud^om so we tutych zakonjach tak sudzi, ale ja njemözu katholskim duchownym ani we Nemskej ani we Pruskej knjezic^ d a c z." S ch to je tutön m uz byk, kotromuz je khezor to prajik, njejo znate. N em sk a. Protestkatholska wec njccha pschi wschitkej procy, kotruz sebi jeje japoschtotowje R einkens, M ic h elis, S ch u lte a druzy daw aju, pschi wschitkej pom ocy, kotraz so w ot pruskoho knjczerstwa poskiczujc, pokraczowacz. W jele hary drje so czin i, hdyz so w e tym abo druhim mescze protestkatholske B o z e stuzby" zarjaduja, a hdyz so pschi prenich Bozich stuzbach neschto wczipnych pschihladowarjow namoka; w e wernej poboznosczi njcbe tu hischcze zeni niczo widjec^; pschi B o zej mschi", kiz so we nemskej ryczi djerzi, wschitcy stoja abo sedza. H dyz so Potom tseczi abo schtwörty kröcz Bo'ze sluzby" dzerza, je swerna czrödka jara maka, kiz z közdym tydzenjom böle wotebjera. W öndanjo ryczesche japoschtvk M ich elis we nekotrych mestach Badcnskeje tez we jutrownej spowjedst, tola w o toho njechachu joho kedzbni pschiposlucharjo niczo skyschecz. P o jutrach chced^a sebi tez biskopow wuzwolecz, a to k najmjenschom dwejow, jenoho za polnöcnu, a druhoho za juznu M m sku. N e i s s e. Schere sotry we N eisse su sebi now u powschitkomnu pschedstejic^erku (G en cralob erin ) w uzw olile, je to M. Franziska W erner, kiz je wosobnje we poslenjej wojnje z wulkej lubosczu ranjenych wojakvw we lazarethach w e B a r lin je wothladaka. N em ska. Z n ata katholska n ow in a, kiz so wschednje a to z wulkej wustojnosc^u we B a r lin je w udaw a, G erm ania je pruskomu knjezersrwej jara njeluba, dokclz jomu bjez wschitkeje bojoscze wernoscz prajicz so zweri. P reni czas, wukhadza
68 netto dwe secje, zdasche so, hako by ja knjezerstwo hordze zacpecz chcyko. T ola netto njemoze precz, zo ma G erm an ia m alst w liw na katholski lad me cylej Nemskej, q duz poczina B ism ark ej praje wobczezna bycj. Jeje reb attor, kaplan M ajanke bn hizvm nekvtry kröcz pschez pjenjezy khvstany, psched trotfim 4 mesacznom u jastwcj wvtsudzeny, totrez so pschez penjeznn pokata zarunacz njesme, a tuton tydzen bn jom u mozjewjene, zo m a z noma psched sadnikom so zamkowjecz, dokelz je pastyrski list iriskich biskopow 7. febrnara wvczischczecz dak, we totrym z so zadzerzenjo pruskvho knjczerstwa pschecziwo katholskcj cyrtwi rozcstaja. Knjezerstwo pyta jeno m itia, katholsku now inu poczischczecz, dokelz tesame abo hischcze harsche wecy namakaja so tez we drnhich nowinach. S ch w a j c a r s k a. W e diöcesy B a s e l a tez zwonka njeje su so tow aistw a zakozili, t podpjeranju we Schwajcarskej pschesczehaneje katholskeje cyrkwjc." Najprjcdy maja so tan m i 7 0 dnchowni we tantonje S oloth u r n podpjeracz, tiz sn w ot knjezerstwa z pjcnjezami khostani, dokelz njejsn na knjezerstwo kantona, totrez jim tez niczo prajicz n im a, postuchali ale su cyrtw i a biskopej swoje slnby dzerzeli. P oton i pak chce so katholska lnboscz tez za tanmych 9 7 duchownych we tantonje B e r n staracz, kotrymz knjezerstwo zane duchowne sknzby zastacz njeda a tohodla wsche dokhody jim zapreje, tez jeno tohodla dokelz swernje k swvjomn biskopej stoja. Pjenjezne dary so praje bohacze w oprnw jeja, sam reformirski farar de Mestral we Lnsanne woprowasche k podpjeranju swojich njewinowacze pschesczehanych katholskich zastojnskich bratrow 1 0 0 frankow. T a t su njepschec^elojo cyrtwje Pschez swoje njesprawnoscze tez tu möcne pkomjo werneje luboscze, najkruczischo zwjazk mjez katholikami a jich duchownstwom zbudzilst njech tuta w oporniw a luboscz pschecy pschibjera, zo so njcpscheczelam cyrtwje njeby radziko weriwych w ot jich duchownstwa, duchownstwo w ot biskopow wottohrnycz, ta t katholsku cyrkej we Schwajcarskej powalicz, a na jeje mescze nekajku narodnu cyrkej zakozich Naleznoscze towarftwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : ft. 2 7 4. P e tr H ascha z Z a jd o w a ; 2 7 5. J a n S chneid er z D zeznikec; 2 7 1. M ikkawsch B isold ze Z e rn ja n ; 2 7 7. P e tr K r a l z B r o n j a ; 2 7 8. M a r j a R ö lic z Kschiweje B orschcje; 2 7 9. Fulk z Zdzerje. N a leto 1 8 7 2 doplaczichu: 4 0 5. g. z Z d. D o b r o w ö l n y d ary za towarstwo: St. P. T. 1 8 '/ r n sl.; P. H. z Z. 5 n f t; I. S c h. z D z, 5 n s l.; Z e m rje ty svbustaw: M ic h a t H o rn ig z K hröschc. Dary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czesczi B ozej a spom ozcnju duschow su dale w o p ro w a li: K. k.4?. 1 tot. H ro m a d z e : 6 4 9 8 te t. 3 nft. Na Wakporu podze tez letsa procession z Budyschina do Philippsdorfa. N a dnju sw j. M a r k a, 2 5. h a p ry la, p o p o td n ju tsjoch, zmeje w ubjerk za tw a - rjen jo cy rtw je w C zornecach abo B a czo n ju posedzenjo w e L ibonju p o la tn j. P jecha. S o b u sta w y w ubjerka so f tonnt pscheproscha. I. K u c z a n k, can. cap. cantor, _ pschedsyda w ubjerka. Czischczal L. A. Donnerhak w Budyschinje.
ccudoauj cgafopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R ed a k to r : Jury Łusćanski. Čislo 9. 3. meje 1873. L ĕ tn ik 11. M arija kralowna meje. M eja, najluboznischi mesac tue lecze, je zas so pschiblizika, a we njcj tez we cylym katholskim swecze ta t rjan a poboznoscz t czesczi uajswjcczischeje kujezuy M a rije so zapoczaka. P o dokhej zymje, w e kotrejz be cyla pschiroda kaz m otroa, je na«letne czople stöuczko wschud^om now e mködne ziwjeujo wububzito. Z y m a je hizon zaschka, deschcz je pscheschok a pschestak. Kczeuja su so we naschim kraju pokazale, dzen w inow oho wobreza je Pschischok, h tos tujawki je so styschccz bat we naschim kraju, fikownja je swoje pupki wuhnata, kczejace w inicy su swoju w oü daw ale." Tak wopisa so we kuihach mubroscze wotuczace ziwjeujo w e ualeczu. P o la a tuki so zclenja, schtomy so z lisczom a kczenjvm pisanja, kwetki a röziczki rozscherjeja luboznu w ön. M a r i j a je swjeczo we nalöczu wotuczacoho ziwjenja. Lettysacy dvkho knjezesche njelubozua zym a we wutrobach czlowjeskoho splah a, a njedasche zanej lubozuej kwetcy, zanej pöccziwosczi wotuczicz; duz zakcze we N azarecze, w ot B o h a samoho sadzena a zakitana, z rosa najbohatschich ujebjeskich hnadow p oliwaua luboznjc wonjaca röza, kajkuz zcmja hischcze ujebe Plobzita, to be najczisczischa knjezna M a r i ja. Jeje wutroba runja so rjauej zahrodcy we naletuym I c M je, we kotrejz njepschestawajcy kczejesche czerwjeua roza swjateje luboscze, lilija njewinowatvscze, fijatka poniznoscze, nalik dzakownoscze. Kak pschihoduje tak je, zo m y pschi wröczenju nalec^a so tez dopom uim y z wjesotej w utrobu na M a riju, swjeczo nalecza. H dyz preiste fijalki zakczewaju, su to Weste P osoty, kiz pschipowjedaju, zo bub^e so zemja skoro z röziczkami a kwetkami pschikrywacz, zo bubze naletne stönco zemju bvrzh z uowej pisanej braftu wobbacz. T ez M a r ija je pobobua posotka, pvsotkn, kiz uam rjcnsche weczne ualecjo pschipowjebasche, koirez mejcsche so po
70 cylej zemi rozschöricj. Z njeje djen wuiidze JezuS Khrhstus, wkczne ffćttco, kiz mejesche wotemrjcte a wozymnjene wutroby czlowjekow woziwicz a sc^oplicj, a k kwetkam wschelakich rjanych poczinkow zahoricz. Marija je tat posokka duchownoho nalecza, kiz je nam pschihotowaka naletne flottco, Khrystusa, ncschoho Knjeza. We nale'czu we meji je wosobnje röza, kiz tak krasnje kcjeje a tak luboznje wonja o pschez tv naschu kedzbnoscz na so sc^ehnje. Njedyrbjeli my we tutym czasu tez na tamnu rözu spominac^, kotruz cyrkej we lauretanskej litaniji pötajnu rözu" mjenuje, na Mariju mjenujcy? Kak derje njepschihodzi so za Mariju wosobnje mjeno röza". Röza je rjana znutskomnje, dokelz wot jow rozscheruje so lubozna toon, röza je rjana zwonkownje, pschez krasne barby swojich kopjenow, o pschez swoje twarjenjo a poknoscs. Podobnje tez Marija. Z toot» tarja jeje wutroby stupasche stajnje dobra won pobo^nych pacjerjow a dobroho menjenja k Bohu, a tuta znutskomna rjanoscj düsta zwonkownje pschez dobre skutki swoju rjanu dospoknoscs. Rö^owy mlsac je tak ze wschem prawom postajeny k czesczowanju pötajnjeje röze". M y so wjeselimy, hdyz so naleczo blizi, a wichory zymy pschestanu. Czkowjeski splah zwjeseli so, hdyz Marija do pschez hrech zaczemnjenoho sweta stupi o pschez to wozjewjesche, zo budsa pruhi hnady Bozeje nowe Ziwjenjo wubudsics, a cune naleczo wumozenja pschez Hadamowy hrlch wotemrjetu zemju woziwics. Njejo to pfchiskuschne, zo my pschi wröcjenju nalecza we pschirodie, tez duchownoho nalic^a, kiz psched 18 letstotetkami czlowjekow zwjeseli, z wjesokej a djakownej wutrobu so dopomnimy? Njejo je pschisluschne, zo nascha luboscj we tuthm czasu, hdzez my psched krötkim stanjenomu zböznikej wjesele holdowachmy, a z radostnym Alleluja" joho postrowichmy, tez so na tamnu wosebje dopomnimy, kiz je pödla Boha najwjac k wröczenju tamnoho duchownoho nalecza pschenoschvwala a kiz kaz zwjefelace rausche zerja do czmy sweta zastupi a zrudnomu czkowjekej blizke switanjo, skhadsenjo duchownoho skönca, pschikhad slubjenoho wumöznika pschipowjedafche. Tohodla je cyrkrj najrjenschi mesac, meju, ji poswjecsika. Hdyz so tak meja zapoczina a nalecjo nam pschinjese, wobrocza so tysacy poboznych wutrobow k Mariji, swjeczu a posokcy nalecza. Potom blyschcji so swjeczo najswjeczischcje knjezny we najrjenschej dybje, a kwetki, kiz su we meji hizom zakczeli, pschinjesu so ji k woporu. A hdyz so wjeczor pschiblizi, khwataju jeje czesczerjo k jeje woltarjam, kiz su tak rjenje wudebjenje, hako bychu we najrjenschej zahrod^e stali, k jeje swjec^u, kiz je rozswetlene z lampami a sweczkami. Tu zwjefela so woni, so dopomnjo na kwetki jeje pöccmeje wutroby, a spewaju jeje khwalbu a czescz, tu czuja so woni zahorjeni, tez k podobnym poczinkam a proscha ju ; dzeczowskej doweru, zo by pschez swoju möcnu zastupnu pröstwu pola swojoho njebjeskvho shna tez wuskutkowaka, zo by jasna pruha Jeho hnady tez jich wutroby scjoplika, zymsku njepködnoscz z nich wuhnaka, pjanku wschoho hrecha wukorjenita a kwetki kschesczanskich pöcc^iwosc^vw zaschcjepita, zo by tak we wschittich wutrobach kschesc^anske naleczo ze swojimi kczenjemi a rözemi wotuczito k luboznej woni psched tym Knjczom, k zböznosch wschittich duschow. A wschitke naleznoscje, kiz maja na wutrobje, poruczeja tu z doweru zastupnej pröstwje njebjeskeje kralowny;
71 «alhnoscje swj. eyrtwje a swjatoho wütca, fotrej wschitkim wörnje katholskim tou«trobam netto runje tat wjele njemera czinja strachow bta, kotrez mocni njepscheejelojo jim pschihotowacz so pröcuja, noleznoseje poboznych eyrkwinskich rjaboto fl bratstwow, kotrez so we naschim czasu njewinowaeje Hansa, naleznoseze potloizenhch bratrow tot wschelakich krajach, kotrhrnz so zadjewa, swoju weru swernjr wuznaej; pschestaejo wschitkeje pschetory a njemera, nakazanjo njewöriwych a hresch«nikow, wschitko to stajeja woni pod zastupnu pröstwu maczerje Bozeje, z doweru woezakujo, zo kaz mesac meja ze swojimi rjanosczemi tat wjele wutrobow wotschewi, tez pschez jeje rnocmt pröstwu wuproschenc hnady sich buschu wernje wokschewja a ji werne buchowne nale'czo pschihotuja. A tat spomozne njejo ezesezenjo maejerje Bozeje za wschittich! je to zawesczi jebyn a to nie ton najmenschi sredk I naschej zbözuosczi. Chcemy tat we letu«schej meji zas wobnowicz ezesezenjo tralowny meje, jeje luboscze so höbni wopotazaej a Pob jeje zatit so podaej, a ju prosyej, zo by tez nam wjcsoke natücjo pschihotowata. R atatske kreditne towarstwo w Sakskej.*) Pob tymle mjenom bu pscheb nekotrymi letarni towarstwo zakozcne, zo by so za satskich ratarjow a gmejny towakschnistwo (Genossenschaft) tworiko, w kotryrnz by so wobsebjerjarn lezornnosejow a gmejnam kapital zbjerzal, tiz so hewat pschez inbustriju (pschernyslo) a bursu (afcijowe towarstwa atb.) jim wotczahuje, a pschez to jim sarnyrn wuzitny wostal. Sobustaw rnöze közdy sarnostatny wobsedjer lezornnoscze bycj, tiz z naj«rnjenscha % atra wobsedzi, a hewak tez wjesne, schalste a cyrkwinske gmejny. Schtüz chce bo towarstwa stupiej, ma so na najblizschoho dvwernika (Vertranen«-- mann) spomnjenoho towarstwa wobroczicz, kiz wscho trřbne pola birektorija w Drezdjanach wobstara. Sobustaw ma pschi zastupjenju placzicj: 2 tol. zastupnoho pjenjeza a 2 % nsl. za kontoknizki; potom ma zakladnu kapitalijowu dzelbu toot 50 tol. z najmjeüscha (a nie wysche 1000 tol.) zalozicz. (za czoz rnöze 1000 tol. wot towarstwa pozezenych dostaez); tola njetrjeba to na niese je baej, ale fmž tez lötnje po 5 tolerjach bo towarstwa ptaeziej, hdjez Potom towarstwo pozezowaeomu sobustawej, hdhz prjeby pozeziez pschindze, haez je 50 tot. bopjelnil, ttjkv I zattabnej bjetbje pschipozezi, kaz hischeze pobrachuje. Towatslwo je wot krajnoho tnjezerftwa prawo dostalo, zo sme za pschiwzate hypotheki zastawne a kreditne listy (Pfand- und Kreditbriefe) wudawaej, kotrez bań a prawo poskiezeja kaz trajne statne papjery; tvhvdla smedza tez fundachske, eyrkwinske a zawostajenske pjenjezy bo kreditnoho banka zapotozene byez. Sporn«njene listy poskiejej«najwjetschu westosez (runje tajtu kaz we krajnostawskim bantu) *) 3 powuzicfom nrmskoho pschcdnoschka. kotrvf je k. ryczerkublet M chnert z Klösterleina 2. hapryla w ratatffim tvwarstwje w Panczicach dzerzat. Dokelz je Posoi" netto ludow y" czasopir, nie jenoz eyrkwinski", dha sme so ta praktiscy wuzitna wee w dy wozjewiez.
72 a pschez spcschnc w u losow an jo, kaz dokho hischcze pod mjenvwanej pkacsiznu fteja, wysche danje hischcje dobytk na kapitalu. Pschez wudawanjo zastawnych a kreditnych listow poskichlje tute towarstwo wobsedzerjam lczownosczow a kajkimzkuli gm ejnam kapitale za schtyriprocentsku dan. Tak je wone w zandsenym lecze 9 0 0,0 0 0 to l. wupozcziko. Pozczene kapitale zaplacsa so ta rn, z 2 0 nsl. wote sta, za 5 1 % leta a dan z 1 to l. w 4 3 letach. T o chcemy pschez pschiklady wujasnicz. Ratarski lczownosczer trjeba pschi pschikupvwanju abo k czomuzkuli 1 0 0 0 to l. pjenjez; tön wozmje 1 1 0 0 to l. w schthriprocentskich zastawnych listach, a ma za to közde leto 4 4 to l. danje a 7 to l. 1 0 n sl. (1 1 kröch 2 0 n sl.) k zapkacsenju kapitala placsicz, w hromadse 5 1 to l. 1 0 n sl. T o w uczini w 5 1 */2 letach 2 6 4 3 to l. 2 0 n s l., a z tym je potom 1 1 0 0 to l. dolha w zastawnych listach zaplac&ene a tez z hypothekowych knihow Won. H dyz Pak jedyn druhi tez 1 0 0 0 to t. pola privatnoho muza abo z jencje sundacije (w ustaw a atd.) pozczi a dawa 4 % w ote sta danje, közde leto 4 5 to l., a tute Pjenjezy steja tez 5 1 % leta bjez w u- pvwjedzeiija stcjo, dha je tön w tym sam ym czasu 2 3 1 7 to l. 1 5 nsl. a potajkim drje 3 2 6 to l. 1 5 nsl. mjenje dyzli tam ny pkaczik, je Pak te pokne 1 0 0 0 tol. kapitala hischcze winojth. Prenischi m a potajkim 6 7 3 to l. 2 5 n sl. dobytka. A tönle dobytk je hischcze wjctschi, hdyz so p ola toho druhoho kapital w tym le czasu (kaz wosebje p ola wschelakich pjenjeznikow a agentow waschnjo je) wjacykröc^ wupowjcdzi a pjeczprocentska dan so zada! A k tom u wschomu je prenischi swoje 1 1 0 0 to l. dolha w zastawnych listach zaplaczil a poslenischi m a pschecy hischcse sw öj dokh 1 0 0 0 toleri. R unje tak by byko p ola cyrkwinskeje, schulskeje, politiskeje (wjesneje abo möschcsanskeje) abo khudobneje gmejny. T a m öze za tajke 1 1 0 0 to leri hischcze löze dyzli p rivatn y muz 4 4 tol. letneje danje a 1 1 tol. k zapkaczenju kapitala dacz a kapital je potom za 4 3 let dopkaczeny ze 4 7 3 to le rjem i! Rjech potom nicy tez neschto pkacza, hdyz so tez k jich wuzitku nehdze n ow a cyrkej, schula, khudobna kheza atd. natw ari! T ow arstw o pozczuje sw ojim sobustawam tez na krötschi czas (najmjenje 2 5 t o l ), mjcnujcy n a pokleta, Po czimz m a so pozczonka w obnowicz. Dokelz pozczowar pjenjezy w zastawnych listach dostanje, sme je w tych samych tez wröczo Pkaczicz. W predku spom njcne zastupne pjenjezy pschiwvbrocza so k reservnom u fondej (w upom ocnom u zakkadej), kotryz je netto hizo na 3 0,0 0 0 to l. srostk. D otaln e sobustawy (nötko pschez 5 0 0 0 ) su pschez 8 0 0,0 0 0 to l. hako zaktadnu dse'lbu ( S t a m m antheil) do tow arstw a zaplaczili. Wschitkön dobytk, kotryz tow arstw o z pjenjezam i w uw ikuje, rozdzeli so hako dividenda (letn y wuzbytk) sobustawam Po merje abo wysokosczi jich zapkaczenych zakladnych dzelb ow, a je tow arstw o w ot swojoho zakozenja hacz do toho czasa közdoletnje schesc^ w ot sta tajkeje dividendy pkacziko, kaz tez hischcze dzel k reservnom u fondej a na sczehowace leto psckienjeslo. T ow arstw o je k wuzitku mjenschich wobsedzerjow a tez njesobustawow tez n a l u t o w a r n j u (S p ark asse) zatoziko, w kotrejz so skladki abo zapvkozki ( S p a r
73 einlagen) w ot najmjenscheje zapoczejo ze 4 tot. w ote sta a whschsche Po 4 % procentu zadanjeja, a to hizo w ot dnja jich nutspkaczenja (schtoz woboje ant w krajnvstawskim banku w Budhschinje so njestanje), a po wupowjedzenju zasy wröczo pkac^a. D okelz su tute sktadki na 5 procentow wupozczuja, ma tow arstw o Pschecy tez z ihm hischcze dvbytk, a tez ton je k wuzitku sobustawow tow arstw a. Z e sobustawow pom jenuja so ze wschech krajinow satskoho kralestwa dowernikojo, kotsiz now e sobustawy zapisuja, natutow ane sktadki, pozczenske zadanja, pschedawanjo zastawnych listow a wupkaczenjo w obstaraja abo posredkuja. Tajke czestne zastojnstwo pschepodawa so tajkim m u za m, kotsiz za powschitkowne zbozo lu d a skutkuja. Z a Kam jenc a joho wokotnoscz je k. sejmski zapöskanc kübler B eeg w B rözn ej pom jenow any, za H odzij a wokolnoscs k. kubier S m o k a w Leschawje, za Bukech k. zapöslanc Kerk, za B udyschin a wokotnoscz k. Schpvtka w Lötouju atd. atd. Expedicija abo skutkowarnja (G eschäftsstelle) je w Budyschinje pola k. pschekupca W. M a tth e isa n a hospitalskej drozy. Drezdzanske direktorinm sebi pscheje, zo bychu tez w katholskich serbskich wosadach sobustawy a dowernikojo byli, hd^ez d otal kreditne tow arstw o m ato znaja. D la wulkoho wuzitka za naschich rataöskich wobsedzerjow a za nasche gmejny abo kajkezkuli w osady dyrbimy tez so staracz, zo bychu sebi pschez w opom inane tow arstw o pomoc a z tym tez wuzitk pschihotowacz m ö h li. A m yslim y sköncznje, zo je tez bjez kathotskimi S e r b a m i doscz nahladnych a tez njesebicznych m uzow, kiz zastojnstwo dowernika kreditnoho tow arstwa dvbreje wecy dta na so wozm u! M. H. N owinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z L ib o n j a. N a s. M ark a besehe pola k. kublerja Pjecha zhromadzizna wubjerka k pschihotowanju'cyrkwje w Czornecach abo B a c so n ju, a to pod pschedsydstwom wysokodostvjnoho k. c a n. c a p. kantora Kuc^anka z B udyschina. Najprjedy bu rozpraw a d ata, kak miete je so w ot lonscheje zhromadzizny za cyrkej nahrom adm o a w ot koho su wjetsche dary byke. D okelz so w Pösku zjawnje kwitiruje, je to hizo znate a na köncu Pbska közdy kröcz widzecz. Pjenjezy hrom adza so w knizkach krajnostawskeje nalutow arnje pod cziskom 2 8,5 6 0. Preist najwjetschi dar (klöschtra M a rijn eje H w ezdy) njese dan w ot meje 1 8 7 0, druhi runje ta t wutki (W ölm anec) w o t 1. julija 1 8 7 0, wschitke druhe pak w ot toho czasa, kaz su poktadnikej w otedate a w ot njoho po mösacach do nalutow arnje dawane. Z a n u dan njenjese hischcze (kaz smy to pschi dotalnych zhromadziznach közdy froc spom nili) te hizo w zapisku sobuliczene (dokelz krucze slubjene) 5 0 0 toter: w ot k. fara rja W e lsa ; tohorunja so dan w ot 4 7 5 to ten pjenjeznhch papjerow hizo w summje dotal sobuticzi. Dokelz bu tak zadane, bud^e tönkröcz w kniskach wjachkröcz zapisana dan na köncu P ö sla sobuwozjewjena (schtoz so dotal njeje stako, dokelz smy dary " kw itirow ali, nie dan) a tak közde pollöta, hdyz je w nalutvw aöni pschipisana. Tak hodzi so Pschecy widzecs, zo tez z danju zadane 1 0,0 0 0 hischc^e pokne njejsu! T o budze potajkim stajne napominanjo abo pröstwa
74 t» nowej form je, zo njeby nichts prajicj mohk: schtoz na darach pobrachuje, je hizo dan pschinjcska! Po pjcnjeznej rozprawje bu wo wubjerkowych naleznoscjach bäte jednane. Pschi tym wuczini so, zo by hnadny k. biskop z nowa proschrny byk, wön chcyk skoro postajicz, hdze by toon mesto za cyrkej wuzwolik, w Czornecach abo Bacjonju. Wöbe stronje stcj mjenujcy wloni k biskopej wobscherne pismo pschepodaloj wo tym, schto za Lzornccy a schto za Baczon ryczi. Ta we'c je hizo znata a w Pöstu hizo wjacykröcz wopominana. Dale so powjeda, kak je so tym schlo, kiz su tu a tarn wo wjctsche abo nahladnische dary za cyrkej prosyli, tohorunje bu wuradzenc, kak by so to dale stalo. Sköncznje zawjedze hischcje k. kapkan Duczman male skkadowanjo za cyrkej, kotrez 11 tot. 7 % nsl. wunjese. Z czitanjom protokolla skönczi so zhromadzizna wubjerka, kotrohoz dobre wotpohladanjo chcyli katholscy Serbja dale podpjeracz k Bozej czesczi a k spomvzenju duschow! M. H. 3 pruskrj L uzich. Z Kulowa. Zeleny schtwörtk bu nowy bvzi row we naschej sarflej cyrkwi natwarjeny. Tönsamün ma schtaktnoscz gothiskeje khapatki z törmikami a z pschitwarkom, we kotrymz so na parlowym trvnje a wobdate wot dweju so modlaceju jandzelkow Boze Cze'ko wustaji. Deleka na wuschiwanej schörokej pkachcze wotpoczuje czĕlo naschoho zböznika, z dubowoho drjewa kumschtnje wudmaae. PoswLtlenjo sta so ze 6 wulkimi a ze 16 wjenschimi czerwjenymi lampami. Zwonka bozoho rowu na stronje pschitwarka stejeschtej boloscjiwa Macj a swj. Veronika, kotraz na rubischku znamjo Jözusowoho wobliczwa z wupschestrjenymaj rnkomaj dzerzi. Nasch nowy bozi row je jara rjany, su Pak tez na njön z cyka 380 tolerjow nalozene. K bozomn rowej su wobstarali wvbrazy, twarski mischtr k. Wels z Kulowa; tyfcherske dzĕlo a wudypanjo k. Bulank z Kulowa; pozkocjenjo k. Steinwald z Budyschina; molowanjo I. Peschka a Rosenthal z Kulowa. Wschitkim tym, kiz su k natwarjenju a wudebjenju po> mjenowanoho bozoho rowu jalmozuy woprowali a tak bozu czescz spechowali, praji so najwutrobnischi dzak. Tön, kiz we bozim rowje wotpoczuje a row a smjercz we krasnosczi pschewinyk je, budze jim jich woporne dary, wopokazma werneje kschescjanskeje luboscze, tu we tym czasu kaz we wecznosczi zaplaczicz. Wschak je wön bohaty a mikoscjiwh doscj, nas, nasche dzeczi a nasche hospodarstwo zohno«wacj, nas we ne'tczischich zrudobach trüschtowacz a nam we nuzy k pomocy stacj. KhrystuS dobudze, Khrhstus kraluje; jomu budz khwala a czescz do wscheje wecznosc^e! Jutrowny procession na konjach bösche tez letsa jara krasny. We kulowskej wosadze be so 138, we ralbiczanskej 78 kschizersow zhromodziko. Jutrowne kherlusche z möcnym a wjesolym hkosom spewajo czehnjechu woni ze swjatym kschizom a ze zmahowacymi khorhojemi do Ralbic a do Kulowa k nyschpornej poboznosczi a wotpokozichu z tym zjawne wuznaczo swojeje swjateje wĕry psched froĕtom we jenym czasu, hdyz so kschesczanska wera hani a stare kschefcjanske, wot wötcow a prjedomnikow herbowane waschnjo z dzeczacej htuposczu zacpi. Naschim czesczenym serbskim kschizerjam mvcnje klinczace Skawa"!
75 3 w u k r a j a. Pruska. Pruscy biskopja böchu 28. hapryla a we sczehowacych d»jach zas tot Fuldze zhromadjeni. Tönkröcj be tez arcbiskop z Posena hrabja Ledochowski pschitomny. Biskopja chcedza wuradjicj, kak bychu so pschecjiwo nowym cyrkwinskim zakonjam we Pruskej najmudrischo zadzerzeli. Je nuzne, zo su ftoqete, kiz «aja jenotliwi biskopja k wotwobroc^enju wschelakeje schkody we swojich diöcesach c^inic^ derje pschektad^ene a wuradzene. Biskopja dyrbja we tym we najwjetschej pschezjenoscji skutkowacz. Pruska. Pruski trat je pschewod^any wot rajchskanclera Bismarka, hrabje Moltki a wjele druhich wosobnych wojerskich wjedjicserjow do PeterSburga wotja, zo by khezorej Alexandre) wopytanjo wröczik, kiz 65 tutön jomu we lonschim löcze ezinik. Powitanjo je wschudjom jara swjatoczne, jedyn swjedsen a wojerski M a növer sc^huje na druhi. Frankfurt. Tu bechu we zandjenym tydjenju wulke zbejki, H mözachu so jeno z wojerskrj mocu pocjischcjecj. $afo wina so wudawje, zo 65 piwo we pkahinje powyschene, tola z wschoho jedyn netto widji, zo be njemer a zbezki dawno hizom pschihotowane, a zo bu powyschenjo piwoweje plac^izny jeno zwonkowna pschileznosch Pruska. Prenja komora pruskoho sejma wuradsuje netto tamne znate cyrkwinske zakonje. Knjezerstwo zamloja je na tesame waschnjo kaz prjedy we druhej komorje. We rajchstagu Pak hizom ryczi so we tym, zo budja tute zakonje so tez dyrbjec^ na cyky nemski kraj rozsch5rics. Pruska. We rajchstagu staji zapöskanc Dr. Völk namjet, zo bh so pschez nowy zakon we cykym nemskim khezorstwje civilnc mandzelstwo zawjedto, t. r. so postajiko, zo ma so mandzelstwo jeno psched swetnej wyschnoscji wobzanknycj a zo wschitke mandzelske naleznoscze nie wjac kaz dotal duchownomu sudej ale swetnvmu sudej pschiskuscheja. Tutön namjet bu wosebitej k tomu wuzwolenej komis- M t dalschomu wuradzenju pschepodaty. Schwajcarska. Srjedu 16. hapryla dyrbjesche biskop Lachat we Basel swoje wobydlenjo we Solothurnje wopuschc^icz, archiv a druhe biskopskomu stolej pschiskuschne wecy buchu wot wyschnoscje zasiglowane. Biskop poda so do kathedralskeje cyrkwje, hd^ez krötki czas so poboznje pomodli a potom do domu jenoho pschecjela. Na druhi djen pucjowasche dale pschez Luzern do Altishofen, hdzez nötko pschebywa. Katholski lud we Schwajcarskej pschez tute podawki, kiz su pokne njesprawnofcjow, powuczeny, so netto lepje a kruczischo rjaduje a nowe wolby wescji pschinjesu druhich muzvw k knjezerstwu. Jtalska. Swjaty wötc, kotryz be so psched jutrami kusk zazymnik, je, za nekotre dny zas dospolnje wustrowjenh, zas audiency djerzat, Boze stuzby we domjacej khapali swjeczit, a dokonja wschednje swoje zwuczene djeta. Nökotre italskc nowiny, tez nowiny italskoho knjezerstwa, kiz je tola same wjele straschnischo khore, hako swj. wötc, njemöza do sweta doscz speschnje trubic^, zo je bamz na smjercj khory, zo hizom kardinalojo so hromadu wokaju k wuzwolenju nowoho bamza a t. d. Tola Böh tön Knjez je jich wjeselo na blizskej smjercji zkazyk, a
76 jich fiabjiju na ttolue pschckory wc cyrkwi zniczil. S w ja ty wötc sam, hacz runje hud^e 1 3. meje 8 2 tet start», hacz runje m a pschi tak wjele b elach, tez w ot italfkoho knjezerstwa wjele wustacz, je sam pscheswedczeny, zo hischcze joho B ö h ton Knjez nekotre leta pschi ziwjenju zdzerzi. W o tamnych, kiz joho khoroscz straschnischu czinja a jom u blizsku smjercz weschcza, w on zvrtuje, a m eni, zo so tez na tum italske pschistowo wobkruc^i: m o r t e d e s i d e r a t a v i t a a l l u n g a t a (A a - doscziwje woczakowana smjercz podleschene ziwjenjo). F r a n z o w s k a. M jez tym hacz republikanscy zm ysleni m uzojo ze stowom o pism om na tym dzelaju, zo bychu swöj hizo tak czescy dom apytany kraj, hischcze do hlubschoho njezboza zastorczili, pokazuje so tola tez letsa w e ju trow n ym czasu nowe moctie nabozenske ziwjenju we p iln ym w opytow anju B ozich skuzbow, döstawanju swj. sakramentow, a lepschim swjeczenju njedzelow a swjatych dnjow. Jutrvw niczku be we P a rizu zhromadne swj. w opraw jenjo za muzskich, na kotrymz so wschitke powotanja, wysocy zastojnicy, wojerscy wyschschi, professorojo a wuczerjo, a pschekupcojo a djetac^erjo jara bohaeze wobdzelichu. W e cyrkwi N o t r e D a m e wudzelachu 4 meschnikojo 2 hodzinje dokho njepschestawajcy swj. w opraw jenjo. H kowna cyrkej bu pschepjelnjena. Kaz we cyrkwi N o t r e D a m e, tak swjeczachu so jutry tez w e wschitkich druhich chrkwjach jara swjatocznje. A m e r ik a. W S t. N acian z (D iö c. M ilw au k e)»vumrje 2 7. febr. farar O schwald. Pschcd 1 8 letam i be w on tute koloniju zakozik, a je w tutym czasu tarn n atw arit 4 cyrkwje, 1 bratrow nju, 1 sotrownju (B r u d e r - und S ch w esterh au s), wuczernje a kollegium, syrotownju a druhe wustawy. ' " t > - - - - - - - - - - - - - Naleznoscze towarstwa. S o b u sta w y n a lito 1 8 7 3 : H. 2 8 0. M a d k en a Kuczankec w e D rezd zan ach; 2 8 1. M ic h a t B jedrich ze S m jerd z aceje; 2 8 2. Ja k u b K raw czik ze Z u ric ; 2 8 3. H a n d rij Neicz z B elczec; 2 8 4. M ic h a t H ascha z R a ta rje c ; 2 8 5. J a n D u c z m a n z B ozan k ec; 2 8 6. k. f a ra r Bcnsch z R a lb ic ; 2 8 7. M ik t. B ta z ik z R a tb ic ; 2 8 8. J a k. K um m er z C z a - sec; 2 8 9. M. K ra l z Khrösczic; 2 9 0. M. D o n a t z Böschic. (Pschich. b äte.) N a leto 1 8 7 2 d o p t. 4 9 6. M. K. z D r. D o b ro w ö ln e d a ry za to w a rstw o : M. K. z S 5 n sl.; I. D. z B. 5 n sl.; M. B. z S. 2 % n s l.; M. B. z S. 2 1/».n ( (. D ary za cyrkej tu Czornecach abo B aczonj«. K czesczi B osczi a spvm ozenjn dusch ow sn bäte w o p ro w a li: k. w uczer E. N e u b n e r s B udyschinje 2 to t.; knjezna M e ta N eubnerec z B u d ysckina 2 t o l.; pschez k. k a p ta n a R ö lu 5 to l. N a zhrom adziznje w ubjerka (w ot 17 pschitom nych) 1 1 to l. 7 nsl. 5 n p., ze Z d zerje pschez k. D u c z m a n a 1 to l.; kupony w ot statneje p a p je rh a tsjoch kamjenskich 11 tol. 5 nsl. H rom adze 6 5 3 0 to l. 1 5 nsl. 5 np. D a n zapisona do L m eje 1 8 7 3 : 5 2 7 to l. 2 7 nsl. Po tajkim hromadze z danju: 7 0 5 8 tol. 12 nsl. 5 np. _ P o rjc d z e n jo zmölka. W e cz. 8. str. 6 4 m a m esto : N jeboh M a h ro w e w o t- kazanjo m a 1 0 0 0 0 0 to lerjo w zaktadnoho kapital«rekacz: m a 1 0 0 0 0 tol. zaktadnoho kapital«. Ezischczat L. A. D o n n e rh a k w B udyschinje.
JBudorotj c^nfopis, wudawany toot towarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćnnski. Čislo 10. 17. meje 1873. Ł ĕtn ik 11. Kschizowy tydzen. Tak m jenuje so ty d zen, do kotrohoz swjedsen Jezusow oho do-njebjes-specsa panje; na tsjvch dnach psched n im mjenujcy dzerza so k wuproschenju B ozeje hnady po cylym katholskim swecze swjatoczne processiony. D okclz so tesam e z khorowjem i, na kotrychz je znamjo swj. kschiza, naw jed u ju, za swjatym kschizom so pschcwodseja a w e nekotrych krajinach so tez pschi postajenych sw j. kschizach n a puczu staciony czinja, m jenuja so tamne tsi dny kschizowe dny, a cyky tydzen kschizowy tyd^en. T u ta poboznoscz zapoczinasche so w e Francozskej. S rjed s pjatoho letstotetka bu mesto Vienne jara husto z cjezkimi njezbozemi dom apytane. N a jeho biskopskim stole sed^esche tehdom we duchowne zbozo swojeje w osady jara staroscsiwy m uz, swj. M a m e r t u s. W o n pschikaza tohodla swjatoczne pokutne p rocessiony, pschez kotrez chcysche w on na tsjoch dnach psched B o z im specjom B o h a w e wotwobrocsenjo njezbozow prosycz. W e processionach cjehnjechu w ir iw i pod m odlenjom o spewanjom psalm ow do blizskeje cyrkwje k B o z im sluzbam, na druhim dnju do jeneje druheje, n a tseczim dnju tohorunja. Z o by zhrom adny paczer skerje wustyschenjo nam akak, poruczi swj. biskop, tönsam y pschez poscsenjo a jakm oznu-dawanjo B o h u spodobnischi sczinicj. B ö h wuslyscha pobozny packet, a zakita mesto psched n ow ym i njezbozemi. Tak powjeda nam druhi nastupnik we lecze 4 7 4 zemrjetoho swj. M a m erta, sw j. biskop A v i t u s, we jenhm predow anju, kiz mejesche pschi processionje kschizowoho tydzcnja. Kaz be mjenujcy swj. M a - m ertn s tam ne processiony zaw jedl, dzerzachu sa tesame tez dale, najprjedy drje jeno we mescse V ie n n e, za krötki czas Pak rozscherichu so w ot jow do druhich krnjinow Francozskeje. Hischcze pschi ziwjenju swj. biskopa Avita, we lecse 5 1 1 pschiporuczi w ot 3 2 biskopow Fraucozskej-> wopytana cyrkwinska zhromadzizna we
78 mescze O r l c a n s, zo m aja so tam nc processiony kschizowoho thdzeuja wschudzom dzcrzecz. Tak mözcsche n a köncu schestoho letstotetka R je h o r, biskop w e mescze T o u r s we swojich stawiznach pisacz: D n y m odlenja psched skawnym swjedjenjom B ozoh o specza dzcrza so nctko we wschitkich cyrkwjach z poboznej w utrobu a z poniznym duchom we Khrystusowym m jenje." P ost, kiz be we zapoczatku z n im i zjednoczcny, bu pozdzischo zbehnjeny; we Francozskcj Pak w obsteji hischcze khwalom ne waschnjo, na tutych dnach so mjasajedze zdzerzecz hacz do dzensischoho dnja. Tak buchn tsi dny psched B o z im spöczom k poniznom u m odlenju najprjedy we je n ym mescze postajene a w ot jow su w one Po cykej cyrkwi so rozscherike a su tak powschitkomuu wazuoscz düstake. M y drjc n jew em y, schto je we swojim czasu swjatoho M a m e r ta pohnule, processiony na dny psched Khrystusowym do-njcbjes-speczom postajicz. A le Weste je, zo tam ni w n czen i, kiz katholske B o z e skuzby we jich dzelach dale rozestajeja, hizom psched letstotetkami pokazowachu, kak derje so runje tute dny k zhrom adnym paczerjam pschihodza. T o so stanje," praji jedyn ze starschich, zo bychmy my pschez posczcnjo a modlenjo sebi za stu zili, Khrystusa sczehowacz, a z nim so k njcbju blizicz." A jedyn z nowischich p isa: N e tto, hdyz chce nawozenja cyrkej wopuschczicz, zo by schol k w ö tcej, w upraji w ona swoje naleznoscze a nuzy joho wutrobje, zo by w on za nju prosyk pola w ötca. S w o j e pröstw y, swoje zadoscze, swoje sylzy da jom u w ona svbu do njebjes. Z horchmi pröstwam i a ze so zm ahow acym i khorhojcmi pschewvdza w ona közde leto Knjeza, skawnoho dobyczcrja, n a w olijow u zahrodu, z kotrejez je won k njebjn spel, zo by do wecznoscze psched w ötcom hako srjedziczer stak. R u n je we dnach do-njebjes-specza," praji tscczi, m aja so po w oli cyrkwje wutroby weriwych pschez kubla zemje pozbehnycz, zo bychu so ze swojim Knjezom a mischtrom na njcbjeskcj hordosczi w obdzelili. P o k u ta, zacpeczo wschoho czeknoho, zadoscz za duchownym a B öjskim dyrbi tu wschech wutroby napjelnicz." W e tutych dnach zjcdnocza wschitcy w eriw i, swöj paczer mjez sobu a za so. Z e wschech mestow zemje zbeha so m öcny htös katholskich paczeri a katholskeje zastupncjc pröstwy k njcbju a prosy we hnadu a zohnow anjo, w o wotwobroczenjo wschoho njezboza. T u ta pröftwa njepoczahuje so jeno u a to, schtoz m y za fe ilte ziwjcnjo potrjcbamy. W ern o drje j o, zo so tute processiony runje we naleczu dzerza, hdyz pkody, ze zemje zeskhadzane, kczecz zapoczinaju a pschez njepködne wjcdro lohcy schkodu czerpja, a tohodla drje m aja tez w er iw i we tutych dnach we radzenjo pkodow p ola prosycz. Tez tute zohnowanjo woczakujemy m y w ot toho Knjcza a tez we tute zohnowanjo mamh m y po w o li toho P rosycj, kiz je n as wuczik, wschednje so m üdlicz: Nasch wschedny khleb daj neun dzens!" K tutej pröstwje chce n a s cyrkej tez z doweru wobronicz w e dnach kschizowoho tydzenja. T oh od la natozuje wona pschi B o z e j mschi w otdzelenjo z lista swj. J a k u b a, we kvtrymz tutön na to spom ina, zo na pröstwu E lia sa njebjo deschcz da, a zemja plvd pschinjcse". T önsam y lekcion Pak napom ina tez z cyka k m odlenju a k zastupncj pröstwje, kiz ma so wosobnje we tutych dnach stacz: Proschcze za so, zo byschczc wumozeui byii, dokclz wjelc zamozi wobstajna modlitwa
79 sprawnoho." A cyrkej sam a spew a: D a j nam wschohomöcny B ozo, zo bychmh my, kiz so we swojich czesnosczach na twoju smelnoscz spuschczamy, pod twojim krywom psched wschitkimi pschecziwnosc^emi zakitani wostali." T o la nutrnischo hischcze hako we tute czasne kubla, we pkody zem je, m a m y m y prosycz we plody ducha sw jatoh o, we w ttwobroczenjo közdoho duchownoho njezboza, we zakitanjo psched hrechom. T oh od la je tutych dnach tez litanija w o wschitk ch swjatych, kiz wschitke pröstwy kschesczana, wschitke naleznoscze cyloho kschesczanstna we swojim bohatym wobjeczu zjcdnoczi, w opraw dzity paczcr cyrkwjc. P rö stw y, z kotrychz je w ona zcstajana, pokazaju közdomu stawej swj. cyrkwje n ajlep je, we czo a kak m a prosycz we tutych dnach. W e tutej lita n iji so powschitkomne naleznoscze jcdnotliwych kschesczauow, kaz te cylejc cyrkwjc pschez zastupnu prr'stwn wschitkich zböznych wobhdlerjvw njebjes Knjezej njebjes a zemje pschedstajeja. T u ujej.su zabyte nuzy a naleznoscze czöka, tu prosy so we zohnowanjo za pkody zem je, tu prosy so we pschczjenoscz mjcz lu d am i a m er mjez wjerchami. A le nutrnischo zdychuje so tu hischcze tue pschikhad kralestwa B o zoh o n a zemju, tu wuknjemy m y so mcdlicz tue ducha werncje pokuty, tue njebjeske zm y slen ja, tue pozbehnjcnjo naschich zadosczow k njcbjeskim w ecam, tue dobyczo wecznych k u b low, tue weczny wotpoczink za so samych a za wotem rjcthch, tue zdzerzcnjo,a pschibieranjo cyrkwjc B o z e je, tue hnadu a zohnowanjo za jeje w i- d^ownoho wjercha, tue ponizcnjo jeje njepscheczclow. T o fit naleznoscze, na kotrez katholski kschesczan zeni zabycz njesm jc, kiz m aja tue powschitkomnych paczerjach kschizowoho tydzenja woscbje nutrniwje so wuprajicz. S u Pak czasy pschischli, hdyz tute powschitkonmc naleznoscze cyrkwjc a kschcsczanstwa pschez dopuschczenjo B o z e so hkubscho czuja, dokelz su tue czezschich strachach, dokelz m a so z wjetschej pröcu za njc wojowacz, su czasy pschischli, tue kotrychz wjerch cyrkwjc, wüte cytoho kathvlskoho kschcsczanstwa jeno tue czerpjerju a czesnosczach swoje czasne mpto dösta w a, su czasy pschischli, hdzez so wschudzom m öcni njcpscheczelojo h rom ad za, zo bychu pschez zhrom adne n apady skaku cyrkwjc p ow a lili; kak njcdyrbjeli so tue to i zrudnych czasach, tue tak ezezkich strachach tez wschitke swerne dzeczi swjatejc cyrkwjc we najnutrnischich pröstwach zjcnoczicz a swöj wuczck wzacz k to m u, kiz wutroby wschitkich czkowjekow wjcdze, a pvdaw li swcta rjaduje. Tak njech so tez tue lctuschim kschizowym tydzcnju wschcch wutroby zjenocza tue nutrnej pröstwje za najwaznische naleznoscze swj. cyrkwjc, kotrez su közdomu derje nette. P o n izn a a dowerna m odlitw a je jcna m öcna a dobyczerska bron, ju pilnjc nalozecz napom ina tez sczenjo tue kschizowym tydzcnju: Proschcze a tu am budze bäte; pytajcje a wy budzeczc namakac^; ktapajczc a w am budze wotewrjcne." List we Fmldze zhromadzenych pruskich biskopow k swojim weriwym. P ruscy biskopja, kiz bechu 2 9. a 3 0. hap ryla, 1. a 2. mcje w e F uldze, pschi rvwje swj. B o n isa cia, japosebtoka N em cow zhroinadzcni, zo bychu zhrom adne kroczcle w m a d zili, kiz mo.ja pschi zawjcdzcnju nowych cyrkwinskich zakonjvw, czinicz,
80 su krötki zjaw n y (ist na swoje duchowristwo a n a swojich weriwych w u d a li. N a zapoczatku tohosam oho spomnja na znate zrndne cyrkwinske wobstejnoscze skoro cykoho ftoeta, wosobnje Pak Pruskeje, hdzez m aja so nvw e cyrkwinske zakonje zaw jescj, kiz so njeznjesu z w ot B o h a pvstajenej wustawu a swobodnosc^u cyrkwje. P o swojej winowatosczi su tohodla biskopja nyhdom, tat khetse hacz bechu so tam ne zakonje pruskomu sejmej k wuradzenju a k pschiwzaczu pschedpokozili, swöj h lö s pschecjiwo n im psched thronom runje tat derje, kaz Psched w obym aj komvromaj sejma zbehnyli. T o la Pak tez duchowni a we'riwi su wulke strachi za cyrkej we tutych zakonjach spozn ali, pschez deputacije a adressy tez w ozjew ili a pschi tutej pschileznosczi tez swoju slubjenu sweru pschecziwo cyrkwi wopokazali. T o je biskopam pschi czezkich zrudobach ja ra derje czin ilo, a za tute wopokazy kruteje pschiw isnoscje a luboscze w upraja w oni we liscze swöj zhrom adny dzak a wobnowja sw oju pröstw u, we swe'rje tez wobstacz. P o to m pak praja biskopja d ale: H acz dotal nim aju tam ne zakonje hischcze zakonsku m ö c ;* ) n jech p ak pschindze, schtoz chce, my budjemy te we naschich wopomnjenskich pismach rozestajcne p ra w a, kiz njejsu nasche, ale te ksch escjanstwa a w e 'c z n e je sprawnoscze wobstajnje a jenohküsnje zamlowjecz, a swoju pastyrsku winowatoscz dopjelnicz, zo my njebychmy we hodjinje smjercze psched sudnym stokom böjskoho pastyrja,!iji je n a s poskak, a kiz je swoje ziwjenjo za swojich bat, hako najency so zacjisli." S o dopom njo na japoschtokske skowo, zo j e buch swjaiy biskopvw postajik, cyrkej B o z u wjescj, kiz je ze swojej krewju wukupil, zo je Po tajkim nascha ir u ta w inowatoscz, tute zarjadowanjo ducha swjatvho swernje dopjelnicz, ujebudzemy m y we nastupanju wjedzenja a rjadow anja nam dowerjenhch cyrkwjow niczo pschipuschcjicj sm ecj, schtoz by napscheczo kaznjam katholskeje w erh a büjskomu prawej cyrkwje byio." W y Pak, lu b ow an i sobudzekacjerjo a w o sa d n i, mejcje krucze za t o, zo je jeno tön w vprawdzity biskop, kiz je hako tajki w ot swj. toötca a w ot japoschtokskoho stola, tutet)o kuzoka cyrkwinskeje pschezjenoscze a cyrkwinskeje m ocy pöslany, a kiz we jednvcze z japvschtvkskim stokom zw vstanje. T oh oru n ja budjecze w y jeno tamnych hako woprawdzitych duschvwpastyrjow pschipöznacz möc, kiz su w ot prawych biskopvw za tute zastojnstwo hodni a dvstojni n a m a k a m i, kotrhmz je w ot biskopvw tute zastojnstwo d ow erjen e, a kiz we jednvcze z biskopami zw ostanu. Közdy druhi, to je cuznik.". P o zarjadow anjn, kiz je B ö h swojej cyrkwi za wschitke czasy baf, njemoze so nikomu po postajenjach swetneje wyschnoscze prawo dacz, po kotrymz m ohl w on, cyrkwi pschisluschojo, we cyrkwinskich wecach w ot rozsudzenja duchownoho suda k switnej mocy so wolacz. W jele wjacy je na tajke böjskomu rjadej napschecziwne *) T o je pisane 2. m eje; tehdom pschebywasche pruski tra t hischcze we P etersburku, tola wot tarn so wröczo je won wazne zakonje 12. meje z swojim podpismom Po w oli mimsterija rvvbkrucjik «tat su zakonje tez zakonsku möc döstali.
81 zadzerzenjo exkommunikacia p ostajen a, kiz pschez tajke pow olanjo na swetnu möc sama todt so zastupi." M h budjem y, Po stajnym wasckmju cyrkwje, rozsudzenjo we wschitkich cyrkej nastupacych njewestych praschenjach, do rukvw swj. rootca potozicz, kotrohoz je K hrystus k najwyschschomu Pastyrej swojeje cyrkwje postajit o z kotrymz chcemy my z B ozej hnadu we postuschnosczi pschecy zjednoczeui wostacz." M y Pak budzemy tez dale swoje winowatoscze pschecziwo swetnej wyschnosczi a pschecziwo wötczinje z wobstajnej sweru a swedomitosczu dopjelnicz, dokelz zcni njezabudzemy, zo n im a w ojow anjo a dzelenjo, ale m er a pschezjcnoscz po B o z ej w oli mjez wobymaj k zbozu cztowjeskoho towarstwa postajenymaj mocomaj wobstacz.",,k zam towjenju nuzneje swobodnoscze cyrkwje a kublow kschesczanstwa ra - djimy w am pschi krutym pschizanknjenju! cyrkw i, pschi njebojaznym wuznaczu wernoscze, pschi bjezporoknym ziwjenju, wobstajnej sczerpnosczu a podaczu do B o - zeje w ole, w osobnje, kaz smh to hizo husto czin ili, modlenjo. H aj najponiznischi, najnu trn isch i, najw obstajnischi, najdowernischi paczer k B o h u, naschomu zböznikej, kiz je jeniczcy nascha nadzija a pom oc. Dokelz w ot bnoto, we kotrychz so khezor K onstantin k kschesczanstwu wvbroczi a 3 0 0 -le tn e pschesczehanjo cyrkwje pschez to ta l pohansku swetnu möc skönczi, njcnamakamy drje zadyn czas, we kotrym z by cyrkej we cylym swecze w ot wscheje czlowjeskeje mocy tat wopuschczena, z tat wjele strachami w obdata byla, kaz we naschich. A pschi tym nim am y m y jcno netsische wvkomiknite czesnoscze we w oczom aj, ale t o, schtoz nam we pschichodnym czasu hrozy. H dyz so cyrkwi Khrhstusowej ji pschisluschna swobodnoscz rubi, hdyz zjawne ziwjenjo, now inarstw o a pism owstwo skoro jeno njeweru a zacpeczo abo hidzenjo pschecziwo kschcsczanstwej a cyrkwi dychaju; hdyz so mlodoscz pschez njekschesczanske schule a wedomoscze woczehnje, hdyz pod tajkimi zrudnym i wobstejnosczemi duchownstwo böte a böte wotebjera abo w ot ducha sweta so napjclni a skazy, potom dyrbi kschesczanska w e r a, kschesczanska luboscz a pschezjenoscz, kschesczanske waschnja, tez spanycz a so zhubicz, hdzez hacz to ta l krucze wobstachu, kaz w e naschim katholskim ludze. A Potom njebudze niczo wjac skazenjo a spowalenjo wschvho wobstejacoho dowobaracz, na kvtrez m y jeno z bojosczu m yslim y. M y njedyrbjeli zanoho spöznacza, zaneje w e r y, zancje luboscze w obsynycz, m y dhrbjeli cziscze zabycz na napom inanja naschoho zböznika, njechcyli m y we tat czezkich a strachow polnych czasach k m odlenju swvj wuczek wzaez a tez w am wschitkim we Je'zusowhm mjenje prajicz: M od licze so, modlicze so wschitcy, möbliere so bjez pschestacha." W e poslenich wokomiknjenjach su tak pruscy biskopja njebojaznje swöj p a- styrski h tö s slyschecz d a li, a tak swoju winowatoscz swernje dopjelnili. Knjczerstwo tez tutün h lö s kaz prjedawsche hvrdze zacpeje, w e wutrobach pruskoho duchownstwa a wschech weriwhch katholikow namaka Pak slow o biskopow möcny w o th lö s, wschitcy so z nim i zjednocza, zo su tam ne nowe cyrkwinske zakonje za cyrkej njepschijomne, wschitcy budza pschez tak njepscheczelske napady zbudzeni, jeno hischc^e kruczischo a swernischo k swojim biskopam hako w ot ducha swjatoho postajenym wjercham cyrkwje so pschizanknycz.
82 Dudawk wo ratarskim kreditnym towarstwje. D irek to riu m tutoho jara w uzitnoho tow arstw a w D rezdjanach je bjez druhim i wysche w ön d aijo m jm vw anych tez?. mlynka M. Kummer«we Lasku a k. gm ejnskoho predkstejerja Anders«we Lahow je za dowernikow p om jen ow a la *). W on ajk az druzy dowernicy w obstarataj skutkowaujo z direktorijom a z bankom tow arstw a, woscbje pschiwzac^o rwwych sobustaw ow, nutspkaczenjo a wupkacjenjo Pjenjez, rozdzelenjo dividendy, spjenjezenjo danskich wotrszkow abo kuponvw, wupkaezenjo wulosow anych zastawnych listow, pschedawanjo kreditnych a zastawnych listo w, pschizwolenjo pozczow an kow, «dataj rady közdu rozprawu a radu wo cylym towarschnistwje ra-- tarskich wobse);erjow a gm ejnow. N alutow arnske skladki bjeru so tez w ot njesobustawow w közdej wysokosezi, tez najnizsche, a zadanjeja so w o t dnja pjenjeznoho zapokozenja ze schtyrimi tolerjeuii wote st«. T o je wosebje k wulkom u wuzitkej za njebohatych (m a- kych) ludzi a za czelcdz; pschetoz w krcditnhm towarstwje dostanu potajkim wjetschu dan, jich zopolozki danja so hnydom (nie häkle w ot sezehowacoho m esaea) a w u- plaeza so bjoz wotcjchujenja (diskonto) na pozadanjo hizom p o mesacznym wupowjedzenjr (n ie häkle za V4, V2 abo 1 le to ). S ch tö z pak hako sobustaw do tow arstw a zastupi z pjenjeznym zakladom, dostanje w ot prenjoho tysaea (taw zynta) tez fcf)čfc prveentow dividendy. ' D u z njech so powjesez wo ratarskim kreditnym tow arstw je w Sakskej tez Po wschech serbskich wsach roznjese a njech sebi pschez nje naschi krajenjo czasny w u- zitk pschihotuja! M. H. Nowiuki a powjescze. 3 drezdzanskeje diöeesh. 3 D r e z d z a n. Schulski zakon je z dru h im i z n im w e sobu wuzkim zwjazku stojacymi zakonjemi w o n ow ym zarjadowanju wyschnvsezow w e tutym tydzenju wozjewjenh a w udaty. Z D r e z d z a n. S ta tn y rycznik we P ir n j: a radziejel japoschtolskoho vikara w e D rezdjanach, I. Lufft je zrakuskeje ryczerski kschiz rjadu F ra n ca -Jo zefa döstak. 3 w u k r a j a. P r u s k a. W e komorje knjezow pruskoho sejma buchn now e cyrkwinske zakonje ze znatej wjetschinu po slowach druheje komory pschiwzate, harz runje wazne hlosy, kotrez by fett m udre a swedomite knjezerstwo dcrje pschekkadko, pschecziwo n im ryezachu. W osobnje prjedawschi pruski m inister hrabja z L ip p e, hrabja K rassow, hrabja B r ü h l a Landsberg ezinjachu z m öenym i skvwami knjezerstwo kedzbne na wulke strachi, kotrez krajej pschez pschiwzaczo tamnych zakonjow pschihotuje. # ) Z a K h rö sc z ie y, n ajw jetschu serbsku katholsku w j e s, d y rb ja t so tez dow crm k postajicz. T ez by so tarn tajka n a ln to w a ln ja a w upvzczernja zatozicz m e ła, kaz sarska w jes B a r t za sw oju wokolnoscz z d v b ry m w uzitkom m a. Z a kloschtyr a blizsche wsy chce k. P. J n n o c e n c J a w o r t kialeznoscze za kreditne tow alfiw o tam nischim w obydlerjam dobrocziw je wobstaracz.
83 T ola podarm o, na strachach, kiz krajej h r o za, je knjezerstwu mako lezan e, jeno hdyz so jom u radzi katholsku cyrkej scbi poczisnycz, a m ćc kschesczaustwa zkamac^. D ziw no be, zo we komorje knjezow druha strona tak mako ryczuiwoscze pokaza; trjeba wschak njebe wjele ryczecz, dokelz pschi zarjadow anju, kotrcz netto n a sejmach knjezi, je do predka hizom Weste, schto so zaczisnje a schto so Pschija. T o w o- sobnje prüfst sejm a nemski reichstag praw je jasnje pokozujetej. Köchy zaposkanc, kiz k stronje pschistupi, dyrbi tez, snad; pschecziwo swojomu pscheswödczenju we wschitkich praschenjach ze swojej strömt hkosowacz. P r u s t a. Kak mako je netsischomu pruskomu knjezerstwu na w ernym zbozu lud«lezane, pokaza wosobnje tez joho dziwna staroscz za ludow e schule. S ta w y cyrkwinskich rjadow buchn ze schulow wupokazanc, hacz runje knjezerstwo nic'zo w e sich schulach wustajccz njenamaka, hacz runje bechu w osady z n im i jara spokojom a hacz runje starschi jim rady swoje dzeczi k woczehujenju dowerichu. dietko Pak njewe knjezerstwo, hdze wuczerjow namakacz za tak w elc ujetrjebawschi wosyroczenych schulow. W e jeniczkim knjezerskim wokrjesu, O p p eln, pobrachuje 7 0 0 wuczerjow. Z o dyrbi lud z tym jara njcspokojny bycz, közdy spöznaje. P r u sk a. Z mocu dzeka uetsische knjezerstwo ua zjcuoczcnju wschcch dzelow pruskoho kralcftwa w e naboznistwje a ryczi. Nabozne a chrkwmske naleznoscze m aja so w o t swetncje wyschnoscze wobknjezicz, a tohodla m a so wscha, tez najspraw - nischa swobodnoscz cyrkwi wzacz. A le tez rycz m a jeno jena, a to, kaz so rozem i nemska bycz; tohodla pschihotuje so now y zakou, kiz pölsku rycz w e Posenskej pschi zastojnstwach zakazuje, tohodla m aja wschitke schule nemske bycs, a tez pölscy wojacy njepschesadza so jeno kaz dotal do nemskich krajinow, ale roztykaju so tez do nemskich regim eu tow ; haj tez pölske m je n a wsow a mestow dyrbja so do nemskich pschewobroczicz. W jele stow slowjanskich mjenow za w sy su tak hizo dyrbjcli so z zastojnskeje rycze zhubicz. T ez jene z poslenischich cziskow pruskoho S ta a tsa n z e ig e r " wozjewuje cylu czrödu tajkich pscheme'njenjow, a to nie snadz z krajinow, hdzez netto N em cy b y d la, ale z cziscze pölskich krajinow. T o je tez swerne dopjelnjcnjo sluba, kiz so pölskom u ludej pschi joho zapokazanju do Pruskejc da, zo so jom u naboznistw o a narodnoscz ujezranjena wobkhcwje. P r u s k a. W jele ryczow czini we mescze Schwerin njeweczakowana powjcscz, zo je tamnischi prjcdawschi wuczer na gym nasiju a netsischi predar w e R am bow je pschi M elchinje D r. H a ge r so we B rc sla w je do katholskeje cyrkwje wröczik a to ze swojej cykej swöjbu. H izom 2 2. ja u u ara wozjewi w ön swojej wyschnosczi a wosadze, zo chce so swojoho farskoho mesta zdacz. W e S ch w erin je be wön pschez swoje skutkowanjo hako h orliw y Protestant znaty. W e w osebitym pism je, kiz je wudak, rozestaja D r. H a g er winy, kiz su johc k tutej waznej kroczcli pohnule. N etto je w ön redakciju katholskeje n ow iny w e B r c s la w j e : S c h le - sische B olkszeitung" na so wzak. N em s k a. Wjedjjczerjo protestkatholikow zhromadza so 4. junija we B on n je, k wuzwolenju now oho biskopa. Najskerje budza now om u biskopej pschez tute w uzw o- lcnjo tez biskopsku m öc sobudzelicz, dokelz swjecjicz tajkohom uza zadynbiskop njebudze. E l s a ß - L o t h r i n g e n. W obydlerjo tuteju krajinow, kotrejz netto hizo 2
84 Ićcji ped wosebithm B isw arkow ym dohladom ftćjitej, su hischcze pschccy z tutym knjejstwom jara njezpokojni. Zastojnikam nemskoho khezorstwa njcjo hischeze so we najmjenschim radziio, wobydlerjow za nemsku wec dobycz, a njebudze drje so tcz tak lohch na netto nastupjenym puczu njemudroho poczischczowanja wscheje ludoweje swobodnoscze radzicz. W e Straßburku, bu mĕsczanosta Lauth, Protestant, wotsadzeny, chla mesczanska rada zbo'hnjena, to to h o d la, dokelz m aja lu - boscz a pschiwiznoscz k Francozskej. Czĕska. Arcbiskop kardinal Schw arzenberg je na 2 8. a 2 9. meju synodu za Prazsku arcdiöcesu do P ra h i powokal. S c h w a j c a r s k a. Knjezerstwo we kantonje L uzern pschipöznaje biskopa Lachat, kiz bu zc S o lo t h u r n a, hdze'; w on hewak bydlesche, z mocu wupokazany, hako swojoho prawoho biskopa, a je joho na swojich mjezach czcsczomnje pow i- ta lo, to la Pak pschi tym nadziju w u p rajilo, zo biskop so hacz na dalsche wschoho biskopskoho skutkowanja we tamnych kantonach, kotrychz knjezerstwo joho njepschipözn ajc, zdzerzi. T o zda so tez praje njeznjesliwje bycz, to la je to pod nĕtsischimi wobstejnosczemi najm udrischo, dokelz Pschez to jeno w otw obroczi kanton Luzern strach w ot s o, zo so druhe kantony do joho znutskomnych naleznosczow mescheju, a tak nötsische katholske knjezerstwo kantona Luzern zbehnu. P o najnowischich powjesczach zda so, hako by so zbehnjena straschna pschekora w e Schwajcarskej po neczim zas trochn zmerowacz chcyla. J a n d z e l s k a. Z Londona pisaja, zo je tarn srjedu 3 0. haprhla wjeczor chrkej katholskich N em cow hrom adu panyka. Pschi wjcczornej poboznosczi pschi kotrcj; bĕ wokoto 1 0 0 wosobow, panychu hizo nekotre kruchi kalka z wjelba. Lĕhdom a zo bĕchu w eriw i po radze duchownoho cyrkej w opuschczili, pany krhw z wulkim praskom hrom adu. T u ta chrkej be prjedy nefajft cirkus, pozdzischo pschew obrocji jvn sekta baptistow do cyrkwje, a dokelz pozdzischo na njej wotpoczowacy dolh zadanicz njemozesche, kupichu ju katholscy Ne'mcy we le'cze 1 8 6 2. W e tym - sam ym lecze bu hischcze w ot biskopa Jan a Jurja ; M iinstera swjeczena. Naleznoscze towarstwa. S o b u s ta w y n a leto 1873: tk. 2 9 1. M. Z arjen k zp ozdec; 2 9 2. K. M. J o r d a n z Czezkec; 2 9 3. M. B e tk a z S m jeczkcc; 2 9 4. M. B uk z tzuscza; 2 9 5. I. Pjeczka z N o w. W jeski; 2 9 6. M. B ukec z J a s e n c y ; 2 9 7. I. B u d a r z S t a r. C y h eln icy ; 2 9 8. H a n z a A tb c rto w a z B u d h sch in a ; 2 9 9. I a k a b H öjbik z R a d w o rja ; 3 0 0. rhczcrkublerski najenk P e tr W jenk ze Z dzerje. N a tetc 1 8 7 2 doptaczi. 4 9 7. I. L. z R. D ary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czesczi B ozcj a spomvzenjuduschow su dale w op row a li: Ie n a khuda schwalcza lo nst. H ro m a d z e: 6 5 3 0 tcl. 2 5 nst. 5 np. D u cy z P hitippstorfa je pscked Budyschinom pschedeschcznik lezo rocftaf; roćje jv zas dostacz we Lazku pola Zurka. Czischczal L. A. Domrerhak w Budyschinje.
jžtidoroy c^afopis, wu^awany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij kuscanski. C islo 11. 7. junija 1873. L e tn ik 11. Sw jata J u lia n a a swjedzeü Bozoho Czeka. Schtw örtk po najswjeczischej T rojicy swjeczi so po cylym katholskim swöcse z w osebitym i swjatoczuosczemi swjedzcn B o zoh o Czela. k hödnomu czesczenju najswjeczischoho sakram enta w ottarja. D leje hacz tysac tct werjcsche cyle kschesczanstwo do werneje pschitomnoscze Jezusa Khrystusa we najswjeczischiin sakramencze. 9iid)to, tej ta m n i bkudni w uczerjo, kiz wc behu czasa wschelake wernosc^e pschim achu, njczwazichu so tola tu t» najswjcczischu pötajuofts precs. Häkle w e 1 1. letstotetku wustupichu uekotsi m u zo jo, mscz ttim i tcj B c r e n g a r, arcdiakon we A n gers we Fraucözskej a skroblichu so pschcz swoje bludne wuczby we'ru do tutcje pötajuvscze naschcje swj. we'ry zatschascz. T o la bild) swjaty wostanjc wuczer cyrkwje a zdzcrzi we njcj njezraujcuu wcrnoscz. W sd)udzom wustupichu zam lojerjo wernoscze. Z o by so jcje dobyczo n a bludnes wuczbje wobkrucsito a w era do tutejc stödkeje pötajnoscze za wsche czasy w o ziw ita, k tom u trjebasche B ö h stabe stworjenjo a zawjedse pschcz uje we swoscj cyrkwi najwjetschi a najswjatocznischi swjedzeü, swjedzeü B ozoho C zeta. T u te stabe stworjenjo be J u l i a n a, klöschterska knjezna we M o n t C orn illon. N arodzi so we wjescy R etin c, dwe hodzinje w ot belgiskoho mesta Lütticha zdalenej, we leeze H 9 3. Pjecz let stara zhubi swojcj starschcj. duz bu k woczchnjcnju klosd)terskim knjczuam we C orn illon data. Knjezny tutoho klöschtra mejachu tez wusadnych, kiz we wokotnosczi jich klöschtra bhdlachu, wothladacs, a tak z paczerjemi tez skutki iuboscze zjednoczecz. T o la m lodosc; J u lia n y n jedow oli, ju krutym winowatosczam naboznoho ziwjenja a k dokonjenju skutkow mikoscje pschipusd)czicz. T oh od la pschepvda ju priorka klöschtra jenej sotse, z m jenom S a - piencia, kiz na jenym klöschtrcj pschistuschacym kubte bydlesche. T u staraschk so Sapieucia za rozwuczenjo a woczchnjenjo Ju lia n y. Jcje pröca bu bohachr
86 pkaczcna. J u lia n a pokroczvwaschc we swjatcj wedomosczi a w e jeje nakozenju we ziwjenju. Hacz do swojoho 1 4. leta dokonjcsche w on a wschitke, tez najnizsche dzela z najwjetschej froĕru, zo by so tak sam a pruhowaka, hacz je hödna zboza klöschters'oho ziwjcnja. W e lecze 1 2 0 7 bu jeje zadoscz dvpjelnjenja, w ona bu mjez knjezny klöschtra M o n t-c o rn illon pschijata. W e swojim n ow ym powokanju njezakhomdzi w ona zane wokom ilnjenjo, skutki werneje luboscze dokonjecz. Pschi najwobczcznischim dzete njcbe zcni najmjenscha njespokojnoscz widzecz. D ow olichu ji winowatoscze jeje p o w o ta n ja, czitasche w ona knihe naboznoho wobjec^a, lubowasche wosobnje pism a swj. biskopa A ugustina. J en e tak bohusluzom ne ziwjenjo bu tez hizom zähe placzene pschez bohate h n a d y, kiz J u lia n a husto w ot toho Knjeza döslawasche, wosobnje pschi woporje B ozeje msche. W on a be we wernej a woprawdzitej pschitomnosc^i Jezusa Pod schtalmosczcmi khleba a w in a tak krucze pscheswedczena, zo prawe sto w a, z kotrymz bu swoju krutu weru m ohla wozjewicz, njenam ala. J u lia n a njebe hischcze 1 6 let stara, hdyz ji jeje böjski naw ozenja widjenja w ozjew i, kotrez scbi wona praje wujasnicz njemözcsche. W o n a widzesche we duchu mesaczk w e cykym swetle, jeno jena czm ola smuha be w e swetkej stronje mesaczka wid^ec^. N ajprjedy njcmejesche J u lia n a tutoho wozjewjenja kedzby, dokelz pak je pschecy z now a widzesche, bu njcmerna a doweri so swojej pschedstojiczercy. S a - piencia be p r e n ja, kotrcjz swoju pötajnoscz wozjewi. T ez druhich pschez pobvznoscz a wuczenoscj znatych m uzi so w ona za radu praschesche, to la nichtö njezam özi ji jeje wozjewjenjo wuktascz. D u z wza w ona swöj wuczek k paczcrjam a proschesche tez druhich, z njej so m odlicz, zo by ji B ö h sw oju w olu wozjewil. T o la tuton czas njcbe hischcze pschischok. J u lia n a pak dokonjcsche dale skutki werneje poboznoscze. W osobnje be wona közdy czas na B o z ej mschi, a pschi w opytow anju najswjeczischoho sakramenta jara nutrna we poboznych paczerjach. H usto be tak do poboznych rozpom inanjow zakhow ana, zo so ani njchibaschc. Wjesokoscz, kiz mejesche pschi swj. w oprawjenju a stödkoscj, kiz pschi tym zaczu, da ji zacpec^ közdu druhu jedz. Pschi wschitkich swojich poboznych skutkach pak myslcsche jeno na prjedawsche wozjewjenjo a z nowa proschesche B o h a, zo by ji jasnischo swoju w olu wozjewik. J u n u w usny, muczna pschez napinanjo duchownych m ocow a we spanju skyscha h to s : S c h to z T eb i tajki njcmer czini je, zo mojcj chrkwi hischcze na jenym swjedzenju pnbrachuje, to je swjed^en k czescji najswjeczischoho a najwosobnischo sakramenta woktarja. P o p raw ym je k joho wobendzenju wulki pjatk p ostajeny, dokelz pak so na tutym moje czerpjenjo a smjercz woscbje w opom ina, dyrbi so druhi dzen wuzw olicz, na kotrymz by so tönsam y po cylym kschesczanstwje swjechk a to z tsjoch w inow : 1. zo by so we'ra do tuteje böjskeje pötajnoscze, kiz zapoczina woliwknycz, znowa wobkruczala a posylnjaka. 2. zo bychu w eriw i, kiz wernoscz lu b u ja, so we tutej pvtajnosczi dospoknje rvzw uczili a z tutoho kuzola nvw u m oc za ziwjenjo czerpali a na puczu pöccziwosczc dalekroczili.
87 3. zo by ujehodne wonjeczesczenjo bojstcje majestoscze we tuthm najswjechschim sakramcncze so pschez werne czesczenjo zas zaru n alo. J u lia n a njcch tat hkada, tat by pschileznoscz bycz m ohla k zawjedzenju tutoho swjedzenja." T u te wozjewjenjo mejesche J u lia n a we lec^e 1 2 1 0, a zwjeseli so n a netto spöznatej w o li B ozej, ale to czinjesche ji njemer, zo bu w ona t zawjedzenju swjeczenja postajena. W on a be tehdom häkle 1 8 let stara a mejesche so za skabu, hako by we swojej nizkosczi neschto tat wazne m ohla dokonjccz. D o lh i czas zdzerza tat wozjewjenjo Pschi sebi a proschcsche B o h a, zo by nekoho wosobnischoho sebi f wuwjedzenju swojeje w ole w u zw o lil; 2 0 let 65 so mjez ty m m in ylo. J u lia n a 65 l priorcy we klöschtrje M o n t-c o rn illo n w uzw vlena. Jen o dwemaj pscheczelnicomaj be so w ona mjez tym d ow erila, a tute} ji radzcschtaj, zo by so w on a J a n a, kanonika pschi cyrkwi swj. M erczin a, jenoho wuczcnoho a jara pöccziwoho m uza we radu praschala. T o so sta. T u to n wuradzowasche so z druhim i w osobnym i a poboznym i m eschnitam i, wosobnje bu w e radu praschany H u g o, p rovincial rjadu D om in ik an o w, Jakub P an ta le o n, arcdiakon w e Lüttichu a bistop z Cambray. T uczi wuprajichu, zo je wozjewjenjo, kiz je J u lia n a meka jene napom inanjo B oze, swjed^en we cyrkwi zawjescz, zo by so tön Knjez we najswjecsischcj pötajnosczi hödnje czesczil a we cykym kschcsczanstwjc buch werncje pvboznoscze wubudzik. J u lia n a dzakowasche so z cylej w utrobu B o h u, zo je ji we tutych poboznych muzach tat möcnych pomöcnikow wubudzil. R obert, bistop we Lüttichu, tiz J u lia n u husto wopytowasche a so z njeju we tam nym wozjewjenju rozryczowasche, zo by ta t jeje slow a pruhow at, bu sam pschez wosebite rozswetlcnjo powuczeny a wobzantny we swojej biskopskej wosadze tuton swjcdzcn zawjescz. W e lecze 1 2 4 6 w uda porucznoscz, zo m a so schtwörtk po najswjcczischcj T rojich we lecze 1 2 4 7 swjedzcn B o - zoho Czeta we joho cylej bistopskej wosadze swjcczicz. T o la prjedy hacz tuta porucznoscz poboznoho biskopa t wuwjedzenju pschindzc, w um rje w on 1 6. oktobra 1 2 4 6, a ta t njeswjeczesche so hischcze swjedzen B ozoh o C zela w e lecze 1 2 4 7. T o la provincial D o m in ita n o w, H u g o, kiz be netto bam zow y legat (poslanc) we B elgistej, dokonja, schtoz bistop R obert wuwjescz njemozeschc, a poruczi wschem jom u podatym meschnikam, swjedzen B ozoh o C zela na tam n ym postajeuym dnju swjeczicz. T a t bu swjedzen za biskopstwo Lüttich a susodne biskopstwa zawjedzeny. Jen o za c y ly tschesczanski swet mejesche so hischcze postajicz. Jakub P a n to le o n, totry; be tez hizom we nastupanju swjedzenja w e radu praschany, be pozdzischo bistop we 23erbun a we lecze 1 2 6 1 pod mjenom Urbait I V. bam z. N a njoho wobroczi so H einrich, bistop we Lüttichu z prostwu, zo by tuton swjedzen najswjeczischo satram enta za cyku cyrtcj postajicz chcyl. U rban I V. dvpjelni prostw u czim radscho, dokclz be we wozjewjenjach J u lia n y rozwuczcny. Postaji ta t pschez wosebitu bullu w ot 1 1. augusta 1 2 6 4, swjeczenjo swjedzenja po cylej cyrkwi. T o la hizom 2. oktobra 1 2 6 4 w um rje w on a dokelz so nichtö w e powschilkomne wuwjedzenjo bamzowcje bully njestarasche, njebu tez swjedzen hischcze wschudzom swjeczcny. B a m z K l e m e n s V. pal wobkruczi na toncilu we V ienne we lecze 1 3 1 1 bullu bam za U rbana I V. a bamz J a n X X I I, kiz na K lem ensa sczehowasche, starasche so ja ra Pilnje, zo by so rjany swjedzen po cylym
88 kschesczanskim swecze tez swjcczik. Tak m öze jcdhn p ra jicz, zo so swjedzcn B o - zoho C M a wot leta 1 3 1 6 powschitkomnje a swjatocznje wobcndze. J u lia n a mejcsche tez swojich wvzjewjenjvw d la wschclakich njepscheczelvw a w ot nid) w jele czcrpjecz. Pschez tze radzi so tu ty m, ju z mocu z jese klöschtra w uhnacz, a we wukraju dyrbjesche scbi w vna mesto k wotpoczinkej pytacz, a namaka tesam e na poslcdku w e mestaczku Fosses, hdzez bu jcje zadoscz za merom a za zjenoczenjom z jeje böjskim naw ozcnjom dopjelnjeua. W vn a w um rje 5. hap ryla 1 2 5 8. Katholske missioristtvo na kupje H aiti. K upa H a iti slusd)a tak m jenvwanym Antillskim kupam a m a 1 3 1 8 quadratm ilvw a 7 0 8,5 0 0 w obydlerjow. 6. dcccmbra leta 1 4 9 2 stupi K hristof K olum bus na jeje zcmju a staji tarn znamjo kschesczanstwa, swjaty kschiz. Kaz do wschitkich dzelow sweta khwalachu katholscy m issionarojv tez na kupu H a it i, zo bychu tu d^iwim ludam Khrystusvwu wuczbu w uczili. Najpreuschi m issionarojv siuschad)u rjadcj D vm inikanow a Franciskauow, a pozdzischo pschindzechu tarn tez Jesuitojo. B a m z A lexander V I. z^tozi we mejcze D o m i n g o prenje biskopstwo we A m ericy. T o la mjez ihm hacz posokojo swjateje cyrkwje za rvzscherjcujo swj. wuczby skutkowachu, pschcsizehachu naram ni S ch p au isey, kiz bechu knjcjstwo na so sc^ahnyli, prenich wobydlerjow a wukorjeuichu sich, dokelz ujcbc'chu k czezkomu dzetej khmani. N a sich mesto buchn tarn z Afriki negrojo z mocu wozeui. S ch p a- niscy njcwostachu pschecy sam i kujczojo na kupje ale tez Fraucozojo dobychu scbi nawjeczoruy dza, kiz tez börzy jara kczejesche. T o la we czasu prenjcjc fraucozskcje revolucije zbehuy so tez H a iti, w ucziui sam a za so jcuu republiku, douz tez tarn, kaz we Fraucvzskej, jed yu khezorsku hödnvscz n a so torh n y. T o la to ujebe za cyrkwinske wobstcjnosczc na kupje zadyn zbozomny czas. Khezorojo chcychu tez we cyrkwi poruczecz, biskopow a druhich cyrkwinskich sluzvwnikow sam i postajccz. T o trajesche hacz do leta 1 8 5 8. Khezorslwo pschemeni so zas do republiki. G eneral G effrard bu Präsident republiki, kiz cyrkwinske naleznoscze sprawnje rjadowasche. W e lccse 1 8 6 0 bu koncordat mjez swjatym wötcom a republiku H aiti podpisanh, mesto P v r ta u P rin ce bu k arcbiskopstwej pozbehujene, a hewak hischcze 4 druhe biskopstwa zakozene. S w j. w ötc P lu s I X. pvstaji fararja w e B r e st za prenjoho arcbiskopa; ze 2 4 meschmkami pschijedze now y arcbiskop na kupu; z jara wulkim i wobczeznosczemi mejachu tu w ojow acz, duchowne hubjenstwo ludu be wulke, a politiske wobstcjnoscze ja r a njcweste. T o la arcbiskop skutkowasche ze sw ojim i pom öcnikam i jara pilnje, jich pröca bu w ot B o h a zohnow ana. N ow y scm inar bu zakozeny, we schulach skutkowachu sotry swj. J osefa z Fraucozskcje a schulscy bratsja. N o w i pom öcnicy za w inicu Knjeza pschindzechu ze scm inara, kiz be arcbiskop hizo prjedy w e F ra n - cozskej zalozik, tak so kschcscsanske ziwjenjo rozscherjesche a pschibjerasche. T o la we l^cse 1 8 6 7 pschindzechu zas njcmerne czasy. P rä sid e n t G effrard dyrbjesche w otstupicz, noivo swftna wyschlwscs be cyrkwi njcpscheczelna, sem inar hu zbehnjcny,
89 wschitke skutkowanjo duchownych zadzelane, arcbiskop wotsadzeny a tez japoschtolskomu vikarej njeda so zana m oc. T o la duchowni a w eriw i stojachu we tutych straschnych wichorach jenak krucze k w idzow nom u wjerchej cyrkwje. T o la netto je so njemer zas trochu zlchnyk. N o w y arcbiskop G u illo u x m a Pak tez netko itotue a czezke starosczc. Z 7 2 fa ro w, kiz su we diöcesy, su jcno z 3 0 fararjem i wobsadzene, dokelz na duchownych pobrachuje. Pschi tym su fary jara wulke. T a t m a fara C roix des B o u g u e ts 2 5,0 0 0 duschow, kotrez tue wokrjesu 2 5 hvdzinow bydla. Pscki tak surow ym dzeke pak m a farar tez na wschitkim nuzu czerpjecz, tue joho domje knjezi khudoba, dokelz pschez njemerne czasy su w osadni sam t wokhudnyli. Tez farske cyrkwje su ja ra khude, tarn pobrachuje husto na nuznych schatach a sudobjach, dokelz tue njcm ernym czasu wurubichu a wvbkranychu so tez cyrkwje. T oh odla je so arcbiskop tez tue nowischim czasu w obroczit na darniwoicz weriwych we E w ropje, zo bnchu so mohle notue cyrkwje twaricz a fary zatozicz, a B o z e skuzby swjatocznischo swjcczicz, wosobnje tez schule zakozicj. Dokelz hacz runje su tez tue nowischim czasu nekotre schule za to z ili, je to za tak wulke wobydlerstwo tola pschecy m alo. W e lecze 1 8 6 7 be tut kupje H a iti 2 4 1 9 1 swj. kschczenjow, 1 1 2 4 8 9 swj. w o- prajenjow, 3 4 2 9 preuich swj. woprajenjow, 1 2 3 0 w crow aujow. Z toho je wikzecz, zo katholska cyrkej tez na tam ucj amerikanskej kupje njejo pschewinjena, hacz runje je so tarn Pschez 5 0 let dolho pschem hata. T. Nowinki a powjescze. 8 nascheje diöcesy. Z B u d y s c h i n a. N ow a scrbska knizka. Knjez?. A rn old W ern er, duchvwny cisterciskoho rjadu tue O sscg u, rodzcnh z D u brjenk a, kiz psched wjac letam i tez mjcz S e r b a m i hako kaptan tue Rözencze spomoznje skutkowasche, je maku pvwuczacu knizku w u dal. Krötke rozwuczenjo we nekotrych bratstw ach swjatoho skapulira." Pschez tusam u möze jcdyu we winowatosczach a tez wosobnych hnadach a wotpuskach tak m jenuwanoho czornoho, beloho, brunoho, m ö droh o, schtworoho, czerwjenoho a pjeczoroho skapulira rozw u czenjo namakac^. Wunoschk z pschcdanja knizki je spisowar hako P etrow y pje- njezk darik. T esam e su za 1 5 nowych pjcnjez k döstaczu tue Budyschinje tue expediciji K ath. P ö s ta, tue Kulowje n a farje, tue Rözencze n a farje, a tue Khrösczicach pola knj. kapkana Sch olty. Z B u d y s c h i n a. Letuschi serbski proccssion, kiz swjatki do Krupki dzesche, be jara syln y. T ön sam y bu dwöjcy z serbskim predowanjom zwjeseleny tue K rupcy, hdzez knjez P. A rnold W ern er, a na dompuczu tue P irn je, hdzez knj. farar Kretschmer predowasche. Z e Z d z e r j e. Pschez dvbroc^iwoscz hnadnoho knjeza biskopa smy do hrodowskcje khapale, tu kotrcjz so za mesac junu njcdzclske boze sluzby dzerza, rjany Harmonium döstali, tak zo mözem y netko kherlusche z pschewodvm hudzby spewacz. Wysche toho je tarn tu behu poslcdnjoho leta tez wschelakq cyrkwinskq pycha
90 w ot darniwych w utrobow k bozej czesczi w op ruw an a. Zapkacz G ö h wschitkim dobroczerjam. H. D. 3 drezdzanskeje diöcesh. Z D r e z d z a n. Nasch lubow any trat J a n je so 1 8. nieje do kupjele E m s a p od at, zo be Po radzi lekarjow kaschel a d yb u, na czimsch dle'schi czas czerpjesche w otbyl. Powjescz wottam je jara bcbra, tak zo m am y westu nadziju, zo so zkoro zas dospoknje strowy domoj wrüczi. Z D r e z d z a n. Z francozskich m illardow wotkapnje tez za nasch wötcny kraj m afa krepka; döstanjcmy, kaz so praji 1 5 m illionow toter. 3 tv u k r a j a. P r u s k a. Cyrkwinske zakonje je trat w ob k rv im, a 1 5. meje su publicirow ane. Z tym je so swetna wyschnoscz p raw ow, kiz jeno cyrkwi a duchownej wyschnosc^i skuscheja, m ocow ala. T o njemöze k zbozu kraja a luda bycz. P rnscy biskopja, kiz sn jcdnohlösuje a wjackröcz swöj hkös pscheeziwo zakonjam styschecz d ali, su tez 24. mcje zhrom adne pismo na pruske statnc M inisterium w otp östali, w e kotrymz w oni wvzjewjcja, zo njem öza k wuwjedzenju tamnych zakonjow sobuskutkowacz, dokclz so pschez»je p ra w a a swobodnoseze cyrkwje, kiz ji Po B o z im rjedze pschistuscheja, ranja. ilyrkej njem öze za praw o spöznacz, zo su statne zakonje posleni kuzot wschoho praw a, a zo m a cyrkej jeno tamne a tak wjele praw a, hacz ji zakonje a wustawy kraja dow ola, dokclz to by rekako, böjstwo K hrystusowe a böjstwo joho wuczby precz. T u te biskopske pismo m a jara wulku waznoscz, a knjezcrstwo drje budze sebi hischcze junu pschekkascz, na kajke waschnjo müze swoje zakonje nalozecz. W one drje möze po tutych zakonjach seminarh zankacz, sobustawy duchownych rjadow a kongregaciow z kraja honicz, biskopam a duchownym we jich skutkowanju wschelake zadzewki pschihotowacz, jich tez jatych wzacz, abo tez z kraja püsiacz, a le wona njem öze zane cyrkwinske m esto z nowa wobsadzicz, a schto budze knjezerstwo zapoczinacz, a wotmkowicz, hdyz budza 8 m illion y katholikow we starosczi za swoju zböznoscz we hnady swojeje cyrkwje zadacz. Tajke zjawne njesprawne poczischczowanjo cyrkwje njepschinjese knjezerstwu zaneje czcscze a luboscze, ale jeno njcmerne czasy. Cyrkej Pak budze tez we czerpjenju wjedzccz, swoje böjske powolanjo dopjelnicz, a tak swoje böjske jowpschindzenjo, kotrez so we naschich czasach tak husto preje, z now a dopokazacz. P r u s k a. Pschi wudaczu zakonja, kiz jesuitow z nemskoho kraja wupokaza abo k najmjenschom jim wschitke duchowne skutkowanjo zakaza, be tez hizo skub jen e, zo tesam e tez druhe z jcsuitam i zpscheczelene rjady (verw andte O rden) potrjechi; 2 3. meje je netto reichsgesetzblatt" w ozjew il, zo maja so 4 rjady a to kongregacia R ed em p toristow, Lazaristow, meschnikow ducha swjatoho, a tow arstw o najswjec^ischeje wutroby Je'zusoweje, hako z jesuitam i zpscheczelene, we czasu 6 mesacow zbehnycz a jich klöschterske zrjadowanjo pschestacz. Z tym so z now a w osobnje katholikvjo w e Pruskej a Bajerskej a w e E lsaß-l othringen ja ra czezko potrjechja, dokelz tute rjady jara spvmoznje mjez nim t skutkowachu, C yla wec
91 nhhdom swedc^i, kak wulke njesprawnoscze so stanu, hdhz protestantiske knjezerstwo, postuchajo n a cyrkwi njepschcczcluych professorow, so do znutskomnych naleznosczow katholskeje chrkwje z m vcu mescheja a kaznje daw aju. D okelz tam ne 4 rjady njejsu böle z jesuitam i zpscheczelene, hako druhe klöschterske rjady. Kaz so pisa, su hizo tez knjezerstwa wschitkich nemskich krajow proschene, wschitke klöschtry, a jich zrjadvw anjo, a liczbu jich khezow a sobustawow woznam enicz. Kajke kröczel^ chce reichskancler Bism arck tu hischcze czinicz, drje möze kozdy zwudacz. P ruska. D o B a r lin a je sobotu psched swjatkami öt asr-eddin, S ch a h abo trat Persiskeje, kiz tez do W in a na swetowu wustajcncu puczuje, pschijel. J e to preni kröcz, zo wjcrch tam noho ranschoho kraja mjczy swojoho kralestwa pschekrocji a zwvnka njoho so we swecze w obhladuje. S o sam o rozem i, zo bu tönsam y we L a r lin je wysokoczesczeny, zo by tak m oc a nahladnostz Pruskeje spöznak. Joh o pschewodzerstwo je tez jara wulke. Nemske. Protcstkatholikojo su netto 4. junia w e Köluje sebi now oho bu skopa w u zw o lili, prjedawschoho professora R einkens-a z W rötstaw y. T ön sam y je w ölbn tez pschijal. W oscbita diöcesa so jom u njemöze pschipokazacz, döstanje tohodla titel: Nemski missionski biskop". Z a dobre dokhody drje budze so pscheczelny nemski reichskauzler B ism arck staracz. Sw jeczicz budze joho biskop Loos z U trechta, tönsam y kiz hizo w lo n i dzeczi nekotrych protestkatholikow we Bajcrskej firm ow asche. Sw jeczizn a now oho biskopa drje budze poslcuja sluzba, kotruz sebi protestkatholikojo w ot janseniskoho biskopa, kiz w ot R om a pschipöznaty njejo, zad aja; potoin drje so njcbudza wjac wo tam nu ujeuahladnu schismatisku sektu we Utrcchtcze staracz. Pschi wölbje jich biskopa pak napanu jenom u Khrystusowe skowa. 3 a sym durje k w vw cam ". J a n. X, 8. a schtöz pschez durje do wowczcrnje njezastupi, ale druhdze nutsleze, to je paduch a rubjeznik." J a n. X, 3. Rakuska. S w e to w a wustajenca we W iu je, kiz bu 1. meje swjatocznje pschez khezora w otew rjena. czehnje lc'tsa wjcle wosobnych w opytaujow z wjerchowskich swöjbow cykoho sweta do Rakuskeje. Nemski krouprync ze swojej swöjbu a jandzelskej pryn caj, bechu hizo pschi jeje wotewrjenju pschitomui. Sakski prync J u r ij wopyta W in a wustajeucu srjedz m eje, 1. junija pschijcdze tu ruski khezor A lexander z kronpryncom a joho swöjbu, S ch ah z Persiskeje je tez hizo na puczu, nömski khezor so tarn tez we juniju hischcze poda, khediva abo vicckral E gip tow - skeje, kiz runje pola khoroho sultana w e Konstantiuoplu pschebywa, sebi tez zadnu wec w v h la d a, jeno italski kral a krouprync njezweritej so hischcze, rakusku khezorsku swöjbu wopytac^ a wustajcncu sebi wobhladacz. Hewak je we W iuje wulka meschenca lu d vw a ryczow a narodnych d rastow, tak wjele wschelakich wecow ze wschech dzelow a krajow sweta ujebe na jenym mesczc hischcje k w ohladanju. J ta ls k a. Pschemenjenja we francozskim knjczerstwje su tu wulki njcmer pschihotowali. Lehdom a mözesche so italski kral psched wonjeczesczenjom swojoho sw ernoho" ludu wöndanjo we Q u ir in a lu wukhowacz, czini jom u hischcze w uzw o- lenjo M ac M ah on a za präsideutu francozskeje republiki wjetschu staroscz. R o m. S w j a t y trete, kiz dyrbjesche po wschelakich nowinach zas hizo straschnje khvry byc^, döstawa stajnje we deputacijach wopokazanja swery a luboscze.
92 2 7. meje mejcsche tez ruska khezorowa M a r i a aubieticu pola snij. tootca. H arz runje so tasam a dlezschi czas we Rom je zdzcrzuje, njecha to la w e Q u irin a lu, tak rfta swjatomu wvtcej wot italskoho knjezerstwa kranjeny P alast, we kotrymz netto trat swobodneje" Jtalskcje bydli, swoje wopytanjo czinicz, R uska khezorowa njecha tak V iktors Em anuela za italskoho krala pschizüznacz. F r a n c o z s k a. Njewestoscz, kiz hizom dokhi czas pschi francozskim knjezerstwje so pokazowasche, je swöj tone nam akala. P räsident T h ie r s, kiz je swojomu w ötcnom u krajej we jara czezkich czasach ze swojej wuschiknosczu wulku sluzbu w o- pokazal, wjerczesche so we poslcnim czasu tola khetro, a nakhilesche so böle k liberalnej stronje, w uzw oli sebi z njeje tez swojich m inistrow. D u z staji we sejmje we V ersailles E r n o u l n am jet, zo by so knjezerstwu porokowako, zo >je pschi wuzwolenju nowych m inistrow m ato na konservalivnu ftronu dziw alo. Hischcze psched w vthlosow anjom we tutym nameczc mejcsche T h iers rycz we sejm je, we kotrejz w on wosobnje so dopokazacz pröcowasche, kak nuzna za Francozsku' republika je. T o la podarm o, tom ny nam jet bu z makej wjetschinu, sobotu 2 4. meje Pschijaty, na c'zoz we wjeczornym posedjcnju sejma m inister D u fa u re wozjewi, zo fu m inistrojo swoju sluzbu zlo zili, zo je T h ier s to pschizw olil, a zo sam sejmej swoje wotstupjenjo w ot präsidentstwa poskiczuje. Pschedsyda sejma czitasche T hiersowy list, a staji, schtoz T h iers wesczi woczakowak njcbe, now y nam jet, zo by hnydom n ow y präsident republiki so w u zw olit. T o be pschijate, a z 3 9 0 hlosam i bu marschall M a c M a h o n za now oho präsidentu w uzw oleny. Pschedsyda sejma poda so z nekotrymi zapöstancami krötko psched 1 1. hodzinu we nocy k M a c M a - honej a %12 zhvni scjm, zo je M a c M a h o n w ölbu Pschijal. W e P a r iz u drje so na njcuadzitej powjesczi dziwachu, tola Pak wosta m er. Z w jeselen i wschak na powjesczi runje jara njebechu. T o la Pak moze to za Francozsku k zbozu bycj, zo m uz, kiz m a tat powschitkomnu nahladnoscz we kraju, a kotromuz je wojstwo sw irje p od ate, wjedziczerstwo swojoho lad n na so woznje. T ez za katholsku cyrkej müze to spomozne b y c j, dokelz je w on sam dobry katholik, a tez z d^eka joho m inistrojo hako tajcy znaczi. Francozska trjcba krutoho m uza, kiz sebi posluschnosc^ dvbycz we, zo by so rjad a m er w e kraju zdzerzal. Naleznoscze tow atftw a. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : kk.,301. M a r i j a K alic z B udyschina; 3 0 2. J a n K sta n z B orschcze; 3 0 3. M ic h a i M ialka ze S m je re z a c e je. D o b ro w L ln e d a ry z a to w a rs tw o : M. K, z B. 5 n s l,; za sw j. w ötca. I. K?tan 5 nsl. D ary za cyrkej tu Czornecach abo Baczonju. K czesczi B ozej a spom ozenju duschow su bäte w o p ro w a li: I. 8. 1 0 nsl. Hromadze: 6531 toi. 5 nsl, 5 np. «ro tte rozwuczenjo we netkotrych bratstwach sw jatoho skapulira. Z estajato. A rn o ld W ern er; p laczizn a : 1 5 n p. Cjischczat 2. A. Donnerhak w Budyschinje.
džudoroy cjafopis, wudawany toot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č islo 12. 21. junija 1873. L e tn ik 11. P alästina a farska cyrkej. P a lä stin a je tam ny zbozomny kraj, kiz je swjecjeny pschez stopy a pscheby- wanjo syna B o z o h o, kiz je so I w um ozcnju czlowjeskoho splaha w oczlow jeczil. T a m dokonja toćit frooj wulki skutk. Közde leto puczuja tam tohodla tysacy ze wschech dzelow kschesczanstwa, zo bychu samt w op ytali tam ne m estna, we kotrychz je wumoznik sweta skutkowal a pschebywal, zo bychu lepje spoznali a ziwischo zaczuli, schto je so tu za nid) stato. Kotsiz Pak tam pschincj n jem öza, m aja k najmjenschom horcu zadoscz za tam nym i mestami slubjenoho kraja, za B eth leh cm o m a N azareth om, za Jeru zalem om a d ru h im i, ale mato je tych, kiz swoju zadoscz spokojicj zam oza, dokelz tam ne P a lä stin a je baloto a pucz tam wobczezny a straschny. Ale m y znajemy druhe P a lä stin a, m y m özem y je duchowne P alästin a m jenowacj, tesame je nam blizko, namaka so srjedz közdeje kathvlskeje w osady, je to fa rsk a cyrkej. H aj katholskomu kschesczanej je joho sarska cyrkej druhe P alästin a, swjate a czesczomne pschez Khrystusowe pschebywanjo, kaz tam ne P alästin a ranschoho kraja, pohnadjene pschez Khrystusowe skutkowanjo, runje kaz tam ne, farska cyrkej je tam ne mčfto, w e kotrymz ton Knjez tosa m e, schtoz je nehdy we P a lä stin a skutkowak, wobnowja, dale wjed^e a dokonja za wschitkich, kiz farskej wosadje stuscheja. P od a jm y so ta t junu n a pucz do P a lä stin a we ranschim kraju, a pütajm y tamne mesta, kiz su pschez Jezusow c pschebywanjo a skutkowanjo swjecjene, m y budzemy tesame tez namakacz we farskej cyrkwi. B e t h l e h e m je prönje m esto, kiz wumoznika sweta w e poniznej nizkoscji we swojej blizkosch hospodowasche; pastyrjo, toot jandzelow pscheproscheni, khwatachu k zkobju, jandzelojo pschipowjedaja joho n arod. T ez we naschich cyrkwjach je B ethlehem, w o k t a r jc sueb ethlehem, tu wobnowja so wschednje na B o z ej mschi, schtoz so we tam nej zbozomnej nocy sta. Hdyz meschnik tamne slowo Bozeje
94 w schohom ocy w upraji, stupi tön Knjez za s, kaz nehdy tue B e th le h e m s, na zemju, tönsam y kryje so tez tii, kaz tarn, do nizkeje schtaktnoscze, zo by so woprowak k zbozu sweta. Jandzelojo w obdawaju, kaz nehdy mesto joho naroda, woktar, a pobozni w eriw i m odla so k njom u, kaz nehdy Pastyrjo. P od a jm y so m y z B eth lehem a do G alilejskeje, tu nam akam y N a z a r e t h. T u d y bydlesche Knjez we dnach swojeje mlodosc^e, tu pschikrywasche wön swoju böjsku hordoscz z khudobu syna potrebnoho czesle, a swjeczesche joho khezku ze swojej poskuschnosczu, dzckawosc^u a poboznosczu. Kajke zaczucza njcwotuczeja we wutrvbje közdoho pschi w o- pytanju N azarctha! Tez we naschich cyrkwjach namakamy m y duchowne N a zareth, to je t a b e r n a k e l, tarn bydli w ön, tarn pschebywa w ön le'to w ot leta, dsen wote dnja, tönsam y Knjez a zböznik, kiz nehdy we Nazarccze bydlesche, tez tu kryje w ön z luboscze k swojim böjsku hordoscz pod schtaktnosc; swj. hostije, tez tu je wön posluschny, tez tu wön prosy a spcwa za zböznosc; swojich weriwych, tabernakcl je tat duchowne N azareth. 3 N azarctha czchnjcmy m y dale k J o r d a n e j, k tam nom u swj. mestej,. we kotrymz so tön Knjez w ot J a n a kschczicz dasche. H le j, mjez tym hacz w ön stupi do reki J ord a n, w otew rja so njebjesa, buch swj. pschindze na njoho a hkös w ötca da so slyschecz: T ön te je m öj lubow any syn, na kotrymz m am swoje spodobanjo. T ez tute swj. mesto Jord a n «z joho swjcczenej wodu namakamy m y we naschej cyrkwi, to je dupa. T u wotewrja so tez, drje nie widzownje, to la woczam kruteje w lr y njebjesa, buch swjaty Pschindze tu na dzeczo, zo by joho hreschnn duschn wuczisczit w ot herbskoho hrecha a ju w u hotow al z drohcj betn: swjatosczaceje hnady, a w ot kschcscnoho dzescza Placza stow a: T o je möj lu bow any s y n, to je moja lubowana dzowka, na kotrcjz m am ja swoje spodobanjo. Kak by m özno byko wschitke mösta mjenowacz, n a kotrychz J e z u s w e tsjoch letach swojoho zjawnoho wuczerstwa Psched zhromadzenymi czrüdami stvjesche, a swoju wuczbu wozjewjesche, wuc'zesche, napominasche a tröschtowasche? H lej tu tamnu horu, na kotrejz mejcsche wön swoje prenje predow anjo, syn agogi, tem p el, morjo a wsche druhe m esta, na kotrychz w ön wuczesche, wschitke su nam pschiblizene we cyrlw i, w e klötcy. T u stoji Knjez hischcze Pschech hako wuczer, hako wozjewjer swojeje böjskeje wörnoscze. Njejo je w ön sa m, we swojej wosobje, ryczi tu w ön tola pschez swojich stuzownikow, haj we jich wosobje stoji tu J ezu s K hrystus na kletcy, runje kaz nehdy na horje zböznosczow, na brozy galilejskoho m o r ja, abo we templu. Sch töz w as slyschi, praji wön, mje slyschi." K a p h a r n a u m be tam ne zbozomne m esto, hdzez w ön najböle we czasu swojoho zjawnoho wuczerstwa pschebywasche; w ot jow khodzesche w ön do wschitkich möstow a krajinow k khorym a hubjenym, zo by jim tröscht a pom oc pschinjes. H lej tu we cyrkwi duchowne K apharnaum ; hdyz je we wokoknosczi jedyn z weriwych straschnje zkhorjet, khwata Knjez k njom u w e rucy meschnika, we najswjecjischim sakramcncze w olta rja, bydli pschi n im, w udzela jom u hnadu swj. w olijow anja, zo by joho posylnik, zhubjenu strowotu za s w röczil abo pschewodzal ze swojej hnadu na puczu wecznoscze. M vbroczm y so dale do Kana, tu dopom nim y so na dzen na kotrymz Knjez
95 hako höscz pvbozncju manbzelskcjn k blidu sebzcsche a Pschez swöj preni bjiro jej zwjeseli. H lc j tej we cyrkwi bnchowne K a n a, werowanski w oltar je jo. Hbyz mkobzenc a knjezna, kotrejuz w utrobje stej so namakakoj a spöznaloj, a pscheb B o h o m sebi slubiloj, zjebnoczcnej swoje pucse khobzicz a za njebjesami b e< kacz, na froojim kwasnym bnju pschcb werowanskim w oltarjom kleczitcj, blizi so jim aj Knjez we wosobje m eschnika, zo by pschcz hnabu sakramcnta manbselstwa jeju now e powokanjo zoh n ow al a swjatosczil, a nie jeno to, tooit je tej jeju höscz, w jele wosobnischo a bohatscho hako me Kana, we jcju wutrobje Pyta w ön mesto pschez swjate woprawjcnjo. H lcj to je buchowne Kana nascheje cyrkwje. A le tez tam ne mesto, hbzez nehby S y m a n b yblcsche, chcemy w opytacs. N a nim so bcrje bopom nim y, tat je tu nehby zböznik k blibu sebzak, czakajo na pokutnu hreschnicu M a b lcn u, kak so tuta jom u blizcsche, kak w ön na jeje rozkatu w utrobu z hnabu p oh laba, a mikoscziwje ji wobaczo hrechow slubi. H lej S y - m anowy born je tez we naschcj cyrkwi, to je s p ü w jc b n y stok. T u sebzi tön Knjez, byrnje tez njewibzownjc naschomu czelnomu wöczku, tofa spöznaje joho wöczko wery we meschniku, kotromnz bu p ra jcn e: K om uz hrechi wobawjesch, tom u su w o- bate. W e wosobje spöwjednika sebzi tu J ezu s, ka; nehby we S y m a n o w y m bomje, a czaka na pokulnych hreschnikow, a tat wjele hacz jich pschiiibze ze zelnosc^iwej wutrobu, a so swernje, kaz nehby M a b le n a, swojich hrechow w u zn aje, wschitkich p vw ita wön pscheczelnjc a puschczi jich w ot so z tröschtnym slow om. D ^i we merje, twoje hrechi su tebi wobatc. S y m a n o w y born, w obyblenja clönikow a hreschnikow, m esta, na kotrychz so tön Knjez na hrcschnikach sineli, su nam we naschich cyrkwjach pschiblizcnc we spöwjcbnych stokach. T u zastoji ton Knjez tez netto hischcze zastojnstwo swojeje smelnoscze. M y pschinbzcmy netto tez k jenomu z najsmjeczischich, najczesczomnischich m estow, m y zastupimy bo Icruzalcma. T u wopytam y m esto, na kotrymz tön Knjez spobziwny skutk lubosczc bokonja, swoje mjaso a krcj sw ojim japoschtolam a nam wschem k cyrobje buschow pobawajo. M y wibzim y joho tu sebzo mjcz swojim i w uczow nikam i, joho wobliczo so ja sn i, joho rycz je swjatoczna: Z e zabosczu sym zabak, tute juirow ne jehnjo z w am i jescz. A netto pobaw a w ön swojim japoschtolam, kiz so spobziwajo na tastn luboscz, m jclcza, jebz a napoj swojoho m jasa a krcjc. O swjate m esto, kiz taski bziw wibzesche! T o la taste spobziwne mesto je tez nam blizko, to je mesto we cyrkwi, hbzez so swj. w opraw jcnjo w ubzela, tu zhromabza so wschitcy w erni wnczownicy toho Knjeza, zabaja sebi swojoho böjskoho Knjeza a mischtra we spobziwnym khlebje swj. w op raw jen ja, a tön Knjez a mischtr pschikhabza we prawbzc mjez nich a pobawa so jim pschez ruft swojoho slu^ownika t cyrobje jich buschow. J eru zalem, tam na swj. stwa, tamne blibo, w nczownicy, m ischtr, wschitko so tu we cyrkwi w ob n o w ja, hbyz so swj. wvprajenjo w u b zela; tön Knjez wscho to wospjetuje, schtoz je we Jeruzalcm je nehby czinil. Hischcze jene mesto, blizko pschi Jeru zalem je, zasluzi sebi naschn chku fcb 6nofc, je to hora G o l g o t h a. O schtö njcby tarn we nutrnej bzatomnosczi poklaknyk na skalu, na kotrejz tschiz zböznika nehby stojcschc a z boloscziwej w utrobu sebj
96 rozpominak, Tal je syn B o z i tu z tupym i hozdzemi pschibity, na kschizu powyschcny, hanjcny a surowje m atrow an y. T o la m alo je tych, kiz m öza swojoho wumoznika na G o lg a th a czcsczicz; to la m öza so tröschtow acz, G o lg a th a je duchownje blizko w e farskej cyrkw i, to je w oltar we njcj. Tak husto hacz so na nim wopvr B ozeje msche sw jeczi, tat husto w obnowja a pschedstaja tön K njez, schtoz je nehdy na G o lg a th a czin il; taum e czelo, kiz je na kschizu za n a s woprowak, tam nu krej, kiz je tarn pschelal, pschinjese wün na woktarju k zböznosczi swojich k w oporu. W o lta r pschi B o zej mschi je tak G olgath a. Katholskom u kschesczanej je tat farska cyrkej stajue swjeczo P a lä s tin y ; we njcj bydli tön K n jez, skutkuje k zbozu czkowjeskoho splaha na tesame waschnjo, kaz nehdy we P a lä stin a. T u w ön wuczi, kaz tarn, tu jedna w ön cztowjekow z njebjeskim toötcom, tu so w ön wopruje, w ot jow khodst pschez swojich meschnikow khorym a m röjacym. Farska cyrkej je tak tam ne m eftno, we kotrymz tön Knjez swoje dobroty k zböznosczi wosadnych njepschestawajcy w udzela. 1 6. junija 1 8 7 3 swje^csche katholske kschesczanstwo w opom njens'i d je n, n a kotrymz bu P iu s I X., nasch swj. wötc psched 27 letam i k bamzcj w uzw oleny. J e to wopomnjeczo, kiz w e stawiznach kschesczanskohv swöta swojoho runjecza n im a. N jew uhladasch Pötrowych tet" to be stajue prajenjo, njebudzesch 2 5 Jet z bam zom, a hlej P iu s I X. sedzi hizom 2 lccze dlöje na stole swj. P etra a wjedze cyrkej B o z u w e tak czezkich czasach. W azny je czas, we kotrymz smy ziw i. Cyky nasch letstotetk budze z w u l- kimi, haj z w oh n iw ym i a krawnym i pismikami do knihow staw iznow zapisany. Z wulkim i wöjnam i a krawnym i b itw am i so zapoczesche, a schtö w e, kak skönczi. Czesczom noho schedjiwca na stole swj. P e tr a, luboscziw oho P iu sa I X. je njemerny letstotetk najczezscho sobu potrjechik. M özem y prajicz, zo je P iu s w ot nastupjenja swojoho wysokoho zastojnstwa hacz do dzensischo dnja mako mernych a pokojnych dnow m e l, luty n jcm er, stajue wojow anjo. H n yd om na zapoczatku swojoho knjezcnja d ow oli swojom u krajej wjac swobvdnoscze, a nadzijcsche so tak we swojej dobrocziw osczi, italskomu ludej pucz spokojnoczi a k zbozu pokazacz. T o la ledoma be Jtalsk a nekak wjetschu swobodnoscz za czu la, zbehny so a P iu s I X. dyrbjesche we tamnych njcmernych dnach leta 1 8 4 8 z R om a czeknycz, hdyz bu joho preni m inister pschi Vatikauje zatselcny. Zbezkarska strona drje bu pschewinjena. P iu s w röczi so zas do R o m a, ale joho lud be nakazeny. M a zziu i a R a tta zi, kiz stej netto w oboj hizom n a prawdze B ozej, skutkowaschtej njepschestawajch za zb^zkarstwo, a pröcowaschtej so zc sw ojim i pomöcnikami tez bam zow y lud za italsku jednotu dobycz. H dyz tohodla püccziwy" kral Viktor E m m an u el z ntocu italskich wjerchow z jich krajow w uhna, a jich lu d y za italsku jednotu htosowacz d a, pschimasche so w ön tez wesczi z m jelczacym dorozomjenjom swojoho pscheczela a zakitarja N a - poleona I I I. bamzomych krajow. Jed yn dzel po druhim bu wzaty a n a posledku tk) swjate mesto same R om dobyte." Tak zlepi so z njeprawdu italske kralestwo.
97 B a m z je jaty we V atikanu, joho trvn je zwröczeny a z nim hischcze 11 druhich trönow, tak zo maja netto w e cykej Ew ropje jene 7 kraje swojich zakonskich w jerchow. T o je zawesc^i zrudne znamjo za sprawnoscz naschoho czasa. P o d tajkimi wobstejnosczemi zapoczina P in s I X. 2 8. leto swojoho zastojnstw a; staja swoju doweru jeno na B o h a a na swoje dobre praw o. D okclz ko-- try kraj we Ewropje mohk a chcyl joho podpjeracz a za s k prawcj pomhac^. T ohodla praji w ön, wobstejnoscze derje znajo: N jenadzijam so na zane knjejstwo, na nikoho na swecze, jeno na B o h a." T o la tez wurubjeny swojich krajow, wopuschczeny w ot wscheje swetneje mocy je P in s tola möcny pschez swoje skowa. Jed yn drje je jom u tez hizom we prjedawschich czasach ryczecz zakazach chcyk, jednotliw e knjezerstwa njedachu bam zowe wozjewjenja bjez dowolnoscze we swojich krajach rozscherjecz, ale to la je so pschecy na bamzowe slowo posluchako a tesam e so tez wobkedzbowako. Joh o njepscheczelvjo chcedza joho dzelicz w ot stadla, wvbmjezuja joho wschednje wuzscho a wuzschv, najprjedy na jene m esto, potom jeno m a dzel tntoho m esta, n a netto jeno na murje jeneje kheze. A le bamz wostanje tohodla nasch kral, m y pschipöznajemy joho za swojoho duchownvho wjercha, m y we'rimy, schtoz n as hako wuczer cyrkwje wuczi. P in s I X. bjes tröna a w öjstw a, wostanje tola we tutym swecze m ocny hkös, runja swj. J a n ej kschc^enikej. W ö n ryczi bjez wscheje bojoscze, a wschudzvm so joho hkös skyschi. W e wschech dzelach sweta m a m illion y swernych dze'czi, kiz joho mjeno khwala, joho dzeka a w ojow anja w ob d ziw aju, z nim czerpja, z nim so w jesela, we swerje k njom u stoja, njcch Pschindje schtoz chce, B o h a za njoho njepschestawajcy proscha, zo by jom u a swjatej cyrkwi k zbozu czkowjestwa dobyc^ dal na wschitkich njepscheczelach. Nowinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d h s c h i n a. Serbske pismvwske tvwarstwo M aczica S crb sk a" je praw o juristiskeje wosoby döstala. Z Budhschina. N ow y wojerski lazareth so psched kralowskimi w rotam i tw aricz zapoczina, tez za nowe kaserny we Budyschinje su na reichstagu pjenjezy pschizwolene. 3 tvukraja. P r u sk a. Pruski kral je tez khorowaty, njewobdzeli so tak hizo na swjatocznosc^ach, ani n a wojerskich m anövrach, kotrez so k czesczi persiskoho schaha we B a r - linje dzerzachu; tez wschelake puczowanja, kotrez bechu hizom postajene, su tohodla wotstorczene abo pschemenjene. P ru sk a. Nemski reichstag jara pomakku dzeka; knjezerstwo kkadze m alo waznischich zakonjow k wuradzenju, zapöstancy njejsu z wjctschoho dzela pschitomni. Knjezerstwo psäiedpokozi psched krötkim dolho woczakowany zakon, kotryz m a n o - winarstwo Nemskeje rjadowacz, tak m jenowany reichspreßgcsetz." T ön sam y Pak njejo nikoho spokojik, dokclz közdy nadzijesche so swobodnische postajenja, hacz tam ne
98 prjedawschoho zakvnja, tu khwilu pak pschindu wjele kruczische. Wschitke now iny w upraja tohodla tez swoje njespodobanjo. Tak wjele je Weste, zo reichstag zakon zaczisnje, tohodla staji tez hizo slaw ny D r. Windhorst w o t 3 0 sobustaw aw podpisany namjet, zo by so z nuzy now inarski zakon pschiwzak, kotryz pschecziwo prjedawschomu zakonjej nekotre polozenja pschinjese. Pschi jednanju wo tutym namjccze, zandzenu pöndzelu pokaza wjerch B ism a r k pschecziwo Laskerej a W indhorstej tak wulku njeznjesliwoscz, zo pschez swoje jom u dochla njepschistojomne slowa wulki njemer a njespokojnoscz na wschitkich stronach reichstaga zbudzi. Pschi pschileznosczi now oho nowinarskoho zakonja pokaza so prawje, zo nowiny a wschelake strony reichsta g a njechadza z runej meru scbi sam ym mericz, z kotrejz so w on i B ism arkej druhim mericz pom hali. Tak dvtho hacz pschecziwo dnchownym a jich predowanjam, pschecziwo schulskim bratram a sotram, pschecziwo jesuitam a druhim dnchownym rjadam, pschecziwo cyrkwinskim wyschnosczam so zakvnje dzelachu, be to tam nym ludzom jara lubo, hdyz pak netto B ism ark tez tusam u m eru pschi itim i nalozuje, zbe'haja so. R unje tak njeswobodne, kaz n vw y nowinarski zakon, Pak su tez wjele druhich zakonjow, kiz so we poslcnich letach na nemskim reichstagu, kaz we pruskim sejmje wosobnje we cyrkwinskich naleznosczach wuradzachu. N em s k a. P ren ja hlow na zhrom adzizna to w a rstw a ncmskich katholikow," kotrez bn we zandzcnym lecze zalczen e, a kotrez mejesche w jac kröcz we dehn leta we wschclakich mestach Nemskeje derje w opytane a derje wjcdzene zhromadzizny, tak m jcnowanc W an d erversam m lun gcn," be swjatkowny tydzen w e M a in zu. Z c wschech dzelow Nemskeje bechu so tu za katholske naleznoscze zahorjeni muzojo zcschli, zo bychu we tak straschnych czasach ze stottern a skutkom kalholsku wec w e Ncmskcj zdzerzecz so pröcow ali. Z jaw n e zhrom adzenja, kaz tez tam ne w uradzenja a posedzenja, kotrymz mejachu jeno sobustawy pschistup, bechu jara derje w opytane. W obdzelenjo na zhrom adnym swj. woprawjenjn, kiz so we domje n a biskopskej B ozej mschi wvtdzerza, be jara bohate a hnujom ne. H lo w n a zhromadzizna skönczi so z jara nahladnej proccssiu do M a rien th ala, hdzez buchn cuzi hvsczo ja ra swjatocznje pow itam i. Biskop z M ain za wjedzesche procession sam. N em sk a. Kaz bu hizom wozjew jenc, w uzw olichu sebi prvtestkatholikojo 4. junija we Kölnjc swojoho biskopa, mjenujcy Pros. R einkens-a z W rötslaw y. Popckdnju be Potom wulka hosczina, pschi kotrejz so wobzankny, janscniskomu arcbiskopej L oos-cj we Utrechcze wölbn pschez telcgram m wozjcwicz a joho k swjeczcnjn now oho biskopa pscheprosycz. T o la telegram m njetrjechi joho wjac na zcmi, be we tychsamych hodzmach, hdzez be so wölba s ta la, w u m rjel. D u z budza netto druhoho biskopa jansenistow pscheprosycz, dolelz wysche jenoho arcbiskopa maja janscnistojo tez hischcze tu khwilu dweju biskopow. J t a l s k a. Jtalske knjezcrstwo je zas wulku kroczcl na puczu njesprawnoscze dokonjako, dokelz je wsche duchowne rjady we R om je potköcziko. G eneralojo duchownych rjadow drje su p ola krala a tez na druhich mestach pschecziwo tvm u swjatocznje protestirow ali, tola bjez nadzije na wuslyschenjo. Z n aty R atta zi, kiz je latholskcj cyrkwi w e Jtalskej wjele schkvdzal, je w u- mrjek. Psched kröt'im hischcze prajcsche, w o bam zow cj khvrvwatosczi skyscho, zo
99 tom u, kiz jom u prenju powjescz wo bam zowej smjerczi pschinjese, 5 0 0 frankow bort. Nekotryzkuli snadz je so tom u w jeselil, a netto bu jom u wjeselo tak njenadsicy skazene. Kronpryncesna M a rg a r eth a je khora, njedawa wjcle nadzije na dospolnc wotkhorjenjo. Z R o m a. B a m z je zas dospolnje w ustrow jeny, a döstawasche hizo nekotre dny prjedy wschelakc zbozapschecja k uastupjenju 2 8. leta swojoho wysokoho zastojnstwa. S ch p a n is k a. Kujezerstwo rcpubliki je jara husto we druhich rukach, m inislrojo so skoro közdy tyd^cn pschemenjeja, scjm je so netto z now a fö d eralislisku republiku wuprajik, Po tajkim zmeja jednotliw e krajiny Schpaniskejc w osebitu samostatnvscz a woscbite praw a, tola Pak jedhn sejm a jenoho präsidentu. B c l g i s k a. W e Löwen bu hkowna zhromadzizna tow arstw ow katholskich dzekaczerjow dzerzana, pschi kotrejz be'chu tow arstw a Belgiskeje a Francozskeje zastupjcne. Pschedsyda be K lem en s B i v o r t, kiz je sebi w o polozenjo wobstejnosczvw dzekaczerjow wulke zasluzby nahrom adzil, dokelz 6 0 0 0 dzelacserjow mjenuje joho nie jeno swojoho zatitarja, ale tez swojoho w ötca. Hkowna wec w uradzowanja be swjeczenjo njedzelow. D opjelnjenjo tuteje w inowatoscze je runje tak nuzne k zdzerzenju czckncjc strow oty, kaz k zakhowanju duchownoho ziw jenja, z cyla w ot swernoho dopjelnjenja naboznych winowatosczow wotwisuje polepschenjo a polozenjo husto jara zrudnych wobstcjnosczow dzekaczerjow. W oznje jedhn dzekaczcrjej nabvzenstwo, w utorjeni jcdyn w eru do kschcsczanskich wernosczow z joho w utroby, poczischcsi jedyu we»im rjanu nadziju na pschichodue wecznc ziwjcnjo, Potom nim a dsekaczcr niczo wjac, schtoz by jomu pschi wschitkich wobczeznosczach ziwjenja w u- trobitosc^, m öc a tröscht p vd aw ato, potom dyrbi joho w utroba z hörkosczu a ze zawisczu so napjeb.ncz, hdyz druhi dzel czlöwjekow pschi prvznosczi wjesela a kubta sweta wuziwacz widzi. Kak njerozomnje skutkuja tak wschelakc knjezcrstwa, kiz na«bozenstwo hanicz dadza a same je zacpeja. P odobne tow arstw a, kaz we B elgisk ej, su tez we druhich krajach, m jenuja so najböle kschesc^ansko-socialne to w a r stwa, jena halza w ot nich a runje najw aznischa, su towarstwa katholskich rjemjesknikow, kotrez su nim alepschcz wschitke mesta rozscherjene, a mkody lud psched wulkim i strachami zakita. A m er ik a. T u wum rje 2 4. meje znaty M issionar d e S m e t, meschnik rjadu jesuitow. N im a le 5 0 let dolho skutkowasche w ön tu na japoschtokske waschnjo a to wosobnje mjez d ziw im i, za kotrychz duchowne zbozo so w ön woprowasche. H acz runje je rycz dziwich splahow jara czezka, mejesche w ön tola spodziwnu wu«schiknoscz abo wosebitu hnadu, so lohcy z tutym i ludzim i zryczecz, kotsiz joho kaz swojoho nana czesczachu. H acz runje de S m e t dle'je hacz polletstotetka we Ameri«cy skutkowasche, njcjo tola nichtö namakak, zo je w ön tam nym kujezerstwam straschny, a m öcna republika Nordam eriki njejo na zane waschnjo pschcz joho skutkowanjo schkodu m eka; w jele wjacy trjebasche Präsident huscstscho joho wuschiknoscz a m öc, zo mer w uczini mjez tam nym i njcm ernym i dziwim i splah am i. T o je so jom u tez közdy czas radziko.
100 (Persiski schah). D alok i hvscz wophtuje tu khwilu hkowne ewropske mefta, persiski schah, N assr-ed-din z m jenom. J o h o kraj m a 3 0,0 0 0 q u ad ratm ilow, je po tajkim nim ale tsikröcz ta t roulfi, kaz N em sk a, to la wobydlerjow m a jeno 1 0 m illio n ow. Hkowne mesto reka T eh eran. H acz runje w e Persiskej dotal waschnjo njebe, zo by kral swöj kraj wopuschczik a so druhdze wobhladak, je N assr-ed-din to la tutön daloki pucz nastupil a tak na dolhi czas swöj lud cuzym rukam k wjedzenju dow erit. W ö n je netto 4 4 tĕt start), knjezi hizo 2 5 tĕ t, je srenjeje wulkoscze. Joho drasta, wojerska kaz wschedna, je jara pyschna, z diam antam i posadzana, kotrez su nekotre tak wulke kaz leschny worjech. N özn y a p a s, n a kotrymz mejesche tesak w isajo, be z d iam antam i docyla pschikryty. Z nim je czezko so zryczecj, dokelz ze zdzelanych ryczow jeno francozsku nekak pow jeda. Joho pschewodzeja 5 0 wosobow. P ra ji so, zo budze k swojomu puczowanju 8 m illionow srankow trjebacz. W ö n pak m a tez wulke zam ozenjo, stajnje leza jeno we joho zkotej pincy" 3 5 m illionow we zkotych, a djiw a so jedyn, tat mözesche we zandzenym lec^e tat surow a nuza we Persiskej nastacj, hdyz m a kral tajke bohastwa, w otm tow i so jenom u, zo bechu nekotre leta za sobu jara schpatne zne suchoty dla, a zo böchu lichownicy wschitkn trejdu zkupowali a dzerzachu ju tat kruc^e pschi sebi, zo niczo druhe njepomhasche, hacz zo dyrbjesche so wschitkim hkowa wotczecz, zo by tat trejda mjez lud pschischla. Ziwjenjo sebi jedyn z cyka tak wysoko njew a z i, a tohodla njejo niczo za d n e, hdyz schah jenoho njepostuschnoho poddana wo hkowu pschikrotsicz da. Khorvwnje a lekarjow jedyn tarn njenamaka, schtöz zkhorje, dyrbi sam hladacz, zo so zas w ustrow i abo dyrbi wumrjec^. T ez we wschitkich druhich wecach budja Persisch hischcze jara dolho wuknycz dyrbjec^, prjedy hacz bud^a druhe zdzelane ludy döscjahnycs. S ch ah njepokazowasche pak w jel: kedjbnosc^e Pschi wschitkich jvm u k czesczi pschihotowanych swjatocznoscjach, joho zadzerzenjo njejo so z cyka jara spodobalo, tak zo su we B a r lin je wjesoki, zo je wotjek. Pschebywa netto we Lvndonje, pojedze drje potom tez do P ariza a naposledku do W ina. Naleznoscze towarstwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : kk. 3 0 4. M ic h a t Z u r z N jebjelczic; 3 0 5. M. B.» R a d w o r ja ; 3 0 6. H an za Pjetaschec z B c ra n e c ; 3 0 7. J a n M erczink z M lc z e c ; 3 0 8. M ic h a t D om sch z B ozankec) 3 0 9. M ic h a t S y m a n k z W o tro w a ; 3 1 0. M. W jenk j W o tro w a. N a leto 1 8 7 2 d optaczichu: M ic h a t H an d rik z F re ib u rk a w e S chw ajcarskej. Z em rjety sobustaw : Ja k u b Hascha ze B udyschina. D o b ro w ö ln e d ary za sw j. w ö tc a : M. R. z C z. 1 tot. D ary za cyrkej w Czornecach abo B aczonju. K czesczi Bozej a spomozenju duschow su dale w oprow ali: k czesczi Bozej 1 to i.; na Zelnalec kwasu we Baczonju 3 5 toi. 5 nsl. 1 np. H ro m a d ze: 6 5 3 7 toi. 1 0 nsl. 6 np. Czischczak L. A. Dormerhak w Budyschinje.
itdomi c^nfopis, wudawany wot towarstwa S S. Chrilla a Methoda w Budyschmje. R e d a k to r : Jiirij Łusćanski. O slo 13. 5. julija 1873. L ĕtn ik 11. N ow e cyrkwinske zakonje tvc Pruskej. Katholikojo we Pruskej, kiz su pschecy swernje ze sw ojim i biskopami k knjezerstwu dzerzeli, kiz bechu druhdze hako zahorjeni za frooju Prusku znacji, a w e ftraschnych wöjnach k kozdomu, tez najczezschomu woporjej Pschecy hotow i, döstawaju netto dzak za to. Hacz runje w e ziwjenju rune praw o ze sw ojim i njckatholskimi krajanam i, kiz mejachu na papjcrje zawesczene, so zeni dospotnje njewuwjedze, bechu tola praje skopojom, dokelz mejachu we kultusm inisteriu tez wose» bite wotd^elenjo za zrjadowanjo swojich cyrkwinskich a schulskich naleznosc^ow. T o la tute m ein e czasy su n im o ; hnydom po dokonjanej wöjnje pschechwo F ra n - cozskej, we kotrejz bechu tez wosobnje katholske krajiny najbohatsche w opory n a kreji a kuble pschinjesli, zapocza so hizo, kaz je netto Weste, na kiwnjenjo z horjeka, we wschelakich, tez knjezerskich nowinach, schczuwanjo pschecziwo kathoiikam. Z n ate je czitarjam Pöska, kak knjezerstwo jenu kroczel po druhej czinjesche, zo by swoje wotpohladanjo, wschu swobodnoscz cyrkwi w zacz, w uw jedlo. Z o Pak m ohto so ji tez radzicz, tam ny artikel pruskeje w ustaw y, po kotrymz m a közda cyrkej swoje cyrkwinske naleznoscze sam a rjadow acz, z pomocu krajnych zapvslancow pschemenicj, a tat po k wuradzenju pschcdpolozenymi zakonjcnjcmi so do wschech naleznoscjow cyrkwje meschecz smecz, to tchdom tola nichtö njewoczakowasche; tez netto, hdyz buchu zakonje 1 1. 1 2. 1 3. a 1 4. meje w ot pruskoho krala wobkrucjene, nadzijachu so katholikojo pschecy hischcze, zo snadz so tat kruc^e nalozow ac; njebudza. T o la tez tu ta nadzija wopokaze so hako wopaczna. H acz runje su biskopja n a sczehwki, kiz ze zakonjow nuznje n a sta n u, knjezerstwo kedzbne czinike, a jenohlösnje swoje sobuskutkowanjo zapöwjeli, je knjezerstwo tola we P aderbornje, M a in z u, K ölnje, Posenje tute zakonje nalozow alo a tak z cyckwinskej wyschnosczu, kiz zakonje zeni
102 za pkacziwe pschipöznac^ njemöze a njebudze, do zwadow pschischlo. D okelz su tam ne zakonje tat wazne, abo wjcle wjac tak straschne za katholsku chrkej, a dokelz m a so jcdyn bojecz, zo snadz tez za cyku Ne'msku pkacziwoscz böftanu, dyrbja so tez czitarjo katholsk. Pöska zkrötka w e nich rozwuczicz. Zakonjow je schtyri. 1. P ren i rjaduje schtudowanjo a postajenjo duchownych. H acz d otal möjachu m todzencojo, kiz chcychu sebi duchowne pow olanjo w uzw olic^, 9 le t na gyinnasiju schtudowacz, po tym pschez wosebite pruhow anjo dopokazacz, zo su zraki k wopytanju university; tu trajesche sich schtudowanjo ts ile ta. K dobyczu nuzneje wedomnosc^e za duchownske skutkowanjo mejachu hischcze leto abo potdra leta we meschniskich seminarach swojeje diöeesy pschebywacz. W e wschelakich biskopskich mestach, kaz we Paderbornje, M a in zu pak wobsteja tez akadem ije, na kotrychz m öza theologojo tunischo a runje tak derje swoje theologiske schtudije dokonjecz. K tom u su biskopja z wulkim i w op oram i tez tak mjenowane konvikty zakozili, to su tajke w u sta w y, we kotrychz schtudentojo, kiz gymnasije abo university w o- pytuja so zdzerza. D o tutych cyrkwinskich w ustaw ow njemöjesche knjezerstwo praw o, so meschecsi P o now hm zakonju pak m aja wsche tak m jenowane konvikty pschestacz, tohorunja tez theologiske akademije, hd^ez we biskopskich mestach wobsteja, khiba zo je knjezerstwo pschipöznaje, a je tak dow oli, we meschniskich seminarach zada sebi knjezerstwo tez najwyschschi dohlad na wuczenjo a wuczerjow. T siletn e wopytanjo jeneje z 'rajnych universitow a wobstate pruhowanjo psched k tom u postajencj komissiji ze stawiznow, filosofije, starych ryczow atd. so bäte zada w ot mkodjencow, kiz chcejd^a we Pruskej duchownske zastojnstwa dostacz. Pschez tute postajenjo zakonja budze czrödka, kiz so k duchownstwej pschihotuje, hischcse wjele mjcnscha, dokelz je pschez nje schtudowanjo wjele drüzsche a wobcjeznische, a strachi, kiz dobrym poczinkam mlodych ludzi w e czasu schtudijow h ro za, a kiz be'chu pschez tak m jenowane konvikty trochu zdalene, pschibjeraju. Közdy, kiz jeno trochu w e, schto sebi swata w era a katholski lud w ot meschnika zada, spöznaje, zo ziwjenjo, kiz so na netsischich universitach wjedze, a kotromuz so hizo husto doscz na gymnasijach pschihotuje, bjez wschoho dohlada a wobkedzbowanja duchowneje wyschnosc^e, hödne pschihotowanjo za czezke a w azne w in ow a- tosc^e katholskoho meschnika njcjo. W eru pak, kiz snadz su sebi na gymnasijach wobkhowac^ wjcd^cli, zhubja we poslucharnjach staw iznow a filosofije, dokelz kajcy wuczerjo wucza tu n ajb o le? A schtö slubi jim, zo so runje tam na swjata wuczba, kotrejez wuczerjo chcejdza w oni bycz, we pschednoschkach njcweriwych professorow njehani a zjawnje zacpe'wa? A psched kajkimi m uzeini zmeja w oni swoje pruhowanja wotpotozicz, pschez kotrez häkle so jim puc k swjecsiznam pokazuje. Njejo tak tutön preni zakon runje k tom u pschihotowany, katholskomu ludej hödnych duchownych zapöwjcscz, dokelz k tak woczehnjenym a pruhow anym duchownym njemöze w on zaneje dowery mecz. D y r b i so na tute waschnjo cyrkwi woczehnjenjo duchownstwa wzactz, czim hruhi dzel tohosam oho zakonja pvstajcnjo duchownych abo wobsadzcnjo duchownych
103 niestow wotwisne wot swetnoho knjezerstwa. Hacz total toobfab^atřit so tuchowne mefta z wjetschoho dzela pschez tuchvmnu whschnoscs, wjele möstow pak wobsadzachu so tez pschez patronow, tvla dyrbjesche so tajki wot patrona postajeny cyrkwinski zastojnik, wot biskopa toomruc^. Po nowym zakonju pak ma so tuchowny, kiz so za Weste mösto wuzwoli, oberpräsidentej provincy pschcdstajicz, häkle potom htyz tuton we westym czasu so Pschecziwo njomu njewupraji, töstanje won prawa na me'sto. Njeranja so z tym najswjeczische prawa cyrkwje? ^ 2. D r u h i zakon chce wumjenjcnja za wustup z cyrkwje lözsche schczinicz. H ty z chchsche hacz to ta l nechtö z jcncj cyrkwje k truhcj pschestupicz, tyrbjesche to tw öjcy w ozjew icz; netto Pak trjcba jeno k rychtarcj hic^ a swoju w olu tu wozjewicz, a za nuzne pschepisanjo 5 n sl. zaplaczicz a hotowy je. Lözscho so skoro czinicz njehötzi, pschez tuton zakon tyrbjesche so wosobnje nowoprotestanska sekta potpjeracz. S w e r a katholskoho lu tu k swojej cyrkwi wotwobroczi schkotu tutoho zakonja. 3. Tseczi zakon chce khostanja za pschestupjenjo tuthch zakonjow rjatowacz a wosebite sutnistwo za cyrkwinske nalesnoscze postajicz. T uton rozpanje tez to tw eju t.jelow. a ) N ow e su tn istw o, kiz m a so zawjcscj, th r b i sköncznje wschö nastate zwady rozsudzic^, jvho rozsudzenjo m a placziwoscz, wone zastupi tat rnčfto bamza, tokclz w e rozsutsenjo naleznosczow katholskeje cyrkwje mejcsche tuton hacz to ta l poslenje slow o. P ru ste knjezerstwo pak chce katholsku cyrkcj w ot bamza cziscze njewotw isnu schczinicj. N o w e sutnistw o möze biskopow a tuchownych wotsatzec^, jeli zo spöznaje, zo zastac^o jich zastojnstwa so ze zakonjemi njesnjese; wone m a rozsutzech, h ty z so tuchow ni na khvstanjo, kiz so jim w ot biskopow pschimeri, wobczezuja. K ö zty spöznaje, zo chce tu ton tuchvwnej wyschnosczi wschö praw o khostanju wzac^ a je swetnej wyschnosczi abo kultusm inistrej do rukow ta cs, chce tat biskopow a tuchownych nie k sluzownikam B o z im alc k p o tw oln y m wotroczkam knjezerstwa a k zacpecza h ötn y m najomnikam schczinicz. b ) Biskop m a posluschnosc^ rjat a to b te waschnja mjez swojim tuchow n- stwom ztzerzecz a to pschez wescze postajene frebfi, kiz w ot joho spotobanja njew otw isuja, ale kiz we cyrkwinskich zakonjach swoju w inu a mjezu nam akaja. T u su wschitke lözsche a tez najcjezsche cyrkwinske khostanja pom jenowane a postajene, kiz m aja so za njeposluschnoscz abo tru h e pschestupjenja dnchownych w ot tuchow - neje wyschnosc^e nalozec^. K pschewzaczu a znjesenju khostanjow su tuchow ni we swojim sw etom ju zw;azani, pschez zwonkowne sretki njemöze jich tuchow na wyschnoscz k tom u mocowacz. T o be to ta l prawo we cyrkwi. N ow y zakon pak netto to ta l tuchvwnej wyschnosczi pschiskuschne praw o khostanja z tzeka swetnej wyschnosczi pschitzeli, z tzela je wobmjczuje, tokelz pvstaji, zo möze w ot biskopa khostany tuchow ny so na oberpräsitentu pvwokacs, a w ot jow na cyrkwinske su tn istw o ; tute zastupi ta t we now ym za'onju mesto bam za. N ow y zakon chce tat tuchownych zakitacz pschct njesprownym sutom tuchowneje
104 whschnosc^e, tot prawdze Pak njeczini niczo druhe, hacz zo jich toabi k napschecziw jenju pschecziwo pschedstajenym. 4. Z tu tym i tsjomi pschedpokozenhmi zakonjemi bu schtwörty w uradzany, kiz z cyka natozow anjo cyrkwinskich khostanjow do huzschich mjczow zapokazuje, je tooscbje wudaty pschecjiwo exkommunicaciji abo prawej wuzanknjenja z cyrkwje. T o je to la praw o kozdoho to w arstw a, zo m öze toone njehödne stawy z towarstwa w uzanknncz, praw o bjez kotrohoz towarstwo wobstacz njemöze. T o la katholska cyrkej njesme je mecz, njesme k najmjenschom wvzjewicz, koho je wuzakta. Khostanja kij tamnych potrjechja, kiz zakonje pschestupja, su walke. Biskopja w aja njeposluschnoscz pschecziwo nim z khostanjom hacz do 1 0 0 0 toter zapokuczicj, swojim biskopam swerni duchowni z khostanjom hacz do 1 0 0 toter, k tom u pschistupi hischcze, zo so njcpostuschnym dokhody zapreja. Z nakozenjom tutych zakonjow je so zwada mjez swetnej a duchownej wyschnoscju zapoczala, kotraz dyrbi közdu we'rnje kschesc^ansku w utrobu z wulkej tyschnosc^u napjelnicz. D o lh o tute wojowanjo tracz njemöze. Naschu nadjiju stajamy mh na zbud^ene kschesc^anske jiwjenjo, kiz so wschudzom Pokazuje, a kiz je runje pschez to wotucziko, na ducha nutrnych p aczeri, kiz wschech weriwych w oziw ja a posylnja. S lu b e n jo Khrystusa wysche to h o, zo mocy hele cyrkej njepschem oza, da nam woczakowacj, zo tez netsische dom apytanja k spomozenju cyrkwje a w eriwych sköncza. N ow a knizk«wo P hilippsdorfje. G eorgsw aldski kaplan k. S to rc h je njedawno pjatu knizku M a r ia das Heil der Kranken (M a r ija, ftrowjo khorych)" w u d al, w kotrejz wschelake spodziwne wustrowjenja a druhe Podawki we P h ilip p sd o rfje w letom aj 1 8 7 1 a 1 8 7 2 pow jeda. Z o je powjestwo wo P h ilip p sd orfje netto hizo daloko a w jele rozschörjene, hodzi so z toho widzecz, zo je prenich schtyrjoch zcschiwkow hizo 2 9,0 0 0 pschedatych a k tom u hischcze nekotre tysacy dweju czeskeju knizkow pod m jenom : R u k o w ĕ t d e w itid e n m p o b o ž n o s ti a M a r ia p o m o c n ic e k ř e st a n u. Wysche toho je tez, kaz je znate jena serbska knizka wo P h ilip p sd orfje z m odiitw am i w Budyschinje wuschka. Czisty wunoschk z pschedawanja wschech tychle knizkow je I wuzitku cyrkwinvho tw a ra we P h ilip p sd orfje postajeny. J a r a wjele pröstwow je, kaz knizki Po pschipöslanych listach spisane dopokazuja, n a hnadow nym mescze tarn wuslyschanych. W oscbje su wobscherne p o- wjescje ze wschelakich rakuskich (khezorskich) krajow a z P ru sk eje; ze serbskeho kraja njejsmy tam zadyn podawk napisany namakali, hacz runje snadz su tola tez w u - styschenja pröstwow so state. T o la möze w udaw ar knizkow jenoz to powjedacj, schtoz ludzo sam i jomu wuznaja. Kaz je znate, je khapala hotow a a jara rjenje w u deb jcn a; cyrkej pak so tez hizo pilnje tw ari, Wudebjenjo khapaly je so zwjetscha z dobrvwölnych darow
105 stako. T ez bu dwanacze rezwow a wjele druheje chrkwinfleje drasty, kaz tez swjate sudobja darjene; schtoz je w tych knizkach wschitko wopom inane. ' Z ajim aw e je zhonich, kak wjele pjcnjez je so k swjatom u skutkej hizo naw - dako a n a twarjenje w udalo. D o t a l je mjenujcy woprawdze pkaczene hizo 7 8,5 8 1 schesnakow; z toho je w ot wosadnych 1 6,9 5 1 schesnakow, zbytk Pak z darow w ot dalokich a blizkich pscheczelow noweje cyrkwje. W tsjoch dotalnhch twarskich letach Pak bu w udate n a twarjenjo samo 6 6,0 1 0 schesnakow. W knizcy je nadrobne wopisane, kak wjele z toho na twarski M aterial a kak wjele na wschelake dzelo pschindje. Pschi tym so njesme zabycj. zo je so wjele dzeka k B o z cj czesczi bjez pkaczenja w uwjedlo. Z e wschoho je widjecz, zo je so we P h ilip p sd o rfje wjele stako z B o zcj pomocu a pschez zjenoczenjo wjele czkowjeskich rukow k dobromu skutkej! S p isaczer knizki skönczi z dobrej nadjiju na dalischu pom oc B o z u. W erno drje je, praji w ön, zo je nasch czas wulki we njewerje, njekschesczanskim ziw jenju, jebarskich predkwzaczach a w lichownistwje, w pow alenju starych czesczownych w u - staw ow atd., ale w ön je tez wulki we werje a nadziji na B o h a, w poniznosc^i a sebjezaprecju, kaz tez w skutkach luboscze k blizschomu a wjesokej darniwosc^i za B o h u spodobne skutki, wosebje tez w pschiberacym czesczowanju B ozeje maczcrje a pomocnicy kschesczanow. T o je tez nasch tröscht; kaz dotho nasch lud kruc^e d^erzi k swojej werje, njemüze zancz. Kaz dolho M a riju hako zakitarku prosym y a k njej frooj wuczek b jerjem y, njemvze helski had ze wschej swojej zawjcdnosczu n as pschcwinycj. M. H. N owinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h i n a. Dokelz tudom ne pismowske tow arstw o Mac^ica S e r b s k a " za swoju knihow nju, za swoje wschelake zbe'rki, za zhrom adzowanja wubjerka a sobustawow zanoho stajnoho pschebytka namakacz mjemözesche, staji hizo psched nehd^e 5 le ta m i redaktor S m o l e r we hlownej zhromadziznje nam jet, zo buchu so k kupjenju Maczicnoho domu Pjenjezy hrom adzeli. N a m jet bu pschijaty, ale nuzne pjenjezy za hödny a nahladny born nahromadzicz, je w e n a- schich wobstejnvsczach czczka wec, kiz so ta t speschnje dvkonjecz njehodzesche, whsche toho njemejesche M aczica dotal tez p raw a juristiskeje w osoby a tat njemözachu so ji zane wotkazanja atd. schczinicz. D u z redaktor S m o le r na swoju ruku druhi pucz nastupi, kiz dhrbjesche prjedy a speschnischo M aczicnom u domej dowjescz, w on kupi tudy na rözku zwonkowneje lawskeje h a sy, napscheczo meschczanskej schuli rjanu lezomnoscz za 1 9,5 0 0 to te r, chce tusam u M aczicy pod jara pschijomnymi w u mjcnjenjemi posticzicz, a jelizo hkowna zhromadzizna M aczicy, kiz so we blizschim czasu p ow vla, tön samt) pschiwoznje, kaz je to z westosciu woczakowanju, zmeje,,m a «c ica Serbska" we krötkim czasu swöj sam otny rjany born. Knjez redaktor Sm oler
Pak zaskuzi sebi za swoje z wnlkej pröcu zjednoczene siutkowanja za tutu tak spomoznu wec dzak serbskoho lud«. Z tv n k r a j a. N s m s k a. N im ski reichstag, kiz be na köncn merco swoje wuradzenja zapoczinak, je 25. jimija z frotfrj ryczu, kiz mejesche reichskanzler B ism a r k we mjenje khözora, wobzanknjcny. W jcle wschak we schtwörtle'c^e swojoho zhromadzenja wutskutkowak njejo, dokelz zapöslancojo wschak m aja je tez syte, za swoje Pjenjezy w e drvhim B a r lin je tak dokho so dzcrzowacz, a pschi tym mako za kraj a lud spomoznoho dokonjecz, tohodla be wulki d;el wot nich m alo we B arlinje. N e m s k a. Z B a r l i n a wschelake now iny p isa ja, zo reichskancler jara krucze we swojim zastojnstwje njestoji. S trasch n y n jem er, kiz je mjez cyrkwju a knjezerstwom zbudjil, a kiz be to la cziscze njctrjebawschi, je jom u tez we khezorowej wokolnoscji wjele njepscheczclow pschihotowal. Z b ozom n a politika to zawescje njejo, tajku sprawnu nscspokojnoscz mjez swojim ludom wubudzicj, dokelz we wukraju hlada so z wjesolosczn na. wubudzenc nabozne zwady. H acz dotal be B ism ark tez m inister znntskomnych naleznosczow ; to je netto zlozit a wostanje hacz dotal jeno nemski reichskancler. N öm ska. Kaz je hizo tez P o s o l we swojim czasu w ozjew ik, sn znowa 4 duchowne rjady katholskeje cyrkwje z nemskoho khezorstwa wnpokazane, dokelz fu, kaz so praji, z jesuitam i zpscheczclene. W o t l.ju lija pak je so jim tez wsche duchowne skutkowanjo, kaz spöwjedanjv, predowanjo haj tez swjeczcnjo B ozeje msche w ot knjezerstwa zakazako. N e m s k a. Arcbiskop we Kölnje wozjewi wöndanjo we swojim a m tsb la tt fü r Erzdiocese K öln " we kacjonskcj ry c z i, zo je dwej duchownej, kiz stej protestkatholikam pschcstupiloj a dwej theologow, kiz beschtej so w ot janseniskoho biskopa swjec^icj dakoj, z cyrkwinskeje zhromadzizny wuzanknhk. T oh o d la zada so nčtřo knjez arcbiskop a joho generalvikar, biskop B a u d r i psched sudnistw o, zo byschtej so tu tohodla zam kow jatoj, dokelz je wozjewjenjo pschec^iwo now ym cyrkwinskim zakonjam. Nem ska. W e P ad erb ornje, M a in zu, F uldje a drje tez hkschcze we druhich biskopskich mestach wobstcja akadcmije, na lotrychz m öza theologvjo schtudowacj. T csam e wobsteja z dowolnosczu knjezerstwa, to la Pak n im a tesame prawo so do znntskomnych naleznosczow akademijow meschecz. T o la po nowych zakonjach je sebi wone tute p raw o w zake, a tohodla hizo pschindzechu tez do spomnjcnych akademijow zastnpjerjo knjezerstwa, zadachu sebi we wjedzenju, waschnju wuczenja, we knihach, po kotrych; so wuczi a we wschelakich drnhich wecach rvzwuczenjo; dokelz so jim tesame zapöwje, je knjezerstwo netto zakazalo, na tamnych akademijach dale schtudowacz, a w ozjcw ilo, zo duchowny kiz je tarn schtudowak, duchownske zastojnstwo we Pruskej njedostanje. S c h w a j c a r s k a. W e tutym kraju, wosobnje w e kantonje B e r n so katholikojo a jich cyrkej a wosobnje duchowni stajnje hischcze njesprawje pschesczehaju. Kak tarn w onhlada, spöznaje jedyn z toho, zo njedgwno 7 fararjo psched policai-
107 sudom w e P ru n tru tu stejachu. J ed y n bu wobzkorzeny, zo je jene dzeczo swojeje fary kschczik. Jed yn druhi be frbt zwazik, swojim wosadnym dze'czom prajic^, zo budze so swjate woprawjenjo khorym we nocy pschinjescz, hdyz je to wodnjo zakazane. D r u z y wobzkorzeni bechu tez abo kschczili, abo roeroroali, abo nyschpor a druhe poboznoscze dzerzeli. W schitcy buchn wotsudzeni. Knjezerstwo je mjenujcy zakazako, do wuczby we bam zowej njezmölnosczi wericz, biskopa Lachata za swojoho biskopa pschipöznacz, a duchownych, kiz to njcwobkcdzbuja, njccjerpi dleje we zastojnstwje. T o la pak w ostanu duchowni pschi wschitkich pschcczehanjach swerni swojej cyrkwi, njcpodadza so nam ocy tamnych njeweriwych libcraluych S ch w ajcarskeje, c^crpja radscho nuzu a su w ot jakmozny ziw i, hako bychu scbi pschez njesweru pschecziwo B o h u a cyrkwi dokhody, kiz jim knjezerstwo njcsprawnje zapöw je, pschihotowali. T ez we najnowischim czasu beschtej tu dwe jara sylnje wopytanej ludow cj zhromadziznje kathoiikow, we kotrymajsch lud tez swoju sw ru pschecsiwo cyrkwi, pschecziwo swojom u biskopej a pschecziwo duchownstwej w ob n ow i. K podpjeranju tak njcsprawnje pschesczehanoho duchownstwa we Schwajcarskcj hromad^a so druhdze pjenjezne dary. W e redakcii n ow in ow Kölnische V olkszeitung" nahrom adzi so hizo 3 9 7 5 fr a n k o «, a neschto katholskich m esczanow we Kölnje nawdachu 2 1 3 5 franko«. Z R o m a. W opom njec^a waznej d n aj, na kotrymaisch bu psched nžtfo 2 7 letam y P iu s I X. I bamzej w uzw oleny a krönowany, buschtej we R om je tez w ot swernych katholikow tak swjatocznje wobondzenaj, kaz be to tudy mözno, we cyrkwi swjatoho P etra bechu «ulke kemsche. F rancozska. W e m öcnym naboznym buchn, kis je k wulkom u mjerzanju njeweriwych a liberalnych ludsi w e Francozskej w o tu csil, swedcsa wosobnje p rocessiony, kiz so pod wulkim wobtsielenjom luda wschitkich p ow olanjow dzerza. Najwosobnische hnadowne m esta, kotrymsch so processiony w o d za, su Lourdes, La S a le tt e, Chartres a wosobnje tez P a r a y - l e - M o n i a l. N a poslenim mescze bu pschez M a r i n M a rg ar eth u Alacoqne poboznoscz a bratstwo najswjeczischcje w utroby na koncu 1 7. letstotetka zawjedzcne a w ot jow dale rozscherjene. P a r a y -le -M o n ia l je mcstaczko we departement-u S a o n -Y a Loire. Z a n - d^eny tyd^en be tu tez wulki procession z Belgiskej. U n iv c rs" p isa, zo so na processionje we Chartres tcj 1 5 0 wosobnych wojersiich wyschschich poboznje wobdzelichu. W e S a l e tt e be wosebity wubjerk w uzw oleny a tutön wozjewja, zo budza dny w ot 1 2. julija hacz do 2 2. augusta k mesacej proccssionow postajene. M jez tym hacz bud^a we tym le czasu we wschcch cyrkwjach Francozskeje nutrne m odlitw y k B o h u skane a wulke processiony dzerzane do Lourdcö a S a le tte, budza dny w ot 1 5. hacz do 2 1. augusta, tydzen we kotrymsch so smjedzen M a rije do njebjes-wzacza sw jecsi, tez we wschech dzelach cyteje Francozskeje processiony k wschelakim wokolnym hnadow ym m estam dzerzane, zo by na tym sam ym dnju cyky francvzski lud pod zakit najswjeczische knjezny stupil. T ez wubjerki k ztsierzenju a wubud^enju naboznoho ziw jenja" rozscherjeja so pschecy dale a pokazuja wosvbnc swoju pilnoscz w e starosc^ za dzetawy lud pschez nabozne a powu--
108 czonme pschcdnvschki. N a B o z e Cseko" wobdzelichu so na processionje präfektojo, generalojo, professorojo, schtoz so za dvthe czasy wjac stako njebö. [,,3 n ch cu p s c h ic h o d n j e khoschcza wjazac^."s W e mestaczku N. be khvschczer poboznje ziw y. W o b o j, khvschczer a pobozny njebö w on pschecy byt. J u n u we lecse, na jenym swjcdzenju sw.. M a rije, dzesche z naschoho mestaczka N. procession do blizskeje hnadowneje cyrkwje. Procession dzesche nim o korczmy, kiz be pschez njchanbite zadzerzcnjo tamnych znata, kotsiz bechu tarn khodzicz zwuczeni. W e wvkomiknjcnju, hdyz duchowny Pschcd woknami korczmy nim o dzesche, w otew ri so z wulkej Harn jene wokno, a jedhn w uhlada tu cztowjeka, z belej plachtu wvdzctoho a khoschczo we rukomaj dzerzo; mjcz tym hacz njepschistojnu Pescn zanjese, czinjesche, hako by z khoschczom pozohnowanjo dawak. J ed yn möze sebi lohko pohorschk m yslicz, kiz pschez to mjez processionom nasta. T o la dzesche procession mcrnje dalc. D o th o njetrajesche, a tamnh czkowjek sed^esche we khüdze; sud be joho wotsudzik k 9 m esacam. T o la lehdom a be w on to pschelrak, trjechi joho khostanjo njebjcskoho sudnika. I. be zam ozity muz a be ze zvnu a dsec^imi zbozomnje ziw y. W o t toho dnja w opyta jandzel smjercze kozde leto joho swöjbu a za pjecs let wosta jeno hischcze w on sam wysche. K özdy kröcz, hdyz tak czeko jenoho dzescza abo zony z betej plachtu wodsete n a marach lezo widsesche, dopomni so w on na tam ne ranjo w e korczmje a pschecy hörsche poroki czinjesche jom u swedomjo. N a köncu rozta tob, kotryz be joho w utrobu prjedy tak twjcrd^e wobdat, we wernej zelnosc^i wujedna so w on z B o h o m, a ze skowom a skutkom swedczenjo za swoju w eru dawajo bu w on k dobrom u pschiktadcj za cytu wosadu. A le kaz nehdy D a v id, hacz runje be jom u tön Knjez wadac^o hrechow pschez swojoho profetu wudzelik, tola hischcze tez joho khostacu ruku husto zhoni, tak dzesche so tez I.. Wschelake njezboza pschinjescchu joho w e zamozcnjv, tak pilnje hacz w on tez dzetasche. B o z i woher) schczini joho k proscherjej. I. " praschesche joho farar, kiz joho Po B o z im w ohrnju w opyta, zo by joho tröschtowak, schto chcejcze netto zapoczinacz." M ern je w on na to w o tm lo w i: J a chcu pschichodnje khoschcza wjazacz." Z khoschcsom zhreschich ja, zkhoschczom chcu tez pvkutu czinicz." Kaz prajesche, ta t tez czinjesche. I. bu khoschczer a w osta tön, donz zbözna smjercz pokutne ziwjenjo a podwolne czerpjenjo skönczi. NaleZnoscze tow atstw a. Sob u staw y na Iřto 1 8 7 3 : 3 1 1. M a rija W elsowa z Hrubjelczic; 3 1 2. P etr Kurjat z S ch u n o w a ; 3 1 3. Handrij Weclich z R a lb ic; 3 1 4. M ichat Hrehor z R alb ic. Zemrjety sobustaw: P etr Kral, tachanski cehelnik z Hrubjetczic. Dary za cyrkej w C^ornecach abo B acjonjn. K czesczi Bozej a spomozenju duschow su bäte w oprow ali: z Baczonja 2 5 tc l.; Njemjenowana z Panczic 2 toter. H ro m a d ze: 6 5 6 4 toi. i o nst. 6 np. Cjischczal L. A. Donnerhak w Budyschinje. M a rija Rebischowa
m Cyłoletna płaćizna na pńsće a w knihanii I7nsl. Euäowij ofttifopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č islo 14. 19. julija 1873. L ĕtn ik 11. Hischcze juitu wo nowych cyrkwinskich zakonjach w Pruskej. H izo w poslednim czisle be wobschernischo rycz wo nowych cyrkwinskich zakonjach w Pruskej. S ch tö z tarn so w ot jich waznoscze pschepokazat njeje, tom u podam k rozwuczenju sczehowacu rozrhcz mjez dwem aj b u ro m aj, kaz ju hdze w nemskich nowinach czitach. P e tr a J a n beschtaj susodaj a z wjetscha közdy wjeczor na bjesadu hromadu skhadzowaschtaj. Zandzeny tydzcn pschindze J a n k P etrej a praji: P osluch aj, susodo, ja n jew em, czohodla ludzo nowych cyrkwinskich zakonjow bla tajke wono czerja." S c h to, P e tr w o tm o lw i, to ty njewopschimnjesch? Közdy w naschcj wsy to wopschiimnje, a ty njewopschimnjesch?" J a n :,,N e, to ja woprawdze njewopschim nu? H lej wschak, tarn reka, zo közdy, kiz chce na duchownoho wuswjeczeny bycz, prjedy hischcze woscbite pruhowanjo wolpolozicz dyrbi. J e to tak zle? Njechamy dha my wschitcy, zo bychu naschi duchowni z grunta wuczcni ludzo b y li? A bäte tarn reka, zo biskup wyschschomu präsidentej (pschedsydzi) kozdoho duchownoho mjenowacz dyrbi, kotrvmuz chce nekajke zastvjnstwo dacz. N ö, ja m en ju, to m oht biskup whschschomu präsidentej to la k w o li sczinicz, hdyz to B ism arck n a wsche waschnjo mec& chce. A bäte reka, biskup nim a duchownych wjac tak wötrje khostactz, su -li z neczim sebi faln yli. T o so m i wosebje lubi. Naschi duchowni su dze tez lu dzo, a su -li hdy fa ln y li, czomu jich hnydom do klödy tyknych A sköncznje reka, zo krajne knjezerslwo m öc mecz d yrb i, biskupa abo fararja, kotryz jornu so njcspodoba, wotsadzicj. W ezo, w er dyrbi byc^, a hdyz dw aj so znjesc; njem özetaj, potom je lepje, zo jedyn w ot njeju dze. H lej, to su tak moje m ysle wo tychle zakonjach, a tohvdla njewopschimnu hotk, kotryz jich bla zazbehnu."
110 Petr b? kaz na hlowu dyrjeny, hdyz to zaskhscha. Jan be wecznje spodjiwny cztöwjcczk byk a stajnje tez swoje wosebite pucze khodzik. Ale to Petr wot njoho woczakak njebe. Wschitcy we wsy so rudzachu psche tele cyrkwinske zakonje a so zas a zas prascheja, kajke by to bylo, hdy bychu pschichodnje wschech naschich biskopow a duchownhch sadzili, a Jan wem, zo hödno njcje thchle zakonjow dla tajke wono hnacz. To be Petrej czezke hudanczko. Wön tohodla z wopredka mjelczesche a pokhmurjeny na Jana hladasche. Potom pak I njomu praji: Posluchaj, susodze ty sy runje njerozvmu wec zwak, njemej mi za zko, zo trochu krucze na tebje zaryczu na tym mam ja tonte wjeczor doscz. Teje wecy dla nochcu sebi spar skazycj, a jutse, spuschcz so na to, jutse döstanjesch wotmolwjenjo." Hischcje khwilku hromadu wostaschtaj a Potom pschejeschtaj sebi dobru nöc." Nazajtra, hdyz be so zac^milo, a Petr swoje W o dokonjak, dzesche I Janej. Wön joho samoho trjechi a trubku kurjacoho. Wön joho postrowi: Dobry wjeczor susodo!" Jan: Dobry wjeczor; to je peknje, zo pschindesch. Ja sebi hizo mysiach, zo sy wczera na mnje so rozhnewat." Petr: Tak khetse so ja na swojoho susoda njerozhn?wam. Ja pak djensa nie samoho wopytwanja dla njepschindu, ja mam czi neschto wosebite prajicz." Jan: Nö, niczo zko tola njebudze. Sydn so a Potom rycz." PLtr, hdyz bö so sydnyk: 9ie, niczo zlo to njeje, ale neschto jara dobre za tebje. Hlej, möj smöj hizo dawno susodaj, a tu sym ja hizo dolhe czasy pytnyl, zo ty tak dobry susod njejsy, kaz so zdasch. Ja mam so husto na tebje mjerzacj." Jan: Na, to to la spodziwnje klinczi. Sym hacz dotal Pschecy menik, zo smöj dobrej pscheczeloj, a netto z dobom so wukopa, zo tom u tak njeje. Tu sym tola wczipny, schto po praw om na mnje m asch?" Petr: To chcu cji prajicz. Ty wesch, naju pola, luki a lesy wschud^om hromadu mjezuju, a husto je mjeza jara kschiwa. Praj mi, sy tez wecznje ftořru na mjezu kedzbowak? njejsy drje husto dale mjezy worak a syk? to rfito, ty sam trjebaj to czinik njejsy, ale twoji wotroczcy su to czinili." Jan: Susodze! schto ty rhczisch! Ja sym swoje ziwe dnh sprawnh byk a sprawny chcu wostacj hacz do smjercje. Ja zeni njejshm pschez mjezu worak, a tez moji wotroczcy to zeni czinili njejsu. To mi prajics njesmjesch!" Petr: To ja löpje wem. Zo Pak by to zeni wjac so njestalo, dha csi za pschichodnoscs tola wukazam: 1) ty njesmjesch pschichodnje prjedh zanoho wotroczka, zanu dzowku a zanoho dsekacjerja sebi pschistajicz, hacz mje so wopraschak a wo moju dowolnoscz prosyl njejsy; ^ 2) wschitcy wotroczcy a z cyla wschitcy czeladnicy a djekaczerjo, kotrhchz ty sebi wot netto pschistajisch, dyrbja pola mje prjedy pruhowanjo wotpokozicz.
111 A ja budu so jich praschecz z chemie, ze swetnych stawiznow a z twarjenja Puczow.' Kotsiz tele pruhow anjo njewobsteja, njesmjesch do swojeje skuzby wzacz; 3 ) dokelz wem, zo sy kruty a n ah ly czlowjek, dha njesmjesch pschichodnje swoju czeledz hinak khostacz, hacz taz ja tebi dow olu; 4 ) jolizo m i jedyn twojich czeladnikow so n jelu b i, m am p ra w o, jom u kozdh czas now e leto dacz; 5 ) a pschestupisch ty jenu thchle mojich wukaznjow, placzisch na mnje 2 0 0 1 0 0 0 to te n. H lej, ta t chcu ja pschichodnje m e 4 jenoz to t smem wösty byc^, zo ty pschi«chodnje mvje mjezy wjacy n j e - - - - - - - - - - - J a n, wschön zapyrjeny, horje skoczi: M je lc z! S low czk a m i w jac njepikn! T o swe't to la hischcze styschak njeje! Z w vttel masch p ra w o, m i schto tajke w u- tazacz? S y ty m öj tnjez? ja sym na swojim dworje runjez tajti tnjez, tajkiz ty n a swojim. Z eni ja tajtu w utaznju kedzbu njezmeju. T y chcesch mojich wotroczkow a druhich czeladnikow pruhvw acz? S ch to p ru h ow a n jo? S ch to e i wjedzecz a rozem icz dyrbja, to ja runjez ta t derje w em, taz ty. S ch to trjebaju czi chem iu, twarjenjo puczow a toho runja znacz? H d y dha bychu w o- troczcy schto tajke w u k ii? T y chcesch m i w u ta za cj/ tajkich tudzi sebi pschistajecz? T o je sam a m oja wec, tajkich lud^i mecj chcu. A ja njemek swojich tudji khostacj, taz chcu? T a t! ty drje sy sebi w otm yslik, mje ze schpatnymi lenim i czeladnitam i k niczom u sczinicz? A ty chcyk mojich lu d ji ze skuzby puschczecz, hdyz so tebi zechce? P o to m bych drje börzy zanoho czkö» wjeka wjacy njem ek, a m oje p ola bychu börzy mesto pschency jenoz czernje a wüsth njesle. Poskuchaj, susodze, pat sy rozom a wotbyk Pak je zky buch do tebje zajek." P etr (horje stoczo a do rutow tlestajo ): H e, susodo I popadnjeny! " J a n : S c h to, toho sy p o p a d n y l? " P e tr : T eb je sym popadnyk." J a n : M j e? hischcze dokho nie. T y mje czas ziwjenja njepo«padnjesch." P e tr : S u s o d o, dopom n so n a swoje wczerawsche skowa, Potom drje so dohladasch, zo sy popadnjeny." J a n (so ro zm y slo): J a tebi njerozem ju." P e tr : N jep ra ji ty w czera, to njeje tat zle zo m a po now ym zatonju tözdy, chce-li na duchownoho wuswjeczeny bycz, pruhowanjo woipokozic^? K at cziscje hinak netto ryczisch, hdyz pschindu a zadam, zo dyrbja tw oji wotroczcy a djowki p ola m je pruhvw ani byc^ prjedy hacz sebi jich pschistajisch. N jepraji t y, bistop m ohl drje B ism arckej t w o li sczinicj, zo wschech duchownych, totrhchz chce do zanoho zastojnstwa zapokazacz, prjedy wyschschomu präsidentej mjenuje? A netto, hdyz neschto podobne w ot tebje zadam, tat ty ryczisch? M a dha swetne tnjezer-- stwo wjetschu m öc na cyrtej, hacz ja na tebje? J e dha B ö h trajnu wyschnoscj na cyrtej stajik? N jepraji t y, zo so tebi wosebje lu b i, jeli zo trajne knjezerstwo w lacy njeczerpi, zo bychu schpatni duchowni tat krucje thostani b y li?
112 A n etto, hdyz p ra ju, ty m el swojich czeladnikow jenoz z ty m i schtrafami khoftac, kotrez ja czi d ow olu, tu menisch, zo chcu tebje ze schpatnymi czeladnikami hubjenoho sczinicz. N jcm vh l B ism a r k tesam o z cyrkwju chcycz? Njcpraji ty, to je cziscze p raje, zo fm ĕ krajne knjezerstwo tych duchowuych wosadz-cz, kotsiz jom u so n jelu b ja? a n etto, hdyz ja tesam o praw o na twojich czeladnikow mec chcu, netko wokasch, zo chcu twoje pola do lutcje puscziny pschewobroczic^. Njcsmjk dha so prajicz, zo tele zakonje z cyrkwju tez neschto taste w otm ysla? H lej, pscheczelo, njcjshm dha tebje ze sw ojim i zadanjemi popadnyt, a niczo druhe njechach." J a n : H a j, susodo, praje masch, ty sy mje popadnyt. N etto so dohladam, B ism a r k Zanoho praw a n im a, schto tajkc w ot cyrkwje zadac^, ju z tajkimi zakonjemi wupschimac^, tele zakonje m^rja na zahubjenjo cyrkwje." M. R ^iw jenjo a bedzenja prenich kschesczanow nasch pschikkad. Pschez p om vc bozu p o d p je ra n y steju hacz n a dzensnischi b je ń." J a p. statt). 2 6, 22. H iwjenjo Jezusoweje cyrkwje w ostawa na zemi jedne a jenajke, njech so czasy m en jeja, waschnja pschemenjeja, kraje a lu d y zahanjeja. Pschetoz ziwjenjo cyrkwje wobsteji we sczchowanju jeje zalozerja Jezu sa K hrystusa, we postuschnosczi napscheczo B o h u a we pschcnjescnju czerpjenjvw. W naschim czasu so czerpjenja cyrkwje tez we naschich krajach pschihotuja a bliza a snadz p rjed y, hacz sebi to m yslim y, m özem y wosrjcdz pschesczehanjow stacz. S ch tö z je so postuschnosczi napschecjo B o h u pschiwnczit, wobsteji, runje kaz cyrkej, pschez pom vc bozn podpjer a n a, steji hacz na dzensischi dzen a budze stacz hacz do poslednjoho dnja, kiz budze naschej zem i popschaty. P om v c boza je nasch tröscht, dobyczo cyrkwje nascha nadzija, ziwjcnjo a bedzenja prenich kschesczanow nasch pschiktad, weczna zböznoscz w njebjesach nasche m yto. A iw jenjo a bedzenja prenich kschesczanow, tat daloko hacz je nam japoschtotske stawizny w opisuja, njech n a s.zah o rjeja k sczehowanju nadobnvho Pschiklada. 1 ) W o n i wobkhadzowachu z cyle dobrym swedom jom psched B o h o m " (2 3, 1.) M n oh oscz weriwych mejesche jenu w utrobu a jenu duschn" ( 4,3 2.) W schitcy, kotsiz werjachu bechu hrom adze a mejachu wschitto pschez jedne" ( 2, 4 4 ; 4, 3 2.) S w o je wobsedzenstwa a zamozenjo pschedachu a rozdze'lachu je, taz besche tonnt trjeba" (2, 4 5 ; 4, 3 5.) D a w a ch u w jele jalm oznh" ( 1 0, 2 ), zatym hacz schto wobsedzesche (1 1, 2 9.) T o h o d la njebesche mjez n im i nichts potrjebny." (4. 3 4.) Japoschtotjo njepschestawachu, wschcdnje w temptu a Po domach wuczicz a predowacz Jezu sa K hrystusa" ( 5, 4 2.) a cy ta zhromadzizna mjelczesche (1 5, 1 2.) K otsiz bechu rozehnaczi, khodzachu a wozjewjachu stowo boze." ( 8, 4.) W oni czinjachu na rospyty bkudnikow kedzbnych: W em, zo po m ojim wotkhadze tvrhacx ivjelti tnjcj w as pschistdzeja a njebudzcja stadto pschelutowacz. A tez z was
m stanjeja m uzojo, kotsiz budzeja wopaczne rhczecz, zo bychu wuczencow za sobu czahnyli. Tvho dla kedzbujcse a wobkhowajcze w pomjatku." (2 0, 2 9 3 1.) A toont zwostawachu we wuczbje japoschtokow" (2, 4 2.) a wotd^elichu so w ot tych, kotsiz swoje w utroby zatwjerdzachu. (19, 9.) T si hkowne sredki spomozenja buchn rvdnje n alozow a n e: m o dlitw a, zw o stawachu we m vdlitw ach" (2, 4 2.), wopyt domu bozoho a bozich stuzbow, wschednje pschebywachu hromadze we tem plu a lam achu w e domach khleb" (2, 4 6.) a swjate woprajenjo: zwostawachu we zhromadnosczi khlebkamanja" ( 2, 4 2 ). 2 ) W e pschesczehanjach njewotstupichu w ot swojeje swery. Njewobarachu so, hdyz buchu psched wyschnoscz wjcdzcni (5, 2 6.) : Ryczachu böse skowo z dowe'ru (4, 3 1.) o dawachu swedczenjo z wulkej m ocu" (4, 3 3.). Z powokanjom na swoje zakonske p raw a (1 6, 3 7.) a mvzachu na skörzby prajics: N jejsym bjez rozo m a, die ryczu skowa wernoscze a strözwoscze" (2 6, 2 5.) N iczo so njeje w kucze stalo" ( 2 6, 2 6.) N jejsym ant napscheczo zakoncj (A id ow ), am napscheczo tem plej am napscheczo khezorej schto wobeschok" (2 5, 8.). a njejsym A d a m schkodzil, kaz sam derje wesch. (2 5, 1 0.) ; sym -li Pak schkodzik abo schto smjercje hvdne czinil, njewobaram so wum rjecz." ( 2 5, 1 1.) N iczoho toho so njeboju" ( 2 0, 2 4.) S u d zcze sam t, hacz je psched wobliczom bozim sprawnje, w a s böte posluchach dyzli B o h a " (4, 1 9.) B o h a stuscha so böte posluchacz, dyzli czlowjckvw." (5, 2 9.) T a k podachu so B o h u, kiz je möcny (2 0, 3 2.) a prajachu: boza w vla so statt ' ( 2 1, 1 4.) S y m h o to w y, so nie jeno zwjazncz dacs, ale tez wumrjecz" (2 1, 1 3.) Dzechu z wjesolosczu, w oblicza wysokejc rady, dokelz bechu dostojnjeni byli, za Jezusow e mjeno zjawnje hanbu cserpjecz" (5, 4 1.) K n jebju hladajo" (7, 5 5.) khwalachu B o h a z m odlenjom " (1 6, 2 5.), dokelz wjed^achu: Pschez w jele tyschnosczow dyrbim y zastupic^ do kralestwa bozoho" (14, 2 1.) W e czasach pschesczöhanjow wobnowjesche so luboscz: w o t wosady sta so bjez pschestac^a m odlitw a k B o h u " (1 2, 5 ). T a le luboscz wvbroczesche so tez k pschesczeharjam : w em y, zo scze to z njewedomoscze czinili" (3, 1 7.) Knjeze, njepostaj jim to za hrech" (7, 5 9.) 3 ) B ö h pak sam swojich swernhch zbudzowasche, z möcnej ruht zakitasche a njepscheczelow pröcowanja wohanbjesche. Knjez sam zbudzowasche, p rajicy: Budtz w obstajny! (2 3, 1 1.) ; njeboj s o, ale rycz a njemjelcz; pschetoz ja sym z tobn" (1 8, 9. 1 0.) W ulke swetlo z njebjes wobswetlesche " (2 2, 6 ), kaz swetko slönca (2 6, 1 3. ) ; Napschecznikow khvstasche B ö h z woslepjenjom (1 3, 1 1 ). P ö s la swojoho jandzela, kiz jastwo w otew ri a z jastwa wuwjedze ( 5, 1 9.; 1 2, 7 1 0 ), a njepscheczela z nahkej smjerczu khvstasche ( 1 2, 2 3.). Zem jerzenjo w otew ci durje jastwa (1 6, 2 6.). B ö h czinjesche dziwy pschez jich rucy (1 9, 1 1.). Wscho to pak so sta, zo bychu wschitcy, kiz dobreje w ole su, so w obroczili ( 2 6, 2 9.) Njepscheczeljo a pschesczeharjo cyrkwjc su zahinyli a Po sebi jeno hanbu zaw o sta jili: swerni w uznaw arjo Pak so we njebjesach zraduja. Chrkej, P'chez pomoc bozu pvdpjerana, steji hacz na dzensischi dzen. A m y m am y pschileznoscz, sw oju sw er» we czczkich czasach wobswedczicz a sebi krasne m yto zaskuzie^.
114 N owinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h in a. Knjcz kantor C. W o lf je po 4 6 let dokhim swedomitym skutkowanju we schuli a cyrkwi 1. ju n ia do m era stupik. Dokelz be w ön dokhe leta jcniczki S e r b pschi tachanskej schuli, mejesche tak wosobnje we wjcsnjej schuli, kiz je w ot leta 1 8 3 8 z tachanskej zjenoczena, skutkowacz. Z dzakownoscze za to pschcpoda jom u wjesna deputacija, z wjetscha z joho prjedawschich schulerjow wobstcjaca, 6. julija czesny dar k wopom njeczu. K ubler K ra l z Cjemjeric dzakowasche so jomu z jednorym i ale hnujatym i slow am i za nakozenu pröcu a dawane wuczby. Njech kantor W o lf hischcze proje dolho pschi strowosczi zasluzeny w otpocznik wuziwje. 3 drezdzarrskeje diöcesh. Z D r e z d z a n. Nasch lubow any krajny tootc, kiz je w e juniju we kupeli E m s nekotre tydzenje pschebywak, njejo ta m dospolne wustrowjenjo namakak, ale c^erpi hischcze na czezkim dychanju. B ö h wvtwobrocz w ot Joh o wsche strachi, a zdcrz nam Joh o hischcze wjele let. Z D r e z d z a n. Njcproscheny höscz je drezdzansku wokoknoscz wopytak. W e N iedergorbitzu, W ölfnitzu je kholera w u d h rila. Z tych, kiz su na nju zkhorjeli, je n im ale pokojca wum rjeka. W e D rezdzanach samych drje su tez nekotsi na nju zkhorjeli, 3 tez w um rjcli, tola B o h u dzak so tu dale njerozscherja. Z K h em n icy. T u swjcczesche snjez fa ra r J a n Keipert 1 6. ju lia swöj 2 5 letnh meschniski jubilej. 3 tv u k r a j a. P r u s k a. Meschniske sem inary a druhe w u staw y, kiz d otal pod cyrkwinskim dohladom stojachu a wosobnje k wocjehnjcnju a schtudowanju duchownych stuzachu, w opytuja so pilnje w ot knjezerskich zastojnikow, kiz chcejdza jich znutskomne zarjadowaujo a waschnjo wuczenja spöznacz. Tak tez we najuowischim czasu we K ölnjc, to la Präses sem iuara njewozjewi jim niczo, njepschipuschczi jich tez k pschednoschkom. Dokelz biskopja njemöza zeni dohlad swetnoho knjezcrstwa na woczehnjenjo cyrkwinskich stuzownikow pschipuschczicz, zapreje knjezerstwo tak w ustaw am a sem inaram hewak wuczinjenu pjenjeznu podpjeru a wuczerjam jich dokhody. N e m s k n. Leczo a wulka czoptota je hkownych m uzow, kiz najwosobnische naleznoscze nemskoho khezorstwa w jedu, z B a r lin a do wschclakich krajow a krajinow rozehnala. Khezor pschebywa tu khwilu we kupjelach E m s, wjerch B i s - marck na sw ojim kuble we W arzynje, tez druzy wysocy knjeza pschebhwaju abo we kupjelach abo na swojich kubtach, tohodla so niczo nowoho we politicy aby we zrjadowanju znutskomnych naleznosczow njestanje. W e Pruskej m aja zastojnicy mjez tym ze sta r y m doscz dzetacz, wosobnje z wuwjedzenjom cyrkwinskich zakonjow. Czeska. W e P ra zy wobvndze so sobotu a njedzelu, t. j. 1 2. a 1 3. julija jara swjedzency 1 0 0 letny narodny dzen njeboho czeskohy skownikarja Jung-
115 Manna. Ze wschech rözkow kraja, kaz tez z dalm ych stowjanskich krajinow böchu tu deputacije a zastupjerjo. Czcchojo Jungm anna tohodla tak czescza, dokelz be roon jedyn w ot najprenischich, kiz je ze wschemi m ocam i na wudvkonjenju czeskeje rycze a zbudzenju narodnoscze dzelat. Pschez wobscherny czeski stownik, t. j. fnifju, we kotrejz je közde stow o czeskeje rycze nam akanju, je sebi wön najrjenschi wopomnik stajit. Rakuska. Pschi pschileznosczi wobkruczcnja a wozjewjcnja nvwych cyrkwi tak njepscheczelnych zakonjow we Nemskej je tez kardinal-wjcrchbiskop D r. Rauscher z W in a, zjawne pismo arcbiskopej D r. Melchers-ei we Kölnje pschipüstal. S la w n y wjerch katholskeje cyrkwje we Rakuskej rozsudzuje tu spomnjene zakonje, dopokaza, kak su so tesame bjez wscheje w in y bäte, dokelz je powschitkomnje znate, zo su pruscy katholikojo winowatoscze pschecziwo knjczerstwu z wuberncj sweru dopjelnili a zo jim biskopja we tym ze swojim pschiktadom bo prcdka du. K ard in al Rauscher wobkrucza we mjenje druhich biskopow Rakuskeje, nutrne dzclbranjo na wschitkim, schtoz nemskich biskopow potrjechi a wozjcwi swoje wjeseto na jich pscheznjcnym a m uznym zam towjenju cyrkwje a jeje w ustaw ow. Jtalska. W e hornej Jtalskej bechu w e poslenim czasu jara straschne zemjezrjec^a. N a swjcdzcnju swj. japoschtotow P etra a P a w o ta bu we Venedigu a wokotnosc^i wulka schkoda naczinjena. W e V enedigu be rano pjeczich zrjenjo tak sylne, zo wschitke zkönczki pschi khezach klinkachu. W e cyrkwi swj. P etr a, padny kruch wjercha a zbudji tu wutki strach mjez pschitom nym i, nekotsi buch» tez ranjeni. W e S e r o n je styscha jedyn dwoje sylne zatschascnjo, poslcnje trajesche 22 sekundow, tez klinkachu zkönczki pschi khezach, dw aj wulkej wuhenjaj panyschtej, a wjele khezow so pukachu. Lud walesche so wol-'jo n a hasy. N a druhej stronje P ia w y be zrjeczo najsylnische. W e P ietro di Feletro pany na ranschich cyrkej bo hrom ady a pohrjcba 3 8 w osobow. S k o ro we wschitkich mestaczkach a wsach bechu twarjenja spow alane a ludzo wobschkodzeni. Z R o m a. Z e wschelakich krajinow Jtalskejc pisa so tez we wulkich pro«cessionach. P odarm o pröcow aju so njew eriw i a tez italske knjezerstwo wschu weru z wutrobow khatholskoho lud» wukorjenicz. C zim zjawnischo w oni za tym zadaja, czim böle pobozne waschnja pschibjeraja, czim swjatocznischo wobondu so cyrkwinske swjedzenje, tak zo same liberalne now iny so na tym dziwaju. Z R o m a. S w ja ty wötc w obzarow asche, zo njcmözesche te we januaru lonschoho leta we cyrkwi swj. japoschtotow namakane reliqnije swj. japoschtotow Philippa a Jakuba sam czesczicz. 5. junija netto pschinjese farar tamneje cyrkwje swjate zbötki bo V a tik a n a, hdzez buchn na w ottar domjaceje khapale w u- stajene a w ot swj. w ötca P iu sa I X. czesczene. H n uty njemözesche swj. w ötc hinak, a le wötse proschesche wön swjateju japoschtotow we jeju zastupnu pröstwu, polozi na wottar w opor 1 5 0 0 frankow a w upraji zadoscz, zo by sebi reliqnije dlezschi czas zd^erzecz smel, zo by psched nim i wopor Bozcje msche swjeczicz m ohl. Schwajcarska. Njedzelu 2 2. junija bychu na farje we B iet we kantonje B e r n 3 0 katholskich dzeczi k prenjomu swj. w opraw jenju. Knjezerstwo je mjenujcy katholikam cyrkej, kotruz su sebi sam i z naproscheneje jakmozny natw arili a häkle ze starosc^u netsischoho sararja w u tw arili, zanknyli. N a pröstwu drje döstachu
116 n e tto klucz! cyrkw i z a s, to la Pak b u fa ra rjc j krucze zakazane, w e cyrkw i zastvjnske dzcta b o to n je q. T a k be sw jatocznoscz p re n jo h o w o p raw jen ja n a fa rje. N a B o z e cjeto njem ozachu so tez processiony w e katholskim dzelu kantona B e r n dzerzecj. S c h w a j c a r s k a. Z Z ü ric h a so p isa ^ 9. ju n ija : D z e n sa dopokdnja sm y in y w e naschej farskej cyrkw i poslenje katholske B o z e skuzby sw jeczili, dokelz 1 0. h o d jin je bechu protestkatholscy japoschtolow je, m jez n im i w osobnje z n a ty M i c h e l i s dow olnoscz d ö sta li, w e n je j B o z u m sc h u " dzerzccz a predow acz. O kak zru d n je je jo, pvsleni kröc^ n a tak lu b o w a n y m sw ja ty m mescze k B o h u so m ü d lic j smecz, a t u ta boloscz pokaza so n a wschitkich wobliczach pschepjelnjeneje cyrkw je. A hdyz n a to n n t f a r a r z ta b c rn a k la najswjeczischi sa k ra m e n t w o k tarja w za, w ecznu la m p u h a sn y, plakasche so w otse. K atholske B o z e sluzby d y rb ja so hacz n a dalsche w e jenym wschednym dom je dzerzccz. A m e r i k a. N e w - I o r k. M je z ty m hacz so d ru h d ze schulske so try z k ra ja h o n ja a za lu d straschne w u d a w a ju, k h w ala so w o n e w e sw obodnej A m ericy hako najkhm ansche w e lu d a w ötczinu zasluzbne w ucjerki. N e w -A o rk e r-h e ra ld " ja r a rozsche'rjcna njekatholska n o w in a w u p r a ji so w e n im i ta k le : J e n a wec njehodzi so w o t zancje stro n y precz, m jen u jcy to, schtoz so w o t w jele tysac sw öjbow to o b fru c ji, zo su ta m n e pobozne zonske, klöschterske so try katholskeje cyrkwje n a j- lipsche w uczerki za holczata, najsw ernische w oczehnjerki m todoscze naschoho czasa, w e kotry m z wschednje strasch n a lohkom yslnoscj pschibjera. P o d jich ru k a m i budza h o lc z a ta, kiz so jim d v w e rja, k ta m n y m w aschnjam a zak o n jam pschiwuczene, pschez kotrez m a ja so nasche m aczerje w u zn am jen jecj. Jic h w o p o rn iw o sc z, poboznoscz, scjerp n o scj, jich k ru ta d o w era n a B o h a, jich w e r n a poniznoscz n je n a m a k a ju sw o- jo h o ru n jccza. N jech w one khude dzcczi ro z w u c z e ja, abo z an jero d jen u w u tro b u jenoho dzijoho k lepschom u nakozcja abo m lo d o scj n a p u c j dobrych poczinkow w jedu, sta jn je dokonjeja jcdyn spom ozny skutk." ( W e A m e ric y su ludzo to la m udrisch i hacz we N Sm skcj.) _ Naleznoscze tow arftwa. S o b u sta w h n a leto 1 8 7 3 : 2 1 5. M ich. R y n c z z C zasec; 3 1 6. Ja k u b Kokla z K hrösczic; 317. M a d le n a P jechow a z K hrösczic; 3 1 8. M a r ija W a w rik o w a z Khrösczic. D o b ro w ö ln y d a ry za to w a rstw o : I. K. z K h. 5 nsl. Dary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czesczi Bozej a spem ozenju duschow su dale w o p ro w ali: P. P. z Cz. 1 tot. H r o m a d z e : 6 5 6 5 tcl. 10 nsl. 6 np. S Lubym serbskim wosadnym, mojim prjedawšim wučomcam, praju z tutym L 3 najwutrobuiši dźak za rjany wopomnjrński dar, z kotrymž su mje ujenadźicy tak C zwjeselili. Njech Bob, kiž wšu lubosć a přećelnosć płaći, Wam najwjetšu wjeso- I» % łosć na Wašich dźĕćoch dočakać da. We dalše přećelne wopomnjećo prosy E W Budyšinje, 7. julija 1873. C. W olf, H do mĕra stajeny wučeř. ^egs8$s5swä3 W W 9 W 5^ ^ ^ W ^!W iw W ;W 5$äW :W 5SsW v 5s S W W :W 5SsC Czischczal L. A. X cnnerbaf ro Budyschinje.
ccmlonnj c^afopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jury Łusćanski. Č islo 15. 2. augusta 1873. L ĕ tn ik 11. Srjedu wjeczor rozschiri so Po cylym kraju pöwjescz, kotraz wschudzom wulki njemer a toĕrtut sobuzelnoscz zbudzi, zo mjenujcy khorwatosez a staboscz J o h o m ajestoscze naschoho lubow anoho Krala Jana straschne znamjenja pokazuje; tola Bohu dzak, najnotvische pöwjescze wubudzeja zas wjeselschu nadziju, khoroscz dale njepschiojera, namakanjo je spokojace, nöc be dobra. Schto röka, smctna wyschuoscz ma chrkej zakitacz? Pschi w uradzow anju nowych zakonjow we Pruskej, kiz m aja chrkej k skuzownicy swetnoho knjezerftwa abo kaz so praji, ftata, schczinicz, mözesche jedyn husto slyschecz, zo su now e zakonje k lepschomu cyrkwje, zo chce sta t z nimi je tto cyrkej zakitacs, haj w ön w udaw je a dzerzi so za zakitarja cyrkwje a toh o- d la mescha so w ön do jeje znutskomnych naleznosczow. T o je cziscse neschto n ow e; dokelz je Weste, zo je chrkej bjez tajkoho zakita nastala a pschibjerala a zo je Jezus Khrhstus pom öc ducha swjatoho a nie zakit ftata swojej cyrkwi stabil, wone je Weste, zo je ja w ön 1 maczeri a k wuczerch tez wjerchow a khezorow postajik, a tuczi, kaz wschitcy druzy maja hako posluschne dzeczi na jeje hkös kedsbowacz. Pschez zakit ducha swjatoho je w ona dobyka nad surowosczi pohanskich khözorow, je tez pschewinhka khrobka namöc wschech druhich wjerchow, behu czasa zwazichu, do jeje znutskomnych naleznosczow so meschecz. kiz so we
118 M ö ze jedyn tak pschidacz, zo m a ftat pratoo, cyrkej zakitacz? Jen o we w e- stym nastnpanjn. H dyz buchn khözorojo a wjerchojo je sw ojim i ludam i z jeje njepscheczelow k jeje dzĕczom a pschez swj. kschczenezu k jeje sobustaw am schczinjeni, dow oli jim cyrkej, nie hako by jich k tom u p otrjeb ala, ale zo by jich pschez to cjcfcjifa, we wcstych zwonkownych wecach swoje kaznje z jich mocu a nahladnose^u podpjeracz. W on a je swetnu wyschnoscz druhdy prosyka, z jeje m ocu wschelake njcpscheczelske napady a pschesezĕhanja wotwobroczicz. W e tutym nastupanju bofta [tat we'ste p raw o, eyrkej zakitacz, tola jeno po spodobanju cyrkwje a k powyschenjn samotneje m ocy a nahladnoscze. A eyrkej w ndzeli wjercham za wopokazane slnzby wosebite praw a abo p rivilegie. Z toho Pak sczehnje, zo [tue ftat eyrkej jeno tak daloko a tarn zakitacz, hdzez sebi w ona to zada, zo m a joho zakit pschestacz, hdzez sebi jön eyrkej njezada. T o wscho nnznje z toho sezehnje, dokelz zakitar njesme so bäte do naleznosczow toho möschecz, kotrohoz chee zakitacz, hacz jemu tn tön to d ow o li. Dokelz to by rjany zakitar byk, kiz by do tw ojoho dornn pschischok, pschecziwo twojej w o li, tebi mjelezecz pschikazak, a sam wokat a h arw ak, dokelz sebi to twöj wnzitk zada, za kotrysch chce so w ön staraez tez tebi klubn. P o - dobny zakit njcjo eyrkej zeni swetnej wyschnosczi dowolika, a tak w on a nim a praw o, swöj zakit we znntskomnych naleznosczach cyrkwje nakozecz, n im a tak prawo biskopskej m ocy mjezy postajecz, jich rozwnczenja a kaznje prnhowacz a pschehladowacz; Postajecz, na kajke waschnjo m aja so dnchowni woczahnycz a k wosadam skacz, a na kajke waschnjo zanjerodzenjo jich dnchownych w inow atosezow khostaez; nim a p ra w o, postajicz, schto maja w eriw i we'ricz a czinicz, zo bychn swojn wecznn zböznoscz weseze dosahnyli. D o swojich znntskomnych naleznosczow njejo eyrkej zeni swetnej wyschnosczi sobnryczecz d a la, a hdyz je so to z nam ocu stako, je w ona kozdy czaö pschecziwo tom u protestirow ala. Z o pak so to we naschim czasn böse hako hdy prjedy staw a, jedyn möze prajicz powschitkomnje staw a, pschindze z toho, zo jedyn wernoscze kschesczanstwa prcje. Kschesczanstwo a eyrkej stej za wschitke lu d y; kschesczanstwo m a wschitke splahi, cyle czkowjestwo we klinje cyrkwje zjednoczicz, zjednoczic^ pod jenym w idzow nym wjerchom. T o chcyschekhrystns pschez swojn eyrkej wnwjesc^ dacz. K tom u napscheczo pak dzelaju swetne whschnoscze, kiz chcedza narodnn eyrkej mĕcz, a pschez narobnu eyrkej swöj lud kruczischo zjenoczicz. T oh od la njechadza czerpjec^, zo by wukrajny wjerch w e naboznych wecach jich poddanow w o d zil, njechadza biskopow a meschnikow w e zastojnstwach ant we kraju czerpjecz, kiz we cyrkwinskich naleznosczach bamzej posknchaja, tohodla so wuczi, zo m a [tat w sc h u polnomöc, tez polnom öc w e cyrkwinskich naleznosczach, toh o dla rjadnje w on tesame po swojim spodobanju, a chce wschitkich k werje pschinjesch zo m a pschi tym jeno lepsche swojich poddanow a wnzitk cyrkwje we w oczom aj. M ö ze bycz; ale po kschesczanskich wörnosczach, pschez kotrez möze jedyn jeniczcy k czasnomu a wccznomu zbozn pschincz, to njejo d ow olen e, dokelz kschesczanstwo w u czi, zo je cyrkej jene czeko, kotrez cyle pod swojej hkowu stoji, w ot kotrejesch m a so wone wodzicz dacz, zo je wona wowczernja, kiz dospolnje w ot swojoho pastra wotwisuje, kiz m a sam praw o swojim w ow cam pastwu pschipokazowacz. W on e w u czi, zo je cyrkej K hrystnsow a jeniczka, zalozena na krntu skaku, kotraz je P ĕ tr, zo je buch
119 swjaty k wjcdzenju swojcje cyrkwje biskopow postajik a nie m inistrow a oberprcisidentow, zo m aja cyrlw i posluchacz wschitcy, kiz njechadza za pohanow a zjawnych hreschnikow dzcrzcni bycz. Tak je njekschesczanske tam ne pröcow anjo sta ta, so do wschitkich nalcznosczow cyrkwje meschecz chcycz; hako zakitar cyrkwje njesmje w ön swoje mjezy pschekroczicz a sebi praw o pschipisowacz we w ecach, hdzez zanoho n im a. T o njereka cyrkej zakitacz, to reka n a njej Po swojim spodobanju lnjezicz. Katholske mijstrmstwo we zmttskomnej A fricy. Znutskom na Afrika je we poslenim czasu powschitkoma kedzbnoscz na so sczahnyla. Jcje lu d y a krajiny bechu hacz d atal jara njcdospoknje pschcpytane, njeznajachu dzen so hischcze kuzvky skawnoho N ila. W e najnowischim czasu h alle zwazichu so wutrobiczi m uzojv, pod stajnym i strachami za swoje ziwjenjo, tam ne w ot Ewropskich dotal njedosahnjene krajiny zeznacz. Kaz za wedomoscz, tak be znutskomna Afrika hacz do naschich czasow tez za rozscherjenjo kschesczan- stwa zanknjena. Z adyn d^iw tak, zo je lud we najzrudnischich wobstejenjach, dokelz hdzez kschesczanska wedomoscz lud k zdzekawosczi njewoczehnje, tarn zakvsczi najwjetschi dzel ludu we czezkim hubjenstwje. T am n e krajiny su w ot ncgrow w o- bydlene, kiz su hischcze wschitkim zadwakosczam pohanstw a poczisnjcni. Jich najwjetschi dzel je njewolnistwje wotsudzeny, a pschedawa so tohodla do druhich krajinow. S v k r o közda swöjba we Egiptowskej, kiz cziscze khuda njejo, m a jenvho abo najböle wjac czornych njewölnikow (sklavow ). Jich wotsud je zrudny. Z an e luboznc skowo njeslyscha, kozde m ale zawinjcnjo so czezcy khosta, jich dnchowne kublanjo so zanjerodzi. T o la chccmy so nadzecz, zo tez za nich pschez kschcsczansku woporniwoscz czas wum ozenja pschindze. P olski jesuita, M a x R y llo, be preni, kiz swjaty ale czezki skutk zapoczina. W ö n be M issionar we S y r is le j a pschez jenoho pschckupca bu kcdzbny na w obzarowanja hödnc wobstejcnja afrikanskich n egrow. Pozdzischo do R o m a pow olany wjedzeschc w ön bam za Hrjcchorja X Y I. za swoje wotpohladanja dobycz, kiz 3. hapryla 1 8 4 6 japoschtokski vikariat za znutskomnu Afrika zokozi. W e lecze 1 8 4 7 poda so P. M a x R y llo z 4 meschnikami do Egiptowskeje, zo bychu po N ilu do njeznatych krajinow znutskomncje Afriki pschischli. W e lecze 1 8 4 8, 1 1. febrnara, dosahnychu mesto Khartum, a tesame dyrbjcsche srjedzizna za dalsche m issionftwo bycz. T o la we tym sam ym lecze hischcze wum rje M a x R y llo. J o h o n a - stupnik, D r. Knoblecher, wjedzesche we Ewropje a wosobnjc w Rakuskcj nowe sredki sebi dobycz, zo by so zapoczath skutk dale wjescz mohk. Tak zalozi w ön hlubscho we znutskomnym now e missionske m esto, Hciligenkreuz mjenowane, now i m issionarojo pschindzechu z E w ropy, ale smjcrcz zadaschc sebi mjez n im i wjele w oporvw. D r. Knoblecher sam wum rje w e lecze 1 8 5 8 we R eap lu, hdzez be so khorwaty podak, zo by so za s w u strv w il; 2 0 m issionarojo bechu pschcd nim hizo stracham tamnych za Ewropskich tak njestrowych krajinow k w oporu p a n y li, wschitcy we najlcpschich letach ziwjenja. Straschne dzelo, we tamnych krajinach kschesczanstwa rozscherjecz, bu netto klosch-
120 terskomu rjadej Franciskanow pschepodate a hizo we l. 1 8 6 0 poda so P. R ein - thaler z 3 4 staw am i swojoho rjadu z T riesta do Afriki, zo bychu swj. skutk dale w jedli, tola tez jim njewopokaza so klima pscheczelnische. P. R ein th aler sam w u- mrje we l. 1 8 6 2, najw jacy z joho bratrow be jom u hizo we smjerczi do predka schko. Nad^ija, zo m ohle symjo kschesczankeje wuczby so we tamnych krajinach dale rozsche'rjc^ a so zakorjenicz, dyrbjesche so tak puschchcz. J en o w e K hartuw je wostaschtej dwaj duchownej z rjadu F rancisk an ow, kiz so tarn za m atu katholsku w osadu staraschtej, wsche druhe stacije dyrbjachu so njestrowoscze d la wopuschczicz. P lo d y, kiz je kschesczanstwo ze skutkowanja m issionarow m eko, njehodza so z pschinjesenhmi w oporam i pschirunacz, tola wedomoscz m a so jim wjele dzakowacz, dokelz buchu tam ne njeznatc krajiny we wschelakorym nastupanju swernje pschephtane. Kschesczans'a lubosh Pak tez nowych japoschtolow a nowe pucze k rozscherjenju swojeje wuczby nam aka. H dyz Ewropscy pow etr a z cyta wobstejeuja krajinow znjescz njemözachu, dyrbjachu so khmani negrojo samt k japoschtokam za swöj lud wocjahnycz. K tom u buschtej hizo we lec^e 1 8 5 4 we N eap elu dw aj wustawaj zatozenej, we kotrymaisch maja so dzeczi negrow woczahnycz a rozwuczicz, zo bychu Potom mjez sw ojim i krajanam i hako kschesczanscy wuczerjo a wuczerki skutkowali. W e lec^e 1 8 6 5 mejesche wustaw za hölczata 6 0 a tön za holczata 1 2 0 negerskich d^ech k woczehnjenju. W ulke zasluzby za rozscherjenjo kschesczanstwa mjez n egram i we A fricy hromad^i sebi wosobnje meschnik Comboni, kiz be tez hizo we lecze 1 8 5 7 w ek h artum je hako M issionar, khorwatosc^e d la Pak be nuzow any, so do E w ropy wröczicz. P o joho radze bu we V eronje wustaw zakozeny, tak m jenow any missionski born. T u m aja so wuczerjo pschihotowacz k woczehnjenju m issionarow za negrow. W ysche tutoho missionskoho domy zalozi w on dwaj nvwej wustawej we czoplischej krajinje, mjenujcy we blizkosc^i mesta K airo. W e nim aj m aja so negrojo I m issionaram woczahnycz pschez tamnych we B eron je I tom u pschihotowanych w u- czerjow. N a tute waschnjo zda so skerscho nadzija dopjelnicz, zo kschesczanstwo za wbohich potköczenych negrow we znutskomncj A fricy lepsche czasy pschihotuje. Nötko hizo skutkuja pod nawjedzenjom meschnika C om boni negrojo hako missionarojo a negerki hako mikoscziwe sotry za werne zbozo swojich krajanow. f Jakub F ilip p M röz. Z G r u n a w h pschi W ostrow cu pschindze njenadzicy zrudna pöw jescz, zo je do m era stajeny farar Jakub F ilip p M r ö z 2 1. ju lia wumrjek. W o n narodzi so 3 1. meje 1 8 0 7 we Lutowczu w ot bohabojaznych starschich. W uberne w ot B o h a jom u sposchczene dary nalozesche won z wulkej pilnosczu, a tak dokonja khwalomnje swoje stu dije, nizsche na gym nasiu we B u dysch in je, wyschsche n a universicze we P ra zy. 1 5. decembra 1 8 3 0 bu k meschnikej swjeczeny, a w e sczehowacym löcze be w ot 1 5. januara kooperator pola khorwatoho fararja knj. J a n a Josefa B u lanka we G ru n a w je; Po tutoho smjerczi pak hischcze w e tym sam ym lecze k kapkanej we W ostrow cu postajeny. Pschez swoje nim ale 4 letne skutkowanja za-
121 skuzi sebi luboscz swojeje w osadh a dow eru swojich pschedstajenych. W e lecze 1 8 3 5 4. junia bu farar we G ru n a w je, hdzez je tez hacz do leta 1 8 6 8 wazne zastojnstwo zastak. W e sw ojim farskim skutkowanju wjedzesche w on runje tak krucze swoje prawa zam low jecj, kaz swedomicze wsche swoje w inow atoscze dopjelnjecz. Jom u dowerjene stadlo wodzesche hako swerny pastyr na dobru pastwu. W e poslenich letach swojoho farskoho zastojnstwa mejesche wjele z khorwatosczu w vjowacz, czerpjesche wosobnje na w o czi, tak zo n im ale cziscze w oslepi. Tak bu we licze 1 8 6 8 do m era stajeny. Pschi wschitkej khorwatosczi a druhim hubjenstwje wopokaza so sczerpny a spokojny, pschecziwo khudym a potrebnym darniw y a dobrocziwy, pschecziwo sam om u sebi Pak kruty a zlu tn iw y. J oh o pohrjeb, schtwörtk 2 3. ju lia, wjedzesche knjez fa ra r kanonikus J u n g e z S eiten d o rfa, dwanac^o druzh duchowni z wokotnoscze a (2) z B udyschina wopokazachu jom u poslenju czescz a luboscz. Knjez fa ra r Heidrich, njeboho nastupnik we farskim zastojnstwjc czitasche pschi rowje krötke wopisanjo joho ziwjenja. R i. p. N owinki a powjescze. 3 drezdzanskeje diöcesh. 3 D r e z d z a n. M in isterstw o znutskomnych naleznoscjow je pschikazalo, zo m a so mjeno hornoluziskoho mesta Kamjenca stajnje z K " a nie z C " Pisacj; Po tajkim Kamenz a nie Cam enz. W e c h s e l b u r g, 2 7. ju lija. W czora w um rje tudy we njedzelach hrabinka Adelheid ze Schönburg-Borderglauchau, rodzena hrabinka Nechteren-Lim purg. Njedzelu prjedy be w ot jenoho syuka w otwjazana a kaz so p r a ji, je so pschi pschileznosczi swj. kj'chczency zazym nila. B e häkle 2 6 let stara. Jeje mandzelski, hrabja Sch önb u rg je so, kaz je znate, psched tsjom i leta m i do klina katholskeje cyrkwje w röczit. 3 tvukraja. P ru sk a. Tez pschichodnh pruski sejm zmeje z cyrkwinskimi naleznosczemi czinicz, M inisterium dzela na zakonju, pschez kotryz m aja so wschitke cyrkwinske processiony zakazacz. P o cykej Pruskej da knjezerstwo tajke p odaw li hromadzicz, z kotrychz by so na pschez processiony nastaty njeporjad sudzicz dato. H dyz so za tajkim podawkam i z dobrej w olu sledzi, budze drje je jedyn tez namakacz. Z jaw n e znamjenja naboznoho ziwjenja jedyn njecha czerpjecz. Kak wjele wjac w iny bu hewak knjezerstwo m elo, druhe swetne swjatocznoscze, kaz wojerske rcvüe wschelake spewarske swjeczenje a. t. d. a. t. d. zakazacz, dokelz pschi tajkich so wesczi wjac njeporjada stanje. P ru sk a. Erm landskom u biskopej D r. Krementzej, je so w ot nekotroho czasa joho zda, kotruz z kralowskeje kassy döstaw a, po wukazu kultusm inistra za- pöwjeta, dokelz biskop pschecziwo swojonu swedomju so knjezerstwu podw olny w o- pokazacz njemözesche. W ö n je tohodla kralowsku kassu wobzkorzit, ale kaz prjedy nizschi, tak je netto tez wyschschi sud joho zkörzbu wotpokazal.
122 Nömska. W e nemskim khezorstwje njeftanje so runje niczo n o r o e, dokelz hdyz jedyn skoro wschednje we zbehnjenju toho abo druhoho klöschtra, we wupokazanju duchownych rjadow, we pschepytowanju cyrkwinskich w ustaw ow slyschi, njejo to niczo nowe wjac. Z d a so tola ze wschoho, schtoz knjezerstwo pschecziwo cyrkwi a jcje w ustaw am nakozuje, hako bychu to najstraschnische a najschküdnische mesta b y li. Cyrkwinske zakonje naloznja so bjez wscheje smelnoscze; biskopja a duchowni zmeja hischcze wjele pschileznoscze, swoju wobstajnoscz a sweru we dokonjenju swojich winowatosczow we zamkojenju cyrkwje dopokazacz. t a t, kiz sebi m oc do wschitkoho so meschecz, nab wschitkim knjezicz pschipisuje, je sebi toötre brönje pschecziwo cyrkwi pschihotowal, to la w ona budze so mjez bojoscze zamkowjccz wjedzecz po slowach swojoho bvjskoho zakozerja; Njebojcze so psched tam nym i, kiz drje möza czeko moricz, dnschi Pak schkodsecz njcm öza, ale bbjcze so psched tam nym i, kiz moza czeko a duschn do hele zastorczicz". Kas so zda, chce knjezerstwo wschitke, tez najsurowische sredki n alozecz, zo by sebi tez we cyrkwinskich wecach poskuschnoscz dobyko. Najprjedy zapöje wschitkim biskopam a meschnikam, kiz so jeje zakonjam njepoczisnn dokhody, tarn hdzez m aja duchowni zastojnicy hischcze kubka a lezomnoscze, budze knjezerstwo tez wjedzecz, schto m a zapoczinacz. Z wodom budze tak najprjedy sebi njeposluschnych khostacz. N jepom ha to doscz, wschak ma tez nab kkodami a jastw am i m o c, a hdyz budza tesame tak pokne, wvpokaza druhich z kraja. T o la z tutym i sredkami njeradzi so nikomu. naboznistwo wukorjenicz a cyrkej spowalicz. S ta w iz n y sweta wucza we wschech krajach, hdzes so cyrkej z nam ocn pschesczehasche, je w ona na znutskomnej mocy pschibjeraka. J e tez zwvnkownje jich wjele wotpanyko, kiz m oc we sebi njemejachu, pschesczehanja znjcscz, su to la wschitcy swerni czim kruczischo a njebojaznischo za wcrnoscz a sprawnoscz, tat swjate kubka, w ojow ali. 3 Czeska. W e P ra zy pschihotujc so rjany cyrkwinski swjedzen, w opom - njeczo 9 0 0 letnoho zakvzcnja Prazskoho biskopstwa. Hkowna cyrkej swj. V ita, na kotrejesch znutskomnym ponow jenju a wudebjenju a zwonkownym porjedzenju a dotw arjcnju so hizo leta dolho ja ra pilnje dzeka, je k najmjenschom znutska tak daloko dohotvw jena, zo möze k srjedziznje zadnych swjatocznosczow slu zicz, kotrez so hizo we auguscze zapoczinaju, h low ny swjedzen Pak budze na dnju swj. W jacskawa 2 8. scptembra, hlownoho patrona Czeskeje. N a tu tym dnju powjedze so wulki procession z Karlinskeje cyrkwje na H radczin do cyrkwje swj. V ita, hdzez zmeje arcbiskop, kardinal Schw arcenberg wulke kemsche, arcbiskop z O lm ü ca budze nemski, biskop B r ü n a czeski predow acz. T ez druzy czescy, rakuscy a tez nekotsi nemscy biskopja su na njedzelach a swjcczenjach septembra swjedzenskim predvw a- njam pschcproschcni. Hako rjane wopomnjeczo dösta hkowna cyrkej swj. V ita wot jcnoho dobroczerja krasny gothiski w oltar z m a r m o r a, na kotrymsch je znath wumjekc Achtermaun w e R om je dolhe leta dzekal, kiz bu w e czasu powschitkomnoho koncila w ot cyrkwinskich wjerchow powschitkomnje w obdziw any. T u khwilu so w ön hizo staja. 3 R o m a. Njckhmanicy dow ola sebi we cyrkwjach a druhich mestach wschclake njehanbitvscze, bjcz toho zo by liberalne italske knjezerstwo ncschto psche-
128 eziwo tom u eziniko. W e basiliey swj. P K r a buchu statüe z m arm orn wobschkobzeue, we cyrkwi swj. P a w o ta B o z e rnatry z spöwjcdnych stokow bete zinjctane a to wysche toho w ot wojakow, sobustawy poboznych a dobrocziwych brastwow, kschesczanske pohrjeby buchu hanjene a wjele druhich roznosczow buchu we najposlenischim ezasu wobondzene. Tajke pobawki, kiz kozdy zbzelany narod wonjeezeseza, njewe knjezerstwo wotwobroeziez, to la proeessiony do Assissi a Loretto zakazuje. Z R o m a. N a dnju swj. Jakuba 2 5. ju lia, rnejesche swj. tootc z w Rornje so narnakaeymi farbinalam t fon feren cu, 2 2 noroi biskopja buchu pornjenowani. W e rhezi, kiz rnejesche swj. todte n a to, rozestaja toon, faf je zakon italskoho knjezerstwa, pschez kotryz so tez we Rornje wschitke kldschtry zbdhnu, pscheeziwo wschornu prawej a dopornni na eyrkwinske khostanja, kiz tych potrjechja, kiz so z eyrkwinskirn kublom wobohaeza. Skdneznje naporninasche k paezerjarn, z bychu dornapytanja cyrkwje skerje pschestali, a dow oli wschem weriwyrn, kiz na w ot biskopa postajenym dnju swojich hrechow zelnoseziwje so w uspow jedaju, swjate woprawjenjo pobozuje bdftanu, o we pschestaezo eze'snosezow swj. eyrkwje so rnodla, bospoluy wotpusk. S c h p a n is k a. W eey we Schpauiskej su z közbym bnjorn hörsche a zrubnische. Knjezerstwo je tak skabe, zo nichtd na nje njekebzbuje, wdjstwo z w u l- koho bzela njeswerne, n a zastojuikow njemdze so nichtd spuschezeez, zabyu bziw, zo tat wschubzom najstraschnischi njeporjab knjezi. W e k pokbnju lezaeyrn bzelu, wosobuje we rnestach Cadix, S e v illa, C arthagena wospetuja so tesarne zadlawose^e, kaz we P a r iz u we ezasu knjejstwa kornuuy, eyrkwje a zjawne tw arjeuja so zapusezeja, weschniey a nahladni rneschezenjo so bo jastwow tykaju, haj wjaekröez su so tez zatseleli a knjezerstwo nim a zaueje rnoey, psched tajkirni surowosezerni pobbanoto zakitaez. Zbozornnische su k najmjenschorn poknoene krajiuy, tu je k najmjeüschom lepschi rjab, haez ruuje tez lu ty njemer, dokelz jow su bitwischeza mjez wojakami knjezerstwa a wöjstwom K a rla V I I., kiz je tez netto pschi swojim wdjstwu. T e- same pokroezuje stajnje bäte. Wschitke telegrarnrny, kiz so w ot kujezerstwa rozscherjeja, a bobye^a joho wdjstwa pschipowjebaja, su kze. D r je we'eznje tojac traez njebubze, a D o n K arlos bubze pscheb hkowuyrn m eftom Schpauiskeje M abriborn staez. T o la hobrske bze'ko bubze k tom u skuscheez, bo tak roztohranych wobstejenjow zas nekajki rjab zawjesez. F r a n c o z s k a. Knjezerstwo wotpoezuje tu netto w e krutych rukach, kiz wschdbnje bopokaza, zo so ezerwjenych njeboji. Czerwjeui rnjenuja to tam ni rnuzo jo, stiz cheejbza najswobobnischu republiku, kiz cheejbza wscho schtoz wobsteji, zwrdeziez a now y rjab bjez B o h a a nabozm stw a zawjesez. N ajbdle rozschdrjeni su we rneseze Lyon. Pschi wschelakich pschileznosezach, wosobuje Pak pschi pohrjebach bechu zw u ezen i, swoje wuezby a nah lab y rozscherjeez. N etto Pak je präfekt D u e r o s pohrjeby bjez buchowuych, pschi kotrychz so tajke rheze bzerzachu, jeno bvwolik haez bo sybornich ra n o ; zo by tat pschileznoscz k tajkornu woujeezesczenju pohrjebnischezowwzal. T o je netto mjez ezerwjeuymi eyloho kraja wulku njespokojnosez zbubzike a w ot nich so zab a, zo knjezerstwo präfekta D u eros w otsabzi. T o la to so ujestauje, bokelz je knjezerstwo z joho wukazom eziseze spokojom. F ra n c o zsk a. P a r is bdstanje we frdttim ezasu tez krasuu eyrkej k naj-
124 swjeczischej wutrobje Jezusowej a to w dzelu m esta, kiz so M o n tm a rtre mjenuje. Pschez 6 0 0,0 0 0 frankow su k jeje twarjenju we najkrötschim czasu nahrom adzili. T u ta cyrkej budze, nie kaz to ta l cyrkwje we Francozskej krajej pschisluschecs, ale arcbiskopej we P a rizu a na weczne je za katholske B o z e sluzby postajena. W e komorje krajnych zapöskancow, hdzez bu to wuczinjene, nasta pschi tutej pschileznosch jara ziwa debatta, dokelz njew eriw i zaposkancy w e tym niczo wjedzecs njechachu. T o la dobra strona tcz tu doby. Afrika. W e poknöcnej A fricy zapocza so 4. junija, na swjedzenju swj. M vniki we A lgieru provincial-koncil, kiz je za cyrkwinske ziwjenjo tamnych krajinow jara w azny. J e to Po dolhich letstotetkach za s prenje zhromadzenjo biskopow we tutych nehdy tat derje katholskich netto pak z wjetscha njeweriwych krajinach. J ed y n arcbiskop, 4 biskopja, 2 abtaj, 7 wotpöskani tachanstw ow, 8 pschedstajeni duchownych rjadow, 1 2 theologojo wuczinja zhrom adziznu. C yle duchownstwo diöccsy A lgier, congrcgacije a brastwa a wjac hacz 6 0 0 0 druhich w osobow, w obd^elichu so na swjatocznosczach, z kotrymiz so koncil we cyrkwi nascheje lubeje Knjcnje w otew ri. Wschitke sobustawy koncila döstachu z ruki swojoho arcbiskopa swj. w op rajm jo. (22. junija je koncil na biskopow Pruskeje adressu wotpöskak, we kotrejz mjez druhim reka: Biskopja a meschnicy francozskoho dzela Asriki, kiz su w e A lgieru zh rom ad zen i, njechaja so d^elicz, bjez toho zo bychu, W a m, najwyschkodostojnischi knjeza, w u p r a jili, tat jara w on i dzel bjeru na pruhowanjach, kotrez m a katholska cyrkej w e Pruskej wobstacz. M y sm y tez najnutrnischo na tym wobd^eleni bratrowskoho zjcdnoczenja a duchownoho zwjazka d la, w e kotrhmz swj. japoschtok ry czi, hdyz won p ra ji: H dyz jedyn staw czerpi, czerpja z nim wschitke staw y." N a to wozjcwja w oni swoje bratrowske pschipöznaczo a swoje pschihlosowanjo k wschomu, schtoz su pruscy biskopja w e wopomnjenskim pismje a zhrom adnym pismje na pruste knjezerstwo w u prajili a sköncza ze slow a n i: T u te W asche werne a krasne skowa namakaju m öcny w o th lö s we naschich duschach a z cylej wutrobu pschizanknjemy so m y k n im." ) Nale^noscze tow atstw a. S o b u sta w y n a Iřto 1 8 7 3 : 3 1 9. M ie th z K u k o w a ; 3 2 0. Kuczank z S m je rd z a - teje; 3 2 1. M a r i j a M iczkec z C z o rn o h o H o d le rja ; 3 2 2. J a k u b C zorlich z Z dzerje. Dary za cyrkej tu Czornecach avo Baczonju. K clescri Bezej a spomozenju duschow su dale woprowali: I. L. 1 0 nsl. Hromadze: 6 5 6 5 tot. 2 0 nsl. 6 np. N a dnju 9. augnsta we 2 hodz. je h low n a zhrom adzizna naschoho stwa we tach schuli. Czischczai L. A. Dormerhak w Budyschinjr. tow ar-
jžudorot) cgafopis, wudawany Wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č isło 16. 16. augusta 1873. L ĕ tn ik 11. Letuscha suchota je hatzka z pruta bozoho hnew a, kiz je na nasch a wschelake druhe krajc zakozeny. H aj, prut bozi so letsa we stworbje zjawnischo pokazuje, dyzli druhc leta: njew jcd ra, zemjerzenja, krupy, zliw k i, w ichory, snchota rozscherjeja njeptödnoscz abo taza plody na zemi. Zko khoroscze köncuja lu d ji. Z c wschech stronow czitamy tajke zrudne powjesczc. Njcch mudraczkojo rycza, schtoz chccdza, njcch sebi wscho to wukladuja, kaz rozcmja a kaz so jim spodoba: kschesczan we a p ra ji:,,93ńs) knjejstwo njew otpolozi a sebi je wjelc mjenjc z rukow wutorhnycz da. W ön w obtnjczi a zarjaduje cyky ftoet, pködnoscz a njcpködnoscz w ot njoho w ulhadza. A ruka boza to je, kotraz je so netto ta t czezcy na kraje pokozila." J e dha tajki prut z a s l u z e n y? D ziw n c praschcnjo! Nasch czas, abo ludzo naschoho czasa su hreschnischi, dyzli w prjedawschich czasach. Z tym njejc prajc n e, zo su w prjedawschich czasach jeno swjec^i ludzo na zcmi byli a zlüsczc a njekmanstwa so wobeschle n jejsu, ztöstnikojo a hreschnikojo su we wschech czasach n a zemi. A le tat khröble, ta t njehanbicziwje, tat pschewaznjc so prjedy hrcschilo njeje. A wosebje dw aj hrechaj njejstaj (w kschescjanskich czasach a mjez kschesczanam i) tat rozscherjenej bylej, kaz n etto : bohazabycziwoscz a hidzcnjo B o h». W utroby wjele kschesczanow su do bohazabycsiwoscze zapadnjcne. Wschitke m hslenjo a dzekanjo je na czasne, na swetne zlozcnc. N a njebjesa, na wecznoscz so mako m h sli a hischhe wjenje so za nje d^eta. W obohatnycz, na lohte waschnjo t pjenjezam, k zamozenju pschincz, to je hesto naschoho czasa pola wosobnych a nizkich, starych a m todych, hospodarjow, czeladnikow, dzelacjcrjow. T a le zadoscz za löhkim wobohaczenjom je plody zemjc a wudzetki czlowjeskcju rukow zdrozita, haj pschcdrozila. Ludzo (a tez dobri) chcedza tamne slow o knjeza
126 ido kuta storczicz: W e pocze swojoho wvblicza bubzesch swöj khleb jescz." (1. M o jz. 3, 1 9.) W dobrych pködnych letach je hord^enjo cztowjeskich m hslow pschibjeralo. Zabywschi na to, zo wschitke tyczo a porabzenjo pschikhadza z bozoho zohnowanja, zakombzuja sebi pola B o h a wuprosycz a zastuzicz wschitko to schtoz wschitke m a- schiny, wsche hnoje, wsche ratarske tow arstw a a zhromabzenja a czlowjeske m ubrow anja narunacz njebudjeja a njemözeja. Kak su lepsche leta w ot najwjacy tub^t n a lv zow a n e? Pycha a Hofart staj so pschisporilej, czelabnik chce bycz runja hospobarjej, bur runje zemjanej a közby by sebi najrabscho,,knjez" abo knjeni" rekacz bat. Lohkomyslne hospobarjenjo a njetrjebawschi pschcczinjenjo je mnohich bo khuboby a nuzy zahnato a rjane kubta k uuznomu pschebaczu pschinjesto. N a swetne wecy a zawjeselenja je pjcnjez boscz. A le kak wjele w ot czasuoho zohnowanja a czasnejc zastuzby je so B o h u w röczato? k joho czcsczi a k lepschomu sobucztowjekow w o p ru w a lo? A to la zabyn czas wjacy pschileznoscje, wjacy w in y, a wjacy srebkow k tajkim woporam m el njeje kaz nasch czas. T a le njebzakna s k u p o s c z czini n a s bozoho zohnowanja njehöbnych. W op yt bvzich stu zb ow, wuziwanjo swj. sakram entow, hajcnjo zhromabneje bomjaceje poboznoscze, spechowanjo kschesczanskoho ziwjenja a zabzerzenja njcje w bobrych czasach pschiberalo, ale skerje w otcbjerato. A nekotry p r a ji: T e wecy so za nasch czas wjacy prawje njehobza." T a k? so njehobza? A le schto, hbhz by B ö h prajit: W asch czas so za mnje njchobzi; ja w as trjebacz njcmözu, ja wo w as njerobzu!" Njczboza w naschich bnach su pschebposoky czezschich bomapytanjow a horjow na bohazabycziwoscz cztowjekow, je-li so z B oh u njewroczimy. P ob la bohazabycziwoscze so hibzenjo B o h a n a zatraschne waschnjo pschisporjuje. P reb arjo njewerh njczabzcwani po krajach czahuja a tub na zhrom a- bzizuach napscheczo B o h u a kschesczanstwu schczuwaja. W pismach a czasopisach so kschesc^anstwo hani a wusmeschuje.*) N a Weste sejmske komory je hizom pscheb wjele Ižtam i ne'chto Khrystusowe slow a nalozow at, kotryz p ra ji: H byz bha w am p r a ja : hlej, w ön (K h rystu s) je w komorach, bha to njcwercze." (M a t. 2 4. 2 6.) Kschescjanstwu je so wöjna pschipowjebzila. W urubjenjo swjatvho tootca, wuwjazanjo biskopow, zahanjenjo klöschtrow, zamjczowanja cyrkwinskich poboznoscjow, bze'lenjo schulow w ot cyrkwje wscho to su jebnotliwe wopokazy hibzenja, z kotrymz so cztowjekojo napscheczo B oh u pozbehuja. B oh a chcebza z trona storczicz a bjez njoho swet zarjabowac; a wobknjczicz, a na joho mesto toho sabzicj, kiz je p ra jik : D o njebjes chcu stupicz wysche hwezbow bozich. S w ö j trön chcu powyschicz, a bhblicz n a horje zakonja. W ysche wysokoscje hwezbow chcu stupicz a W erschnom u bubu pobobny." (J sa i. 1 4, 1 3. 1 4.) W e wschech czasach je B ö h bjezbözne poczinjenja cztowjekow ze sw ojim hne'wom schwikak a ptacza tez nam slowa, kiz je w ön israelskomu lubej prajicz bat: Je-li *) S m y pow jedacz sty schell, zo tarn a fern tez katholikojo tajke hanjerske czasopisy dz'crza a q ita fa a ta t hanjenjo swojeje w ery podpjeraja a ze sw ostm i pjenjezam i zaptaczeja. Red.
127 p r a ja : ezoho dla je nam knjcz nasch B ö h wschitko tolc czin il? dha praj jim : dokclz seze mje wopuschezili a wc swojim kraju cuzomu B o h u slu zili." (Jercm. 5, 1 9.) J a sym k tebi ryczak wc twojej zbozownosczi, a ty sy prajik: njecham skyschecz. T o je tw öj pucz wot twvjeje mlodoscze, zo njejsy möj hlüs slyschal." (Jercm. 2 2, 2 1.) J a sym knjez, wasch B ö h... J e -li zo mje njcslyschiczc, a njedopjelnjecze wschitke mojc kaznje, jc -li m ojc kaznje zazpcjecze a moje sudzenja wohanieze, a njeczinicze to, schtoz je w ote m nje postajene a m öj zakon znicznjecze, budu tez ja w am tote czillicz: njcnadzicy w a s w opytam z nuzu a suchotu, kiz wasche woczi zatubi a wasche ziwjenjo zniezi. P od a rm o budzeeze wusywaez syw, kiz budze w ot njepscheezelow spözerany. S w o je wobliczo wobroczu napscheezv w am a w y spadaeze psched swojim i njepscheezclcmi a podlezicze ty m, kiz w as hidza, budzecze czekacz, byrnje w as nichtö njehonil. J e - li zo mje tez Potom njebudzeeze postuchaez, pschisporju wasche khostanje sydym krocz waschich hröchow dla, a rozmjatu hordosez wascheje zatwjerd^enosczc. J a dam wam njebjo kaz ezclezo nad w am i a zemju mjedzana. P od arm o budze wasche dzelo czinjene: zemja njeponjesc plody a schtomy njeposkicza (ab. J e - li khodzeeze ttote mnje wotwobroczeni a mje njechacze slyschecz, pschisporju wasche khostanja kaz na sydym kröez naschich hrechow dla, a posezelu zwerinu p o la, kiz w a s a nasch sköt znieza a wscho do khudoby pschinjesu a wasche pucze zapustnu. A je-li zo w y tez tat njechacze ezahnytbu pschijeez, ale khodzieze wote mnje wotwobroczeni: wustupju tez ja napschcezv w am a schwikam w aö sydymkrücz waschich hrechow d la, a pschiwjcdu n a w a s mjcez, kiz wjeezi m öj zakon. A hdyz ezökaeze do m östow, posezelu m ür srjed^a mjez w as a budzecze podaezi do rukow njepscheezelow, zlamawschi pvdpjeru waschoho khleba, ta t zo budze dzesacz zonow w jenej pjecy khleb pjee a jön na w ah u klasez; wy budzecze jösez a njebudzeeze so nasycziez." (3. M o jz. 2 6, 1 3. 1 4 2 7.) Njchodzi so prut bozoho hnewa wotwobroezie^? O h aj, B ö h njccha wecznje hnew dzerzeez, ale chee pschelutowaez, hdyz jeno budze w obroczenjo, porjedzenjo lndow dokonjane. P rjedy njemöze m ĕr byez a B ö h dyrbi czöla schwikaez, zo dusche njebychu zahinylo. S ch to m a közdy w tutym nastupanju eziniez, njech közdy sam pschi sebi pschcpytuje. W röeziwschi so z cykej w utrobu k B o h u, smemy tez m y dopjelnjenjo starych slubjenjow bozich woezakowaez: Knjez jom u prajesche: sym tivoju m odlitw u skyschal a sym sebi tute mestno wuzwolik hako dom w opora. H dyz njebjesa zanknu a beschenk njepöndzc a hdyz skoezkam naw dam a poruezu zo bychu zezrale zem ju; hdyz m ör posezelu do swojoho lu d a: a hdyz so m öj lud w obroczi, na kotryz je mojc mjeno wuprajene, a m je prosy a pyta ntoje w obliczo a pokutu czini swojich njekniczomnych p u czo w : cheu ja z njebjes wuslyscheez a pschelutowacz jich hrechi a wustrowicz jich zemju. A mojej woezi budzetaj wotewrjenej a mojej wuschi pozböhujenej k m odlitw je to h o, kiz bud^e so na tutym mese^e m odlicz." (2. K rön. 7, 1 2 1 5.) W o b s t a j n a m odlitw a s p r a w n o h o wjele pkaezi. B je z pschestae^a dha njech so pröstw y staun a to w tych m yslach, kaz eyrkej we m odlitw je w o deschcz
128 p ro sy : B o z o daj nam dvsahach deschcz, zo bychm y, z pschitom nyuü srcdkami doscz zastarani, za wecznymi wecam i so z czim wjctschej doweru pröcow ali." Z arjadujm y we w u ziw an ju czasnych kubkow swoje zadzerzcnje po napom inanju zyrkwinskeje m odlitw y tak,,,zo bychn.y czasne kuble tak pscheschli, zo bychmy we'czne njezhubili." Pschirunanjo wo dobrych pscheczelach. Czkowjek bu 1 0 0 0 0 toter dolha d la pschcd sudnistwo wokanh. W ö n proschcsche wschcch swojich pscheczelow we pomoe. P röni bort jomu pkachtu, z kotrejz möhk so na puc^u k schibjcncy, kotrejz bu w otsudzeny, wod^eez, druhi chcysche jvho tarn pschewodzecz, tseczi joho tarn wjescz a pvtvsnycz, schtwörth Pak, we kotrohoz bö so w ön prjedy m alo ftarat, ale häkle we nuzh swoj wucjek k njomu w zat, chcpsche so za njoho podacz, a za njoho wobjesycz dacz. P röni pscheczel je n j e s w ö r n y s w e t, w ot kotrohoz czlowjek we hodzinje smjercze niczo njedöstanje, hacz belu plachtu, druhi su dobri z n a c z i a p s c h e c ^ e lo jo, kiz n a s k row u pschewodzeja, tseczi je d j a b o l, kiz czlowjeka wobjesnje, kiz pola njoho swöj wuczek pyta, schtwörth je K h r y s tu s, kiz za czlowjeka do smjercze dze. O vvletny jubilej zakozenja Prazskoho biskopstwa. Kaz je P o so l hizom pvw jedal, budze letsa 9 0 0 let, zo bu w P ra zy biskopstwo zakozene, a tohodla swjeczi so tarn swjatoczny jubilej. W ot 3 1. augusta hacz do könca septembra budze tarn közdu njedzelu rjany swjedzen, najrjenischi pak to la 2 8. a 2 9. septembra (n a s. W jacstaw a a s. M ichaka). P ren i tejule dnvw pöndze wulkotny procession z cyrkwje ss. skowjanskcju japoschtokow w Karlinje (pschcdmesto) Po P razy hacz do arcbiskopskeje cyrkwje s. V ita. N a procession su wschitke susodne diöcest, pscheproschene a wvtpösczeku swoje deputacije. W cyrkwi budze swjedzenska B o z a skuzba a nökotsi biskopja budza tarn abo tez zwonka cyrkwje czöscy a nemscy predowacz. Popotdnjo je k w obhladow anju cyrkwinskich a druhich historiskich wopvmnikow na hrodze a w mesc^e postajene. N a 2 9. je zasy swjatoczna B o z a skuzba, pschi kotrejz budzetaj spöw nawjedowacz znaty k. W itt z R eg en sb u rga a k. Krizkowsk> z M o r a w y. T ez budze Potom wulka katholska zhrom adzizna a zhrom adna hosczina w jenym wulkim salu. Z a tunje pschebywanjo w P razy postara so komitet. Kaz druzy w susodnych krajach Czeskeje je tez redakcija K. P ö s la w ot spomnjenoho swjedzenskoho komiteta pscheproschenjo döstaka, zo bychu po wozjewjenju tohosamoho tez katholscy S e r b ja tehdom do P r a h i pschijeli. Pscheproschenjo, z czeskeje do serbskeje rycze pschelozene rĕfa takle. W jele czesczena redakcija! Kaz so z pschipokozenoho P ro gram m «spöznacj hvdzi, budje so we P r a z y na najswjatocznische waschnjo wopomnjee^o 900letnoho jubileja prazskoho biskopstwa swjecsicz. T ez b^et Luzicy je nehdy do wobwoda tohodla biskopstwa sluschat. Njedyrbjeli potqjkim tez tzuziczenjo a S erbja k tu-
129 " tom u swjedzenju so pschizanknycz? S czelem y W a m tohodla swjedzenski P rogram m, zv by jön skawna redacija w swojim liscze wozjewicz chcyka, kaz tez pscheproschenso k dzelbraczu pschi tu tym w ot czeskich katholikow swjeczenej swjatocznosczi. W tajkej nadjiji podpisa so z najhlubschim poczeschowanjom za komitet: Mikkawsch K arlach, sydkowny kanonikus na Wyschehradze. W Prazy 2 8. julija 1 8 7 3. Nekotsi S e r b ja su so hizo za to w u p rajili, zo chcedza na tat rjany swjedzen hic^. S ch tvz chce so sobu wobdzclicz, njech to redaktorej Posoka w ozjew i. Z Budyschina wotjedze so sobotu 2 7. septembra. Tez pschispominany, zo jcdyn serbski duchowny sobu pojedze. M. H. R ow a serbska knizka. Z a sy je k. kapkan D u czm an w uzitnu now u knizku wudak pod m jerom : S m j e r t n i c z k a. Z b e r k a m o d l it w o w sa wotemrjetych kschesczanow. Z do- wolnosczu duchowneje wyschnoscze." Czisty wunoschk z pschedawanja tuteje knizki je za cyrkcj w Czornecach abo B aczonju, to je tez wulkoho dzaka hödne. Knizka wopschija najprjedy dzcsaczore m odlitw y za wotemrjetych.'! T u te hod^a so jara derje pschi pohrjebach, za poboznoscz w cyrkwi, pschi w opytanju row ow a tez wosebje za puste wjeczory, kaz su na wsach waschujo. M i bychu so tajke cyrkwinske m odlitw y w ot jenoho predkczitane, pschiskuschuische zdake, dyzli nekotryz- kuli kherlusch, kotrhz so tarn spewa. N a pschiktad su wschclake schtuczki znatoho kherluscha O czezki B o z i sud'i tat ujerjcnje pschelozeue, zo je poboznoscz pödla skoro njemözna! P o to m sczehuje B o z a mscha za wotem rjetych, kaz ju meschnik dzerzi, a sköncznje paczerje pschi pohrjebje makych dzeczi." S ch toz so pschi pohrjebje w otrosczenych spewa, nam afa so sobu w dzesaczorych m odlitwach. Wschitke tute rjaile modlitwy su cyrkwinske t. r. z kaczanskich, wot chrkwje pschipöznatych knihow z nowa derja pschelozcne, nie Po nemskim spraskane, kaz w nekotrych serbskich knihach namakany. Tajke zörka su romski a mischnjanski brevir a Missale, kaz tez agenda mischnjansko-romska. P o swernym pscheczitanju smem y tule knizku katholskim S e r b a m poruczecz a zadamy naleznje, zo by so wona prawje w naschich wosadach rozscherila, tot zo by pschi duchownym wuzitku tez pjenjezny wunoschk za cyrkej w B aczo n ju abo Czornecach tez prawje wulki byl. M. H. Notvinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h i n a. W M ic z e r processiona do Krupki je n am wozjewik, zo letuschi nazhmski procession do Krupki w o jedyn dzen pozdzischo pöndze, tak so tarn na swjedzcn s. M a r ije n aroda hischcze wostanje. Tak je praw je; pschetoz to be cyle njepschihödue statt waschujo, zo S erb ja na swjedzenju sam ym hizo dom oj puc^owachu!
130 Z B u d h s c h i n a. Zandzenu sobotu mejesche nasche tow arftw o ss. C yrilla a M ethoda swoju hkownu zhrom adziznu, na kotruz bechu tez ne'kotsi pscheczelojo serbskoho pism ow stw a ze w sow fern pschischli. Zhrom adzizna bu w ot pschedsydy k. kanonikusa kantora Kuczanka wotew rjena a wjedzena. N ajp ljed y psched- Polozi k. kapkan Lusczanski hako pokladnik zliczbow anjo. P o tym sam ym w u- czinjachu dokhody ze zaktadnym zamozenjom 5 0 8 tot. 2 5 nsl. 7 n p., w u- dawki zandzcnoho leta pak 3 5 7 tot. 1 1 nsl. 8 np. T o so w e, zo m amy wysche toho hischcze zamozcnjo w knihach, kotrez Pak so czezko wobliczuja. P otom bechu nam jety stajanc. W obzankny so, zo by so na skladze lezaca knizka N o w a w aha a me'ra" netto közdomu sobustawej darita. K. D u czm an n bu proscheny, zo chcyk zasy now u protyku pschihotowacz. N o w y zeschiwk joho Z iw jen ja S w jatych " so hizo czischczi. S ch toz Posok nastupa, bu stara pröstw a w obnow jana, zo by so tarn powestnik ze wschech serbskich wosadow podawak. D opjelnjenjo zadanja njetczi wezo jenoz w mocy redaktora, ate w otw isuje w ot tych knsezow, kiz m ö z a jön podawacz. Sköncznje bu k. D u czm an ej za spisowanjo a k. Lusczanskemu za dwoje zastvjnstwo w tow arstw je, za redaktorstwo a poktadnistwo wutki dzak prajeny. D okelz je czischcz knihow netto drözschi, njech pschech wjacy sobustawow k nam pschistupuja, zo by towarftwo z czesczu wobstatv. S e k r e t ä r. 3 v> u k r a j a. P r u s k a. Pschekora mjez biskopami a swetnej wyschnosczi dta wuwjedzenja nowych cyrtwinskilb zakonjow je Po cytcj Pruskcj w u dyrita; biskopja njemöza cyrkej tam n ym zakonjam hako stuzom nu dzowku poczisnycz, dokelz bychu Pschcz to swoju pschisahu ztam ali, praw a cyrkwje zakitacz a wvbkhowacz, a knjezerstwo, kiz m a möc we rukom aj, wobsteji na ncijkruczischim wuwjedzenju zakonjow. Arcbiskop we Posenje, hrabja Lcdochowski be duchownoho A rndta k probstej we Filehne p om jcnow at, njebe Pak to, kaz sebi nowy zakon zada, wyschschomu präsidentej wozjew il a we joho dowotnoscz prosyt. T o h o d ta tut arcbiskop wobzkorzeny a psched sudnistw o zadany. T o la w ön tarn njejo schot, wjele w jac sndnistwej wozjew it, zo w ön, dokelz je pschecziwo tam nym zakonjam protestirowak, dta postajenja duchownoho A rndta k probstej w F ilehne zeni so zamkowjccz njebudze; sudnistwo je netto wobzankto, joho bjez zamtowjenja po zakonjach wotsudzicz. T ez we druhich biskopskich diöccsach Pruskeje stanu so podobna w ecy, duchownym, kiz su w ot 1 1. mejc jvw n a praw e waschnjo na wupröznjene duchownske mesta pow otani, mjez toho zo by so to wyschschomu präsidentej w ozjew ilo, je zakazanc, meschniske zastojnstwo zastacz, a hdyz sebi to d ow ola, su jich skutki n je - p t a c z o m n c. S w e t to ta l slyschat njcje, zo duchowny, kiz w ot wyschschoho präsidenty njejo wobkruczeny, wjac placzom njc kschczicz, wopor B ozeje msche swjeczicz, spöwjedz slyschecz abo zwjazk mandzelstwa pozohuowacz njemüze. K czomu to pvwjedze, jelizo knjezerstwo na tutym puczu hischcze nekotre leta dotho bäte pöndze? Kschiwda, kiz su swernym katholikam Pschcz do stanje, zo so jim w uziw anjo najswjeczischich kubtvw tat zadzeta, njehodzi so zeni zarunacz. N e m s k a. K biskvpej" protcstkatholikow wuzwoleny Professor D r. Rein-
131 kens je 1 1. augusta w e R o t t e r d a i n j e swjcczcuy. Biskop z D ev en ter-a je jom u Po dolhim proschenju biskopsku swjccziznu w udzelit. W e wschelakich nowinach w u- praji so na tym w ulka wjesokoscz. T o la m oljt sebi pschi tutej pschileznosczi now y biskop" janscnisku cyrkej wobhladacz. D iöcesa D c v cn te r, kotrcjez biskop joho swjecji, n im a zanu cyrkej, a zanoho duchownoho, zanoho w eriw cho, diöcesa H a a r- lem m a 8 cyrkwjow a 8 duchownych, runje wupröznjene arcbiskopstwo Utrecht 1 8 meschnikow. Wschitke tsi diöcesy m aja jcno 6 0 0 0 duschow. Tez znutskomne wobstejnvsc^e jansenistiskeje cyrkwje su praje zrudne. S ch tö z so w ot ziwoho schtoma Khrystusoweje cyrkwje dzeli, zwjadnje a wusknje Po necziin wesczi. N e m s k a. W ojacy nemskoho khezorstwa, kiz bechu tat dokho nekotre francozske krajiny wobsadzene dzerzeli, donz Francozska napolozeny pokutu njczaplaczi, wroczeja so netto bomoj, dokelz so dokh we tutych tydzenjach doplaczi. N e m s k a. 1. augusta bu njedaloko mesta S a in t-p r iv a t-la -M o u ta g u e w o- pomnik wotkryty, kiz je tarn k czcsczi sakskich wojakow, kiz su wc posleucj wöjnje panyli, stajeny. W on je ze zornow ca a czornoho m arm ora a pjccz m etrow w y- soki. N a zeleznej ta ftli na predku n ap ism o: K ralowski sakski 1 2. armeckorps swojim 1 8 7 0 7 1 na polu czescze panjenym towarscham." N a zadnej stronje s to ji: P ötajn e zjcwjenjo swj. J a n a : 2, 1 0. B ö d z swerny hacz do smjercze, a ja tcbi dam krön» ziw jenjo." K swjeczenjej be hizo krönprync A lbert hacz do M ctza Pschijel a prync J u r ij be tez na puczu; wobcj pak dyrbjcschtej so wröczicz, dokelz be runje joho majestoscz kral J a n straschnje zkhorjel. M esto krönprynca zastupi gencral S cn fft-p ilsa ch. W o t wschitkich sakskich rcgim entow bechu deputa«cijc pschitomne, wscho do hromady 7 0 sakskich wyschkow a 1 7 0 podwyschkow a wojakow. J t a l s k a. Kaz so zda, budza so tez we Jtalskej w e krötkim podobne zakonje wudawacz, kaz we Pruskej. Processiony su krucze zakazane. 5 0 burow z wokoknoscze mesta F r o s i n o n e bechu so hromadze do L o r e t t o podali a chchchu tarn swoju poboznvscz dokonjecz. N a dompuczu chcychu tez A s s i s i a R o m w o - pytacz. T o la do Assisi so njcpuschcjichu a podachu so tohodla bäte do R o m a. T u chcychu wosobnje basiliku swj. P etr a wopytac;, a zo njebychu wulku kedzbnoscz zbudzili, dzechu wvkoko mesta pschez w ro ta, kiz P o r ta angelica" rekaju na uajblizschim puczu k vatikanej. T o la tu buchu nyhdom w ot gendarm ow napanjenst pschephtani, hacz brönje pschi sebi nim aju, a hdyz so tajke ujenamakachu, buchu jim kije wzate a Potom wupokazachu so z mesta. Z R o m a. W e noch 3. augusta wum rje kardinal J o sef M ile s i-p ir o n i- Ferretti, bratrowc swjatoho w ötca. Z nim je runje 1 0 0 kardinalow we czasu knjezenja P iu sa I X. wum rjeko. Redakcia Turinskeje uow iny U n ita C attolica" je 1. augusta swj. wötcej 1 5,2 7 0 lirow pschepodala, z tym je w ona we tutym lecze 2 6 0,0 0 0 liro w nahrom adzila. F r a n c o z s k a. S t a r a kralowska sw ö jb a B o u rb o n o w, kiz m a tez we F ra n - cvzskej pschiweschk a Weste p raw o na francözski thron, chce kaz so zda, tute swoje prawa tez zas k ptacziwosczi pschinjescz. W o n a je dzelena do dwej hakzow, kotrejz beschtej hacz dotal znjepschcczelenej, dokelz wobaj zadaschtcj za kujejstwom. S tc rscha halza bourbonskeje swöjby, kiz m a po zakvnju wjac prawa je netto zastu-
132 pjcna pschez hrabju Chambord, kiz je jejc uajstarschi s!aw ; m lvdsa h a h a, fij so O r l e a u s mjenuje, tw a ri swoje prawa na wuzwolenjo fraucozskoho lu d u, pschez kotrez bu L ouis Fitipp O r le a u s na francozski thron pozbehnjeny; ju zastupi netto hrabja z P a riza. W jac kröcz bu na wujednanju tuteju dweju swojbow d zelane, kotrez mejcschc so pschez to stah, zo m lödsa swöjba p raw a starscheje swöjby na francozski thron pschipöznaje, zo pak hrabja Cham bord, kiz zanhch potom nikow n im a, hrabju z P a riza adoptiruje, t. r. na mesto dzescza pschiwoznje a n a njoho swoje a swojeje swvjby p raw a na francozski thron pschenjese. H acz d otal be pröcowanjo za wujednanjom podarm o. T ola we najnowischim czasu zda so, zo so tesame na nekajke waschnje k najmjenschom radzi. Tak wujednanej buschtej potom fnab zbozomnischo na swojim wroczenju k francvzskomu kujezerstwu dzelaloj. A m e r i k a. W e B a ltim o r e je m lody duchowny biskopskeje cyrkwje z mjenom E. S o u th g a tc, njenadzicy swoje mesto wopuschczil a do katholskoho meschniskoho sem inara zastupik, zo by so tu za katholske meschnistwo pschihotvwal. W o n je rodzeny z N ew -D orka a shn jenvho biskopa tamneje sekty. Naleznoscze tow arftw a. S o b u sta w y n a letc 1 8 7 3 : 3 2 3. J u r i j K özler z N o w o slic ; 3 2 4. M ic h a tw e n k a z B a slic ; 3 2 5. M ic h a t R o d e l z B a s lic ; 3 2 6. J u r i j W aw rik z B a slic ; 3 2 7. M a r ija S chützow a z R ie z y ; 3 2 8. P - Ludwik A n g erm au n, a d m in istra to r w e R özencze; 3 2 9. P. D eten k a z W u to tczic; 3 3 0. M. S c h o tt«z H o rk o w ; 3 3 1. I. S c h e re z H o rk o w ; 3 3 2. I. Schock«z H o rk o w ; 3 3 3 M. S c h w e jd a z 5tchrösczic; 3 3 4. M. Law kus z Z asen cy ; 3 3 5. M. S c h o tt«z Ja se n c y. N a letc 1 8 7 2 d o p taczich u : 5 0 0. I. S. z H. 5 0 1. M. L. z I. D o b ro w ö ln y d ary za to w a rstw o : M. S c h. 7 n s l.; za B o n ifacio w e tow arstw o M. S c h. 5 nsl. _ Z e m rje ty so b u staw : H a n a P je k a rje c ze Z id o w a. Dary za cyrkej w Czornecach abo B aczonju. K czesczi B ozej a spom ozenju duschow su dale w o p ro w a li: M. S chützow a 1 0 n sl.; M ic h a t W jesela z K u lo w ca 1 toler. H ro m a d ze: 6 5 6 7 tot. 6 np. PS ÄLMY. P ř e ł o ž i ł J a n L a r a s. Z p r id a ć o m la ć a n s k ic h n y sp o rn y c h p s a lm o w w u d a t M ic h a l H ö r n ik. 1 8 7 2. 1 7 6 s tr o n o w. P ła ć i z n a : 1 5 n jl. Krötke rozwuczenjo we nkkotrych bratstwach swjatoho skapulira. Zestajak P. A rnold W e r n e r ; plah iz n a : 1 5 np. P ro cesfio n do K rupki w otendze letsa dzen pozdzischo, m jenujcy pjatk 5. septembra a w röczi so tez dzen pozdzischo. Cjischczat L. A. Dormerhak w Budhschinje.
W nkhadźa prĕn.ju a treću sobotu w mĕaacu. ' s s e z i Cyłolĕtna ptaćizna na posće a w knihanii >7 usl ->9 Z> (Cudom i c^afopis, w u d a w a n y w o t to w a r s tw a S S. C h r illa a M e t h o d e w B n d y s c h in je. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č islo 17. 6 septembra 1873. L ĕ tn ik 11. Swjedzeü naroda najzböznischeje knje^ny M arije. 8. septembra. Chcem y dzens narod M a rije swjeczicz, kiz chkomu swetej wjesoloscj wozjcwja" tat pscheproschuje swj. chrkej swoje dzeczi k wobondjenju narodnoho dnja swjateje knjezny M a rije. S ch tyri tysac let dotho be swet zadosczii za zboznikom czlow>eskoho splaha, kiz je so toho d la ze wschem praw om w o c z a k o w a n j o, z a - d o s c j lu d o w mjenowak. Profetojo bechn weschczili, zo jena knjezna pschez njeslyschany dziw B öh czlow jeka, kiz dyrbjesche k wumozenju sweta pschincj, porodji. T u ta spodziwna knjezna be w ot spoczatka swöta jow ze swojim böjskim synom we slubjenjach, kiz so patriarcham dawachu, w e weschczenjach profetow, we wobrazach storoho zakonja, zjednoczena. H dyz swet za pschikhadom messiasa zadosczesche, zdychwasche w ön tez za narodom tamneje spodjiwneje knjezny, kiz dyrbjesche joho swetej daricj. N arod najzböznischeje knjeznh je sp o d ziw n y, dokelz be mono w ot wysokoho jowpschindzenja a n a spodziwne waschnjo starschim, kiz beschtej dotho bjez dzeczi, darjena. Jeje nan, swj. J o a c h im be z kralowskoho sp lah a, ze swüjby D avidow cje. W ön be we Zidowskej (Judejskej), ale pschez wosebite wjedzenjo B o je pschindze w ön do N aza reth a. S w ja ta H a n a, jeje macj be dzowka M a t h a n a, jenoho meschnika we B eth leh em je, ze splaha L e v i, ze sw öjby A a r o n a. M a r ia zjednoczi tak we sebi kralowsku krej a meschniski splah. T o h o d la praji swj. J a n D a m a - scjenski: Z en i njesta so lepsche zjednoczenjo dweju mandzelskej, wscho dopokaza, zo je B üh tute m andjelstwo tak zrjadowak." W ja c let bescdtej swj. Joachim a swj. H a n a we merje a pokoju zilej, hacz runje jim aj najwjetsche w jeselo, dzeczi, pabrachowasche. N jeplödnosc; be p ola zidow najwjetscha h an b a, kiz mözesche swöjbu polrjechicz, dokelz wona pschez to
- - 134 nadzijn zhubi, z slubjenym messiasom pschez zwjazki krewje a pscheczelstwa zjednoczeua bycz. T u ta njepködnosc^ be hizo pschez dolhi czas hkuboke ponizenjo za Joach im «a H a n u ; a dokelz beschtaj pschi wysokej starobje wschu nadziju zhubikoj, podaschtej so sczerpnje do B ozeje w ole. T o la jeje zrudoba dhrbjesche so pschi wysokich letach do wjesela pschewobrochcz. B ö h dari jim aj dzowchiczku, a snad^ stej wonej tez pschez wosebite rozswetlenjo B o z e spöznakoj, zo je jeju dzeczo k wulkim, spodziwnym wecam postajene, zo w one B o h u skuscha, a zo je jeno jim aj k woczehnjenju pschepodate. Nekotry czas Po narodze bu dzeczo do tem p la njesene, hdzez mjeno M a r i j a b ofta, tute mjeno znamjenja k n j e u i, h w e z d a. S w j. A m b r o s iu s, B e r n a r d a druzy wobkruczeja, zo je ji tute mjeno w ot B o h a sam oho bäte a swj. Joachim ej a swj. H anej hako najpschihödnische wulkosczi, hödnosczi a wysokosczi pschichodneje boharodziczerki, wozjewjene. Czesczomue je za M a r ij u, zo je staw tak wosobueje sw öjb y, kiz m a we swojich prjcdownikach k ralow, kiz bechu so pschez poboznoscz a wutrobitoscz wuzuam jenjeli, tak wjele profetow a patriarchow, kiz bechu tak p iln i a zahorjeni za B o z u czescz. T o la psched B o h o m njewuzbehowasche ju ani swetna hödnoscz, wulkoscz a m öc jeje prjedownikow, ale s w j a t o s c z, kiz zbozo jeje podjecza w u - czin i, wucziui tez zbozo a czescz jeje uaroda. H aj B o z a hnada a spodobanjo, we kotrejz bu M a r ia podjata, rozscherja tez uajrjeusche pruhi n a jeje narod. Hacz runje w ona z kralowskeje swöjby so splahowasche, njenarodzi so tola, runje wulkim tutoho sweta we zwonkownej pysche, ale w e zakhowanej czichocze a tola je jeje narod wjele krasuischi hako tön najmöcoischich kralvw zcmje, dokelz közdy z tutych be pschi swojim narodze dzeczo B o zoh o hnewa, M a r ia Pak bjez herbskoho hrecha podjata, be dzecjo B o zoh o spodobanja, lubowana dzowka najw yschschoho, kotruz be w ön ze swojim njcbjcskim zohnowanjom a z najrjenschimi hnadam i wobohaczil. Kajka czescz za M a r iju, zo wona do sweta njepschindze runja druhim potom nikam A dam o- w ym, pschez hrech wohidzena, ale we pscheczelstwje a hnadze B o zej. Pschez swjate ziw jenjo, pschez stajne pröcowawanjo we dobywanju nowych poczinkow, we pschibjeranju werneje dospolnoscze, je M a r ija tez stajnje pschibjerala na B o je j hnadze, we B o z im pscheczelstwje. J eje narod je tak za wschitkich jeje czesczerjow wjesoky swjeczen, a swjata cyrkcj je tohodla tez hizo zähe, hacz runje so czas z wcstoscju postajicz ujehodzi, wopomnjeczo na wjesoky podawk swjatocznje woboncz postajika. D zeczoni kralvw a wjerchow wopokazuje so nyhdom po jich narodze jich hödnosczi pschisluschna czescz. M a r ija je so narodzila a wuzw olena k macjeri B o z ej a tohodla tez pozbehnjena k kralownje njebjes a zem je, tak m am y ji my tez tam nu czescz wopokazacz, kiz jeje wysokej hödnosczi pschiskuscha. C hcemy ju tak postrowjecz hako naschn kralownu a tröschtarku a po Jezusu naschn jeniczku n a W u ; dzakujmy so B o h u za hnady, z kotrymiz j e j u w ön hizo wobahaczik pschi jeje zastupjenju do sw eta. W jeselm y so tak n a jeje narodze. Najwjeselschi a najtröschtnischi narod je tön naschoho knjeza Jezusa K hrystusa, Po n im Pak njejo wjeselschi a tröschtnischi narod hako tön M a rije, kiz be w ot wecznoscze jow wuzwolena k maczcri syna Bozohvc Z erja pschichodnoho w um ozenja so tak pokazo-
135 wachu, ffonco krasnosc^e, J e z u s K hrystus, syn B o z i a shn M a r ije, kiz bu dzensä narodzena, tez we krötkim czasu zeskhadza a pschinjese hreschnomu swetej trüscht, a wjeselo, zohnowanjo a weczne ziwjcnjo. W rota njebjes bechn dotal zanknjene, a zana dusch«njebe hödna, tarn zastnpicz, netto Pak je M a r ia narodzena a skoro w otewrja so tez njebjeske w rota a w uzw oleni B o z i zaczahnn tat do jim pschihotowaneje hordoscze. T a t je narod najzböznischeje knjezny w jesoly podawt a w o - pomnjeczo na njön wjesoly swjedzen., Sknscha so, B oha böle poskuchacz, hacz czkowjekow." P ru ste tnjezerstwo nakozuje z njewoczatowanej njesmelnosczn nowe cyrtwinske zakonje a trjechi tu na,,n j e p o s k n s c h n o s c z " polabiskopow a meschnikow, kaz to hinak woc'zakowac^ njemözesche, jelizo zabyto njejo n a stow a swj. japoschtola P etra : S k u s c h a s o, B o h a b ö le p o s iu c h a c z, h a c z c z k o w je to w." B iskopja a meschnicy Pruskeje znaja tute stowa a wopokazuja tez doscz wutrobitoscze, zo radscho hnew swetnoho tnjezerstw a, czasnu schtodu a pschesczehanjo zn jcsu, hako zo bychu cyrkej pscheradzili. T o la ta t m am y m y tute stow a jwjatoho P etra zrozemic^ a tat je nalozecz? S w j. japoschtot p raji: s tu s c h a s o, B o h a b ö l e p o s tu c h a c z, h a c z czk o - w je k o w a w ön to praji, hdyz w ön ze swj. japoschtolom J a n o m psched zidowstej wysokej radu stöji, zo by so tu zamlowjak, wuczby dla, tiz je predowak, a hdyz wysoka rada jim aj zataza, we Jezusow ym mjenje wuczicz. A le J e z u s, syu B o z i be jim aj hizo prjedy, pschi swojim do njebjespeczu, pornczil, hicz do cykoho sweta a wschitke ludy wuczicz. Porucznoscz wysokeje rady be napscheczo porucznosczi Khrystusowcj a tohodla njechaschtaj wonej we tutej wecy poskuchacz na wysoku radu, so na to powokajo, zo m a jedyn B o h a böle poskuchacz, hacz czkowjekow. T u te stow o je tez za nastupnitow swjatych japoschtolow, za biskopow swjateje cyrtwje, haj tez za wfchitkich weriwych praw idlo, to je Weste, to la tat so tootte zrozem i? P ra jim y snadz m y, zo poskuschnoscz pschecziwo wobstcjacym whschnosczam winowatoscz njejo? abo, wuczi snadz s o, zo m am y jeno wyschnosczi poskuchacz, tiz je z m in i tohosam oho w eryw uznacza? abo jeno ta t dokho, donz je w on a derje zm yslena, nie pak hdyz je njepscheczelscy zm yslena? N e, ne ta t m in am y m y tamne slow a swj. japoschtola zrozemicz. W in a, kiz n a s poskuschnosczi pschecziwo swetnej wyschnosczi p oh n u je, njejsu taste zw ontow ne wvbstejuosczc, tiz so husto pschemenjeja, ale n asch e s w e d o m n jo. M y poskuchamh B o h a d l a, dokelz je B ö h tat postajil. Wjerchojo a wyschnoscze njejsu, taz je to liberalni wucza, pschcz hnadu lu d «, ale z hnady B ozeje. Z an a möc njejo, wuczi japoschtok Paw ok, hako wot B o h a, a kiz wobsteji, je w ot B o h a ; schtöz so tohodla wyschnosczi pschccziwja, pschecziwja so B o h u. Pschi tym njehlada tschcsczan, hacz je wyschnoscz z nim tejesameje w e r y, w ön poczisnje so tez pohanskej wyschnosczi, hdyz w ona wobsteji, we wschitkich dowolenhch wecach. W inow atoscz poskuschnoscze pschecziwo wyschno- fest jeno Potom pschestanje, hdyz so neschto zada, schtoz je pschecziwo tazni B ozej. W e tschesc^auskich czasach dotal be poredko a jeno we mako mestach, zo
136 dyrbjachu so stow a sw j. P? tra nakozecs. T o la now e cyrkwinske zakonje budza pschi swojim wuwjedzenju ja ra husto tute japoschtotske prawidko k pkacziwoscsi pschinjescs. H dyz so w ot wyschnoscje starschi nuzuja, swoje d^ecsi bo wuczernjow siacs, kotrez su za sich w eru schködne; abo hdy by so to, schto m a so predow acs a schto n ie, n a p s c h e e so w u c z b je c y r k w j e, w ot swetneje wyschnoscze postajalo, abo hdy by wudzelcnjo a ptacziwoscz swj. sakram entow w ot wyschnoscze so w otwisne schczinilo, tehdom maja so slowa nalozecz: sluscha so B o h a böle posluchaes, hacz cztowjekow. H dyz je tohodla pruste knjezerstwo postajiko, zo biskop bjez jeje dowolnoscze zane wupröznjene duchowne mesto wobsadzicz njesmje, o dale postajilo, zo su wsche zastojnske dzela duchow noho, kiz je w ot biskopa na wupröznjene mesto bjez dalscheho wobkruczenja swetneje wyschnoscze postajeny, njep lacsom n e, zo po tajkim tez swj. sakram enty, w opor B ozeje msche a. t. b. niczo n jep lacsi, nuzuje so biskop a duchow ny, kiz njecha za zacpecza höbnoho najenka pk acm, slow a natozecs: sluscha so B o h a böle poskuchacz hacz cztowjekow. D o kelz K hrystus, Böhczlowjek s a m, je swoju cyrkej tak zarjadow ak, japoschtokow a bijkopow ji wjedsicserjam bat a jim möc zaw ostajit: Sch to zk u li w y zwjazacze n a zem i, budje zwjazane tez w e njebjesach; a schtozkuli wotwjazacze na zem i, budse w otw jazane tez we njebjesach." K nim je w ön p rajit: S c h tö z w as postucha, postucha mje, a schtöz w a s zacpeje, zacpeje mje, a schtöz m je zacpeje, zacpeje toho, kiz je mje pöslat." H dys so p raji, a to je so husto zjawnje p r a jilo, zo pschi tuthm zrozemjenju japoschtotskich stow ow zadyn kraj, zadyn schtat wobstacz njemöze, je to runje tak mudrje ryczane, kaz, hdyz so praji, zo pödla B o h a, njesköncznoho, skönczny swet wobstacz n jem öze, a tola je wön w ot n jo h o, a w obstaji jeno pschez njoho. S o rozem i, kraj abo schtat, kaz chccjdza jön liberalni zalozicz, schtat we kotrymz za B o h a mesta njejo, wobstacz njemöze. A le sczehuje snadz z toho, zo z cyla zadyn schtat, schlat z B o h o m, kschescsanski schtat lepje a zbozvmnischo wobstacz njem öze, hdyz zaposchtolske slow a tak zrozemjcne, swoju ptacziwoscz wobkhoweja? Z o m a jedyn B o h a böle postuchacz hacz cztowjekow, to je zakvn, kiz je hizo nam bo wutroby zapisany a bu hako tajki tez pfched K hrystusom, w ot samych pohanow, kiz w ernoho B o h a ani ujcznajachu, wobkedzbowany. S lu z o w n ic y krala S a u la döstachu w ot n>oho junu porucznoscz, meschnikow we N obe moricz, dokelz bechu D a v id a, kiz Psched S a u lo m czekasche, hozpodowali, tola w oni je njcczmjachu, dokelz so B o h a böle bojachu hako krala S a u la. H dyz chcysche hrozna Jczabet profetow Bozich m oricz, zkhowa jich 2tbbiag, dokelz so w ö n, kaz swj. pnm o p ra ji, B o h a bojesche. B iardochäus zhibowasche swoje kvlena psched B o h o m tym K n jezo m, ate nie psched hordym w ysokom ystnym m inisirom Am anom. T o b ia s tröschtowasche a wobbkasche we Assiriskej swo>ich jatych krajanow, a pohrjebasche morjcnych. hacz runje be to kral Scnnacherib zakazak. H d yz A ppius C la u d iu s, pohon. w ot A chäislich, kiz bechu tez pohanjo, sebi nöschto zadasche, schtöz bi pschecstwv j>ch swedvm ju, wolm tvwichu jom u w oni:
137 M h czesczimy Romskich, a jelizo chcejcze, m y so sich tez böjim y, ale m y czesczimh o bojimy hischcze so böle njesmjertnych bohow." P a p ia n, tez p vhan, w e swojim czasu skawny wuczer p raw a, a wuczer khezora Caracalla a joho bratra G eta, dhrbjesche, hdyz be poslenschi swojoho bratra m o r it, njesprawny skutk psched swetom zowodzewacz a zam towjecz, ale w ön chcysche radscho wumrjecz, hacz to czinicz. Tak be jedyn sm ysleny psched K hrystusom h izo; a Potom K hrhstus sam, a joho japoschtotowje a kschesczenjo prenich letstotetkow a kschesczenjo wschitkich czasow! J e zn a te, kak wulke zadzewki K hrhstus a joho wuczba a joho cyrkej we prenich czasach pola zidow a pohanow nam aka. S w e tn a wyschnoscz zakaza, kschesczanstwo rozscherjecz, a wuda najsurowische zakonje pschec^iwo kschesc^anam. Nje-> bychu pod tutym i wobstejnosc^emi japoschtotowje a jich nastupnicy prawidko w ob - kedsbowali, zo dyrbi jedyn B o h a böle postuchacz, hacz czlowjekow; njebychu-li rooni K hrystusow u porucznoscz, wschitke ludy wuczicz ale tu porucznoscz swötneje wyschnoscze, ludy nie w u czicz, wobked^bowali, njebychu-li so w on i, a z n im i tysacy a tysacy, cyla czroda m artrarjow njesprawnej nam ocy swojich njepscheczelow napschecziwjeli a radscho smjercz czerpjeli, hako tam nym njespraw nym, bohazabkuw - w ym zakonjam posluchali, njebychmy tez m y kschesczenjo b y li, ale kschesczanstwo by so po porucznosc^i swetneje wyschnoscze tehdom hizo wukorjenilo. R om ski khezor N ero, kiz kschesczanow najsurowischo pschesczehowasche, njepschiporuczi jeno, sebi sam om u ale tez swojom u konjej bojsku czescz wopokazacz; druzy khezorojo dawachu jelizo nie tesame, to la podobne zakonje; hdy bychu kschesczenjo na zakonje swetneje wyschnoscze posluchali bjez praw idta: skuscha so B o h a böle postuchacz hacz cztowjekow, hdze by netto katholska cyrkej b yla? Katz kschesczenjo prenich letstotetkow, tak su w on i pod pschemenjenymi wobstejnosczemi we wschitkich czasach kaznju w obkedzbowali, sluscha s o, B o h a böle postuchacz hacz cztow jeüw. Tak k pschiktadej, zo bych z tysacow je n o h o m jen o w a l, stawny bamz P iu s V I I. napschecziwi so zadanjam möcnoho khezora N a p o lc o n a, kiz bechu pschecziwo zakonjam B o z im, a w u tra radscho njelubozne jastwo, haj czelne m atry, hako zo by zakonje cyrkwje pscheradzit. A nasch swjaly w ö tc, P u is I X. njejo tez w ön we sw ojim ziw jen ju, w o- sobnje we poslenich 1 5 letach najrjenscho dopokazat, kak m a jedyn slow a zrozemicz, sluscha so, B o h a tölc postuchacz hacz czlowjekow. K hrhstus nasch knjez je p r a jil: D ajcze khezorej, schtoz je khe'zorowe ab o h u schtoz je B o z e. A to dyrbim y, to chcemy m y hako joho wuczownicy tez czinicz. M y chcemy swetuej wyschnvsczi we wschitkich dowolenych wecach postuchacz. Nichtö njedyrbi n as tu n a postuschnosczi a swerje pschctrjechicz. A le m y chcemy tez, hdyz so neschto zada, schtoz je pschecziwo zakonjam B o z im, B o h a b ö le p o s l u - chacz hacz c z to w je k o w, njech pschmdze, schtoz chce.
138 Notvinki a powjescze. 8 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h i n a. Njedzelu a pondzelu be tu zhromadzizna wohenhaschacych tow arstw ow Sakskeje. W okoto 1 8 0 0 sobustawow be so tu ze wschech dzelvw kraja zeschko, mjez druhim i be tez klöschtr, M a r i j n a h w e z d a khwalvmnje zastu- Pjeny. M esto be z khorhojemi swjeczenscy wupyschene, a pschi nahladnym czahe Pschez mesto njedzelu popokdnju buchn tow arstw a ze wschech stronow pscheczelnje p ow itani. Budyschinske wohenhaschace tow arstw o pokazowasche tez psched swojim i pscheproschenymi towarschemi a wulkej m uohoscsu zhromadzenoho lu d u na zitnych wikach a pozdzischo pschi meschczanskej p iw arni n a spokojace waschnjo swoju wuschiknoscz. Tajke tow arstw a m aja, derje zarjadowane a wjedzene, wulku waznoscz za mesto a kraj, a wotwobroczeja husto ze strachom za swoje ziwjenjo njezbozo a schkodu. Z B u d y s c h i n a. Kaz styschimy wotebjera kholera we Drazdzanach B o h u dzak praje spsschnje. W e druhich mestach naschoho kraja Pak njejo w u- dyrika. W e wschelakich druhich mestach Pak je praje z le, najhörje we M a g d e - b u r k u, hdzez I pschiktadej 2 4. a 2 5. augusta 1 9 7 wosobow zkhorje a 1 1 7 wum rje. 3 w u k r a j a. P r u s k a. W e B a r lin je bu 2. septem bra, n a dnju na kotrymz so we tec^e 1 8 7 0 N ap oleon pruskomu kralej p ola S e d a n a pschepoda, pod wulkim i swjatocznosczemi wopom nik dobyczow wotkryty. W opom nik je stajeny k wopomnjeczu wulkich dobyczow pruskoho wöjska we schlesw ig-holsteinskej, rakuskej a francozskej w öjnje. C yly swjedzen be jeno za wojakow; lud mözesche jeno z daloko pschihladowacz. Tez reichskancler B ism arck be k swjedzenju do B a r lin a pschijel. P r u s k a. Zakon, kiz postaji, zo m a biskop duchownoho, kotrohoz n a w u- pröznjene mesto p ow ole, najprjedy wyschschomu präsidentej provincy mjenowacz, a potom hdyz tutön pschecziwo njom u niczo niitia, m oze häkle duchowny swoje zastojnstwo ptacziwje nastupicz, je hizo dweju biskopow do zwady z knjezerstwom pschinjesto, mjenujcy arcbiskopa hrabju L e d o c h o w s k o h o we P osen je a biskopa K ö t t a we Fuldze. P ren i m a, dokelz je jene mesto s a m wobsadzik, a tak zakon pschestupik, 2 0 0 toter schtrafy a poslenschi 4 0 0 toter placzicz, dokelz je 2 duchownej mescze tak wobsadzik. Tez duchowni, kiz su tak na now e mesta pöskani, a kotrymz je knjezerstwo wsche zastojuske skutkowanjo tak dokho zakazako, donz w o t präsidenty wvbkruczeni n jejsu, su hizo wobzkorzeni a budza tez wescze wotsudzeni. K czomu to pow jcdze, njeda so derje zwudacz. Biskopja njem oza tak wazne praw o cyrkwje, sebi swojich zastojnikow wuzwolecz, pscheradzicz, dokelz by za nju z toho najwjetscha schkoda pschischla. Z a dlezschi czas pak w u prözn i so we wjetschich diöcesach wulki dzel duchownych m estow, biskopja njem oza tak woshroczene w osady bjez duchownych wostajicz, njem oza pak tez wobsad^enjo w ot dowolnoscze swetnejc wyschnoscz w otw isne schczinicz, a sw etna wyschnoscz tez njecha nastupjeny puc^ wopuschczicz. W e Pruskej a z dzela tez w e Nemskej su za katholsku cyrkej jara zrudne czasy pschischli; jeje prawa so z nohom aj teptaju, wsche znamjenja
139 cyrkwinskoho ziwjenja so zadzewaju a zakazuja, jeje najprenschi skuzownich, biskopja smedza so w ot zidowskich a pohanskich now inow zjawnje h an icz, a hdyz w oni z wutrobitoscju a woporniw osczu praw a swojoho zastojnstwa zam low jeja, w udawaju so hako najhörschi njepscheczelo schtata. P r a ji so tola hizo, zo chce knjezerstwo hrabju Ledochowskoho, jelizo so njepoczisuje, w o t s a d z ic z. Knjezerstwo njew e, zo zwjazk biskopa z joho diöcesu roztohrnycj njemöze, z cyka pscheradzi knjezerstwo pschi swojich najnvwischich kroczelach pschecziwo cyrkwi wulku njewedomoscz we katholskich naleznosczach, hewak njeby tajke pucze nastupike. C z e s k a. Sw jatocznoscz 9 0 0 letnoho jubileja zakozenja Prazskoho biskopstwa je so sobotu 3 0. augusta zapoczala. H kowna cyrkej swj. V it a, kiz je we nowischim czasu rjenje, wosobnje we znutskomnhm ponow jena, be nanajrjenscho w u- pyschena. D op old n ja dzewjeczich bu hkowny woktar, kaz druhi swjatoho kschiza swjeczenh. W jeczor 6. hodzinje pschipowjcdachu m öcne zynki wschitlich zw onow stöwezneje P ra h i zapoczatk zadnhch swjatocznosczow. Njedzelu cjehnjesche we swjatocznym processionje, pod wulkim wobdzelenjom ludu, arcbiskop kardinal S ch w arcenberg z tachanskim a farskim duchownstwom a pschedstajenymi duchownych rjadow do cyrkwje. Biskop J i r s i k z B u d z e j o w i c, z prjcdawschoho czasa, we kotrymz je hako kanikus tu skutkowak, znaty a czesczeny mejesche swjedzenskc predowanjo we czeskej ryczi. P o wulkich biskopskich kemschach, kiz mejesche kardinal S ch w arcen - berg, wustupi hako predar we nemskej ryczi skawny biskop K e t t e le r z M a i n z a, k kotrejz arcdiöcesy be Czeska psched zalozcnjom biskopstwa sobu stuschala. P o - potdnju be swjatoczny nyschpor z B o z im pozohnowanjom. N a tesame waschnjo bud^e so swjedzen tez n a druhich njedzelach septembra woboncz. Najwjetschu swjatocznoscz dosahnje pak jubilej 2 8. a 2 9. septem bra, n a dnju swj. W jacskawa a s. M ich a la. W e K arlinje, we cyrkwi stowjanskcju japoschtolow, swj. C yrilla a M ethoda zhrom adza so processiony z Czeskeje a M orawskcje a druhich stowjanskich krajow, a w ot jow poczehnje wulkotny procession po P ra zh do arcbiskopskeje cyrkwje, hd^ez budza w e cyrkwi kaz tez z wonka cyrkwje we hrodowych dworach druhe swjatocznoscje. S r je d u 1. oktobra polozi so pod wulkim i swjatocznosczemi zakkadnh kamjen k dotwarjenju arcbiskopskeje cyrkwje. N a poslenej njedjcli jubileja, 5. oktobra bud^c we wschitlich cyrkwjach arcdiöcesy po nyschporje khwalbny kherlusch: T e D e u m l a u d a m u s spewany a Potom jubilej wjeczor z powschitkomnym z w onjenjom, kiz budze hodzinu dolho tracz, skönczeny. N a wschitlich njedzelach jubileja budza tez we jara starej cyrkwi sw j. J u r j a boze skuzby. F r a n c o z s k a. S ta rsch a a mködsa halza prjcdawscheje kralowskeje swäjby B ou rb o n ow we Francozskej, stej so, kaz so powjeda wujednaloj. H rabja z P ariza pschipöznaje p raw a starscheje hakzy n a francozski th ron, hrabja Cham bord pak, kiz zanhch potomnikow n im a, adoptiruje hrabju z P ariza a pschenjese tat n a njoho swoje a swojeje swöjby praw a. M onarchistojo, t. r. ta m n i, kiz chcejdza netsischu republiku do kralestwa pschewobroczicz, m aja a dobywaja stajnje mjez ludom na m ocy a pschiwjeschku, a hacz runje su tez republikanscy khetro sylni, möze so tola snads stacz, zo so hrabja Chambord pod m jenom H e in r ic h V. za krala w u w vla. D o F rohsd orsa, njedaloko w ot W in a, hdzez so hrabja Chambord zdzerzuje, pschi-
«ł u o khad^eja stajnje nahladni Francozojo k wurad^enjam. tez njedawno slawny biskop Dupanloup. BL tam, kaz su powjeda, NaleZnoscze towarstwa. S o b u sta w y n a Ičto 1 8 7 3 : 3 3 6. I. G ro sm a n n z L u h a ; 3 3 7. I. K nebel z H aslo w a. D o b ro w ö ln e d a ry za to w a rstw o : Pschez knj. k ap lan e D u c z m a n a : K czesczi B o - z e j" 1 to l. Crkwinski powestnik ze serbskich wosadow. Z R a d w o r j a. Kschczeni: J a k., s. M ic h K asv era ze Z v z e rje ; J a n. J u r., s. M ik. K h ila n a z R a d w. H a ja ; E rn st B je d r., s. E rn sta F re ib e rg a z L utow cza; J a n ( f 3 0. h a p r.), s M ik. W rö b la z N o w. B o ra n e c ; E rn st, s. P e tr a Czccha z N o w. B o ra n e c ; H a n a ( f 2 8. aug), dz. H a n d r. Z ah ro d n ik a z B o ra n e c ; J u l. H e rm a n, s. G u st. A d. W a g la sa z K a m je n e j; M ic h. ( f 2 7. ineje» s. J u r. M iczki z K h a so w a ; M a r. A ug., dz. H an d. P ilk a z L u p o je ; M a r. M a d l., dz. K arle K rem pi z K h a so w a ; J a k., s. Ja k. P jech a z N o w. B r o n ja ; M a r. M a d l., dz. M ik. Jörschika z K h e ln a ; H a n a, dz. E rn sta R ostoka z R a d w o rja ; M a r. M a d l., dz. J a n a D ubskoho z K h e ln a ; J a k., s. M ich F re n - cela z M e rk o w a ; J a k. E rn st, s. H a n d. S c h o tty z L u to w c z a ; P e tr J a k. ( f 1 3. aug ), s. J a n a S c h m a ra n d ra ze Z d ie rje ; J a n M ik t., s. M ich. S c h o tty z R a d w o rja ; J a n A u g., s. J a n a B eb rach a z B r o n ja ; E rn s t K a r l, s. J a n a A v am a z L u p o je ; H a n a K h ry st., dz. J a k. W iczaza z B re m je n ja. Z em rjeczi: M a r., w ud. M ic h. M u d ro h o z L upoje, 7 6 l. ; H a n a i ü b., dz. E rn s ta H ein r. Jö z e fa z R a d w o rja, 3 m. 2 6 d. ; M ik t. L edzbora z R a d w o rja, 7 4 1.; H a n a S e u b e rlin g z L u p o je, 8 3 L ; M a r., w ud. M ik. B e rk a z R a d w o rja, 71 I. 3 m. 3 b.; M ik., s. M ik.l ibsche z R a d w o rja, 2 m. 2 7 b.; H a n d rij P ö td ra k z K am jen ej, 4 8 1.; M ik., s. J a n a Z u r a z N o w. B o ra n e c, 5 m.; H a n z a, dz. M ik. H reh o rk a z L utow cza, 1 l. 9 m. 1 3. W e r o w a n i : E rn s t P o lan k z M nischonca, z K h atu Kubankec z B o ra n e c ; P e t r M ik. W encel z Dzeznikec z M a - dlenu N ow akec z B ro n ja. D ary za eyrkej w C^oruecach abo B aczonju. K czesczi Bozcj a spomozenju duschow su dale w op row ali: I. K. z K. 1 tol.; W. z R özanta 1 to l.; druhi kröcz wol jenoho dzetaczerja 2 to l.; na Nowakec kwasu we Bronju 4 tol. 20 n sl.; pschez k. P. Jnnocenca 3 tol. 10 nsl. H rom adze: 6579 tol. nsl. 6 np. Z naktadom H. D u czm an a su wuschte a hodza so pschez expedicije döstacs: Duchowaa R özow nja, 1 8 7 2 ( 5 1 8 str.); 2 to l.; I to l. 12 nsl. 5 n p.; n jew jazane: Itol. 5 nsl. H t v e z ü a, 1 8 7 2 ( 1 8 4 s tr.); 1 8 n sl.; 6 n sl.; njew jazan e: 5 nsl. S m j e r l n i t z k a, Z berk a m o dlitw ow za w otem rjetych kscheczanow 1 8 7 3. ( 1 2 0 str.) Z w ulkim pism om. C zisty wunoschk je za cyrkej w C zornecach abo B aczon ju. P ta c z iz n a : w jazan a 10 nsl., n jew jazan e : 8 nsl. Cjischczat L. A. Dormerhak w Budyschinje.
dbudorotj o^afopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschmje. R ed a k to r : Jurij Łusćanski. Č islo 18. 20. septembra 1873. L e tn ik 11. Pschesczehaujo cyrkwje. Wsch^dnje möze so jedyn pscheswedczicz, zo so tez we Ewropje czasy pschesczehanjow cyrkwje w obnoweja. Zidza a wotpadnjeni kschesczcnjo, bludno-we'riwi o n ow i pohanjo skuza pschesczeharjam hako w opaczni skörzbnicy a swedkojo, hako njehödni schczuwarjo a njespraw ni sudnicy; njeswerne dzeczi cyrkwje sameje hako zacpecza hödni pscheradnicy. M y widzim h tak cyrkej wojowacz nie jeno we jcje pschinarodzene, dobhte a wobkruczene p r a w a, za jeje czasne kubka, ne, tez w e b ö jsk e p r a w a, we wozjewjenjo swjatoho scjcnja, we nalozenjo zakonja Khrystu- sowoho, we wudzelenjo swjatych sakramentow, we hvdne swjeczenjo Bozich stuzbow, we woczehnjenjo kschcsczanskejc mkodoscze, we wobstaczo duchownych rjadow. Hdzez hruba m oc knjezi, tarn so wschitke p ra w a zacpeja. T oh od la potrjechja cyrkej we najnowischich czasach w e jeje w idzow nym wjerchu, we jeje biskopach a meschnikach a sobustawach cyrkwinskich rjadow tez surow e hanjenja a czesczepschikrötcjenja, wurubjenja a z w ötciny w uhnacza, wobskorzowanja, wotsudzenja a jastwa, m atrwanja a sm jercz, zjawne hanjenja wschitkich cyrkwinskich w u sta w o w, a k tom u pschistupja netto zakonje, kiz na niczo druhe wotmerjene bycz njem öza, hacz na wukorjenjenjo kschesczanstwa. H dyz so tajke wecy staw aja, dyrbi jedyn so praschecz, kajke w o t p o h l a d a n j a m ö z e B ü h pschi d o p u s c h c z e n ju tajk ich p sc h e sc z e h a - n j o w m e c z. Tajke czasy m aja wnlku w aznoscz, a tohodla m am y je m y tez swedomicze wuzicz pschez to, zo my pom ham y wotpohladanja B oze wuwjescz. P s c h e s c z e h a n ja c y r k w je sn ji p s c h in a r o d z e n e, z je je w o b s ta c ^ o m a s k u tk o w a n jo m z j e d n o c z e n e, dokelz tnona wobsteji a skutkuje pödla sweta, kiz runje ji napscheczo dzeka; hako rozscherjerka wernoho spomozneho sw etw a m a toona tak stajnje napscheczo stnpacz m ocam czmh. T ohodla su ji czasy pschesczehanja w ot jeje böjskoho zalozerja tez z jasnhmi slow am i do predka prajcne.
142 P s c h e s c H e h a n ja su za c y r k e j tak je n e w o t s h n a B o z o h o s o m o h o p a s ta - j e n e a tak n j e z m ö ln e z n a m j o w e 'r n e je c y r k w je B o z e j e. B o z a pschedwid^omnosc^ m a dobre a zlo we swojej r u c y, a n alozuje je spod^iwnje k dosahnjenju swojich pötajnych w otpohladanjvw. M jez tym hacz czlowjeska zlöscz dobre zadzewacz a zpowalecs so pröcuje, nalozuje B o z a pschedwid^omnoscz runje tute procow anja k tom u, zo pschez nje dobre rozscherja a posylnja. Aidowske a pohanske sudy njechachu pschez njespraw ne wotsud^enjo a kschizowanjo Khrystusowe nic^o druhe, hacz zniczenjo cykoho skutka, kotryz chcysche syn B o z i na zemi zatozics a myslachu sebi, zo su pschez zaczinjeujo joho row a swoje w otpohladanjo dosahnyli. A le runje tute jich njepschec^elske pröcow anjo be we rucy pschedwidzomnoscze B ozeje najlepschi sredk, skutk syna B o zoh o czim lepje a czim ske'rscho toobfruc ic$. Zidow stw o a pohanstwo d^ekasche ze napinanjom wschech mocow pschechwo zakozenju a rozscherjenju cyrkwje mjez ludam i zemje, ale runje tute napschecziwne njepschecselske procow anja, wuhnaczo japoschtokow a weriwych z jenoho mesta do druhoho, jenoho kraja do druhoho, jich pschesc^ehanjo a surow e m atrw anjo, böchu za pschedwidscmnoscz B o z u nvjmvcnische sredki, cyrkej najkruczischo do ludow zakorjenics, najspeschnischo pschez cyky znaty swet rozscherics. P o czkowjeskim menjenju zda so njem özne bycz, duchvwne kralcstwo zakozicz a zdserzecs srjedz sweta, kotromuz je w one dospoknje napscheczilne a w ot kotrohoz so tak stajnje, ze wschitkimi m öznym i sredkami pottoczuje. A le runje tute ftajne w ojow anjo skuzi B o z e j pschedwidjomnosc^i k tom u, zo by kralcstwo B o z e we joho m öcnym ziwjenju, spom oznym skutkowanju, a krasnych plodach pvkazata, a swet tak k ziwjenju hnady o k wecznej zböznosczi dowjedka. Pschesczehanja su w ot cyrkwje tak dokho njerozdjölom ne, dons m a w on a we swecze skutkowacs, we rucy B ozeje pschedwidzomnoscsc su pak najlepsche sredki, cyrkej we jeje mocy pokazacs. K hrystus pak je swojej cyrkwi tcz z jasnym i skowami pschescsehanja slubik: H d y z w a s fr o č t h id Z i, d o p o m n c ^ e s o, zo je m je p sch ed w a m i h id z ik. H d y byschcze w y ze s w e t a b y l i, b y s w e t s w o je l u b o w a l, d o k e lz pak w y ze s w e ta n je s c ^ e, a le ja w a s ze s w e t a w u z w o l i l s y m, t o h o d l a h id s i w a s s w e t." J a n. 1 5, 1 8. 1 9. K hrystus spom i tu na w in y, z kotrychz sw et joho a kiz swernje k njom u d^erza, hidzi, dokelz je joho wuczba, jcho zakon, joho cyrkej napscheczo swe'tej a joho wuczbam. K az je wernoscz napschecso bludej, sprawnosc^ napscheczo njesprawnosczi, njewinowatoscz napscheczo zkösczi, pöcchwoscz napscheczo njekhm anstwej, dobre pschechwo zkom u, tak je tez cyrkej napscheczo swetej, dzeczi cyrkwje pschecziwo dzeczom sweta. Cyrkej ze sw ojim i wuczbam i a zakonjemi a w ustaw am i schert swet a joho dzeczi we jich wjeselach a pröznosc^ach, we jich dzekach a pröcowanjach, a tohodla njechaja w oni cyrkej pödla sebjr czerpjecz, tohodla nastanje bjezköncznc w ojowanjo, dokelz cyrkej njemöze wernoscz a poccziwoscs lvuczicz pschestacz, a jeje swerne dzeczi njew ustanu we dobro skutkowanju. W ojowanjo tak njemöze pschestacz. K hrystus, böjski zalozer cyrkwje njejo ji zamjelczak, zo zmeje tajke wojowanjo a pschesczehanjo wutracs. R uku budza na w as klasc^ a w as pschesczehacz." Luk. 2 1, 1 2. W o n i budsa w as radam podawacz, a tot swojich synagogach budsa
143 w as schwikacz, a psched bohotow a psched kralow budzecze wodzeni moje Wo, jittt o pohanam na swedczenjo. B udze Pak bratr üratra k smjerczi podawacz a nan sy n a ; a dzeczi budza pschecziwo starschim stawacz a jich moricz a budzecze hidzeni tootc wschitkich mojoho mjena dla. M a t. 1 0, 1 7. 1 8. 2 1. 2 2. H a j hodzina pschindze, hdzez budje közdy, kiz w a s m ori, menic, zo z tym B o h u spodobnu sluzbu wopokaze. T o budza w am czinicz, dokelz ani wötca ani mje znaja. A le ja sym w am to prajik, zo hdyz hodzina pschindze, so w y na to dopomnicze, zo sym w am to p ra jil." J a n. 1 6, 2. 3. 4. Z tu tym i a w jele druhim i podobnym i skowam i, kiz so we swj. sczenjach namakaja, je Khrystus swojej cyrkwi pschesczehanja do predka wozjcwik, h i d z c n j o " njepscheczelow kschesczanstwa, p s c h e - s c z e h a n j o " z kotrymisch budza wjerchojo a jich zastupnicy cyrkej domapytac^, j a s t w a " do kotrhchz budza m jeta n i, s k o r z b h," kotrez budza n a nich psched sudnistwa pschinjesene, c z e r p j e n j a a m a t r h " kiz zmeja w ustoch a to wschitko zmeja czerpjecz j o h o - d l a, " j o h o m j e n a d l a," t. r. dokelz Khrhstusa w u- znawaja, dokelz joho m jeno wjedu, dokelz do njoho we'rja a k joho cyrkwi skuscheja. S lo w a Khrystusowe dyrbja pak so tez dopjclnicz, dokelz je wän njezm ölna wernoscz a weczna m udroscz, a tak je pschesczehanjo ta t rjec jene drohe wotkazanjo, kiz je bojski zalozer swojej cyrkwi zaw ostajil, pschez kotrez m a w ona jom u podobna bycj. S u - l i m je p s c h e s c ^ e h a li, b u d z a te z w a s p sc h e sc z e h a c z ; w u c z o m n ik n j e j o P schez m is c h t r a, a s lu z o w n i k p sch ez s w o j o h o k n je z a." M a t. 1 0, 2 5. Katholske missionstwo we Seuegam biji. S en eg a m b ija reka krajina nawjeczorneje A friki, kiz na brohach atlantiskoho m orja w e dolhosczi 1 1 0 m ilow w ot Cap V erga hacz do P orten d icb ai-a dosaha. W e scherokosc^i m a 8 0 m ilow a dosaha k polnocy hacz do peskoweje puscjiny S a h a r y. Wukoscz w uczini 1 8 0 0 0 quad ratm ilow. K rajina m a mjeno w ot htow nej rekow S e n e g a l a G a m b i j a, kiz krajinu w oziw itcj; sluschesche prjcdy z wjetscha P o t u g i s k i m, netto maja tu J e n d z e l s c y a F r a n c o z f c y najwjacy wobsedzenstwow. W obydlena je z n egram i. Tez tu su katholscy m issionarojo dawno hizo symjo kschesczanskeje wuczby rosyw ali a stacionske mesta tu zalozili. Senegam bija w u czini sam ostatny vik ariat, meschnicy z congregacije ducha swjatoho a njewoblakowaneje wutroby M a r ije wobdzeiaju tu w inicu Knjeza. H acz dotal radzi so jim tu schescz w osadow zalozicz. HLowe mesto a srjedzizna cyrkwinskoho ziwjenja, hdzez tez japoschtolski Vikar najböle bydli, je S t. J o s e f. W e löcze 1 8 6 2 bu zalozene. M issionarojo sadzachu tu wosobnje bawkmiki, zo bychu tak n egrow tez k porjadnom u dzelu pschiwuczili, dokelz tesame schczini jich jeno k dobrym a wobstajnym kschesczanam, toh od la roz- wuczeja jich tez we wschelakich nuznych rjemjeslnistwach a wedomosczach, wosobnje pak h ladaja za khmanymi ludzim i mjez n egram i, kiz buch» so k wuczerjam a k duchownym hodzeli a tak potom mjez sw ojim i krajanami spomoznje skutkowacz m vhli. T u dzclaju 5 duchowui a 6 klöschterskich bratrow.
144 K polnocy w ot S t. Josefa lezi druha stacija S t. B e n e d i k t. S o t r y cott» gregacije swj. wutroby M a rije skutkuja tu hako wothladarki khorych a wuczerki d^ech. Tsecza stacija reka J o a l. T u je cyrkwiczka, wobydlenjo za fararja; jedyn duchowny wjedze rozscherjenu w osadu a jedyn klöschterski brat wuczi we schuli; za rozwuczenjo holczatow skutkuja tu 4 klöschterske knjezny hako wuczerki. S chtw ürta stacija reka D a k a r ; stuscha F rancozam. T u je so tez wjele Ewropskich zasydliko. T ez tu su nekotfi meschnicy, nekotsi klöschterscy bratsja a tez klöschterske knjezny su tu hako wuczerki a wothladarki khorych. P ja ta stacija reka A u f i s q u e. T u bydla wokoko 3 0 0 katholikow, kiz maja tu khapalu a m issionara. N a kupje S t. M a r y je schesta stacija we hkownym mescze B a t h u r s t. J e to kolonija, kiz Jendzelskim stuscha. Jendzelscy njekladu katholskim m issionaram zadzewki, ale podpjeraju jich skutkowanja. 3 duchow ni, 2 klöschterskej bratraj a nekotre sotry skutkuja w e tutej wosadze, kiz renje pschibjera pschez pschewobroczenjo pohanow. W ysche tutych 6 stacijow abo wosadow stej hischcze dwe druhej we mestomaj S t. L o u i s a G o r ö e, kiz so w ot duchownych tom u sam om u rjadej pschistuschomnych wobstaratej. J e tu z cyka wokolo 5 0 0 0 katholikow. W e lec^e 1 8 5 2 da so tu hizo jedyn negcrski mlodzenc k duchownomu swje«c^icz, kiz netto mjez sw ojim i krajanam i zbozomnje skutkuje. Jed yn druhi du we lecje 1 8 6 9 we P a r iz u a jedyn we R om je swjeczeny, druzy pschihvtuja so k swjecziznam. N a tute waschnjo wobkruczi so katholske missivnstwo Pschecy bölc, dokelz meschnicy dyrbja z lu d a samoho bycz, mjez kotrymz chcejdza spomoznje skutkowacz. Lud so zwjeseli, hdyz tez ze swojich krajanow nekotrych k meschniskej hödnosczi pozbehnjenych w uhlada. T. Rowinki a powjescze. 3 «ascheje diöcesh. 3 B u d y s c h i n a. H nadny knjez biskop je so pjatk do P r a h i p od al, a budze n a pscheproschcnjo arcbiskopa, kardinal» Schwarcenbcrka njedzelu 2 1. septembra we P razy predowacz. 3 B u d y s c h i n a. W e druhim mesczanskim wokrjesu bu 1 5. septembra wodo-twarski inspektor z W a g n e r na sakski sejm w u zw oleny. Jom u napscheczo be prjedawschi zapöstanc statny rycznik P etri stajeny. 3 pruskej L uzieh. 3 K u l o w a. Lubym serbskim b ratram a sotram so tudy najpodwolnischo wozjew i, zo we farskej cyrkwi w Kulowje p r e n i w o tp u s tk abo dzen k erm u sch e letsa trjechi na 5. oktobra, a d r u h i w o t p u s k abo dzen n ajsw j. r ö z a r i j a na 1 2. oktobra. Czisam i, kiz su zapisani do arcbratstwa sw j. rözarija döstanu za cyky tydzcn d o s p o k n y w o t p u s k, hdyz w oni swojich rechow so zelnoscstwje wuspow jedaju, we bratrowskej cyrkwi w K ulowje k swj. w opraw jenju du a znate predkpisane wotpuskne paczerje (za powyschenjo swjateje cyrkwje, za potupjenjo
145 bkudneje teert} a za m ir a pschezjenoscz bjez kschesczanskimi wjerchami a lu d am i) poboznje spe'waju. N a wobom aj wotpuskomaj budza tez letsa Po dopokdnischich kemschach na swj. M a r in y m woktarje p ach erki a s k a p u lir y tooswjeczene. S ch töz chck sebi je teoswjeczicz a zohnotoacz dacz, dhrbi je toe rukomaj dzerzecz a Potom k wobwjeschenju swj. skapulira k wottarjej a k meschnikej pschistupicz.*) W otpuskny czas je stajnje hnadny czas; B ö h baj, zo byckmy tu toe tych zrudnych dnjach, hdzez so nascha sw j. katholska cyrkej teot wschech stronow zakosnje pschesczeha, njebjeske hnady a dary toe bohatej merje dvstali a krucze statt toe toerje a we dobrych skutkach. Tak m jenowany m o r w h to o tp u s k, t. r. dospolny wotpusk, kotryz möze za wotemrjetych woprotoany bycz, trjechi letsa na n j e d z e l u po d n ju w o p o m n j e - cza w schich khudych d u sch o w, na 9. novembra. 3 tvukraja. P r u s k a. T ez pschecsiwo arcbiskopjej toe Kölnje a wjerchbiskopej toe Wrati-- slawje je knjezersttoo dla pschestupjenja zakonja toe wobsadzenju duchownych mestow toustupiko. Z a krötki ezas drje njebudze toe Pruskej biskop, kiz njeby za swoju ftoeru, z kotrejz p ra w a cyrkwje zakituje, w ot knjezerstwa k schtrafe wotsudzeny byl. T ez 3 4 7 0 to te r, kotrez kölnski meschniski sem inar litnje w ot kraja döstatoasche, su jom u netto zapowjedzene, tosam e potrjechi tez kowikt toe B o n n je, kiz haez dotal 4 0 0 0 toter döstawasche. N e m s k a. Francozska je swoju wulku toöjnsku pokutu prjedh zaplacsika, hacz be to wuezinjene, dokelz cheysche nĕmske wöjsko rady tootbyez. W o t 5 m illiardow fr a n k o «, kiz toe tak krötkim ezasu do Nemskeje pschiczahnychu, Pak njejo tu tojele ezucz, dokelz so jeno za wojerske naleznoscze nalozuja. K rajne dawki so njejsu toe now y pjenjez polozike. Nem scy wojacy wopuscheza tak toe tutych dnach franeozsku zemju. N e m s k a. W e bajerskim meseze E ic h s t ä d t, mejachu 1 0. 1 1. a 1 2. septembra biskopja Bajerskeje konfereneu. S ch to je so tu wuradzako a wobzanknylo njejo znate. _ Z C z ö s k e j e. Z ad n y swjedzen wobondze so toe krötkim toe Libunju pschi Jiezin je. F a r a r a kanonikus, zasluzbny ezeski spisow ar M a r e k swjeezi swöj 6 5 letn y meschniski a 5 0 le tn y farski jubilej. J e 5. septembra swoje 8 9 leto pschi spokojaeej strowosezi nastupik. W osada pschihotuje jom u ezesezomny dzen. C z e s k a. 9 0 0 le tn y jubilej swjeczi so pod w obdzilenjom tojele lud» na prjedy postajene waschnjo. P rĕn ju njedzelu me'jesche eziske predowanjo biskop J i r s i k z B u d z i j o t o i e, a nĕmske biskop z K e t t e l e r z M a i n z a. D ru h u njedzelu prjedowasche ezĕsey probst z W y s c h e h r a d a S t u l c a nemscy biskop S e - n e s tr e y z R e g e n s b u r k a. Tseczu njedzelu 1 4. septembra kanonikus K u l d a czescy a probst W ü r f e l nem scy. S ch tw ö rtu njedzelu zmĕje knjez biskop L u d - w ik F o r w e r k nömske predowanjo a kanonikus Heinrich czeske. H low nu B ozu * ) Tez su na farje toe Kulowje döstaczu za 15 n p.: tr o tte roztouczenjo toe nekottych bratstwach stoj. skapulira; tort k. Arnold» Werner«.
146 mschu swjeczesche prenju njedzelu kardinal S c h w a r c e n b e r k, druhu Litomericki biskop W a h a l a, tsccjn swjeczacy Prazski b isk o p D r. P r u c h a. R a k u s k a. Khezor a joho knjezerstwo zmeje we najblizschich dnach njelube W o. D w a j dobrej pscheczelaj" Rakuskeje chcetej W in wopytacz. J e to pöccziwy "italski kral Viktor E m an u el a nemski lancier wjerch B ism a r k. Prenischi pschebywa tu khwilu hizo we W inje a wuziw je hozpodliwoscz khezvrskeje swöjby. D r u h i pschihotuje so hischcze na p u cz, khiba zv netto za lepsche spöznaje, doma w ostacz, dokelz pscheczclnc powitanjo njetrjeba woczakowacz m u z, kiz je, kaz je to netto dopokazana w e c, na tat tajenske waschnjo Rakusku we l. 1 8 6 6 ponizil. Jtalski M inisterpräsident z leta 1 8 6 6, general L a m a r m o r a je mjennjch psched krötkim wobscherne Pismo wudak we nastaczu w öjny we lecze 1 8 6 6, we kotrejz beschtej so Pruska a Jtalska pschecziwo Rakuskej zjednoczitoj. Lam arm orow e pismo rozsw etli pschcde wschem tsjoju wec, zo je wjerch B ism arck dolho hizo na pschileznoscz w akal, hdjez bu Rakuskcj smjertnu rann dyricz m o h l, zo be w ot njoho nastaczo a pschibjeranjo njepscheczelstwa mjez Rakuskej a Pruskej pschihotowane a wjedjene, zo be danska w öjn a, schleswig-holstinska naleznoscz, a druhe wazne praschenja za njoho jeno pschilcznoscz, z Rakuskej so znjepscheczelicz, pschecziwo w oli pruskoho krala a ludu wöjnu zapoczinacz. K ponizenju Rakuskeje njehanbowasche so B ism a r ck te z, we kraju sam ym revoluciju zbudzicz a so z njeju zjednoczicz. T oh o ru n ja pokaze so z Lam arm oroho pism a tez jasnje, zo Jtalska bjez wscheje w in y, jeno k dobycju V enediga wojnu z Rakuskej zapoczina. A le tez rakuskich m uzow, kiz tu khwilu naleznoscze khezorstwa wjedu, rozsw etli Lam arm orow e pism o. H rab ja A n d rassy, netsischi rakuski M inisterpräsident a druzy M a d ja r o jo, kiz su netto k schkodze druhich krajow k tajkej mach pschischli, wjeselachu so do predka na roztorhanjo Rakuskeje a mejachu za W uhersku swojoho krala hizo w obstaranoho. S ch tö to b e, m öze hrabja Andrassy swojom u khezorej netto prajicz; we pismje njejo m jenow any. Lam arm orow e pismo z n o w a jasnje sw edcji, zo druhdy najprenischi zastojnicy, kotrhmz wjerchojo swoje a swojoho ludu naleznoscze dowerja, dow ery hödni njejsu, zo tez najschpatnische, njespraw ne siebst nakozuja, zo bychu swoje a swojeje strony wotpohladanje dosahnyli a samt m öc wobkhowali. Zbozo krala a ludu je za nich poboczna wec. Z R o m a. 2 0. septembra je runje 3 leta, zo italske wojstwo do R om a zaczahny, a so ta t htownoho mesta katholskeje cyrkwje mocowasche. Nekotre dny prjedh be V iktor E m an u el swj. wötcej list pschepodacz bat, w e kotrhmz w ön wobkruczuje, zo je dyrbjal z podwolnosczu syna, z w eru katholika, z p raw om krala, k zakitanju swjatoho wötca, k wobkhowanju dobroho rjadu a k zbozu lu d a, bam - zow e kraje wobsadzicz." K z a k it a n j u b a m z a " dzerzi joho w ön netto tsi leta jatoho, k w o b k h o w a n ju d o b r o h o r j a d a " je w ön wscho d o w o lit, njckhmanych ludzi do R o m a pschiwjed, m ordarjow puschczat, dokelz be ton m orjeny bamzowy skuzownik, njepöccziwe kheze czerpjet a zak itat, klöschterske knjezny Pak ze swojich chchich w obydlenjow wuhnak. K z b o z u lu d a " je cyku czrodu nowych dawkow zawjed, pod kotrymiz lud czim böle zalosczi, dokelz pod bam zow ym knjejstwom we tajkej czezi niczo njewjcdzesche, tohodla skyschi jedyn wschednje we bankerottach,
147 tot surow ej drohoc^e w obhdlenjow, a wschoho, schtoz f ziwjenju nuznje siuscha, w jcle stow swöjbow je pod tajkimi zbozom nym i" wobstejnosczemi wobkhudzilo. W e prawdze, poccziwom u kralej m ohlo so styskacz zapoczecj, hdyz so dopom ni na to, schtoz psched tsjom i leta m i pisasche, a hdyz widzi, kak je so we R om je wscho zkazylo, A netto je do W in a rootjĕř, a w opyta tez B a r l i n, wesczi zo by jow nowe rady! potkoczenju cyrkwje zhonil, dokelz we B a r lin je m a Viktor E m an u el swojoho knjeza a radziczcla. Z o budje so po joho wröczenju hischcje we Jtalskej a wosobnje w e R om je hörje z cyrlwju zakhadzecj, so woczakuje. N iczo na tym ; V iktor E m a n u el njebudje skalu cyrkwje pow alicz, tez nie z pomocu swojoho barlinskoho pomocnika. Z R o m a. Wschelake now iny zas p isa ja, zo je bamz khorw aty, a zo möze z kozdym dnjom smjercz zastupicz. T o la k tajkomu strachej njejsu tu zane w in y. Nekotre dny poby swjaty wötc staby, na czimsch so nichtö dziwacz njcmöze, hdyz so dopom ni zo je we lecje wosobnje me mesacu auguscje we R om je wulka czopkota, ta t zo közdy, kiz m öze, w tym czasu z R om a czeka. Tak zadyn dziw, so tez swj. wötc pod njej Herpjeschc; je pak netto zas dospoknje w ustrow jeny, tak zo zas audiency daw a. F r a n c o z s k a. W e E w ropje je tu khwilu Francozska jeniczki kraj, w e kotrhmz je kathvlska cyrkej bjez pschesczehanjow. D okelz w e J e n d j e l s k e j wobsteja hischc^e z prjedawschich czasow zakonje pschec^iwo katholikam, we J ta lsk ej, S ch p a - niskej, Nemskej, Echwajcarskej a tez Rakuskej so tajkc w e nowischim czasu dzekaja a njesmjelnje nalozuja. N ajhorje drje je tola we Echwajcarskej, dokelz katholske toosady w e kantonje B e r n n im aja w e prawdze doma zaneje pschileznosche wjac, B o z u mschu slyschecz, jich duchownym je zastojnske dzeko w o t swetneje wyschnoscje krucje zakazane, a toh od la dyrbja kozdu njedzelu do susodneje Francozskeje jecz, zo bychu w inow atoscz cyrkwinskeje kaznje m o h li dopjelnicz. Francozska pak je pschez surowe njezbozo, kiz ju we lecje 1 8 7 0 a 7 1 potrjechi so powuczicj dala, zo m öze zbozo kraja a lu d u, swera a wutrobitoscz w öjstw a so jeno tw arih na n a b o z n e ziwjenjo, a tohodla w idzim y tez francozske knjezerstwo nabozne ziwjenjo rozscherjecz a podpjeracz. K tom u skutkuje wosebje netsischi Präsident francozskeje republiki, general M a c M a h o n, kiz je sam swerny katholik. R a n o Po sw ojim wuzwolenju k najwyschschej hödnosczi we kraju, slyscha w on ze swojej mandzelskej poboznje B o z u mschu a dösta swj. sakramenty. T ez wjetschina francozskeje zakonjedawaceje komory je chrkwi pschec^elnje zm yslena a je so dvpomnika, za m a 3 8 m illionow katholikow a jeno 2 m illio n aj druhoweriwych zastupicz. Z ak o n, kiz duchownstwo a B o z e sluby francozskoho w öjstw a rjaduje, bu tohodla tez z wulkej wjetschinu pschijaty, a hdyz pschi wuradzenju spomnjenoho zakonja general R o b e r t prajesche, zo m a so najswjechschomu sakramentcj wojerska czescz wopokazacz, pschinjese so jom u tsikröczna skawa. T ohorunja du w ot zakonjedawaceje komory wobzanknjene, we P a r iz u na M o n tm artre krasnu cyrkej k czesczi najswjeczischeje w u- troby Jezusoweje twaricz. Najrjensche dopokazy wobnowjenoho naboznoho ziwjenja p o d a w a Pak froncozski lud pschez nahladne wobdzelenjo na cyrkwinskich processtonach. L o u r d e s, nowe hnadowne mesto we juznej Francozskaj drje so najbohat-
148 scho wopytuje. P o stotysacach m öza so czi liczicz, kiz tu pschindu, zo bhchu swosu poboznoscz dokonjeli. Wjackröcz pschiwjedzechu tu biskopja wulke processiony. Wjac stow Bozich mschow so toe krasnoj cyrkwi a we pröznjency, w e kotrejz so swj. M a r ija wozjewi, wschednje swjecza. D r u h e jara w opytane hnadowe mesto je P a r a i l e M o n i a l we poknöcnej Francozskej, hdzez psched krvtkim wulki procession z Jandzelskeje pschindze, na kotrymz so tez stawny jendzelski semjan w ojw oda z N orfolk w obdjeli. T ez druhe hnadowe mesta so z blizskich a dalokich krajinow bohacze w opytuja. L iberalnym ludzom, kiz tajke zjawne znam jenja naboznoho ziwjenja znjescz njem öza, so to n jelu bi, bychu toh od la processiony najradscho zakazali, kaz to we Nemskej czinicz zapoczinaju. F r a n c o z s k a. W u h lady bourbonskeje swöjby n a kralowski thron F rancozskeje su zas jara njeweste. Republik«m a hischcze w jele a m öcnoho pschiwjeschka. D u z radzi so, zo by so knjezerska m oc n a westy postajeny czas marschallej M a c M a h o n ej pschepodala. T o drje so tez najskerscho stanje. F r a n c o z s k a. Arcbiskop we P a r iz u, G u i b e r t, je pastyrski list w udai, kotryz liberalnych jara mjerza. W e n im, czinja so italskomu knjezerstwu poroki d la njesprawnoscze, kotrez je sebi w one pschecziwo katholskej cyrkwi, jeje hlow nom u mestu a wid^ownomu wjerchcj d ow olilo. W e Jtalskej njebe dow olene, tönte paftyrski list woczischczecz. Nale^noscze tow atstw a. S o b u s ta w y na leto 1 8 7 3 : f(. 3 3 8. P s t r Lebza z R a lb ic ; 3 3 9. M iktaw sch K uczank z R a lb ic ; 3 4 0. M ikb. W eclich z R a lb ic ; 3 4 1. K h a ta W ow czerkow a z K o- c z in a ; 3 4 2. M a r i j a B je n a d z in a z N em zo w ; 3 4 3. B rankaczk z K anec. N a leto 18 7 2 do p laczich u : 5 0 2. Ja k u b K ra l z K oczinje; 5 0 3. M ilia w sch N obel z N ow eje wsy. Crkwmski powestnik ze serbskich wosadow. Z Budyschiua. Kschczeni: M a r i j a H a n a, dz. Ä u rija Z a rje n k a» a A idow je; M a r i j a a H a n a, dw vjniskej dz. J a k u b a Kschizanka pvd h ro d o m ; A ugust, s. H a n d rija A u g. N cucza w B. ; M a r i j a W ilh e lm iu a, dz. F ra n c a T ru llc y a w B. ; W ilh e lm, s. W ilh elm «S a lm a w B. Z e m rje c z i: M a d le n a rodz. Z y n d z ic, J a u a Lukascha pod hrodom, w u d o w a, 7 1 L ; H a n a P jek arjec n a A idow je, 4 9 l. 3 m.; H e rta rodz. D o n a te c zw udow j. S c h o tc z in a z B orschczc, 7 7 l. 10 m.; M a d le n a rodz. Woczkec, M ik taw sch a S c h u ste ra z B elczcc m andz., 4 0 l. 5 m.; A u g u sta rodz. Jorkec, A n to n a T h o m a s a z B. m andz., 2 3 L 5 ra.; H ed w ig a rodz. F eld m an n ec, W ilh clm a S a lm a z B. m andz., 2 7 l. 1 0 in.; K a rl P a «o l, K. A. N eitscha syn, 8 l. 10 m. D ary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. R ad w o rsk i proccssion buclf z R o z a n ta 9 to i. 2 0 n sl.; k czesczi B o z e j" pschez ln j. kap t. D u c z m a n a 1 to t. H ro m a d ze: 6 5 8 9 to l. 2 0 nsl. 6 n p. N jedzelu psched sw j. M ic h a to m po dopotnschich kemschach pondze z B udyschina proccssion do P h ilip p sd o rfa. Czischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.
udorotj cjafopis, w u d a w a n y w o t to w a r s tw a S S. C y r illa a M e t h o d a w B u d y s c h m s e. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č islo 19. 4. oktobra 1873. L e tn ik 11. C ivilne mandzelstwo. M jez now ym i zakonjemi, kiz budza so roe blizschim czasu tue nemskich sejmach wuradzecz, m a zakon we zawjcdzenju nuzowaiw ho civilnoho m andselstw a wosebitu waznoscz. Pruskom u sejmej so po westych pöwjesczach hnydom po hrom adustupjenju tönsam y pschedpokozi. P o zawjcdzenju tajkoho zakonja pschipöznaje swetna wyschnoscz jcno tamnych za mandzelskich, kiz fit psched njej swöj mandzelski zwjazk wobkruczicz d ali. W e cyrkwinskc pozohnowanjo so w ona njestara. Wschelake kroczele a pruhi su so we naschim letstotetku hizo stale. N a jp ren i, kiz hacz d otal tez najdale we tutej wecy dzesche, be N ap oleon I. W e swojej wschohomocy njechasche wön zanu druhu m oc, tez zanu cyrkwinsku pödla sebje czerpjecs, tohodla postaji pschez zakon, zo m a közde mandzelstwo häkle potom pkacziwoscz, hdyz so Psched swetnej wyschnosczu wobzanknje. W schudzom, hdzcz tat m jenow any C o d e N a p o l e o n p la cz i, kaz we Francozskej, B elgisk ej, we tamnych Nemskej skuschacych krajinach na liw ej stronje R h e in «, tam je civilne mandzelstwo zawjedsene. Slubjenej matej tam swoju w olu, do mandzelstwa stupicz, swetnej wyschnosczu w ozjew icz, kiz wscho dalsche wobstara a rjaduje, a w ot toho czasa p laczitej za mandzelskej. P o la lu d u, kiz je z wjetschoho dzela we tamnych krajinach katholski, njenamaka civilne m andzelstwo zanoho spodobanja. W ö n drje dopjelni zakon, ale njedzerzi psched swetnej wyschnosczu wuprajenu w olu za m andzelstw o, kiz by za kscheshana dowolene bylo, w ön we, zo je m andzelstwo nabozna wec, kotraz cyrkwi fluscha. T oh od la dzerzitej so slubjenej häkle potom za mandzelskej, hdyz stej psched swojim fa ra rjo m, hako praw ym zastojnikom cyrkwje sw oju w olu w ozjew ikoj, a swöj mandzelski slub wobkruczicz a pozohnowacz dakoj. W e Rakuskej je psched nekotrymi letam i liberalne knjezcrstwo tez wschitke
150 marwlske naleznosc^e swetnhm wyschnosczam pschipokazako a civilne mandzelstwo zawjedto, tola nie hako nuznu wec, ale tu je jeno kozdomu dow olene, pschez zastojnika swetneje wyschnoscje mandzelski zwjazk wobkruczicz dacz, tola pak placzi tarn tez mandzelstwo, kiz je so psched fararjom wobzanklo. Liberalni so nadzachu, z tym ludej wulku dobrotu wopokazacz, zo budze so netto wscho pschez zastojnika swetneje wyschnoscje werowacj dacj. Ale hacz runje so pschez wschelake njehüdne sredki k tajkim mandzelstwam wabjesche a jich wobzanknjenjo so z wonkownhmi swjatocznosc^emi wobdawasche, wostachu tola jara redke. Jeno tamni wuziwaju liberalnu dowolnoscz, kiz wschelakich zadzewkow dla wot cyrkwje dowolnoscj, so brach döstacz njemözachu. Tez we Sakskej je pod westymi wobstejnosc^emi wot nekotrych let jow civilne mandzelstwo dowolene, tola jeno za tamnych, kotrymz cyrkej wschelakowych winow dla do mand^elstwa stupid wobara. Hizo z toho wschak möze kozdy spüznacz, zo civilne mandzelstwo niczo jara pöccziwoho njejo, zo so pschez nje k dobromu njepokroczuje. Hdyz netto tez we blizskim czasu snadz Po cykej Nemskej so civilne mandjelstwo pschez zakon pschiporuczi, stanje so to tohodla, zo by stat we swojej wschohomocy jene jomu po prawdje njeskuschace prawo z mocu na so torhnyk, zo by so nowa kroczel we potkoczowanju cyrkwje a we blizenju k staromu pohanstwej staka. Tola katholski lud, we tutej wecy derje rozwuczeny, njebudze pschez to so we swojej werje, zo je mandzelstwo nabozna wec, kiz cyrkwi flu sch a zatschascz dacz. Pschez krötke rozestajenjo tuteje wecy serbski katholski lud rozwuczicz je wotpohladanjo tutych rynczkow. M andzelstwo je jena swjata wec, do njoho zastupicz jedyn nabozny flu t!, to spöznajemy z joho zawjedzenja a z joho stawizny pschi skubjenym ludze Bozim. Mandzelstwo je wot Boha samoho zawjedjene; we paradizu je je wön postajik, a pschez swoje zohnowanjo swjatosczil. Adama a Jevu je wön mjez sobu zjednoczik, zo bhschtej hromadu ziwej bykej, hako nan a macz swoje d^cji po Bozej woli wocjahnykej, zo by so stworjeny czlowjeski splah zdzerzak a k dosahnjenju Bozich wotpohladanjow dowjed. Po tutym zarjadowanju a postajenju Bozim bž mandzelstwo jedyn njerozdzelomny zwjazk, we kotrymz Adam psched wobondzenjom hrecha, po tajkim hischcze polny hnady a ducha swjatoho prajesche: To je köscz wot mojeje kosc^e, a mjaso wot mojoho mjasa; tohodla budze muz nana a macz wopuschczicz a swojej zonje so dzerzecz a budzetej dwaj we jenym mjasu." Po woboi'idzenju hrecha zkazychu so czlowjekojo a tez to, schtoz be prjcdy swjate, so wonjeswjeczi. Na wschelakore waschnjo bu tez mandzelski zwjazk pschemenjeny a zkazeny, ale wera zdzerza so we wschitkich czasach pola zidow haj tez pola samych pohanow, zo je mandzelstwo neschto sw jate, wot Boha samoho zarjadowane. Zakon Bozi rjadowasche tohodla tez mand^elske naleznosch mjez wuzwolenym ludom Bozim, a zakita lud tat hischcze psched hörschim bkud^enjom, bjez toho zo by je k prenjotnej czistosczi a swjatosczi pozbehnyk. To häkle sta so pschez skutk wumozenja. Zböznik Pschmdze a z mocu swojoho böjskoho stowa wröch wön prjedawschu njerozdjelomnoscz mandzelstwa: Schtoz je B öh zjednocztk, njedyrbi czkowjek dzölicz." M at. 19, 16. Hako nowy
151 zakon w ön postaji. S c h tö z so dzelicj da w ot swojcje zonh a druhu w ozn je, je m andzelstwalam ar, a schtöz so z dzelenej zonu w ozen i, zlam je tez m andjelstw o." Luk. 1 6, 1 8. Z tu ty m zakonjom je tez hnhdom j e d n o t a m a n d z e ls t w a, t. r. zo je wone zwjazk mjez jenym muzom a jenej zonu, w uprajena. J ezu s K hrystus je t u, kiz mandzelstwo nastupace zakonje d aw a, kiz wschelake njehödnoscze, kiz so tu namakuja, wotstronja, kiz postaja, schto k mandzelstwej stuscha. D okelz tak K hrystus sam zakonje daw a, kiz mandzelske naleznoscze rjaduja, n j e m ü z e m a n d z e ls t w o j e n a c z is c z e s w e t n a w e c b y c z a le j e n a n a - b o z n a w e c ; potajkim njemöza mandzelske naleznoscze swetnej wyschnosczi ale cyrkwinskej wyschnosczi stuschecz. W ecy kiz jeno czasne, swetne ziwjenjo nastupaja, njejo J e z u s pschez zakonje rja d o w a t, niczo pschemenjat a postajak. Kaz Pak je K hrystus sam we nastupanju m andzelstwa kaznje daw at, je w ön tusam u m öc tez swojej cyrkwi zawostajik: K az mje w ötc pöstat, sczelu tez ja w a s " prajesche w ön sw ojim japoschtokam a sich nastupnikam, pschedstojiczerjam cyrkwje. W ö n be z m ocu, tez mandzeske naleznoscze pschez zakonje rjadowacz, p öslan y, tak su tez podobnu m öc sw jeh japoschtokowje a jich nastupnicy d ö sta li, w oni njesmjedza drje niczo pschecziwo zakonjam Khrystusowym postajecz, tola Pak m öza tesame po wschelakich wobstejnosczach spomoznje wudospolnosczecz. S w etn y m zidowskim a pohanskim wyschnosczam njejo J e z u s möc b at, tat mandzelske naleznoscze rjadow acz ale swojim japoschtokam. D r u h a w ina kiz hischc^e lepje dopokaza, zo mandzelske naleznoscze duchownej a nie swetnej wyschnosczi pschiskuscheja, je t a, zo je J e z u s m andzelstwo k h ö d - n o s c ^ i s a k r a m e n t a pozbehnyk. W e cyrkwi K hrystusow ej, t. r. za wschitkich kschesczanow je mandzelstwo jedyn sakram ent, kiz tak zwjazk mjez m uzom a zonu swjatosch, jim hnadu w u d zeli, jeju djeczi w e bohabojosczi w oczahnycj, wobcjeznoscze m andzelstwa sczerpnje znjescz. Z o je mandzelstwo jedyn werny sakrament, je cyrkej we wschitkich czasach w uczita a w erita, so podpjerajo na slow a swj. japoschtola P a w o la : m a n d z e ls t w o je w u lk i s a k r a m e n t j a p r a j u w e K h r y - stu su a w e c y r k w i". E ph. 5, 3 2. K om u pak je K hrystus wudzelenjo swojich sakram entow pschepodal, statej abo cyrkw i, swetnym zastojnikam abo cyrkwinskim pschedstoziczerjam? H dyz je kschesc^anske m andzelstwo jedyn swjaty sakram ent, sluscha w one cyrkwinskej wyschnosczi. T o njehodzi so pre'cj. T o la cst, kiz civilne m andzelstwo zamkowjeja, p ra ja, zo m a jedyn m a n - d je ls k e z j e d n o c z e n j o d ^ e lic z w o t s a k r a m e n t a m a n d z e ls tw a. Mandzelske zjednoczenjo, kiz so mjez slubjenymaj wuczini, je w ec, kiz jeno swetnej wyschnosczi stuscha, tuta m a postajicz, schto k njom u stuscha, kak so dokonja, hdy pkaczi a wscho druhe. Cyrkej m a jeno p ra w o, tutom u zjednoczenju hnadu sakramenta w udm c^, we pkacziwosczi zjednoczenja pak nim a rozsudzecz. Tak rycza zam towjerjo civilnoho m andzelstwa. T o la to je wopaki. M a n d z e ls k e z j e d n o c z e n j o n j e d a s o w o t s a k r a m e n t a m a n d z e ls t w a d z e lic ^. M andzelstw o, praji swj. P aw ok, je wulki sakrament we K hrystus» a cyrkwi. Küzde m andzelstw o, kiz so w ot kschesc^anow n a praw e a dow vlcne waschnjo wobzanknje, je mandzelstwo wr
152 Khrystusu n chrkwi. W schitcy kschczeni su staw y K hrystusow e, a hdyz tak do m andzelstw a stupja, je jich zwjazk we Khrystusu a chrkwi wobzanknjeny a po tajkim jedyn roulfi sakrament. H nada swj. sakramenta siuscha nuznje k naturje m andzelstwa, mjez kschesczanami ja njemvzna toec, mandzelstwo wobzanknycz, kiz sakram ent byl njeby. T o w upraji tez swj. ttotc P iu s I X. we jenym liscze k kralej Biktorej E m m anuelej 1 9. septembra 1 8 5 2 : J e artikel w e r y, zo je mandzelstwo pschez naschoho Knjeza Je'zusa K hrystusa k höduosczi sw j. sakramenta pozbehnjene, tez je wuczba katholskeje cyrkwje, zo h n a d a s a k r a m e n t a n j e j o j e n a p o b o c z - n a, m a n d ^ e ls k o m u z j e d n o c z e n j u p s c h id a t a s a m o t n o s c z, a le zo k n a t u r j e m a n d z e ls t w a p s c h is lu s c h a, ta t zo je mjez kschesczanami mandzelske zjednoczenjo jene hako sakrament dowolene, hewak pak njedowvleny hreschny zwjazk." Kschescjanske mandzelstwo je tak közdy czas jedyn sakram ent, a tohodla skuscha cyrkwinskej a nie swetnej wyschnosczi, dvkelz japoschtolam a jich nastupnikam je K hrhstus m öc nad swj. sakramentami pschepodak. Czi, kiz mandzelstwo jeno za jene zjcdnocjcnjo dserza, kiz m a so Po swetnych zakonjach rjadow acz, njew aza sebi mandzelstwo ani tak wysoko, kaz p oh a n jo, kiz mejachu mandzelstwo tez za naboznu wec. J en e tak njezbözne nizske menjenjo we mandzelstwje be we prjedawschich czasach njcznata wec. Häkle tak m jenow ani porjedzerjo w e r y, zwazichu sebi ju wuprajicz. Luther sam be p ren i: m a n d z e ls t w o je c z e l n a w e c, k az d r u h e s w e t n e s k u t k o w a n j o," tak ryczesche m uz, kiz so w udaw a, zo je swj. pismo zas na swetkko pschinjes, mjez ihm zo tola Po zdaczu tam ne siow a njeznajesche: m andzelstwo je wulki sakrament." M andzelstw o plac^esche tak w ot najstarschich czasow za jedyn nabozny skutk p ola zidow, kaz tez p ola p oh anow, zböznik J ezu s K hrystus je tesame k jeho pre-^ njotnej swjatosc^i a njerozdzelomnosczi zas wröczik, pschez zakonje mandzelske naleznoscze rja d o w a l a podobnu m öc tez sw ojim japoschtolam a jich nastupnikam zaw ostajil, wysche toho tez m andzelstw o k jenom u sakramentej pozbe'hnyl. Z toho wschoho sc^ehuje, zo m andzelstwo hako jena nabozna wec, hako jedyn swj. sakrament, cyrkwinskej wyschnosczi pschisluscha, a zo stat zane p raw a n im a, mandzelske naleznosc^e sam rjadowacz. T o la m y smy hizo zw u czen i, zo so we naschim czasu nichts we praw o wjac njeprascha a njestara, hdyz jeno m a m öc we rukom aj, a tu m a netto stat we prawdze a nalozuje ju jara pilnje k potloczow anju cyrkwinskoho p ra w a. T oh od la budze tez wesczi mandzelske naleznoscze na so torhnycs, katholski lud budze tez tu mocy so poczisnycz, njebudze Pak wozjewenjo swojeje w ole psched swetnej wyschnosczu, do m andzelstwa stupicz, za dowolene m andzelstwo d^erzec^, ale Potom häkle, hdyz je psched cyrkwju tutu w olu wuprajik, pschez sluzownika cyrkwje swöj mandzelski zwjajk wobkruczicz a swjatosczicz d a l, zmeje w ön mandzelske zjednoczenjo za dowolene kschesczanske mandzelstwo. Swjedzen 9001ettiofjo jubileja biskopstwa w P razy. Hkowny swjedzen w napism je m jenowanoho jubileja je so wubjernje radzik a so tak wuwjcdl, kaz besche iv program m jc a pschcproschcnju wozjewjene. W az-
153 noscz tajkoho jubileja besche w Czechach o tez w susodnhch krajach derje spöznata; tola je hischcze wjele w jacy ludu na njön pschischko, hacz so woczakowasche. S y ln e processiony pschindzechu ze wschech könczinow Czeskeje, M orawskeje a S ch le - zynskeje, mnohe w narodnych drastach. Z e stowjanskich krajow bschu tont S t o - wjencowje, K h row atow je a naschi S e r b ja zastupjeni; z naschich bechu tarn k. J u r ij Pjech ze Z yjic a nekotsi schtudenczi. Cuzych duchownych be na 6 0 0 k swjedzenjn do P rahi pschischko. N a pschedwjeczoru bu swjedzen z tselenjom w P ra zy a we wokoknosczi w o- zjcwjany a na to bu cyku hodzinu ze wschemi zw onam i wschech cyrkwjow zwonjene. Torhoschc^o swjatoho W jacslawa a M a la S tr o n a beschtaj z dzela poswetlenaj. N a swjedzenskim ranju pjelnjcsche so mesto hischcze böte a pokaza so w swjatocznej pysche. R im a lc wsche kheze tych h a so w, hdzez mejcsche wulki p rocession czahnycz, bechu z khorhojcmi, w encam i a druhim wudcbjene. Hkownc a prenje zhromadzischczo processiona besche cyrkej ss. C yrilla a M eth o d a w pschedmescze K a rlin je, hdzez be so cyle duchvwnstwo podako a hdzez swjeczacy biskop Prucha w scdmich B o z u mschu dzerzesche. Z a pol hodziny pocza so tselecz a pod zwonjcnjom rjadowasche so wulki procession z mnohosczc tych processionow, kiz bechu tarn Pschischli, kaz tez z dzelaczerskich, spewarskich, zönskich, rjemjesniskich a druhich tvw arstw ow. Pschi weschczanskich wrotach pschiwdachu so wsche korpsy wobrönjenych meschczauow (tez jezdnych), ze swojcj hudzbu (m usiku), dale w m e- scze Pak druzki ze wschech prazskich w osadow, now o- a staromeschczanski procession z khorhcjemi. Psched wjcdziczerjom processiona, k. biskopom P ru ch u, dzesche duchownstwo: najprjedy zastupjerjo wschech klöschtyrskich rjadow z P r a h i a z cuzby, potom swetni duchvwni, kapitle (z W yschehrada, w ot Wschech S w jatych, ze S t a - reje B ö lesk a w y, L itom eric, B u d zejo w ic, K rom eriza a z dom a s. V ita ) a wulka assistenca. N a M akej S tr o n je pschizanknychu, so tamnischi meschczanski procession, mnohoscz zem janow (w jele dzesche jich hizo z K arlin a sobu), deputacije katholskich tvw arstw ow a druhe zastupjerstwa z P ra h i a druhich m estow, professorojo u n i- versity atd. Z rjadow any czah korporacijow a tvw arstw ow, z wotdzelenjom m e- schczanskich peschkow wobzanknjeny, liczesche na 5 0 0 0 ludzi, ale k tom u pschiwdachu so hischcze druhe 5 0 0 0 muzskich a zönskich. Khorhojow besche wjele pschez 1 0 0. Wschelake khapale (m usiki),na puczu pv rjadu piskachu. Wschelake wotdzelenja spewachu kherlusche abo modlachu so w ötse. W ezo ze wschemi zw onam i so zwonjesche. H dyz be wokolo jednaczich procession na hröd (H radczany) döschot, bu z wuwzac^om meschczanskich korpsow pschez arcbiskopsku cyrkej (born) wjedzeny Pod spewanjom staroczeskoho chorala S w j a t y W ä c s l a w e." W ulki dzel luda wosta w cyrkw i, druhi Pak w hrodowskich dworach, hdzez bechu nakhwilne w oltarje a tez predarnje (kletki). W cyrkwi mejcsche kardinal wulkc kemsche a w jenej pschipoldnju zapocza wjerch-biskop z O lo m u ca nemske predowanjo. W tym sam ym czasu bechu w spomnjenych dworach cziche B o z e m sche, pschi kotrychz bechu tysach ludzi. T am predowasche probst S ch tu lc w czeskcj a kanouikus F rin d w nemskej ryczi, w pödlanskej cyrkwi s. J u r ija tez mvrawski duchowny a zapvskanc W u rm w cze'skej ryczi. Hkowne dzele B ozeje sluzby buch» z tselenjom gardow
154 woznamjenjene. W okolo dweju so w one skönczichu a pozd^ischo sczehowasche hischche swjatoczny nyschpor. Wscho bische wulkotne a swedczesche w o ty m, schtoz be z kwe'tkowoho napisma nad czestnymi w rotam i wobnowjenoho d o m a " widzecz: J u b i l a t e! (Radujcze s o!) N azajtra (pöndzelu) bische w dzewjeczich pontiftkalna B o z a mscha w pschepjelnjenej sewinarskej cyrkwi s. S a lv a to r a (W u m o zn ik a ), pschi kotrejz buchn w u- bjerne starokathvlske spewy wuwjedzene. Wokoko jednaczich zapocza so potom katholska zhromadzizna w e wulkim seminarskim salu, kotruz kardinal-arcbiskop wotewri o na kotrejz so duchowni, zemjenjo a druzy wuczeni hako czescy a nemscy rycznicy wobdzelichu. Rycze buchn z dzakom a z kedzbnosczu slyschane, haczrunje zhroniadzizna schtyri hodziny trajesche. P op old nju w schtyrjoch spocza so swjedzenska hosczina we wudebjenym salu na Z o fin je, na kotrejz besche pschez 4 0 0 hosczi a pschi kotrejz buchn zasy slawne rycze dzerzane. S r je d u besche swjedzen polozenja zaktadnoho kamjenja k dotwarjenju arcbiskopskeje cyrkwje z pschihodnej swjatocznosczu. Cyrkej budze mjenujcy podleschena tak daloko, kaz je po prenim p lann postajene bylo. K tom u wobsteji tow arstw o hizo wot wjele tet, kotrez pjcnjezy k wutwarjenju a dotwarjenju hromadzi a podawa. J u tse budze, kaz smy hizo p isali, w uznam ny jubilej z djaknej B ozej stuzbu, ze zwonjenjom a z 1 e D e u m we wschech cyrkwjach Czeskeje skönczeny. B ö h zohnuj dale skutkowanjo swojeje swjateje cyrkwje w Czeskej, nam susodnej a wjacy pschiczinow dla blizko spscheczelenej! M. H. N owe zrmmjo praweje cyrkwje Khrystusoweje. N a köncu zandzenoho leta pschindze katholskomu fararjej wulkoho mesta m lody m uz. W ö n w u zn a, zo je zastojnik w jenym z nawjetschich hosczencow a zada do katholskeje cyrkwje pschiwzaty bycz; hacz d otal wuznawasche luthersku w eru. F a r a r chcysche joho wotpohladanjo pruhowacz a Po dlezschim rozmkowjenju puschg joho w ot so z ra d n, sebi cylu wec hischcze derje pschekkascz, dokelz we tak waznej naleznosczi so jedyn njedyrbi pschektatacz. Z a nekotry czas pschindje za s, a wozjewi z n ow a swoju zadoscz. T ez tönkröcz joho zas w ot so hicz Lasche. P schi tsec^im wopytanju praschesche so jo h o, schto joho za p raw ym k katholskej cyrkwi czehnje? N a to w ön n im ale takle w otm k ow i: W o t nekotrych tet jow, czitam ja wschednje we n ow ym zakonju. T u nam akam, zo je K hrystus swojej cyrkw i, swojim wuczownikam a japoschtokam czerpjenja a pschesczehanja swojeje wuczby dla do predka prajik. D erje, sebi ja m yslach, n a tym dyrbr jedyn joho w ernu cyrkej spöznacz. S ch to dha so K hrystusa dla pschesczeha? Z id z a? N e. Protestkatholikojo? N e. S w o b o d n o w e r iw i? N e, n e! K a t h o l s c y m e s c h n ic y a m n is c h a a s ta w y d u ch o w n y ch r j a d o w ; b is k o p j a k a t h o ls k e j e c y r k w je a B o rn s". F a r a r spözna z toho wernoscz joho w otp oh lad an ja, rozwuczesche joho w e wernosczach katholskeje w ery a wza joho pozdzischo do klina cyrkwje. N o w e znamjo katholskeje cyrkwje, na kotrymz jedyn we njej K hrystusowu cyrkej spöznaje, su tak c z e r p j e n j a «p s c h e s c z e h a n ja, W e wuznaczu w ery drje niczo
155 w e tttm njestoji, ale we stawiznach katholskeje cyrkwje m am akam y je n a kozdej stronje. Nowinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h i n a. Sakski sejm so 1 3. oktobra w otew ri. W ö lb y su 1 5. septembra derje doscz w upanyli. Liberalna strona k najmjenschom njejo niczo d obyla. M jez 2 8 w uzw olenym i je 1 5 zapöslancow konservativnoho smyslenja, a 1 3 mjenje abo bole liberalnoho. Z B u d y s c h i n a. Kaz so do B u d issin er Nachrichten" p isa, stej krötko za sobu dwe knjeznje w e M a rijn ej Hwezdze wumrjekoj. C o n s t a n c ia M a r ia H erold bu 2 3. septembra swjatocznje na knjezniski kerchow hrjebana. T asam a narod^i so we E m d e n, w e O s t f r ie s l a n d ^ e 2 7. januara 1 8 0 6 ; hrajesche we mkodosc^e w e B a r lin je pod wulkej khwalbu n a dziwadle. W e sw ojim 2 9. lecse w o- puscha swet a pytasche a namka we czichich murjach M arijn eje Hwezdy tam ny w er w utroby, kotryz ji swet dacz njemözesche. Pschez dwacyczi let dolho skutkowasche we zjawnej holczacej schuli klöschtra z wulkej lubosczu a wuschiknosczu a doby sebi tu w jele d^akownych w utrobow a kaz so nadzijemy rjeusche njebjeske m hto, hako by ji to w e swojim prjedawschim powokanju m özno bylo. Pschi jeje ledom zaczinjenym row je bu now y row pschihotowany za beku knjeznu, A l e y d i s K athu D e l e n k e c, kotraz bu n a swj. M ich ala k poslenjom u wotpoczinkej pschewodsana. Knjezna A leyd is n a r o W 1 6. oktobra 1 7 8 3 we Peskecy a wotpokozi swoje swjatoczne sluby 6. augusta 1 8 1 1, be bjez knjeznami najstarscha abo senivrka. B ö h daj jim aj wjesole horjestaczo! Z B u d y s c h in a. T ez wyschscha holcza schula we M a rijn ej Hwezdze, kotraz so w ot klöschterskich knjeznow wjedze, be rjane zonske dzeta na sw etow u w u - stajencu do W in a poskaka, wulki krasnje wuschity rub na blido a jara rjane antipendium, t. r. pschedstaw, z kotrymz so pschi swjatocznych kemschach delni dzel woktarja pschikrywje. Kaz netto slyschim y, stej tutej dwe dzele w ot kommissije, kiz mejesche pschipöskane wecy rozsudzecz, czesne pschipöznaczo dostaloj. T o je czim wjac winojte, dokelz be jeno hischcze jedyn holczi w ustaw Sakskcje, tön swobodnych m urjerjow we Drezdzanach, na podobne waschnjo wuznamjenjeny. Z S c h e r a c h o w a. 97a swjedzenju swjatoho M ich ala w opyta pola n a s naschoho knjez biskopa hnadny knjez biskop W a h a la z Litomeric, kiz be we zand^enych tydzenjach susodne farske wosady swojeje diöcesy w op y to w al a sakrament firm ow anja tam w u dzelal. Z G eo rg sw a ld e w op yta preni kröcz tez hnadowne mesto P hilip p sd orf. 3 w u kr a j a. Z P r u s k e j e. Cyrkwinske wyschnoscze su ze sw etnym i z közdym dnjom we hörschej pschekorje. B iskopja wobsadzeja, kaz je pschecy so s ta lo, po prawdze
156 wupröznjene duchvwne m efta, bjez toho zo bychu knjezerstwo k tomu foe dowolnoscz prascheli, tute pak wotsudzeja biskopow, kaz tez duchownych. kiz tajke m efta pschiwozim k pjenjeznym schtrafam, woczchnjc, zo by tota wöseze k sw ojim pjenjezam pschischko, jim to n a mdze; wysche toho njepschipöznawa tez zaue w ot tajkich duchownych dokonjane zastojnske dzela. W e Posenskej je so tez stalo, zo je swetna wyschnoscz fararjej kluez k cyrkwinskim kniham z mocu w zaka, a cyrkwinske knihe n a sudnistwo donjesta. P ru ste knjezerstwo khodzi z cyta z tym w ok o lo, zo chce wjedzenjo eyrkwinskich knihow fararjam wzacz a je swötnym aratam pschipokazaez, tat zo bychu kschezenja abo te snadz tez skoro tre'bne njebudza, narody, wörowanja a pohrjeby so pola swetnych wyschnosczow wozjewjecz dyrbjeli. S u to we p ra w - dze ezezke, zrudne czasy. Schlezynska. W e wustawje swj. J g n a c ia w e mestaczku Scheiba pola G la t z a je khorownja, we kotrejz mikoseziwe sotry khorych w othladuja. W e zaüd^enych mesaeach lezachu tu wosebje w jele n a kholeru zkhorjenych. T u pschiujesechu m iloseziwe sotry hordzinske wopory. W o t 4. 1 0. augusta wumrjechu tu 4 sotry, z cyka z khorje sich 1 8, z kotrychz je 1 0 zas wotkhorjeko. K. Rakuska. Liberalna strona w ew in je dawasche sebi wulku pröeu, italskoho krala we ezasu swojoho pschebywanja tue W in je ezesczicz; njechasche drje pschez to tat jara krala sam oho, ate tuec, kotruz w ön zastupi, jeho njepscheczelske zadzerzenjo pschecziwo katholskej cyrkw i, a jeje w idzow uom u wjerchej, wuzbehowaez. Lepschi lud we W inje, wosebje zemjanstwo Pak njewobdzeli so n a pschihotowanych harach. K htzor drje dyrbjesche tez z nun renje ezinic^, khözorowa pak joho njejo wid^eez a powitac^ cheyka. Z W ina jödzesche potom Viktor Em m anuel do B a r lin a, swojim pomoenikam z teta 1 8 6 9. Najskerje dzĕsche joho zadoscz najböle z B a r lin o m, zo s n a d ^ b y tu z B ism a rk o m so z notua krueze zjednoezik. W obaj matej to la kusk stracha psched F rancözskim i, kiz snadz m o h li zas w öjnu zapoczinacö abo z Nömskej, zo bychu sebi zas E lsaß a Lothringen dobyli, abo z Jtalskej, zo bychu italskoho krala zas z R om a w uhnali. P o dlĕzschim pschebywanju wröest so potom Viktor Em m anuel pschez Zhorjele, Lubjo, Liberc, W in bjez zastajeuja do J ta l skej. D rezd^any a naschoho lubowanoho krala njezwĕri sebi tak wopytaez. Nalezuoscze towarstwa. S o b u s t a w y na teto 1 8 7 3 : kk. 3 4 4. J a k n b B r a u e r z P o d h ro d a ; 3 4 5. M a r i ja N jeezeyua z B n d y sch in a ; 3 4 6. ftubent F ra n c M erczin k w e P ra z y ; 3 4 7. M a r i j a M ic h a to w a z K onjee; 3 4 8. M ic h ail Z m ij z B a zlie. D ary za cyrkej w Czornecach abo B aczonjn. K ciefcäi B o le j a spom ozenju duschow sn b äte w o p ro w a li: S p e w a rsk a tow arstw o J e d n o ta w e Khrösezicach 4 to l. 1 5 nsl. H rom adze: 6 5 9 4 to t. 5 nsl. 6 np. Czischczai L. A. Dormerhak w Budyschinje.
Sttdorotj c^tifopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrillcr a M ethoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č i s ł o 2 0. 1 8. o k t o b r a 1 8 7 3. L ĕ t n i k 1 1. Budze Pius IX. posledm bäum;? B o z e sudzenja du swoje pucze bjez pschetorhnjenja, njezm ylniw je, bjezboznych zaniczejo a bohabojaznych horjepokublajo. A, hischcze je w erno, zo, kiz na swj. cyrkcj, na tönte kamjen czeri, kotryz je J ezu s K hrystus k rozknomu kamjenju sczinil, ton sebi hlow u rozczcpje. N a s b o li, w id zo, kak je swj. wotc w ot wschitkich czlöwjeskich m öcnvscsow wopuschczeny; ale po p raw om, schto w o to? N ochchli na werchow so dowerjec^ n a cztöwjekow, w kotrychz zboznoscz njeje," je D uch swj. hizo w starodawnych czasach nam prajik. A le schto m a so hischcze stacz? H iz o, kaz so powjeda, swetne knjezerstwa wo to so staraju, zo by Po P iu s u I X. bam uz w uzw vleny b h l, nie, kajkohoz by D uch swj. wolics kazak, ale kiz by ludzom so lu b il a z n im i dzerzal. A mohk so schto naschomu czasej dziwacz, hdy by won tonte njeskutk z lesczu abv mvcu pvspytak? Psched 7 4 le ta m i tez bamuz wum rje a po cykym swecze dzesche rycz: P o - sledni bam uz je njebo! P o katholskej cyrkwi je so stakol Zanoho bam usa wjac njebudze! B oze sudzenja pak bechu druhe. B o h po smjerczi P iu sa V I. na spodziwne waschnjo swojej cyrkwi now oho bam uza wobradzi. A kak so to stako, to sebi netto k troschtej blize w obhladajm y! Francozska rcvolu cia besche sebi chku Jtalsku podczista a tez bamu^ej P iu sej V I. wsche kraje wzala a joho samoho do Francozskej wvtw jedla. K ardinale pak bechu rvzehnaczi, pak jeczi. P rjed y hacz bamuz 2 9. augusta 1 7 9 9 w u m rje, be so wjele w Europje pschemeniko.
158 R u sh, Rakuscy, T u rcy a Jandzelscy bechu do zwjazka hrom adu stupili, a walichu so na Francözow w Jtalskej, a zbichu sich 1 7., 1 8. a 1 9. junija pola T rebbie, 1 5. augusta p ola N o v ia a wuhnachu sich 3 0. septembra z R o m a, a prjedy hacz teto foncej döndze, be francözske knjejstwo w J ta lii jenoz hischcze na G enuu a N izzu w o b m jezo w an e... a netto mözachu kardinale swobodnje so zhromadzicz a nowoho bam za sebi w uzw olicz. P in s V x. be wustajik, zo m elo so to na tam nym mescze stacz, hdzez bychu kardinale wo m erje w hrom adu zencz so m öhli. Njedohladam y so hizno pschi tym ruki a wjedzenja werschnoho B o h a? Pschi smjerczi P iu sa V I. be 4 6 k a r d in a lo w ziwych; z nich 3 4 na kupje sw j. Jurja pola Venediga 3 0. novem bra 1 7 9 9 do konklava zastupichu. T si mesacy dokho sebi nichtö n a toho m uza njemyslesche, kotrohoz pozdzischo za bam uza wuzwolichu. B a m u z je za cyrkej tak w azny a nuzny zastojnik, zo m y joho w ölb u sebi bjez wosebitoho sobuskutkowanja bozoho myslicz njem özem y. Cztöwjekam je w ölba podata, z czlöwjeskimi sredkami so stanje, czköwjeske slaboscze a nakhilnoscze so do njeje mescheja, pschecy Pak tola dyrbi sköncznje boza w ola so stacz. H izo w prenich dnach konklava pschecy 1 8 hlosow na kardinal«b elliso m ia, hewak döstojnoho m uza, padasche; druhe hkosy na druhich so rozdrjebjachu. A tak so wschitcy nadstjachu, zo w olba w blischim czasu dokönczena budze. A le nett czlöwjeske a swetne w otpohladanja n u ts so meschcz poczachu. R a - kuska besche bamzowe kraje po wuhnaczu F rancözow ze sw ojim i wojakami wobsadzika a njechasche je wsche bamzej wroczicz. A zo by pschichodny bamuz do toho zw olil, dyrbjesche w ön jej derje zm yslem y bhcz. A tohodla kardinal H erzan, wotpöskanc rakuskoho knjezerstwa, za w uzw olenjo kardinal«m a tteia skutkowasche. A woprawdze be wön wjac kardinolow na swöj bok sczahnyl, tak zo z wjetscha 1 0, druhdy tez 1 1 a 1 3 hlosow na M a tte ia padze, B e lliso m i Pak z wosta ze swojim i 1 8 hkosami, kotrez druhdy na 2 1 a 2 2 zrosczechu. Tak to mesacy dolho trajesche, hacz katholski lud ze wschech stronow wötse zadasche, zo by wosyroczenej cyrkwi sküncznje bamuz daty byk. N etto sebi wotm yslichu, zo by közda teju stronow tsjoch m uzow postajika, z kotrychz bychu Potom jenoho wuzwolicz m eli. T o so sta; n a C h iaram on ti-a (pozdzischoho bam za) pak sebi hischcze nichtö njemyslesche. A le tez tak niczo njedospechu. D u z dha we prenich dnach merca jedyn kardinal nam jet staji, M atteiow a strona m ela jenoho m uza za kanditata postajicz, tak bychu tu czesc^ m eli, pschichvdnvho bamuza pomjenowacz, a druzy tu wjesoloscz, joho z jich srjedziny w zatoho widzecz, cyka zhrom adzizna kardinalow pak by w merje a pschezjenosczi wölbu sköncznje dokonjala. T a le mysliczku druhim so za lu b i, a netto by preni kröcz mjeno C hiaram onti slyschane. Z a dw aj dny bechu wschitcy kardinale jenajkoho zm yslenja; we konklawje zaklincza: B a m u z je w uzw oleny; C hiaram onti je bam uz!" 1 3. merca wschitcy kardinale k njom u so podachu a jom u ruku wokoschowachu k znam jm ju, zo su wschitcy w otm ysleni, joho nazajtra swjatoczuje wuzwolicz. A
159 to so tez 1 4. merca 1 8 0 0 jednohkösnje sta, konklave be 1 0 5 dnow trako, a chrkwje 6e 6 mesacow a 1 6 dnow wosyroczena byka. N ow y bamuz pschiwza mjeuo P iu s sedmy. Tak mejesche cyrkwje boza zas bam za, a swet U so ze swojej nadziju zjelijal. Hanjenjo njepscheczelow bu z juskanjom dzeczi bozich poduschene, zrudoba do wjcsoloscze pschewobroczena a na zemi zeskadza nadzija na itotoe, lepsche czasy. P iu s V I I. bu 2 1. merca 1 8 0 0 w cyrkwi swj. M ark a krönowany a nastupi z tym knjezenjo w swojich krajach. A le Rakuska a Neapelska njechaschtej jom u wjacy krajiuh w röczicz, kotrez beschtej wobsadzikoj, a wosobnje zadasche Rakuska pschez wosebitvho pöslanca, G h i- slieria, zo by swj. W ötc jej zjawnje ferrarsku, bolognisku a rawennsku legationu wotstupik. S ch to netk Neapelska czinjesche, schto bamuz, schto B ö h? N eapclski kral besche w N om je a chcysche tarn wostacz. H dhz Pak w otpohladanja Rakuskejc z h o n i, bojesche so psche swoje kraje a rozpom inajo, zo su cyrkwinske kraje w rukomaj swj. w ötca hrodzischczo napscheczo Rakuskim, wopuschczi w tejsamej hodzinje R om, w kotrejz bamuz do njoho zaczahnycz chcysche. Tak B v h tön Knjez njenasytuu zadoscz rakuskoho knjezerstwa za krajemi k tomu wuzi, zo by Neapelska R om puschczika. A le Rakuska hischcze na swojim zam yslenju stojesche. Püskanc G h islieri so wschelako na swj. w ötca dobhwasche. D u z so P iu s V I I. jenoho dnja rozhnewa a jom u p ra ji: D ok elz dha khezor te swj. stotej skuschace krajiuy na zane w a - schnjo wröczic^ nochce, njewem w ja c, schto bych hischcze prajic^ a czinicz mohk. Knjeze! W ercze, nehdy czas pschiüdze, w kotrymz khezora zel budze, zo njeje je w röczil. W on je drastu do swojoho schranka khowal, kotraz nie jom u, ale cyrkwi sluscha. W ö n na njcj wjesokoscze njezmeje, ale w on a w jele wjac johv drastu t. r. joho herbske kraje z m olem i natyknje." Wschön z hnewom zapyrjeuy G h islieri k prosekretarej khwatasche a prajesche: B a m z je w tajkich wecach hischcze mako nazhoujeny, a njeznaje möc Rakuskejc, a prjedy hacz bychu jcje drasty z m olcm i pschekusane bycz m e le, k tom u wjele, jara wjele sluscha." A le kak wjele k tomu stuschesche? D w a j mesacaj a nekotre duy pozdzischo be bitw a pola M a ren g o b ita, a khezor zhubi d ra stu, kotruz be do swojoho schranka sczinik, te ist le g a tio n y, a wysche toho tez w o t swojich krajow najprjedy Lombardsku. P o to m pschisad^i V e- nedigsku, Potom srancözske wöjska so do joho herbskich krajow dobywachu, a dwaj kröcz dyrbjesche swoje hkowne mesto z poniznym m erom wukupicz. T ak be so prvfetske skowo bam zowe dopjelniko. Z cyrkwinskoho kubka njeje so hischcze zadyn czlöwjek zwjeselik, kiz zlöstnje swoju ruku za n im wupschestrje. A netto zrozemcze t o, w y kralojo, a nabudzcze mudroscze, kiz w y sudnicy na zem i scze!" Njesprawnosc^ je wecznje sam a swoje dze'czi zjedka. A le hischcze je stary,
160 swerny B ä h z iw y ; schestoho P iu sa je sedmy sczehowal a dzewjatoho budze druhi sczehowacz. Tak dha m y so nadzijam y a dow erjam y a njebudzemy w ohanbjeni. J e ru - zalem budze zas natw arjene a swj. me'sto budze wo jasnosczi swojoho meschnika «krala so zwjeczicz!" M. B. Nowinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h i n a. Z P r a h i so nam p isa : W tudom nym serbskim seminorju je te leto 2 7 mkodzencow, kotsiz swoje na duchownski staw pschihotowace studije tudy pak zapoczachu pak pokraczuja. M jez n im i je 6 bohoslowcow (theolo g ow ) a 2 1 gym nasiastow. Bohostow cojo su kk: J a k u b S k a l a z Khrösczic a A ugust Rönsch a J o sef K eil ze S c ite n d o r fa w druhim lecze, a kk. F r a n c M e r - c z in k z B e lc z c c, J u r i j N o w a k z Njebjelczic a A lo y s S ch ä fer z D rezdzan w prenim leczc. Z gym nasiastow wopytuja 7. rjadow nju: Reinhold Bocksleitner z Radeberka, M ik ta w s c h B r a u e r z W orklec a August Noack z D rezd zan ; 6. rj. F ranc Löbmann ze S ch erach ow a, J u r i j K u m m e r z L azka, Richard S m y z D re zd za n, P aw ok Richter z Freiberka a E m il Bück z K hem nic; 5. rj. J a n B ergm a n n z Cwikawy, J a k u b K ila n k ze staroho Luscza, J o sef S e ifc r t ze S eiten - dorfa a A lexander H artm ann z K hem nic; 4. rj. J ak u ch B a r t z Kukowa a M ik la w s c h H i l a ze stareje C ehelnicy; 3. rj. G o tth elf B e r n d t z Klosterfreiheit p ola W o stro w ca, J a k u b D e l e n c z k a z K ukowa, F r a n c C z o r n a k z Panczic a J u r i j Lipsch z M ilocsic a sköncznje 2. rjadow nju J u liu s J u n g e z W ostrow ca, Miklawsch Bjedrich ze Sm jerdzaccje a M ic h a k C y z ze S ch u n o w a. Tsinacze S e r b ja, kotrychz m jena su horjeka pschcz czischcz w uznam jenjene, zapoczachu njed^elu zas now e leto zhrom adnoho skutkowauja a pröcow anja za wudospoknjenjo w m aczcrnej ryczi, tak zo je tow arstw o S c rb o w k a ", w ot slawnych prjednikow zalozene, hajeue a zdzcrzaue, w dzakownych potomnikach pschecy dale ziwe. B ö h dak, zo by nascha luba S crb ow k a pschecy dale prawje kczela a bohate pkody za cyrkej a stat pschinjesla! 3 M a r i j n o h o D o k a, 1 5. oktobra 1 8 7 3. D zen sa n a dnju s. knjezny Theresije be w tudom nym klöschtrje huujacy swjedzeü; Pschetoz jena knjezna, s o r o r c o n v c r s a (bela knjezna) Khrystiana M a d len a Marschnerec ze S ch önau w Cjechach wotpokozi profeß abo swjatoczne klöschtyrske sluby. S h d o m knjeznow Pak bu do klöschtra nutswjedzene a klöschtyrscy zdrasczene, mjenujcy M a r ij a P ia H anza Rjelkec z P anczic, Joh a n n a B a p tist«m a r ija Scholczic ze S w in a r n je, Kunigunda M a th ild a Jarschelec z öiu m b u rga, Autonia J u lia Scharrec z K u nn ersdorfa, H ed w ig a H ana Escherigec z M er g en th a la, B o r b o r a H ana Scholczic z Kaschec a P ereg rin a K hata Metkec z Kaschec. P oslenjej dwe chcetaj po noviciacse belej knjeznje, druhe pak chcedza khörske knjezny bycz. S w ja - tocznoscz sta so w cyrkwi Pod wjedzenjom k. propsta V en d eliu a M ü lle r a, pschi assistency 1 0 dnchowuych a w pschitomnvsczi wjcle lud«z blizka a z daloka. M.H.
- 161 8 drezdzanskeje diöcesh. Z D r e z d z a n. S o b o tu 1 1. oktobra wjeczor pschindze nasch powschitkomnje lubvwanh kronprinc Albert do njezboza, kotrez mözesche lohcy hischcze zrudnische sczehwki mecz. Z hontwh so wröczo zetyka joho w öz we jednatej hodzinje na puczu mjez wsom aj Copic a Oberpohric dwemaj w ozom aj z kamjenjeni, kotrehuz pohonczaj najskerje spaschtej, dokelz hkös a znamjo na stronu zajecz, njeslyscheschtaj. N im o prenjoho woza pschindze kronprhnc zbozomnje, tola w ot druhoho düsta wöz tak m öcny stork, zo nahle do rjebje pschi drozy zlecza, pschi czimz kronprync sam pod wöz pschindze. Z a s wuczehnjeny, jedzesche z pryncom J u r j o m, kiz be zady jek do P illn ic, hdzez bu pschez lekarjow pschepytany. B o h n dzak, zo zane czezsche rany njedösta. P o nekvtrych dnach be zas dospolnje strowy. Z D r e z d z a n. Schtw örtk, 1 6. oktobra bu nasch sejm w otew rjeny. D o kelz J o h o majestoscz kral J a n zas na dysche böte czerpi, da so Pschi swjatocznosczi pschez krönprynca zastupicz. 3 v> u k r a j a. N em sk a. W e F uldze wum rje 1 4. oktobra dopoldnja 1 1. hodzinje biskop K ött we 7 3. lecze swojeje staroby. P r u sk a. Schulske sotry wschelakich duchowny rjadow, kiz hacz dotal tak spomoznse we wuczernjach skutkowachu, tak husto tez w ot schulskich wyschnosczvw spokojnvscz a khwalbu wuprajenu döstachu, su netto najböle wschudzom pschez njepscheczelski wukaz pruskoho knjezerstwa mesta swojeje pröcy wopuschczili. W schudzom bu w ot dzeczi a starschi jich wotstupjcnjo jara w obzarow ane a wschudzom dawachu so jim pschi rozd^elenju znamjenja njetajeneje luboscze a zjawnoho pschipöznacza jich zastuzbow. M esto Geldern, na liw y m brozy R h em a czesczowasche swoje lubowane wuczerki na wosebite waschnjo. W jeczor psched jich w otczehnjenjom, njedzelu 2 1. septcmbra, Pschinjese so k jich czesczi wulkotny czah z faklemi a pschepoda so jim czesny dar dzakownych meschczanow, droha sleborna B o z a m a r tr a, kiz pschez 1 0 0 toter p la M ch c. D eputacija z 3 0 najwosobnischich meschczanow be w uzw olena, sotry z jich dom a na dwörnischczo pschewodzecz. T y - sacy bechu so k nim pschizankli, dzeczi, mkode knjenje, prjcdawsche schulerki sotrow, maczerje a m nzojo. Wschitke powokanja a werywuznac^a bechu zastupjene. B e to we prawdze wulkotne a czesczomne pschewodzerstwo. N a dwörnischczn samym czischczesche so wscho k sotram, zo bychu hischcze jim z ruku B ozcm je p ra jili; wjele stvw wencvw, za kotrez wbohe sotry ani mesta njenamakaja, pschepodawaja so jim w ot jich lubowanych schulerkow ze sylzojtym i woczem i. M öcn e B ozem jc klinczi z horta wschitkich, hdyz zeleznica wotjedze. S o t r y wopuschcza mesto hnute w ot tak wjele dzakomnoscze, luboscze a pschiwiznoscze, a stajeja doweru na B o h a, kiz wescze tez zas jim lepschi pschichod pschihotuje! P ru sk a. K pruskomu sejmej budze so 2 8. oktobra a 4. novem bra z now a w uzw olecz; wschitke strony pschihotuja so k waznom u skutkej, a pröcuja so za swo- jich kandidatow. W ö lb y do scjm ow, we kotrychz so wschitke zakonje a z cyla spvmozenjo luda a kraja wuradzujc, pak su tez jara wazne, a nichtö njedyrbi tu
162 so swojoho prawa puschczic;, a swoju winowatoscz zakhomdzicz, jeno hdys so do komorow zas kschesczanscy muzojo sczelu, budza so tez lepsche zakonje wuradzecz. P r u s k a. Processy pschecziwo katholskim biskopam d la wobsadzowanja wupröznjenych duchownych m estow z közdym tydzenjom rostu. Pschecziwo arcbiskopej we Kölnje je so hizo 1 6 proccssow zapoczako. P ru sk a. 7. oktobra pschisahasche now ow uzw vleny protestkatholski biskop Reinkens pruskomu kralej a knjezerstwu posluschnoscz. Sw jatocznoscz sta so na podobne waschnjo, kaz katholscy biskopja pschi nastupjenju swojich nvwych zastojnstw ow pschisahachu, haj tez tesam e slow a so nakozachu, jeno be'chu tam ne w uw o- stajene, kiz w upraja, zo chce biskop jeno so statnym kaznjam poczisnycz ta t daloko, hacz pschez pschisahn zadzewany n jejo, kotruz je bamzej hako wjerchej katholskeje cyrkwje czinik. Reinkens budze jeno kaznje swetneje wyschnoscze dopjelnicz a tat so we wschem podw olny wopokazacz. P ru ste knjezerstwo je ta t R einkens-a hako biskopa pschipöznako a netto chce w ön tez w e Bajerskej, Badenskej a Hessenskej we pschipöznaczo prosycz. S o sam a rozem i, zo dyrbja tez knjezerstwa tutych krajow prüfst pschikkad sczehowacz. B a jer sk a. B iskopja B ajersk eje, kiz bechu we mescze Eichsstädt srjedz zandzenoho mcsaca k wuradzenjam zhrcmadzeni, su swojim w eriw ym njedzelu 2 8.se p - tem bra pschez pastyrski list strachi a schködliwoscz tat mjenowanych stmultanskich schulow, kotrez so w ot bajerskoho knjezerstwa netto wschudzom zakozecz zapoczinaja, rozcstajcli a napom inaja jich, zo njebychn swoje dzeczi do tajkich schulow statt. S im u lta n ste schule su tajke, kotrez so w ot dzeczi wsche'ch kschesczanskich w eryw u- znaczow w op ytu w aja, haj tez zidowske dzeczi döstanu pschistup. Z o su tajke schule za kschcsczanstwo straschne, a zo tu za nabozne woczehujenjo starane njejo, to közdy spöznaje. J t a l s k a. Liberalni Jtalskeje zraduja na tym, zo je so jim radzilo, swojoho krala do B a r lin a pschinjescz, a na p ow itanju, z kotrymz bu tarn czesczeny. Wschelake mesta wuprajichu B ism a rk ej, haj tez pruskomu kralej swöj dzak za to. Cyle puczowanjo krala do Ziemskejc bu w o t libcralnhch zapleczene, zo by tu trat a joho najprcnschi radziczelojo now e rady a podpzery döstali w e w ojow anju pschecziwo katholskej cyrkwi. W e R om je so tohodla tez börzy now e kroczele pschecziwo bamzej a katholskej cyrkwi woczakuja. N jem özne wschak tez n jejo, zo su pschi tutym wopytanju so tez wschelake wuradzenja we w uzw olenju now oho bam za a pschipöznaczu tohosam oho fta tc, wschem dzen je zn ate, zo liberalne pasm o Jtalskeje dawuv hizo z wulkcj zadosczu na smjercz P iu sa I X. czaka, zo by potent wsche m özne sredki n a lo z o w a lo, zo by tez liberalny bamz na stok swj. P e tr a so pozbehnycz m ohl. H aj tajki je tez hizo poskiczeny, je to kardinal wjerch Hohenlohe, kiz je hacz runje husto hizo na swoju winowatoscz dopomnjeny, zo je joho mesto w e R om je, na stronje s. w otca, to la w jac le't za sobu w e B ajersk ej, na kublach swojoho bratra ziw y. T a t wjele je Weste, zo budza so njepscheczelojo cyrkwje ze wschemi m ocam i pröcow acz, Po smjerczi netsischoho swjatoho wötca w ulku meschencu pschihotowacz. T o la B ö h hizo budze sw ernym katholikam tez praw oho wjercha wobradzicz wjcdzccz.
163 F r a n cozska (P roceß B a z a in e). W e zahrodnym hrodze T rian on we V ersailles-u pschi P a r iz u wobnowjeja so tu khwilu rany kiz so Francozskej we lec^e 1 8 7 0 we krawnych bitwach nabichu. H low ny dzel we wjedzenju francozskoho wöjstwa mejesche m arschal B azaine, kotromuz so w azna w ina na njezbozu F ra n - cozskeje pschipisuje. W ö n bu wvbzkorzeny, wosobnje dokclz je bjez dosahacych toi«now twjerdziznu M e tz, kotraz za njepschewinjomnu placzesche, njepscheczclej pschepodal, a zo we bitw je pola W örth generalej Frossardcj we praw ym czasu pom - hak njejo, hacz runje je jom u to m özno b ylo; wschelakc druhe mjensche a wjetsche falerje, kiz je z dobrcj w olu cziiü l, so jom u pschipisuja a dopokazacz pytaju. Proceß so hizo dawno pschihotowasche, tola njemejesche so prjcdy wjcscz, donznemske w öjstw o sramozski kraj wopuschczike njcby, schtoz je so srjedz zandzcnoho mesaca stako. M arschvl B a zain e steji netto we 6 3 le cz e, zastnpi 2 8. m erca 1 8 3 1 hako wojak do francozskoho wojstwa, zbehasche so tu w ot jenoho stupjcna wojcrskcje höd«noscze k druhom u, bu podwyschk, whschk, we lcczc 1 8 5 0 hizo Oberst, we wöjnjc we K rim je 1 8 5 4 general, a 1 8 6 4 we M cxiku marschal, hcwak na wschclake waschnjo wuznam jenjeny, wobsynje najwyschsche francozskc a 1 0 wukrajnych rjadow. Wojerski sud, pschcd kotryz je m arschal B azain e stajcnh, wobstcji z w ysokich gcn eralow ; joho pschedsyda je orlcanski prync Aum ale, kiz je sw oju w ojersku wustojnosc^ wjac kröcz dopokazak, a kiz bu tez wuczcnvscze d la k stawej francoskeje akadcmije pozbehnjcny. P rönje posedzenjo mejesche sud 6. oktobra, we kotrymz buchu najprjedh swedcy m jen ow a n i, a druhe powschitkomne wecy zrjadowane na to czitasche so nadrobnje zestajcne wobskörzbne p ism o, we kotrymz so njeweste zadzerzenjo B a z a in a w ot 2. augusta 1 8 7 0 hacz do pschepodacza twjerdzizny M etz«2 7. oktobra wopisuja a rozsudzeje. Czezke poroki so jom u tu czinja, a dopokazuja, wosobnje zo njejo gcnerala F rossard a, kiz pod nim stojcsche, we bitwje p ola Forbachu podpjeral, hacz runje mejesche cyke reservy prözne stojo, tohorunja njejo we bitwje 18. augusta marschala C anroberta haczrunje ton wjac kröcz we pomoc proschesche, podpjeral, a dolclz tez M a c M ahon ej k pomocy njcpschindze bu tez sobu w ina n a njezbozu francozskoho wojska p o la Sedana. H dyz potom M e tz ze swojim wojskom wobsadzi a we nim so w ot njepscheczela woblehnhcz da, njeczinjesche n iczo, zo bh je tak dokho hacz mözno, dzerzak, w u- pady, kiz czinjesche, njebechu n a pscherazenjo njcpscheczelskoho wöjska wotm örjcne, ale jeno po zdaczu czinjene, hewak njeby njemözne bylo, so ze swojim nahlad n ym w öjstwom pschez njepscheczelske rynki pscherazycz; we wöjnskich wuradzenjach hcbasche wschelako swojich generalvw pschez podawanjo wopacznych nvwinkow; pschi pschepodaczu twjerdzizny njejo tak nahladny wöjnski M aterial zniczik a tez wojerske khorowje je dal do rukow njcpschcczelow panycz. T o su wescze czezke wobskorzowanja. Z e pscheczitanjom wobskörzbnoho pism a pscheczinichu so tez posedzenja suda n a pschichodnych dnach hacz do 1 1. oktobra. 1 3. oktobra bu potom m arschal B a zain e pschcslyschowany a mejesche tu netto pschileznoscz, swoje zadzerzenjo zamlvwjecz^ Hacz so jom u to radzi a hacz w otsudzenju smjerczi czeknje, njeda so dzensa hischcze Prajicz.
164 NaleZnoscze towarstwa. S o b u s ta w y n a l e t o 1 8 7 3 : kk. 3 4 9. Jakub Kral z Konjec; 3 5 0. Wawrik z Khrüsczic; 3 5 1. M. Ryncz z Jasency; 3 5 2. M. Lukasch z Khrüsczic; 3 5 3. Jak. Schotta z Khrüsczic.. D o b ro w ö ln e d a r y : z a s w j. w ü t c a : M a g n n s D o m in u s a c la u d a b ilis n im is 1 to t.; H. 3 nsl. 5 n p. ; P. 3 n sl.; z rozpschedanja knizkow: K rötke rozw uczenja we bratstw ach s. sk apulira," w uw ikow a so w e Khrösczicy pschez knj. k ap tan a S c h o ttn 1 toi. 3 n sl.; a pschez k. W ujescha 1 to i. a 6 nsl. Cyrkwinski powestnik ze serbskich wosadow. Z R a d w o r j a. K s c h c z e n i: M a r j a M a r t h a, dz. K a rla H ö rm a n n a z B o - ra n e c ; J a n J a k., s. H a n d r. M i t a z B re m je n ja ; H a n z a, dz. J a k. D e la n a z R a d w o rja ; M a r ija ( t 3. oktobra), dz. J a n a W jerab y z H u p o je ; A ug. s. J a n a L ehm ana z Lutow - c z a ; J d a M a r ija, dz. B je d r. W ilh. G n au k i z R a d w o rja ; M a r i j a H ilzb jeta, dz. k. J u r ija P e tra n c a, tach. hajnka w Z d zeri. Z e n irje ta j: Ja k u b Lubk z R a d w o rja, 3 8 l. 2 m. 2 4 d n.; H elen a, dz. A d am a S c h o tty z N o w. B o ra n e c, 6 9 l. 3 m. 1 4 d n.; W e r o w a n e j : M ic h a t K ubanka z K h e ln a, z H a n z u H a je re c z K am jen jan - skoho H a ja. Dary za cyrkej w Czornecach abo V aczonju. K czesczi B ozej a spomozenju duschow su dale w oprow ali: we Cz. 2 toi.; N. N. z Konjec 1 toi. Hromadze: 6 5 9 7 toi. 5 nsl. 6 np. D w a j czeladnikaj Listowanje: Knj. sind. theol. I. S. we P razy. S y m döstat. Wutrobny dzak. H. D. Prascherjej zew sy, czohodla redakcia Kath. Püska nowinki ze serbskich krajinow, kaz pschikt. we zandzenym czisle pohrjeby we M arijnej Hwezdze nastupace, häkle z nemskich uowinow czerpa," w otm tow im y: Dvkelz w o tta m sebi nichtö prücu njewoznje, spomnjenja hüdne podawki wopisacz a je redakciji pschipüstacz, kotraz by jc z wulkim dzakom pschijata a wuzita. Ptaczicz, wschak, kaz nemske nvw iny, njemöze, dvkelz je sama khuda, Kalh. P osot" pschi tat niznej ptacziznje, kiz swojoho runjecza njenamaka, niczo njewoczisnje. Z Ihm br je so p rasch er spokoji. R. N a swjedzenju ss. japoschtotow S ym a n a a Judy zhromadzi so Rakbiczanska katholska bjesada zas wo Lazku. Wschitke sobustawy so k pilnomu wobdzelenju z tym pscheczelnje pscheproscha pschez Pschedsydu. Z naktadom H. D u czm an a su wuschke a hodza so pschez eppedicije bestach: S m j e r l n i c z k a, Z berka m odlitw ow za w otem rjetych kscheczanow 1 8 7 3. ( 1 2 0 s t r.) Z wulkim pismom. Czisty wunoschk je za cyrkej w Czornecach abo B aczonju. Pkaczizna: wjazana 1 0 nsl., ujewjazane: 8 nsl. Cjischczat L. A. Donnerhak w Budyschinje.
Sudomy c^afopis, wudawany wot totoarstwa S S. Cyrilla a M ethoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij -Lusianski. Č islo 21. 1. novembra 1873. Letriik 11. Nasch wjelubowany krajny wöte kral Jan je srjedu rano 5 ininutow do pjeczich swoje ziwjenjo zböznje dokonjal. Czezka khoroscz, kiz btož njedzn dokho trajesche a toe poslenich dnach po rozsudzenju lökarjoto nadziju na wustrowjenjo tvjac njedatoasche, 6ž kralotosku swöjbu a swirnych poddanoto na zrndnn potojescz hizo pschihototoala. Dwacyte llto wedzesche tobn z kschesczanskej mudrosczu a stoedomitej spratonosczu stoöj lu d, 9. angusta 1 8 5 4 po nahkej smjerczi stoojoho bratra Friedricha Augnsta wot Bozeje pr?dkwidzomnoscze na trön swojich tobtcoto potoolany. Z powschitkomnej lu b o sczu a z njezatschasenej ftožru stojesche we wjesolych a zrudnych czasach k njomu joho lud, kiz weczne dzakowne wopomnjeczo toe swojich wutrobach jvmu tez nžtto wobkhowje, hdyz je smjercz nje- I fmftnje rjany a zadny zwjazk mjez sprawnym wjerchom a swernym F ludom roztorhla. 1
166 S u katholikojo we prawdze za stat straschni M jez najhörschimi porokami, totreg so kathoskej chrkwi we now ym nemskim khezorstwje czinja, stuscha zawesczi tö n : cyrkej je statej straschny wustaw, a tohodla dyrbi so poczischczowacz, katholikojo su njcpscheczelojo stata, a tohodla dyrbja so pschesczehacz. Jed yn Professor p raw ow we Lipsku, kiz dyrbjak prjedy wschoho prawo znacz a zamkowjech praji runje w on, hdy by netko podobnh w ustaw, kaz katholsa cyrkej je, nastawacz zapoczinak, njeby stat to czerpjecz sm et, ale by dyrbjal ze wschitkimi sredkami to zadzewacz. Zjaw nje pisasche so w e nowinach hnydom po skönczenej wöjnje pschccstwo Francozskej, zo ina so netko, hdyz je zwonkowny njepschcczel tak zbozomnje zb ity, znutskomny njepschcczel nemskoho khezorstwa pschimacz a pschewinycz pytacz. A to schtoz so we Nemskcj, wosobnje we Pruskej w ot toho czasa jow stawa, dopokaza jen o, zo je katholska cyrkej tuton znutskomny njepschecsel, kiz m a tohodla so na jara wschelakore waschnjo pschimac^ a potkoczeez. T o je zawescze jedyn czezki porok, kiz dyrbjak so tez dopokazacz hodzec^. P odaw ki dyrbjeli so mjenowacz, kiz tajku czezku skorzbu wobkruc^a. S u katholikojo hdy schto zawinyli, schtoz by statej schkodu pschinjeslo? abo je snad^ we jich wuczbje neschto zdzerzaue, z czohoz by statej nekajki strach hrozyl? 1. Katholikojo su, kaz je wschitkim znate, statnym zakonjam runje tak poskuschni, dawaja wschitke dawki runje tak swernje, dopjelnja wschitke druhe w in o- watosc^e pschecstwo krajnomu wjerchej a wötcstnje tak swedomicze kaz poddanjo druhich werywuznac^ow. S y n o jo katholskeje chrkwje su we czasu c^ezkoho stracha runje tak rady a tak zahorjeni ziwjenjo a krej za zakitanjo wötczinh k woporu pschinjesli, kaz wojacy druhich werywuznaczow. Katholscy m eschnich, mnischa, swetne knjezny a zonske, sotry a bratsja cyrkwinskich kongregacijow su we lazarethach a bitwischczach a wschudzom, hdzez so jich pom öc zadasche k najmjenschom runje tak spomoznje wschitke m özne hubjenstwo, kiz krawne w öjny pschewodza, polozecz p om h ali, kaz stawy druhich w eryw uznaczow, a hdyz mejachu so smelne dary hromadzccz, hdzez stat ze swojej tak husto khwalenej wschohomocu w jac dosc^ pomhacz njemözesche, dawachu, kaz zjawne zapiski dopokazaja, katholske krajiny najbohatsche pschinoschki. T o wschitko je so stvkröcz prajiko k wotpokazanju tam - noho njehödnoho poroka ale Pschecy podarm o. W ern o drje jo, stawizny powjedaja, zo je w jele statow, wulke, m öcnc kralestwa a ludy nastale a westy czas wobstake a kcseke a Potom zas spanyke, zo su möcnc wjerchowske swöjby daloko a scheroko knjezile a Potom zas so zhubike, nam ocne zbezki a revolucije su nekotre statt) zatschasle, tola su snadz na tym katholikojo abo katholska cyrkej wina? abo fn ab knjezaca njewera, bohazabkucjiwosc^, njesprawnoscz> a njekhmanstwo? S ch to je Neapelskoho krala z tron a a kraja joho w ötcow w u h n a l? schtö H anoverskom u tron a zamozenjv w z a l? schtö khezora M a x im ilia n «we M exiku m o rit? S ch tö dzerzi swjatoho w ötca P iu sa ja to h o? S n a d z katholikojo? J e na tutych podawkach snadz katholska cyrkej w in a? T u knjeza druhe m ocy, hdzez su so tajke pkody pokazake. N i, katholi-
167 fojo, kiz su wernje swojej chrkwi podaczi, njejsu zeni stra ch s ta t e j pschihotow a l i, ale su közdy czas joho najkruczische podpjery byli. 2. M o je kralestwo njejo z tohole sweta" je böjski zakozer katholskeje cyrkwje prajik. Jeje pow olanjo je hako kralestwo B o z e na zem i" wschitke ludy k wecznej zböznosczi pschiwjescz. W on a möze wschudzom za tute w otpohladanjo skutkowacz, kajkez knjezerstwo so tez we kraju namaka. Njech swetna wyschnoscz cyrkej we jeje skutkowanju zadzewa a potkoczuje, kaz to pohanske staty czinja, abo njech so w e skutkowanjo cyrkwje njestara, abo njech kaz m a to we kschescjanskich statach bycz, stat skutkowanjo cyrkwje podpjera, za cyrkej knjezi pschecy tcsam e praw idlo zadzerzenja pschecjiwo swetnej wyschnosczi: D a jcze B o h u, schtoz je B o z e, a khezorej, schtoz je khezorowe." Wschitke knihe a pism a, w ot knihow najwyschsche wuczenhch katholskich m u zo w, hacz do katechism usa, kiz so m alom u dzesczu do rukow dawa, m öza so pschepytowacz a pruhow acz, a zaw escze, we zadzer^enju katholikow pschecziwo swetnej wyschnosczi njebudze so zana druha wuczba namakacz, hacz wuc'zba japoschtola K hrystusowoho: Közdy njech so poc M j e mocy wyschnoscze; dokelz njejo druha m öc, khiba w ot B o h a, a kiz wobsteji, je w ot B o h a zarjadowana. S ch toz so tohodla m ocy wyschnoscze pschechwja, pschecziwja so zarjadow anju B o z o m u, a schtoz so tutom u pschecziwja, sczehnje zatam anjo na so, atd. (R om sk. 1 3. 1.) A we kajkej wyschnosczi praji to swj. P a w o l? W e pvhanskej, pschede wschem w e romskej wyschnosczi, kiz kschesczanow po tysacach matrwasche. Tez potom hischcze, hdyz sebi swetna wyschnoscz neschto za d a, schtoz je pschecziwo kschesczanskej w erje, schtoz je pschecziwo swedom ju a pscheswedzenju katholika, potom tez hischcze, hdyz dyrbi w ön z japoschtolskim skowom prajic^: S tu sch a so, B o h a böle posluchacz, hacz czlowjekow" njejo jom u dow olene, so zbehacz pschecziwo wyschnosczi, so pschecziwo ni spjeczicz, ne, wschitko m a czerpjecz, wschitko znjescz hanbu, jastwo, m atru a smjercz. T o je wuczba katholskeje cyrkwje, a schtoz hinak wuczi a hinak so zadzerzi, njech je w ön ziwy, hdzez chce, njech je, schtoz chce, tön njejo werny katholik. J e tuta wuczba za stat straschna? H rozy z cyla w ot katholikow statam najmjenschi strach? njebychu straschnischi ludzo byli hako katholikojo, bychu staty wecznje wobstacz a swoje ludy wozböznicz m ö h li. P o tajkim nie katholikojo, kiz w u c z a,' dyrbisch so B o h a bojecz, dyrbisch swjaty dzen swjeczicz, dyrbisch nana a mac^ czesczowacz, nie czi, kiz B o ze kaznjc swernje dzerza, njedyrbisch m ordow acz," njedyrbisch kranyc^" nie tam ni, kiz praja: D ajcze B o h u, schtoz je B oze a khezorej, schtoz je khezorowe," abo közda wyschnoscz Pschindze w ot B o h a," czile njejsu zawesc^e straschni, ale ta m n i je s u, kiz sebi prajicz zw erja: z o zadyn B ü h njejo;" abo zo je zamozenjo padustwo," kiz njechadza niczo wjedzec^ we paczerjach, B ozich siuzbach, cyrkwi, swjatych dnach, to su ludzo psched kotrymiz Njech so stat hlada. Hdzez njewera a njekhmanstwo pschibjera, tarn krutoscz statow wotebjera a strach za n je rosczc. P rjed y abo pozdzischo budze stat zawescze tez swojich wernych njepscheczelow spöznac;, ale nie we tam n ych, kiz swernje katholskej pschisluscheja, ale we tamnych» kiz katholikam tak njespraw ny porok czinja.
168 Notvinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h in a. W e mesacznym czasopisu Schlesisches B o n ifa c iu s-v e r - ein sb latt" 1 8 7 3 namakachmy pod napism om D ie katholischen Kirchen und S ch u len in der königlich sächsischen O berlausitz" krötki pop is pschitomnych w obstejenjow a pohlad do staw iznow katholskcje cyrkwje we sakskej Luzicy. W e czisle 6, str. 8 9 9 4 je wopisany Budyschin, w czsl. 7, str. 1 1 1 1 1 6. B u d y - schin, R adw or, Khrösczicy, w czsl. 8, str. 1 2 3 1 2 9. Khrösczicy (klüschtyr M a r ij n a Hwezda), w czsl. 9, str. 1 3 7 1 4 2. Njebjelczicy, W o trow, Schpital, Scherachow, Wostrowc, (klöschtyr M a r ij n y Dok), we c M 1 0. str. 1 5 3 1 6 0. Königshain, G ru n a w a, S eiten d or f, S tr a h w a ld e, (Aita w a,) N euleutersdorf a Reichenau. S p isa L tutoho wobschörnoho nastawka je wuczer knj. Jakub Kral we R ad - w orju, kotryz z wulkej pilnosczu stawizny a statistiske wobstejenja katholskcje cyrkwje w naschim kraju pschepytuje. N jeby snadz m özno byko, nadröbne stawizny scrbskich katholskich w osadow zezberacz a wozjcwicz? H. D. Z R a d w o rja. Zandzcnu njedzelu bu p ola n as wojak z czasow N ap o - lcona I. hrjebany, J a n W iczaz z R a d w o rja, pschez 8 0 let stary. W naschej wosadze staj netto hischcze dwaj napolconskej wojakaj ziwoj. H. D. 3 drezdzanskeje diöcesh. Z D r e z d z a n. Nasch sejm hizo pilnje dzöla. B u d g e t (w upraj büdscheh) t. j. wobliczenjo krajuych dokhodow a w u daw k ow, kiz so w ot m inistra financow pschedpolozi, möze közdoho spokojic^ haj zwjeselicz. W u d aw k i, kotrez z közdym letom rostu, so pschcz dokhody, kiz ruuje tat pschibjeraju, w u ru n aja, bjes toho zo bychu so trjebali dawki powyschicz. Dokhodow budze w e lctom aj 1 8 7 4 a 1 8 7 5, dokelz budgct so pola n a s za d w e lc'cze rjadujc, 1 5,5 0 0,0 0 0 toter a wudawkow runje ta t w jclc; wurjadnych dokhodow 2 2,7 0 0,0 0 0 a runje tat w jele tez wurjadnych wudawkow. Nasch kraj njcjo pschi swojich dokhodach jeno na dawki pokazany, ale wjctschi dzcl dokhodow döftawa z druhich kuzolow; m a wulke kubla, haty a m lyn y, w inicy, lösy, wosobnje dcrje zarjadowane je pola n a s zeleznistw o, kotrez 5,7 7 5,6 9 0 toter czistoho dobytka pschinjcje. Z D r e z d z a n. Zapöskanc Ludwig, kiz je hizo tez we prjedawschich letach swoju wulku njeznjesliwoscz pschecziwo katholikam pok azal, je hizo tez zas interpcllaciju, t. r. zjawne praschcnjo na nasche knjezerstwo pschihotowak, hacz w one tez wuczbu we njczmvlnym wuczcrstwje bam za pschez tam ny pastyrski list, kotryz bechu we Fuldze zhromadzeni biskopja we lecze 1 8 7 1 w udali, wozjewjenu dzerzi. Z D r e z d z a n. Liberalne zastupjerstwa nekotrych nemskich m estow su pruskomu kralej we zjawnych adressach swoju spokojnoscz, pschipöznaczo a dzakownoscz za to w u p rajili, zo je w ön bamzej na joho list tat derje po jich spodobanju w otm low il. M jcz sakskimi m estam i je hlowne mesto D rezdzany, zapoczatk czinilo
163 o po namjecze dwörskoho radziczela Ackermanna dzakownu adrcssn do B a r lin a poskako. D ruhe mesta njenastupichu dotal hischcze po joho pschikkadze pucz do B a r lin a. Z lv u k r a ja. P r u sk a. W jele we sebi powjedacz daw a list, kotryz je swj. wötc 7. augusta pruskomu kralej pöslal a wötmkowjenjo, kotrez je kral swj. wötcej na njön 3. septembra p isal. Dokelz so netto hizo leta dolho w e Pruskej a po pschikkadze a radze tutoho kraja tez po eylej Nemskej katholska cyrkcj, bjez wscheje w iny, nje-> sprawnje potloczuje, je bamz hako wjerch swj. cyrkwje ze samotnej ruku a dowernje wosebje tohodla kralej W ilhelm ej p is a l, dokelz je so jom u p ra jilo, zo kral fönt tute kroczele swojoho knjezerstwa za dobre njezspöznaje. T o zawesczi niczo w o- paczne njejo. W e liscze Pak praji swj. w ötc tez mjez druhim, zo m a winowatoscz, wörnvscj ryczecz, tez napscheczo tam ntjm, kiz katholscy njejsu, dokelz wschitcy, kiz su kschczencu d ö sta li, skuscheja we westym nastupanju bamzej. T o le je wosebje, schtoz je hnew a zkoby liberalnych now inow zbudzilo, kotrez netto na waschnjo w uprajeja, kotrez jeno jim sam ym hanbu czini. K ral W ilh elm je swj. wütcej 3. septembra w otm lo w il a pisal, zo je w ön z kroczelemi sw ojoho knjezerstwa psche«cziwo kathokskej cyrkwi cziscze pschezjene, a zo m aja tute swoju w inu we njepschecjelskim zadzerzenju katholskeje strony pschecziwo pruskomu knjezerstwu; zkorzi Potom dalc na njepostuschne zadzerzenjo katholskich duchownych a biskopow. Z joho lista m özem y spöznac^, zo tat trat sam katholikow tez za straschnych ludzi dzerzi, a zo su tat tam ne cyrkwi njepscheczelske zakonje z joho w olu dawane. W ozjewjenjo liste to, kotrez je so z pruskcje strony stale, njejo runje jara pschistojne, dokelz dowerne samoruczne listy so w ot wschitkich ludzi njewozjew jeja, to la pruste knjezer-- stwo chcysche pschez to dwvju wec dosahnycz. S w o jo m u kralej a joho prenjom u radziczelej, kotrejz do W in a puczowaschtaj, chcysche pschez to w ot tam neje liberalneje strony radostne powitanjo pschihotvwacz; to je so jom u tez radziio. Liberalne now iny we Rakuskej, kotrez so z najwjetschoho dzela w ot zidow Pisaja, wjesela so na wotmkowjenju pruskoho krala a khwala je hako jedyn khezorski skutk," a lib eraln a strona be we czesczcnju krala a Biöm arcka jara darniw a. D r u h a wec, kotruz mejesche wozjewjenjo listow spechowacz, su blizske w olby za prüfst sejm, kotrez so 2 8. oktobra a 4. novem bra stawaja. Kajki wuzitk listaj tu za knjezerstwo pschinjesetej, so we krötkim pokaza. P r u s k a. K ral W ilh elm je z wjerchom B ism arckom a z druhim w osobnym pschewodzerstwom tydzen dolho w e W inje pschebyw at; je so jom u tarn jara spodobalo; swetow u wustajencu je wjackröcz w opytow al a wschelake wecy nadrobnje w obhladow al. Wjerch B ism arck mejesche ja ra dowerny wobkhad z rakuskim reichskanclerom hrabju A ndrassy-om. W escze stej sebi we tym powjedakoj, schtoz je italski general L am arm ora we nastupanju w öjny we lecze 1 8 6 6 w ozjew it. Kajke wuczinjenja stej za pschichodny czas w uradziloj, drje tat lohcy nichts njezhoni. P ru sk a. Z G n e z n a. Knjezny Franciskanki, kotrez weczue m odlenjo" k najswjeczischomu sakramentej dzerza, a p ola kotrychz je B o z e Czelo wodnjo a w noch na woktarju wustajene a knjezny tarn porjadu modlensku straz dzerza,
170 su porucznoscz dostake, zo dyrbja Prusku wopuschczicz. N jedzelu, 1 9. oktobra, po nyschporje bu B o z e Czelo z woktarja wzate a w tabernaklu skhowane. M u lla besche zakoscz knjeznow, kotrez su Pschez swetnu m öc we sw ojim sw jatym skutku zadze'wane a dla swojeje luboscze k Jezusej do scherokoho sw eta, do mzbnistwa wustorkane. D ziw n o wostanje, zo je B o h u stuzenjo pruskomu a nemskomu krajej straschna wec. A le, westym ludsom dze so pschi Pac^erjach tak, kaz djabolej pschi krjepjency. H dyz by Po n im i schko a jich m öc hacz tarn dosahala, bychu czile ludziczkojo tez nekajki paragraf w udzelali, kotryz by jandzelam a swjatym we njebjesach khwalne spewy z najkruczischim hrozenjom zakazal. Sw obodom urniska swoboda k wernomu kschesczanstwu zanoho mesta njepopscheje. H. D. B ajerska. We S p e ie r u knjezi hischczc khvlera praje sylnje. Knjez biskop D r. H aneberg wopytuje tez husczischo lhorych. W b ohi khori ludzo, kotsisch so hewak toot wschitkich, kiz winowatoscz n im a ja, jich wopytacz, pasu, czuja so pschez to praje zwjeseleni a tröschtowani. S c h w a j c a r s k a. W e kantonje G e n f su drje za katholsku cyrkej dotal najzrudnischc wobstejnoscze. B iskop je z kraja w uhnaty, swerni meschnicy na dokonjcnju swojoho zastojnstwa zadzewani, w eriw ym katholikam domy B o z e wzate a njehödnym meschnikam, kiz so w ot hischcze njehödnischich liberalnych katholikow w uzw oleja, pschepodate. Tak bu znaty H yacinth Loyson, prjedawschi dominikanski m n ich, kiz Pak psched dwem aj le'tomaj klöschtersku drastu so w u slecze, a nekotry czaö pozdzischo so wozeni, za fararja we G enfje w ot liberalnych katholikow wuzw oleny a do prjedawscheje katholskcje cyrkwje S t. G erm a in zawjedzeny. P odobni towarschojo düstachu druhe katholske farske mesta, mjcz tym zo so swerni meschnicy hanja a pschesczehaja. W e wjeczornych kantonach Schwajcarskeje su tak runje tak zrudne czasy za katholsku cyrkej pschischli, kaz we czasu najhörschich pschesczehanjow pschez pohanskich khezorow. T o la czim hörje tarn lib era lism u s zakhadza, czim prjcdy tez swoje zrudne Plody pokaze. S c h p aniska. W ec karlistow stoji tu jara derje. D o b y w a ju stajnje nowe krajin y, tez brönjc na kotrychz dotal ja ra pobrachowasche, buchn jim na lödzach pschiwjezene, same republikanske knjezerstwo njemöze wjac precz, zo je joho wöjstwo wjac bitw ow pschchrato. J t a l s k a. We R om je budza skoro wschitke klöschtry zbehnjene, jich tw arjenja w ot italskoho knjezerstwa a joho w ojstw a wobsadzene, dokelz knjezerstwo trjeba wjele rum a, k twarjenju abo kupjenju khezow Pak m a m ato pjenjez, duz so cyrkwinske twarjenja pschez wuhnacso dotalschich knjezow najtunischo dobudu. T ez klöschtr Franziskanow, we dzelu mesta, kotryz so a r a coeli" mjenuje a we kotrhmz general Franziskanow bydli, so we tutych dnach zbehnje a za romsku gardu pschihotuje. Piaciani, republikanski meschczanosta Rom ski m a z cyta wotpohladanjo wschitke swjcczata s. M a rije z n am estow, z h asow a z khezow w ottorhacz dacz. Tak potloczuja so tue R om je wschitke znamjenja naboznoho ziw jen ja; podobne njesprawnoscze dow ola sebi pak kralowscy zastojnicy tez tue druhich mestach. N a swjedzenju najswjeczischoho rozarija chcysche we meseze S o r r e n t, biskop kaz hcwak we druhich letach swjatocznje do cyrkwje k B ozej mschi czahnycz, tola Po-
171 licaj stupi processionej napscheczo, a biskop dyrbjesche so zas wröczicz. W e m e- staczku M onreale dyrbjesche mcschnik, kiz z B o z im S y n o m khoromu dzeschc, kiz bu na puczu w ot czrödki poboznje so modlacych pschcwodzany, kaz je to we Jtalskej waschnjo, so tez za s do cyrkwje wröczicz. Z potkoczowanjom naboznoho ziwjenja roscze pak közde njekhmanstwo; rubjenstwo a padustwo pschibjera, tak zo sebi wyschnoscze rad y njewjedza. Z o pod tajkimi zrudnym i wobstcjnosczemi pschekupstwo a rjem jeslnistw o, wedomoscz a wumjekstwo wulku schkodu czerpi, möze sebi kozdh m hslicz. Ziekotsi wosobni a bohaczi pschekupcujo su tohodla tcz pschekupstwo radscho z lo z ili, hako zo bychu wo zamozenjo pschischli, rjcmjeslnicy a burscy ludzo pak po tysacach swöj njezbozom ny wötcny kaj wopuschc^eja, sebi druhd^e lepschn wötczinu pytajo. R akuska. W e Wuherskej rijebe hacz to ta l katholska cyrkcj pschcz napadh liberalnych dom apytana. Biskopja me'jachu tam jara spomoznu m oc; tola czasy m era zdacza so tez tu nim o bycz. Z n a ty wjedzic^er M a d jarow, Protestant Franz D e a l je hizo tont w otpohladanjo liberalnhch we Wuherskej rozcstajak, kotrez we dospvknym dzelenju cyrkwje w ot stata wobstejesche. J o h o tehdomnischi Program m je netko tcz po nemskim pschikkadze khetro pschemenjcny, dokckz njecha netto stat jeno cyrkwi wschu podpjcru wzacz, ale tez sebi ju poczisnycz. Podobnje ka; we Nemskcj, budze swetna wyschnoscz tez na predow anja kedzbowacz a wscho schtoz so ji njelubi, krucze khvstacz. Biskopja a cyrkwinscy pschedstojiczerjo njebudza wjac bjez dowolnoscze swetneje wyschnoscze, bjez tak m jenowanoho placet" cyrkwinske zakonje, pastyrske listy smecz wozjewjecz. Pschcstupjerjo tutych liberalnych kaznjow budza so krucze khostac^. T u te nam jctowane zakonje namakaja tez wescze pschipöznaczo w ot wuherskoho m inisteria a rcichsrata, a tat budze tez we Wuherskej podobne wojowanjo nastacz, kaz we Nemskej. F ra n c o zsk a. T u skutkuje so we politicy pilnje na pschcwobrocjenju republiki do m onarchije, Po wschem zdaczu so tez to radzi. P o 4. novem brje powokaja so zakonjedawace komory abo francozski sejm, na kotryz so borzy w ot praweje strony namjet staji, zo by so hrabja C ham bord (w u p ra j: S ch a m b o r), kiz je najstarschi pryuc bourbonskeje kralowskeje swvjby za krala wuzwolik. W jetschina hkosow je, kaz so p raji, westa. F r a n c o z sk a. W e processu Bazaine so netto hizo tseczi tydzeń swedkojo pscheskyschuja. S u najböle wojerskoho powokanja, najwjetschu waznoscz maja slvwa generalow, kotsisch pod nim stojachu. Z d a so hako by pschez w uprajenja swedkow toec za wobzkorzenoho generala hischcze dobry föne wzacj chcyla. (S u d zen ja B o z e z naschoho czasa.) W ösczi ludzo naschoho czasa pschipisuja spodziwue podawki, hdyz tesam e z cyka prec^ nem üza, pschipadej, mjez tym zo kschesczan we nich ruku B o z u spöznaje. Chcu nekotre tajke podawki tu sobudzölic^ o rozsud^enjo czitarjam zawostajicz. 1. W e T h u n d orfje, we Bajerskej wsy, bechu 5. junija t. l. nekotsi pachokowje we korczmje, kulachu kehele, mjez tym zo sylne njewjedro na njcbjesach stojesche. H d yz so syluje blyskacz a hrimacz zapoczina, kazachu jim rozom ni ludzo, zo bychu pschestali. A schto" w otm low i jedyn z nich. c t tam horjeka tez kehele
172 M cj;a." Seborn be to M iprajik, zablyskny so, a hanjer be m o t bkhska trjechcny, m ordly. 2. W e S a a rb u rg u pschi R heinje be'sche so jedhn hako swjata M a rija pschebrasczil, a khwatasche netko do burskoho btooro, hbzez hcwak tez pschikhabzesche, a hanjesche w ötsc: H lcjczc macs B o z a bze." T o la p os jeho we tutym pschebrascsenju njeznajeschc, pschimny joho, a kusasche joho tak, zo kruchi mjasa wot njoho wisachu a krawjesche tak, zo w jac k spöznacsu njebe. D o lh o be za swoje hanjenjo na khore kozo pokozeny. 3. W e W rötstaw je M a c h u njebzelu pscheb 8. seplembrom na bopownschich kemschach pschi twarbje pschekupca Fuchsa czeslojo, belni skhbb stajejo. T u sypnje so bjez wschejc w in y horni z cehelow wobstejacy tw ar bo hrom ady. Pjeczletnh synk czesliskoho p olira sebzesche, hbyz so njezbozo sta, na woknje prenjoho poskhoba a pabny bo hlubiny, z wotkelz bu po hobzinje, cyle rozmjeczeny wucsehnjeny. T ez jebyn czesla bu czescy ranjeny. J. K. D ary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czcsczi B o z e j a spom ozenju duschow su b äte w o p ro w a li: M. L. z H r. 1 t o t ; n a R yczeric kwasu w e N uknicy 3 3 tot. 1 0 nsl. Hromadze: 6631 tot. 1 5 nsl. 6 np. Prostwa. Dokelz teto koncej bezi, bow ola sebi podpisany wschitkich, kiz hischcze botal swoj leint) pschinoschk njewotedachu, uajpobwolnischo prosycz, w oni chcyli to pscheb köncom leta bobroeziwje wurunacz. Tez z prjebawschich let hischcze nekotsi ze swojim pschinoschkom w isaja; tez ezisami njech su z Ihm na froeju winowatosez bvpomnjeni. Pschi brohocze papjery a ftajenja pismikow byrbi pokkabnik berje hozpobariez, zo bychu za nizku ptaeziznu, kaz botal, Katholski P osot a brühe knihi so mohte pschebawacz. Tez su hischcze prjcbawsche letniki Kath. P osota" we nekotrych bospotnych epemplarach böstaezu po 1 0 nsl. za letnik. Wschitke botal wubate zeschiwki Ziw jenja S w ja - tych" su tu stajnje na sktabze. Pokkadttik tow. ss. C yrilla a Mcthoba. Listowanjo. S o njemjenowaeomu tola pak zuatomu knjezej, kiz je mi na* stawk pschipöstal, wutrobnh bzak. W uziju jön hischcze letsa. 8. Krajan, katholska protyka doczischezi so we krötkim. Z nak obcm H. D u e z m a n a su wuschie a hodza so pschez eppcbicije böstacz: H t v e z ü a, 1 8 7 2 ( 1 8 4 str.); 1 8 n sl.; 6 n sl.; n jew jazan e : ü usl. Duchowna R özow nja, 1 8 7 2 ( 1 5 8 str.); 2 t l.; I tol. 12 nsl. 5 n p.; njew jüzan e: Itol. 5 nsl. J e z u s o w e swjate rau h su ktoki kotrez so pschez najtw jerbsche w utroby pschebobpw aju a najzhinnische busche z o h o rje ja " je napism o m a te je knizki, kiz so za 1 nsl. pschebawa we cppebicijach K ath. P o so ta. Cjischczat L. A. Domierhak w Bubpschinje.
jžudorop c^afopis, wudawany wot towarstwa S S. Lyrilla a M ethoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č isło 22. 15. novembra 1873. Ł ĕ tn ik 11. Kral J a n Nepomuk M aria Josef. Zrcdka drje zjenoc^ichu so wschitke strony we rozsudzenju jenoho wjercha, kaz netto po smjerczi naschoho lubow anoho krala J a n a we rozsudzenju a powschitkomnym pschipöznaczu joho khwalomnych pvczinkow a swedomnitoho skutkowanja we joho tralow skim zastojnstwje. J e to najlepsche swedczenjo, zo je swoje wysokc winowatosc^e derje d op jeln il, a hdyz do joho pilnoho ziwjcnja pvhiadam y, spöznajemy lo h cy, kak mudrjc je z czasom hozpodaril, kok wulku pröcu f dobyczu wuzitnych wedomosczow sebi d a w a l, zo by za zbozo swojoho kraja a ludu spomoznje m ohl skutkowacz. ' K ral J a n Nepomuk M a r i a Josef narodzi so 1 2. decembra 1 8 0 1 hako tfeq i a najm lödsi syn prynca M a x i m i l i a n a a jeho prenjeje m andzclskeje, pryncezny Theresije z P a r m a. S w o ju macj zhubi hizo we tsea cjint lecze swojejc staroby, 8 m erca 1 8 0 4. P o d nanow ym dohladom, pod 1 nawjcdowanjom wustojnych wuczerjvw a pod samotnej piluosczu wudokonjachu 1 so bohate duchowne d ary mkodoho prynca tat derje, zo jedyn znaty spiso- I w ar w e lecze 1 8 2 1 wo uim p r a ji: S w e t dyrbi jcnomu z a s lubschi byc^, 1 hdyz su we n im pryncy tajkoho ducha, tajkoho sm yslcnja, ta t bvhatych we- I dvmosczow, kaz sym ja d^ensa jenoho spöznacz a lubow acz n aw u tn yt." Pschez j ujcmcrnc podawki, kotrez N apoleon I. w e lecze 1 8 0 9 na Saksku pschinjese, 1 bu prync M a x im ilia n nuzow any, D rezd zan y a w ötcny kraj wopuschchc^ a I najvrjcdy th w ilu we Lipstu a Frankfurcze a potom w e Regensburku 1 a Prazy pschebhwacz. Z o tute njem erne zrudne podaw ki, a njewjesoka
174 cuzba so do czucziwcje wutrobu mkodoho prynca krucze zaczischczachu, möze fřbt közdy m yslicz. S o zas domoj wröcziwschi, wuzi mkody prhnc közdu pschileznoscz, so we w e- domoscjach wudospolnoscjicj, wosebje we wedomosczi prawow, pschirodospyta a tez ryczespyta. Wschitke zadzewki pschewiny z wutrajnej pilnosczu. N azym u we lecze 1 8 2 1 puczowasche ze swojim starschim bratrom Sternen«com do Jtalskeje, do wötcnoho kraja swojeje njeboje maczerje. T u wotuczi we nim zahorjena luboscz k italskej ryczi a pism owstwej, wosobnje za najrjenschi ptöd italskoho pism ow stw a, kotryz m a napifm o D i v i n a c o m m e d ia t. j. B öjska komödia; krasna wulka bascn jenoho z najwjetschich basnjerjow wschitkich czasow, kiz reka D an te A llighieri. T o, schtoz je kral J a n we pschekozenju a w ukladow anju tutych duchapolnych ale czezcy zrozemliwych spewow dokonjak, zawesczi jom u na weczne czasy mesto mjez wuczenym i sweta. T o la prync J a n njebe njeplödny w u czen y, ale dobytu, bohatu wedomoscz nalozowasche hizo zähe a jara pilnje k wuzitku swojoho lu d u. H izo we lecze 1 8 2 5 dösta w ot swojoho w u ja, krala Friedrich«A ugusta I., prawo we tajnych radach, hdzez so wschelake jara wazne krajne naleznoscze wuradzowachu, sobu sydacz a hkosowacz. Wosebje doby sebi prync J a n wulke zasluzby we pschihotowanju a zawjedzcnju krajneje w u sta w y, kotraz so 4. sept. 1 8 3 1 wozjewi. Pschi w uradzenjach krajnych naleznosczow a nowych zakonjow we netto pawokanym sejmje, sluschcjc prhnc J a n k najpilnischim a k najwustojnischim staw am prenjeje komory. D a so, kaz közdy druhi sobustaw do komissijow wuzwolecz^ we kotrychz so wschelake zakonje a druhe wecy k wuradzenju w e komorje pschihotow achu, we najwaznischich zakonjach mejesche prync J a n rozpraw u dawacz. D o w eru, kiz so tak na njoho stajesche, spokoji w en közdy czas pschez jasne rozestajenjo jednotliwych jomu k rozprawje pschepodatych wecow. Pschi tym pokaza rozscherjenu wedomoscz, krutu njestronitoscz, wosebitu mudroscz we rozsudzenjn cyrkwinskich naleznosczow. J oh o znjesliwe zadzerzenjo we cyrkwinskich a naboznych naleznosczach Pak njenamaka pola westych lud^i pschipöznacza ale na njehüdne waschnjo bu prync J a n, dokelz w ön w inowatoscze swojeje werh a cyrkwje swernje dopjelnjesche, hako skradzny jesuita w u d a w an y, kiz chce protcstantskich krajanow potloczecz. A tajke zadlaw e pschiskodzenja n a njoho namakachu p ola njerozomnych czro d ow, kiz jenu wec samt rozsudzicz njczam oza, lohcy w eru. Z rudne podaw ki, kiz so we Lipsku 1 2. augusta 1 8 4 5 stachu, to dopokazachu. Zaskuzbny prync J a n bu tu na najnjehödnischc waschnjo w ot zaslepjenych czrodow ludu hanjeny. W e njemernych letach 1 8 4 8 a 1 8 4 9 be prync J a n czicho abo we Drezdzanach abo tez na swojich kublach w e Weescnsteinje a Jahnishausenje ziw y. W osobnje W eesenstein w ön lubowasche a tez hako kral pscheczini tu közdoletnje nekotry czas we nazymje. T u tez be, hdzez bu 1 0. augusta 1 8 5 4 we schtwörtej hodzinje rano ze spanja wubudzeny, zo by tu zrudnu Powjescz we nahkej smjerczi swojoho kralowskoho bratra z horta m inistra Zschinskeho slyschak a hako now y kral so postrowicz bat. Pschez tak njewoczakowanu powjescz hluboko zrudzeny, da w ön m inistrow hnydom wotstupicz, Ljez westoho wotm lowjenja. W e nutrnjej m odlitwje chcysche tröscht a radu py-
175 ta c j, prjedy hacz tat whsoke zastojnstw o, tat czezke w inowatoscze na so woznje. P o to m khwatasche do D rezd za n, da m inistrow k sebi pschincz a wozjewi jim : Dokelz je hischcze möj syn pschejara mkody, zo by knjezerstwo mohl nastupicz, ja pak nie hischcze doscz stary, zo bych je mohl wotlozicz, tohodla nastupju ja knjezerstwo." N a swojich S a k so w " pak rouba sczehotoacu proklam aciju: Njewoczakowane cjezke pruhowanjo je nam wjerschny n ap o lo zil. Zarw ajo stöjimy hromadze pschi rowje najlepschoho wjercha. Z hluboko hnutej w utrobu, ale z doweru na pomöc wschohomöcnoho, a z krutym wotm yslcnjom nastupju ja knjezerstwo, po J oh o waschnju, we Joho buchn bale skuskowacz, we buchu tam - neje sprawnoscze a pscheczelnoscze, tamneje mudroscze a krutoscze, tam neje swerneje luboscze k swojomu ludest kvtryz joho wopomnjeczo wecznje we zohnowanju zdzerzi. Pschindzczc tez w y m i z doweru a lubosczu napschec^o a start) zwjazk, kiz S a k so w a jich wjerchow letstotetki zjednoczi, budze tez bäte krucze tracz." A wscho schtoz kral J a n we tutych prenich skowach swojim poddanam slubi, je w on pschez cyly czas swojoho nim ale 2 0 let trajacoho knjezerstwa swernje dopjelnik. W e duchu sprawnoscze je wön za dobre zakonje so starat, zakonje kiz su husto tez we druhich ne'mskich krajach so zaw jedli, sudnistwa z now a zarjadow al, a krucze kedzbowal, zo bychu so tez zakonje sprawnje natozcli, tez sam je husczischo sudnistwa w op ytvw al, tez skorzby sam pschehladowal. Z a pozbehnjenjo pschekupstwa a rjemjeslnistwa buchu droht a zeleznicy tw arjene, za rozscherjenjo wedomoscze, zdzelawoscze a wum jeistwa wyschsche a nizsche schule zalozene. W jacy krocz je swöj cyly kraj w op ytvw al a zadoscze a pröstwy poddanow namakachu közdy czas pschistup k njomu a jolizo be mözno, tez hnadne wuslyschenjo. Sakska je tat pod nim bäte kroczila a so pozbehnyla na preni stupjen powschitkomneje zdzelawoscze, jejc mjeno, hacz runje mjeno m aloho kraja, tola wschudzom derje klinczi. T ez pröstw a, kotruz kral J a n we swojej proklam aciji w upraji, zo by jom u lud z lubosczu a z doweru napscheczo pschischol, bu jomu najrjenscho dopjclnjena. Wschudzom bu w ön nanajpscheczelnischo w ita n y, hdyz po swojim kraju puczowasche, na wjesolych a zrudnych podawkach, kiz joho a joho swojbu potrjechichu, bjerjesche cyly lud najnutrnischo dzel. A hdyz dyrbjcschc we czezkim leczc 1 8 6 6 lubow any kral swöj lud wopuschczicz, a we cuzbje staroscziwje pschihladowacz, schto so z drohej wotczinu stan je, zarwaschc tez cyly lu d, kaz wosyroczene dzeczi wo swojoho n an a. A hdyz za schtyri mesacy czezko pruhow ana kralowska swöjba so zas wröczi, wotuczi z njeju tez now e wjeselo a now a nadzija. P ow itan jo be tehdom runje tak wulkotne, kaz w erne; niczo njebe pschi nim poruczene, ale wschitka radoscz a czescz w ot luboscziwych w utrobow pschihotowana. N a staciji N ie d e r-s e d lic, hdzez kral a krolowna na dompuczu zeleznicu wopuschczischtaj, bechu tat wulke czrody lu d u, zo wonej skoro am kroczele do predka pschincz njem özeschtaj, wscho so k nim aj czischczesche, zo by jeju pow italo a ze radoscze sylsojtym i woczemi ruku wokoschowako. Jed yn bur Pokozi swoju ruku na kralowe ramjenjo a praji dowern je: Kak wjeselu so, knjeze tr a b, zo scze tu zas, m y m am y w as wschitcy tak lubo." Z a Drczdzany pak be 3. November, b^eit, na kotrymz kral a kralowna
176 zas preni kröcz Po dokhim dzelenju kam pschijedzeschtej, radvstny swjedzen, kaz hlowne m efto naschoho kraja jich njejo wjele w oh lad a lo. Z o be tehdom tez scrbskim kublerjam czescz a wjeselo pschihotowane, na swjedzenscy wupyschenych konjach swojoho krajnoho wötca da dolho wvsyroczeneje residcncy wjescz, je hischcze we dobrym wopomnjeczu. Tydzenje dolho pschikhadzachu deputacije ze wschech dzelow kraja, zo bychn kralej a joho wysokej swöjbje zbozo pscheli a sw oje njetajcne wjeselo w uprajili, zo je so na thron swojich w ötcvw zas wröczik. K ra l J a n wobsyny w oprawdze luboscz a dow eru swojoho ludu, to dopokaza tez zkoty mandzelski kwas, kotryz so runje Psched letom pod ziw ym wvbdm enjom cyloho kraja swjec^esche a kotryz je we czisle 22. K ath. Pöska" zandzenoho leta drobnje w op isany. S w öjb n e ziwjenjo krala J a n a be z cyka jara zbozom ne, joho m andzelstwo bu 9 dzeczimi zohnowane, a najwjetscha luboscz a pschezjenoscz knjezcsche kozdy czas we kralowskej swojbje. H usto zrudzena a czescy domapytana pak bu pschez smjercz, 6 lubowanhch dorosczenych dzeczi jenoho syna a pjecz d^owkow dyrbjeschtej kralowskej starschej k row u pschewodzecz. T o la tute czczke pruhow anja kral z kschesc^anskej sczerpnvscsu a z podw olnej w utrobu pschenjese, we westej nad ziji, zo swoje lubow ane dzeczi, kotrcz be sam pöccziwoscz a bohobojosc^ lubowacz wuczik, we njebjeskej wötczinje zas w oh lad a. Z doweru m ö- czemy woczakvwacj, zo je joho nadzija netto dopjelnjena, zo je kralz wschech kralow swojom u swernom u skuzownikej bohacze pkaczit za swe'domite skutkowanjo a pilne staranjo w o werne zbozo swojoho ludu. J eh o wopomnjeczo pak neun wostanje, tak nadzijam y so, w o joho synje a nastupniku, wo naschim hordzinskim kralu Albertu, kiz njech dokhe leta zbozomnje wjedze swöj lud weduchu swojoho nan a, naschoho lubow anoho njeboho krala J a n a. Pohrjebna swjatocznosez krala Jan a. P oslenje dny czczkcje khoroscse krala J a n a bechu za joho wysokn swüjbu praje zrudne. K ralow n a A m a lia, kaz tez krönprync Albert pschebywaschtej stajnje we blizkoscze drohoho khoroho. A hdyz w utoru wjeczor lekarjo prajachu, zo poslenje wokamiknjenja daloko wjac bycz njem öza, zhromadzichu so wschitke staw y kralowskeje swöjby, z wuwzaczom dzeczi prynca J u r ja wokolo krala we P iln icy a wostachu pschi nim, donz czicho sw ojoho ducha njewudychnh. Spöw jcdnik krala, knjez Präses B cr n e t stupi k smjertnom u lozu a wnspewa hluboko zaczutu o hluboko hnujacu m odlitw u. Kronprync A lbert a prync J u r ij pytaschtcj kralo w n u, swoju netto zwudowjcnu macz, tröschtowacz. N azajtra wjeczor schtwörtk 3 0. vktobra, bu czeko njeboho krala J a n a z P iln ic do D rezdzan pschcwjcsene a to po rech L obju, kaz be so to we lecze 1 8 3 6 z czelom njeboho krala A ntona stalo. H izo wokolo 6 hodzinow pschijedse parolödz S a x o n ia," kotraz be z kralowskim w oponom a z czornym i khorhojemi wupyschena a postaji so psched zkhoborn, kiz z kralvwskoho hrodu k rech wjedze. N a skhodze stojachu z wobeju stronow kralowscy sluzownicy a lödznicy ze zasweczenymi faklem i. P o sydomej hodsinje mcjeschc prästs B ernct krötku nutnm rycz a po skönczcnjn tejesamcje njc-
177 sechu 1 0 hajdukojo kaschcz z kralowskim czelom na lödz, a stajichu jön tu na pod«stawk, kiz be z czerwjenym som otom poczehnjeny. Tsjo tajni komornicy njesechu kralowu wutrvbu a. t. d. we cynowych twjerdze zaczinjenych sudobjach a postajichu je na kaschcz. K w obom aj bokomaj kaschcza zestupa so 1 2 pazow we czerwjenej drascze a dwaj we czornej drascze, z wöskowymi faklemi we ruct). Hcwak hischcze be na ködzi wyschschi dwörski marschal z K önneric, komornik hrabja R ex a kralowscy lekarjo. N a w obym aj brohomej reki stojesche jara wjele ludzi, hdyz tak paroködz z kralow ym czekom do D rezdzan plowasche a we wschitkich blizschich w o- sadach so z chrkwinskimi zwonam i zwonjesche, tu a tarn so tez smjertne kherlusche spewachu. Tak khetsy hacz we Drezdzanach so paroködz w u h la d a, zwonjesche so tez tu ze wschemi zw onam i a z kanonow so kozdu m inutu jedyn raz w utseli. D o th o prjedy be wokokuoscz Lobja a dwörskeje katholskejc cyrkwje z lud^imi pschepjelnjena. K ral A lbert a prync J u r ij czakaschtej na brozy reki na pschiwjezcnjo czela, Potom a stupischtaj, hdyz bu z ködze wunjesene, z wotkrytej htow u k njom u. Czelo staji so tu na czerwjenosomoc^ane m a ry, na kaschcz wodze so czorna pkachta z herm elinow ym wobrubvm a na nju staji so B o z a m artra. Kaschcz njesesche so w ot 1 2 hauptm anow z pom ocu dwanaczc podwyschkow, k katholskcj cyrkwi, wojsko stojesche z wobeju bokow pucza, a podla kaschcza dzechu tsi rynki po dwanaczoch z faklemi. Pschcd hlow nym i w rotam i katholskejc cyrkwje czakasche katholske duchownstwo z hnadnym knjezom biskopom, kotrez netto czeto do cyrkwje a po cyrkwi, z czornym suknhm poczehnjenej, do kschizneje khapale wjedzesche. T u bu na paradne kozo polozcne, kotrez be ze zasweczenymi swe'cami na wulkich slebornych swecznikach w vb d ate, whsche njoho pak czornosomoczany baldachin wisasche. Biskop Forwcrk tu czeko swjatocznje p ozoh n ow a, na czoz so pschewodzerjo rozendzechu a cyrkej bu zanknjcna. N aza jtra, pjatk, be kralowc czelo w ot 1 2 hacz do 6 hodzinow na paradnym lözu k widsenjn. J a r a wjele lndzi tarn khwalasche, zo bychu wobliczo lubowanoho krala hischcze junu w oh lad ali. Khowanjo same be wjcczor w o 9 hodzinach. W e praw ym czasu bechu so dwörscy, kralowscy a krajni zastvjnicy, kaz tez zapöslancy wobeju komorow ; kralowskoho hrodu do cyrkwje P od ali, hdzez bechu jim niesta pschipokazane. Khwilku pschcd dzewjatcj hodzinu podaschtcj so kral Albert a prync Jurij a najwyschschi a kralowskomu dworjej najblizschi zastojnicy do kschizneje khapale. P o dospew anjom p fatm a M i- s e r e r e S m e l so Knjczc nade m itu," zbchnychu kralowscy komornicy kaschcz z czekom, sudobja z w utrobu a. t. d. a njesechu je do pohrjebneje khapale. N ajprjedy dzechu spewarjo a katholscy duchvwni, za kaschczom najprjedy trat Albert a prync J u r ij, pruski krönprhnc, raknski arcwöjwoda K arl Ludwig a wschelacy druzy cuzi pryncojo. W e pohrjcbnym wjelbje pozohnowaschc hnadny knjcz biskop czelo a na to mcjeschc pvhrjebnu rycz. P o njcj wopuschczichn»ajwyschschc knjejstwa wjelb a podachu so na kralvwske mcsta we cyrkwi, duchownstwo pak k wvktarjej. S spewanjom : S a lv e r e g i n a. ( B u d z p ow itana kralvw na") kotryz spew je w ot krala Friedrich«A ugusta I. do hudzby stajcny a so tak jeno pschi pohrjebach stawow kralvwskcje swüjby spewa, skönczi so pohrjcbna swjatocznoscz krala J a n a. Pöndzele, 3. novembra bechu za njoho tak mjcnowanc vigilic, a wutorh dopokdnja
178 swjatoczne kemsche, tat m jenow ane exequije. D w örsk i prebar W a h l mejesche prkbow anjo, we kotrymz rozpominasche pjecz ta le n ty, kotrez be njebo fr e i J an wot B o h a boftat a pjecz now e ta le n ty, kotrez be sebi z n im i dobyk. W e pschepjelnjenej cyrkwi mejesche knjez biskop z wulkej assistencu B o z u mschu. Tak buchn zemske powostanki lubow anoho krajnoho w ötca k wotpoczinkej donjesene. Njech tak wotpoczuja, nehdy pak krasnje zas wvtucza k wjesolom u wecznje zböznomu ziwjenju. Rowinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u b y s c h i n a. S r je b u 5. n ovem b ra bu za njeboho krala J an a we tachantskej cyrkwi pod bohatym wobbjelenjom wosady swjatoczne requiem dzerzane; Pjatk 7. Pak we druhich farskich cyrkwjach Luzicy. Z B u d y s c h i n a. W e wopisanju wopschijecza nastawka d ie katholischen Kirchen und S ch u len in der königl. sächs. Q b erlausitz we czasopisu : Schlcsisches B o n ifa e iu s-v e r e in sb la tt" je wuwostajene, zo su tarn tezralbicy z Rözantom w opisane. 3 drezdzanskeje diöcesh. Z D r e z b z a n. K ral A lbert je bwörskomu kaptanej, präsesej Bernetej, ryczerski kschiz zasluzbnoho rjadu sposchczil za dolholetne zastuzby, kaz wosebje za from m skuzbu, kotruz je hako spöwjednik njebomu kralej J a n e j pschi czezkej khorosczi wopokazak. 3 D r e z b z a n. Na naschim sejmje a we sakskich a tez wukrajnych nowinach baroa tu khwilu praschenjo, hacz je wuczba vatikanskoho koncila wo njezmölnym wuczerstwje bamza we Sakskej zastojniscy wozjewjena abo nie, wjele wo sebi ryczecz. S a m o n a sebi nim a praschenjo za katholikow tajku waznoscz, a za protestanskich krajanow a knjezcrstwo tajki strach, kaz so wot westcjc strony to roubaron. Katholik we a znaje wuczbu swojeje cyrkwje, znaje winowatoscz swojoho swebom ja, to za wozjewjenu wernoscz B o z u bzerzecz, schtvz zjawny koncil hako tajku w upraji. K spöznaczu toho a k spöznaczu tuteje w inowatoscze pak möze tez n a bruhim puczu hacz pschez skyschenjo zastojnskoho wozjewjenja Pschincz. P ra je zrozemjena pak nim a tam n a wuczba tez niczo straschnoho we sebi. Zapöstanccj Lubwigcj pak czini wjele staroscze, a w ön napina njetrjebawschi swoje m ocy, zv by swojich protestanskich krajanow a nasche knjezcrstwo tarn pscheb strachami zakitak, hbzez zane njejsu. T o h o b la slubi hnydom w e zapoczatku sejma wo tutej wecy interpellaciju stajicz, hacz je werno, zo je tamna wuczba pschez pastyrski list we Fulbze zhromabzenych nemskich biskopow, kotryz so tez we m eji 1 8 7 1 we Sakskej czitasche,*) wozjewjena. M in i ster D r. z G erber wotm towi jasnje, zo je so bowolnoscz k zastojnskomu wozjewjenju *) H ladaj Kath. Pos. 1871 czisto 12.
179 tamneje wuczby japoschtolskomu vikarej a biskopej zapöwjeka, a zo tam ny spom njeny pastyrski Lift, we kotrymz drje so we njem zölnym wuczerstwje bamza ryczi, zastojnske wozjewjenjo wuczby njejo. T o la Ludwig so z tutym wotmkowjenjom njespokoji, nie 7. novem bra staji n ow y narnjet, zo m a so japoschtokski Vikar a biskop k zam lojenju zadacz, zo je tam n y spomnjeny pastyrski list bjez dowolnoscze knjezerstwa toubaf. W e tu tym namjecze mejesche komora hnydom jadnacz. T o la m inister N ostic to n jed o w oli, a duz bu nam jet tseczcj deputaciji pschepokazany. T u tön Ludwigowy namjet Pak je cziscze bjez w iny stajeny, dokelz kaz now ina knjezerstwa D r esd n e r J o u r n a l" 1 1. novem bra pisa, njejo japoschtolski Vikar niczo pschecziwo zakonjej czinil, dokelz k wozjewjenju tamnoho pastyrskoho lis t a mejesche dowolnoscz wot knjezerstwa. 8 Pruskej Luzich. 3 M u z a k o w a, 2 4. septembra. D zensa bu tudom na now onatw arjena katholska cyrkej swjeczena, a w pschitomnoszi wjele hosczi, katholikow a protestantow, preni kröcz w opor B ozeje msche wo njej w oprow any. T a sa m a bu w ot knjezerskoho radziczela L ic. t h e o l. knj. A rnolda z Lignitzy pod assistencu knj. arcymeschneka Hübnerja z Priebusa a sararja A ltm an n a z N iederh artm an n sd orfa wotdzerzana. Predow anjo d^erzesche knj. kuratus Krista z Z arow a (S o r a u ). Wysche toho bechu pschitomni knj. fararjo z K ulow a, z G räfenhajna, z H rödka, z Barschcza a knj. kapkan Czerwenka ze S a g a n a. Cyrkej m a krasny napohlad a tw a r je 3 leta dolho trat. M jez druhim i pjenjeznymi daram i darichu kral. wosokoscj prync z H olanda 2 0 0 0 tot., W rötskawski werchbiskop D r. Förster 4 0 0 0 toi. a tow arstw o swj. B o m fa c ia spomjenja hödne d ary; druzy wjetsche a mjensche pschinoschki. M u - zakowska katholska w osada bu w lecze 1 8 5 3 zakozena, hdzez prjenjoho katholskoho wuczerja dösta; za leto 1 8 5 4 pschiiid^e tu preni katholski duchowny po dlezschim, hacz 3 0 0 le tn im wosyroczenju; häkle w lecze 1 8 6 1 bu k samostatnej farje pozbehnjena; Pschetoz hacz dotal besche jenoz lokalija. B oze skuzby wotdzerzowacho so najprjedy na hradnej khezi, a pozdzischo we katholskej wuczerni. Katholsku w u - czernju we M uzakowje w ophtuja pschez 6 0 djeczi ( 1 8 7 0. 6 5.) a pödlansku w u- czernju w Friedrichshajnje pschez 3 0 ( 1 8 7 0. 3 5.) Katholikow liczi w osada netto z cyka 4 0 0 5 0 0 duschow. (1 8 7 0. 4 4 0.) J. K. 8 w u k r a j a. P r u s k a. Psched nekotrhm czasom wozjewjachu pruste officialne n ow iny statistiku pschistupow katholikow, dissidentow a zidöw w ot 1 8 7 2 w tak menuwanych 8 starych provincach Pruskeje. P o njej bechu we tutych provincach 1 4 9 5 5 katholikow k protestanskej werje pschistupili, a to w Schlezynskej samo 5 3 7 8. Werchbiskop je netto z liczbowanja w Schlezynskej zcstajak, a po tutych je 6 6 w otrosczenych katholikow wotpanyko; 6 3 kath. dzeczi buchu protestanscy konfirm irowane, 1 8 3 dzeczi buchu we protestanskich cyrkwjach kczene, hacz runje mejachu kath. nanow. P r u sk a. W ö lb y pruskomu sejmej, kotrymz so wschelake strony jara p ilnje pschihotowachu, su netto nim o. Centrum, abo kaz so najhusczischo mjenuje.
180 katholska ftrrma, mözc z tiim i jara spokojom bycz. Hacz runje je w ölbny zakoü ji jara njepscheczelny, doby scbi to la 2 9 nowych mĕftom, tak zo netto 8 9 stawow licz i; je to pschecy czrödka, kotruz knjezerstwo cziscze zacpe'cz njemüze, wosobnje dotelz su wo njcj sobu najlcpschi rycznicy cyloho sejma. D eb atty tue cyrkwinskich naleznosczach budza jara ziwe, to hizo so netto z wfftosczu woczakowacz da. Z o je centrmn tat wjele möstow scbi dobylo, je najlepsche znam jo, zo je tatholski lud spöznak tak wazne nalcznoscze so na sejmje wuczinjeja, a tohodla je so tez bohacze na wuzwolcnju wobdzelil. : P ru sk a. Pschccziwo biskopam a meschnikam, kotsisch zuate cyrkwinske kaznje pschipöznacz njemöza a tohodla hako cyrtw i schködne, jim ujeposluchaja, je zas rjana czrödka nowych proccssow. D otelz wobzkorzeni najböle so ani psched sud njestnpja, wotsudza so husto tat k postajenym pjenjeznym schtrafam, kotrez so jim potom na jich dolhodach hnydom wotczahnu. H dyz dokhody wjac njedosahaja, abo hdyz je tesame knjezerstwo hizo zaprölo, berje schtoz möze döstacz. T a t je njedawno we Posenje arcbistopej Ledochowstomn najrjcnschi wöz a konje w zato, dotelz napolozenu schtrafu pkaczicz njemözcsche, a joho dokhody so jom u hizo w ot knjezerstwa dawno wjac njewuplaczeja. W öz a konje buchn za 6 4 2 toter pschedate. Ralezuoscze towarstwa. S o b u s t a w h n a leto 1 8 7 3: kk. 3 5 4. H a n d rij G u d a z K in y ; 3 5 5. P e tr S y m a n t z W o tro w a ; 3 5 6. M a d le u a W iczazow a z R a lb i c ; 3 5 7. J u r i s G ro lm u s z A cadw orja; 3 5 8. H a n z a S tra u c h e c z 9 řa b ro c tja ; 3 5 9. M ichail S c h o ita z M e rk o w a ; 3 6 0. J a n K ubica z K h aso w a; 3 6 t. M ic h a t S ch p ih el z R a d w o rja ; 3 6 2. J a n Rjeczk z R a d w o rja ; 3 6 3. F ra n z Ja u c h e n z C zv rn o h o H o d le rja ; 3 6 4. M a r ija K aschporow a z K am jen jeje; 3 6 5. M. W. z B.; 3 6 6. J a k u b B u k z W o tro w a ; 3 6 7. M ic h a t B ra u e r z W o tro w a ; 3 6 8. M ikkaw sch K ra l z Kasckec; 3 6 9. H a n a Czem jerka z N o w o d w o ra ; 3 7 0. J a k. C z u m p jela z K aschec; 3 7 1. M ikiaw sch N ow ak z R a jn c y. N a leto 1 8 7 2 doptaczichu: 5 0 4. I. G. z R. ; 5 0 5. M. N.; 5 0 6. M. K ra l z Kaschec. N a leto 18 7 1 doptaczichu: M. N.; to h o ru n ja n a l. 1 8 7 0. M. N. D o b ro w ö ln y d a r za to w a rstw o : M. B r a u e r z W o tro w a 5 nsl. D ary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czesczi B ozej a spomozenju duschow su bäte w oprow ali: W towarstwje nawdate 1 0 n sl.; ujemjen 3 nsl. 5 n p.; njem 5 n sl.; thuda schwalcza 1 0 nsl.; njem. 11 nsl. 5 n p.z e Z dzerje 8 nsl. 5 np. H rom adze: 6 6 3 3 tot. 4 nsl. l np. Z n a tta d o m naschoho to w arstw a je w uschet a pschedawa so w e expedicijach P ö s ta a pola klauiarjow za 2'/i n s l.:. St r a j o h Katholska protyka za H ornju Litzicu tut leto 1 8 7 4. Czischczal i'. A. D o n n c rh a k n> B udyschinje.
u d om y egafopis, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinse. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Č islo 23. 7. decembra 1873. L etn ik 11. M odlcze so total S o modlich, bjez pschestacza so m oblic^, wuczi n a s podawk ze zandsencje wöjny, kotryz tchdom njebu bofc kedzbu m ety, a tola naschu kedsbnoscs zastuzuje. W e zatraschnej zymje 1 8 7 1, hdyz besche wulki dzel franzowskoho kraja w inocy dobyczerskich nemskich wöjskow a zapuscsenjo so po kraju rozlehasche a smjercz swoje surow e zne dzerzesche: tcdom nam akachu, schtoz bechu dobri kschescsenjo, tröscht a wolözenjo we m odlenju. D seczi w e P on tm ain je pak döstachu spodstwnje wuslyschenjo. P on tm ain je maka w jes na mjezach B retagn je, a stuscha do biskopskeje w o- sadnoscze Laval, a lezi njedaloko L e-m a n s, hdzez buchn Franeozojo zbicst. W o - sada m a n a 5 0 0 duschow a je lepscha a poboznischa, dyzli nekotrezkuli druhe. Klecso so tarn njestyschi, njedzclske dseto tarn njeznaja a jich dzeczi su bohabojaznc. T si schulske sotry rozw uczuja tarn hölcow a holcy. W osrjeds w sy steji kheza swojby B arb ed ette. K domskomu storka brözen, ze stüm u kryta, ze zelenym i wrotam i. B arb cd ettec mejachu jenoho syna p ola wojakow a dwaj hölcaj beschtaj dom a. D w anaczeletny E ugen besche cstche dzecso, dzesaczletny Iözef pak ziw isch i, wobej pak poboznej, kaz jcju starschej. H ölcaj lehaschtaj w brözni. S yd o m n a to h o januara 1 8 7 1 rano w 6 hods. pichindze «a n, kaz hewak, hölcow zawotacz. H dyz beschtaj swoje rausche pacserje w usoew aloj, pschihotowaschtaj w brözni sykanjo za konje. P o to m dseschtaj do jstwy a wuspewaschtaj w ötse rözowc za bratra, kiz je we w öjnje. N a to dzeschtaj do cyrkwje, zo byschtaj k woktarjej stuzitoj. P rjedy hacz so boza mscha zapocza, wopytaschtaj stationy. Tak beschtaj to wschednje w ot zapoczatka wojny czinikoj. P o bozej mschi dzeschtaj do schule.
182 W jeczor w 6 hodz. djeschtaj z nanom do bröznje, hdsez pschi latarn i swoje dzeto dzelaschtaj. Z a schtwört hvdziny pschindzc czelowa zona k nint a chcysche z nanom poryczecz. Tak zastachu dzetacz a E ugen wustupi z w ro ta m i, zo by za wjedrom pohladat. Z em ja besche ze snehom pschikryta, njebjesa jasne a besche khetrje zhma. N a njebjesach sweczeschc wjcle hwezdkow. N a dobo pytny E ugen nehdze 1 0 köhczi wysche napschecznoho domu pisarja Guidekoka jara rjattu, wulku knjeni. Jeje m ödra drasta besche z hwezdkami posyta, a rukawy dele wisachu. N a nohom aj mejesche bluko-mödrc czrije ze zkotej hwe'zdzicu (rosctu). Czorny schlewjer pschikrywasche dzel czoka a wisasche po khribjecze bete. N a hkowje mejesche zlotu krönu, nasrjedza z wuzkej czerwjenej sm uhu. Knjenine wobliezo besche mute, jasne a jara rjane. W on a rucy k zemi wupschestrjewasche a hladasche na hölczeca a posmewkowasche so. E ugen menjcsche. zo tele widzcnjo bratrow u smjercz wozjewuje, a tola so njebojesche, dokclz so knjeni posmewkowasche. N im a le schtwört hvdziny besche stejo hlodak, hdyz czekowa zona z bröznje wustupi. E ugen jej prajesche: Pohladajcze na Guidekokowy born, hacz n iq o njewidzicze. W o n a niczo njewidzesche. N a tele praschenjo pschistupischtaj nan a Jözef. N a n niczo njewidzesche. E ugen so bratra woprascha, hacz niczo n je w W? Jözef wotm kowi: W id^u rjanu knjeni." Kajka je zwoblekana?" W id zu wulku knjeni w mödrcj drasczc a na drascze su zlote hwezdy. M a mödre czrije, zlotu krönu a czorny schlewjer." N a n niczo njewidzesche a rjekny: H ö lc a j, wüj niczo njcwidzitaj. Hdyz byschtaj w öj schto w id zaloj, bychmy je tez m y widzeli. Pojtaj k dzelu, wjcczer je hizom hvtow a." Postuschnej hölcaj dzeschtaj do bröznje. N an czctowej zonje rjekny: N jcpow jedaj niczo wo tym, ludzo to w erili njebychu a m oht pohürschk nastacz." N a n so k synomaj wröczi a dzelachu. P o khwilcy prajesche nan Eugenej: P o h la d a j, hacz je hischcze schto widzccz!" H ölc bezesche a zawoka: H a j, je pschecy jenak." D z i a zawotaj macz, hacz w ona schto widzi. D jow ka njech tez pschindzc." H dyz macz Pschindzc, wustupi J ö z ef zasy z bröznje a zaplacny z rukomaj, p rajicy: o kak je rjan a." M acz storczi joho, a rjekny: Chcesch zmeroin bycz. H izon djcja tu ludzo hladac^, schto tu m am y. J a niczo w jew idzu." D op o m - uiwschi so, zo hölcaj zcnje njekzitaj, rjekny: N jeje snad; to maczer boza, kotruz w idzitaj? W uspewajm y pjccz Wötczcnaschow a 5 S tr o w a sy M a rija k jeje czesczi." S u so d ^ a so praschachu, schto tu je? M acz rjekny: H ölcaj staj dziwnej, p ra jitaj, zo neschto widzitaj, a tola niczo widzec^ njeje." Zaczinichu durje a w u- spewachu paczerje. Z asy prajeschtaj dzesczi: J e pschecy jenak." D ruzy niczo njewidzachu. N a n lazasche hülcom aj, zo dyrb itaj k wjeczeri hicz. J en o njerady postuchaschtaj, tak so jim aj wozjewjenjo spodobasche. P o wjeczeri dzechu zasy w on a hölcaj widzeschtaj tosam e, kaz prjedy. Jedyn rjekny: K njeni je tak wulka, kaz knjezna V italin a."
183 M acz prajesche: P üsczelm y po knjezny; te su lepsche, dyzli wöj a m y. J e -li wöj schto w idzitaj, budzeja wone tez neschto wid^ecz." Knjezna V ita lin a pschindze a niczo njewidzesche. Z a njej dwe holczcy pschindzeschtaj a poczeschtaj wolac^: A j, tajka rjana knjeni. M a m ödru drastu zo zkothmi hwezdkami." Knjezna V ita lin a pocza z dzeczimi rözowc spewac^. Pschecy wjacy dzeczi pschikhadzesche, tez farar tarn pschindze, ale niczo njewidzesche. Z dvbom wokachu dzeczi: T a m so neschto czini!" F arar so w oprascha: S ch to dha widzicze?" W id zim y wulke, podolhojte kolo wokoko knjenje a wokoko hkowy wulku jasnoscz. W koke bechu schtyri sweczki, dwe zboka kolenow dwe zboka ram jenjow. N a w utrobje pokazowasche so czerwjeny kschiz. Pschihladowarjow so bäte a wjacy zhromadzi a napraschowachu so dzeczi. Nekotsi we'rjachu, druzy njewerjachu, nekotsi so smejachu. W tym zaw ola E u g en : W o n a poczina cyta zrudna bycz." T ez druhe dzeczi to wobkruczachu. F a rar prajesche: H d y ; dzeczi same neschto widza, je to toho dla, dokelz su dostojnische, dyzli m y. M o d lm y so." Klaknychu so a spewachu rözowc. W tym so zdasche, kaz by so knjeni pozbehnyla a powjetschika. M ö d r e koko so rozscherjcsche a hwezdy zrjadowachu so k jeje nohom aj. A hwezdy na drascze so pschisporjachn. J en a z knje'now zanjese M a g n ifica t." Ledym besche zaspewako, wokachu dzeczi: Z a sy neschto nowc. Czinja so sm u h i, kaz M We naschich knihach." P o d m ödrym kotom zjewjesche so beta tastn, na pötdra m etra scheroka a pschibywasche tam zkoty pismik po druhim. M jez tym pschibeza wobydler B o t in a dziwasche so na spewanju a prajcsche: H aj, spewajcze, P ru sojo su hizon we Lavale." Nichtä na to njedziwasche, ale prajachu: A byrnje woni pschedc wsu b yli, m y so bojeli njebychm y." H dyz besche M a gn ifica t w uspew ane, czitachu dzeczi wulke zkote pismiki. M a is p r i e z m e s e n f a n t s. (T o je: Modlcze so tola, moje dzeczi.") Wschitko besche hnuto a nikomu so wjacy smjecz njechasche, mnozy pkakachu Besche wokoko '/2 8. F a rar prajesche: S p e w a jm y lawretansku litaniju a proschmy machet bozu, zo by swoju w oiu wozjewika. Pschi prenich pröstwach czinjachu so now c pschemenjenja, na tym samym rhnczku prednischich skowow pschizamkowachu so pismiki a z nich skowa: D i e n v o u s e x a u c e r a e n p e u d e t e m p s. (T o je: B ö h w a s wustyschi po krütkim czasu.") T u te skowa wobzamkny zloty dypk, tat wulki, kaz pismiki, podobny makomu sköncej. Ludzo so wjesclachu, zhoniwschi taste mikoscziwe slubjenjo. D o pkakanja a zdychowanja plcczechu so hlosy zradowanja. P o lita n ii zaspewachu now y kherlusch a pschidachu jomu S a l v e R e g i n a (B uth pow itana kralow na). M jez tym so nvwe pismiki spodziwnje napisowachu hako druhi rjadk p is m a, a stojesche ta m : M o n F i l s s e l a i s s e t o u c h e r. (t. j. M ö j S y n so do naprosycz.") Zkote koko stnpi pod tute vism o a dzeczi czitachu cyte p ism o : M a is p r i e z m e s e n f a n t s D i e n v o u s e x a u c e r a e n p e u d e t e m p s. M o n F i l s s e l a i s s e t o u c h e r. (T o je: M odlcze
184 so tota moje dzöc^i! B ö h was wustyschi po krötkim czasu. M ö j S y n so da naprosyc^.") F arar rjekny: S p e w a jm y hischcze neschtol" A jena z knjeznow zaspew a: M a r ija maczer nadzije, Najsiödsche T w oje mjeno je. O schkituj kraj nam wschitkön czas, A swojoh S y n a prosch za n as!" W tym pozbehny maczer boza swojej ruct), kiz beschtaj dotal dele zkozenej bykej, horje hacz k ram jenjom aj, hibasche pom alu z Porstam i, kaz by spew pschew o d M a a hladasche pscheczelnje na dzeczi. D zeczi zradowachn so na jeje kras- nosczi. P o wosm ej schtuczcy kherluscha zhubi so pism o, kiz besche tarn na dzesacz m inutow stato. Hischcze spewachu:,.o stodki Jeznso! Netko drje psckischot czas je nam, Z o wodasch zelnym wutrobam. M y Tw oju mitoscz prosymy, A nihdy zhreschicz njechamy O stödki Jeznso." D ie 'G wolachu zrudnje: W o n a poczina struchka bycz!" N a dobo zasy w o- lachu: Z a s y so neschto czini." A widzachn czerwjeny kschiz, töhcz dokhi, a na nim Khrystusowe czeto. Kschiz besche pök löhcza w ot maczerje bozeje zdaleny. W on a zasy rucy bete puschch, pschimny kschiz, dzerzesche jön z rukomaj. N a werschku kschiza besche beka tafliczka z czerwjeuym pism om : J e s u s C h r is tu s. M jez tym so spewachu: Pschelutuj nas, Knjeze." P ozbehny so po jeje lewej stronje hwezda a dzesche pschez mödre foto a zasweczi sw eczku, kiz besche zboka jeje kolenow a potom tu zboka jeje ram jenjow. A hwezda pschenjese so nad jeje hlow u a zasweczi sweczcy na tam nej stronje. N a to so pozbehny a wosta wysche jeje htvwy stejo. Ludzo so pschecy modlachu a knjezna M a r ija zaspew a: W ita j morja hw ezda." Pschi spewanju tutoho spewa zhubi so czerwjeny kschiz a wscho besche kaz prjedy. A le za to besche n a közdym ram jenju bety kschizik widzecz, wokoko pötd^ewjaka palca (cola) w ysoki; sweczki stojachn, kaz na ram jenjom aj. A wobliczo maczerje bozeje so wnjasnjesche. Netko besche ' /, 9. F a r a r prajesche, zo bychn hromadze wjeczorny paczer w uspew ali. Wschitcy so klaknychn. M jez tym zo so m odlachu, besche kaz by so bety schlewjer po chtym wozjewjenju pscheczahnyt, a sköncznje njebesche niczo wjacy widzecz. T si schtwörty na dzewjecz besche so wschitko p om inylo. Ludzo so rozend^echu a powjcdachu wo spodziwnym zjewjenju. Nichtö na wernosczi njedweluje. Közdy wjeczor skhadzowachu so wjesnjenjo a susodne wsy w cyrkwi a spewachu rözowc a pobozne kherlusche. A jich poboznosc; zapopadowasche wschitkich, kiz z daloka a z blizka pschikhad^achu. A biskop z Levala je w pastyrskim lisczc wobkrucm, zo je po nadrübnym pschepytowanju tutoho podawka k tom u pscheswedczenju pschischok: H a j, to besche zawerno wozjcwjenjo sm ilneje maczerje B ozeje." H. D.
185 W ölby za reichstag. P o najnowischim postajenju w uzw oleja so 1 0. jan uara 1 8 7 4 now i zapöskancy za nömski rejchstag. Wschelake strony, wulku waznoscz w ölbow spöznawschi, pschihotuja so loh od la hizo daw no k n im. W e netsischim statnym ziwjenju, hd^ez wjetschina krajnych sejmow najwaznische naleznosc^e rvzsudzuje a pschcz nowe zakonje rjad u je, je winowatoscz közdoho, so na wölbje w obdjelicz, kotryz ma praw o k tom u, dokelz je hewak w in a n a zrudnych sczehwkach zakonjow, kolrez so w ot njekschesczanskcje wjetschiny w uradza a wobzanknu. J en o hdyz lud dcrje zmyslenych a kschescjanskich m uzow hako swojich zastupjerjow na sejmy a na rejchstag scjele, möza zas wjeselsche czasy za kschesczaustwo zeslhadjecz. T o njcmöze nichtü precz, zo zakonje, kotrez so w ot wjetschiny komorow w o poslenich letach wo nastupanju cyrkwje a schule wuradzichu, jeno na wukorjenjenjo kschesc^anstwa a wschcje wery dzetaju. T o be jeno m özn o, dokelz so kschesczanski lud mako we w ölby starasche. T u ta njeroda a liwkoscz so netko czezko khosta, a leta dokho trajaca pilnoscz a pröca budje häkle to za s zarunac^ mvc. T ez katholscy S e r b ja dyrbja Po swojej möznosczi k dobyczu sprawneje wecy pschinoschowacz, pschede wschöm pscbez to, zo wschitcy bjez wuwzacza wuzwoleja a to muzej swöj h tö s dadza, w ot kotrohoz su pscheswedczeni, zo bndze za spraw nu wec kschesczanstwa wojvwac^. a pschecziwo tnm nej stronje, kvtraz chce wschitko wobstejace zbehuycz a pschcmenic^ a wosebje p raw a katholskeje cyrkwie ranic^, htosowacz. Krötke rozwuczenjo we nastupanju wölbow zda so tohodla wuzitne bycz. C yta Sakska d^eli so do 2 3 wölbnych w okrjesow, w o közdym w uzw ola so jedyn zapöslanc. Luzica w uzw ola 3 zapöstancow. Közdy wokrjes djeli so do mjenschich krjesvw, najböle je küzda w jes sam a za so w ölbny krjes, wjac w jenschich wsow Pak m öza tez k jcnomu krjesu sluschecz, zadyn krjes Pak njesmje pschez 3 5 0 0 duschow po najnowischim luduliczenju mecz, tohodla m aja so wjetsche mesta do wjac krjesvw djelicj. W uzw olecz möze közdy, kotryz je 25 Ut stary, a njetrjeba so tu na dawk hladacz, kotryz dawa, abo snad^ na to, kak dolho tu bydli. W uw zaczi su jeno ta m n i, kotsiz su pod dohlad druhich stajeni, kotsiz jakmozuu döstawaja, abo kotsi'z su hewak pschez sudniski rozsud swoje statne prawa pschisadzili. W e közdym krjesu ma so zapisk wschitkich, kotsiz m aja p rawo w uzw olecz, zestajecz. J en o czi kotsiz we tutym zapisku z swojim swöjbnym a kschczcnskim mjenom, ze starobu, powokanjom a wobydlenjom zapisani ftvja, m öza potom pschi w uzw olenju swoje hkosy wotedacj. T ohodla m a so tutün zapisk k najmjenschom 4 tyd^enje psched k wölbje postajenym dnjom zestajecz, a k najmjenschvm tydjen dolho k wohladanju za közdoho wupolozeny bycj. Közdy ma tak praw o, so pschcz w ohladanjo zapiska pscheswedczic^ hacz je tez praw je zapisany, abo hacz so tarn druhe wopacznosczc njenamakaja. N am aka nechtö tajke, m a wön prawo, so [me czasu.8 dnow w ot dnja wupolozenja zapiska so p ola wyschnoscze wobczezvwacz a porjedzeujo zadacz. T ydzen psched k w ozw olenju postajenym dnjom, m aja so wölbne krjesy a mesto w uzw olenja pastajicz. Z a közdy w ölbny krjes pomjenuje so w ot pschiskuschncje wyschnoscze wölbny pschedstojicjel. K tomu
186 m a so m u z p o sta jic z, kotrhz sta tn e zastojnstw o n im a. T o h o r u n ja p om jenuje wyschnoscz joho n am estn ik a. P schedsyda p o m je n u je 3 pschisydow a p ism aw je d zerja. T ak w jcle w o pschihotowanju k w ö lb a m, w o w u z w o le n ju sa m y m pschichodnje. Nowinki a powjescze. 8 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h i n a. R u n je b u katholska p ro ty k a K r a j a n " n a leto 1 8 7 4 w u d a ta 3 n a k la d a m naschoho to w a rstw a. W o n a je zasy w u b je rn je sp isan a w o t k. kapkana D u c z m a n a. P o d o sp o ln y m P ro ty c z n y m dzelu nam akasch ta rn wschelake w u zitn e wecy pschidate, kaz dansku ta b e llu, pschehlad krajow a jich w jerchow, z a p is duchow nych a m e sto w, hdjez so katholske B o z e sluzby dzerza atd. J e n e wjetsche pow jcdanczko m a n a p is m o : S w j a t a O t h i l i a abo slepa holczka; te budze so közdom u czitarjej zawescze spodobacz. D r u h e m jensche zajim aw e pow jedancjka a powjescze re k a ja : P i n s I X., d ru h i J o b, N u z n a kschczenca, Ja n d z e l peston, S w o - b o d n o m u rn isk l [u b, P ö lsk i m a r t r a r, n ab o zn istw o n a fo m an b o, pschehlad kak dotho dom jacy sköt m io d e nosy a td. a td. S k ö n c z n je steji ta rn zapisk scrbskich knihow a p isn w w. D u z rad zim y, zo by w közdym katholskim serbskim dom je tez K r a j a n " Pschistup dostak. S B u d y sc h in a. S r j e d u 2 6. n o v e m b ra mejesche tez d e p u ta c ija scrbskich w sow kalholskeje k rajin y eu d icn cu p o la k ra la A lb e rto. H osczencar a z a p ö sla n c n a L u ziskim scjm je B. B e r g e r z P a n c z ic pschinjesc w o d erje zestajencj nem skej zaryezi kralej A lb e rtc j uajlepsche pschccza k n a stu p jc n ju J o h o knjezerstw a a wvbkruczesche J o m u S e r b o w sw e ru. M to n k knj. I. W a w rik z K anec pschistaji w o serbskej r y c z i: K ra lo w sk a m ajestoscz. B ö h zohnuj a zakitaj W a s, n a m S e r b a m Pak w obkhow aj W a sch n kralow sku luboscz a h n a d u." K r a l A lb e rt je hako p ry n c pschi sw ojim dlezschim p schebyw anju -we B u d y sch in je w e lecze 1 8 5 0 tez serbsku rycz w uknyl, a duz tez tu te krölkc Pscheczo zrozemik. 3 B u d y s c h i n a. N jed zelu, 1 6. n o v e m b ra swjeczesche to w a rstw o kathvlskich rjcm jeslniskich sw öj zatozenski swjedzen pod ja r a b o h a ty m w o b d zelen jo m m esczanskoho a w jcsnoho lu d u a tez neschto w itauych cuzych hosczi, m jez kotrym iz so wvsebje k ra l. dw ürski p r e d a r, knj. W a h l, c e n tra lp rä se s sakskich to w a rstw o w m jen u je. P o krötkim p ro lo g u hrajesche so za rjem jeslnych nie lohki k ru ch : D i e S t r i k e " p ra je derje. P o dziw adlc be swjedzenska w je c z e r, n a kotrejz so pschez 2 0 0 ludzi w obdzeli. N jcch m to d y lu d tez d ale w o rjem jeslnych a podobnych dobrych tow arstw ach ka; w o naschim pschez njedzelskoho p r e d a r ja knj. D i e n s t a t a t derje w je d z e n y m, zakit n a m a k a psched stra c h a m i, kotrez joho w e rje a d o b ry m poczinkam w osebje w e w jetschich m estach h ro za. 8 w u k r a j a. P r u s k a. P ru s k i sejm njcjo d o ta l hischcze w jele dokonjak, N a m je ty, kotre z so w o t c en tra s ta je ja, so t o l a, h aczru n je su w o p ra w d z c w ern je lib e ra ln e, w o tp o k azu ja, ru n je to h o d la, dokelz zc srjedziny kathvlikeje stro n y w u n d u. W indt-
187 h o r s t, n jebojazny a w u sto jn y rycznik co n tra staji n a m je t, zo bychu so zaposlancy za p ruski sejm pschez lu d sam y w u z w o le ti, ru iije kaz so to za rejchs tag sla w a. W e P ru sk ej knjezi t u hischcze w ulka njesw o b o d n o scz; po dawkach, w uzw o leja so tu n a jp rje d y t a t m je n o w a n i w ö lb n! m u z o jo, kotsiz häkle P otom zapöjkanca za sejm w u zw o leja. N a m je t, kotryz jo wo p ra w d z e s p r a w n y, Pak u jen am ak a spodobanjo lib e ra ln e je w jetschiny. P o d o b n je d rjc pvndze so tez d ru h im n a m je ta m, kiz budza so w o t c c n tra w o blizschim czasu stajecz, zo by so schtem pcl za protyki a n o w in y zbehnyl, a zap o slan cy za rc jc h sta g tez d iä ty, t. r. w estu za közdy dzen p o sta je n u m zdu d ö sta li. H acz d o ta l n jed ö sta n u n iczo, a t a t njem öze közdy za k a n d id a ta w ustupicz. P r u s k a. S c h m ja ty, kiz je knjezerstw o pschez now e cyrkwinske zakonje, p sc h ih o to w a lo, pschibjeraja a rozscherjeja so z közdym d n jo m. N a jb ö le zasukane su d o ta l we Posenskej. A rcbiskop Ledochowski czerpi najczezscho, dokelz njecha sw jate p r a w a cyrkwie p sc h cra d zicz, a le w o b sad za w uzröznjcne duchow ne m esta Po prjcd aw schim, tez w o t s ta ta p schipoznatym p ra w je a w aschnju. T o h o d la je hizo w jele kröcz w obskorzeny a p jenjeznym sc h tra fa m w o tsu d z cu y, kotrez d o ta l hizo 1 0,2 0 0 to te r w u czin ja, abo jelizo je Pkaczicz njem öze, m a je z 4 lc tn y m jastw o m zapokuczicz, a dokelz njem öze pschisudzene sc h trafy pkaczicz, buchu jo m u nie jeno wozy a k v n je, ne n e tto tez d ru h e tez najnuziusche wecy w zate a zjaw nje pscbedaw ane. S o ro zem i, zo zadyu h ö d n y czkowjek je n jekupujc, zidza m a ja pschi ty m uajlepschi w uzitk. K njezerstw o spöznaw schi, zo n a tu te w aschnjo niczo n jew u czin i, dokelz so biskop po slow ach f. P e t r a rja d u je, skuscha so B o h a böte posluchacz hacz czkowjekow," je n e tto jo m u pschez o b e rp rä sid e n tu w ozjew iko, zo m a najpozdzischo za tydzen sw oje zastojnstw o zkozicj. S o sam o ro zem i, zo w ü n to czinicz njem öze a njebudze, duz budze so psched sud za cyrkwinske natcznoscze do B a r l i n a zadacz, a doketz tez to czinicz njem öze, budze pschez rozsudzeujo suda sw ojoho zastojnstwa wotsadzeny. T a k zakhadza p ru ste knjezerstwo z b.skopam i katholskeje cyrkw je, dokelz podobnje pondze so tez d ru h im biskopam. Pschez tajke n jc sp ra w n e w otsudzenja pak so schm jaty hischcze pow jetscha, dokelz katholski lu d budze sw ernje k sw ojim wyschschim P a stra m stacz, kotsiz so w o czezkich strachach hako d o b ri p a - sterjo w opokazuja a nie hako n ajen cy. W e P o sen je so to hizo rjen je zjew uje, n ie jeno tach an tstw a a d u ch o w n stw o, ne tez lu d d a w a arcbiskopcj pschez d ep u tacije, adressy a listy zjaw ne zn am jen ja poskuschcze, sw ery a dobrocziw eje staroscze. T ez sw jaty w ötc je arcbiskopcj sam orucznje p isa l a jo m u sw oju spokojuoscz w u p ra jil. P r u s k a. Z o by so cy lo m u krajej schködna pschekora m jez sw etnej a cyr-- kw inslej w yschnosczu, k otraz je nastaka pschez now e cyrkwinske zak o n je, n a jb ö le m e is te " zakonje m je n v w a n e, dokelz so w o m eji w o t k rä la w obkruczichu, a w ozjew ichu, zas pschestaka, je katholska s tro n a se jm a dw oji n a m je t pschihotow aka, 1 ) zo by so k kralow skem u knjezerstw u pschez sejm w o zjew iko, zo so n a w o t le ta 1 8 7 1 n a stu p je n y m puezu cyrkw inski m e r w röczicz njem öze, zo by to h o d la knjezerstw o z a s wroeziko ta m n y m p rjedaw schim zakonjom, kotruz su so tak dokho hako dobre w o- pokazali, a 2 ) zo by sejm n o w o m u zakonjej, kotryz mejske zakonje zbehnje, pschihkosowak. _
Raleznoscze towarstwa. S d b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : It 3 7 2. W örschka B jebrichow a w e B udyschinje; 3 7 3. P c tr Bjarsck, z C zem jeric; 3 7 4. M a r i j a C zem jerina z C zem jeric; 3 7 5. J a n P etrk a z H ru b jelczic; 3 7 6. Ja k u b T ru c z K ukow a; 3 7 7. M ic h a t M a n jo k z Peskec; 3 7 8. M ic h a t J u r k z R ö z a n ta ; 3 7 9. P e tr Lebza z R ö z a n ta ; 3 8 0. Ja k u b K raw c z B a slic ; 3 8 1. M ich. Lukasck z B a slic ; 3 8 2. w uczer H erm an J u r k z W orklcc; 3 8 3. M a rija C y zow a z K hröscstc; 3 8 4. M ik t. K ubica z Hory; 3 8 5. M ic h a t K okla z Khrösczic; 3 8 6. M a r ija R o b lo w a z K hrösczic; 3 8 7. - 3 9 1. z W u d o w o rja : Ja k u b S c h o tts, M ic h a t S c h o tts, J a k Z a rjc n k, M ik t. B r y l, M ik t. J ö r s c k ; 3 9 2. P e tr N ow ak z Koz a ric ; 3 9 3. M. Z. z W.; 3 9 4. Ja k u b M to n k z J a se n c y ; 3 9 5. M ik t. B jedrich z H a slo w a ; 3 9 6. J a n B u k z W e tro w a ;.-9 7. M a r ija N ow akow a z Ja se n c y ; 3 9 8. H a n a N atuschcyna z H o ry ; 3 9 9. J a k. P ö z e r z L u scza; 4 0 0. I. M to n k z W orklec; 4 0 1. M ic h. H e rrm a n n z W o rk lec; 4 0 2. J u r i j K ilank z N o w eje W jeskil 4 0 3. M ich. K ocor z N o w. W jeski; 4 0 4. H a n a H aw sic z W o rk lec; 4 0 5. P e tr. K udzela z S nijcczkce; 4 0 6. H a n a Kudzelic z Srnjeczkec D o b rö w ö ln e d a ry za nasche to w a rstw o : k. c a n. c a p. s e n io r I. H o ffm an n 1 tos. D o b rö w c ln e d a ry za sw j. w ö tc a : M. Z. z W. 3 nsl. Cyrkwinski powestnik ze serbskich wosadow. Z Budyschina. Kschczeni: G u s ta v J a n, s. k orczm arja J a n a K ö g lera zb.; H a n a M a r ija, dz. J a n a H andrik a z B. ; J o h a n n a M a r ija, dz. J v n a K a r la Petschki z B. ; H a n a M a r ija dz ziw nosczerja M ik taw sch a H a jn y ze S to n e je B orschcze; J u r i j, s. poztoczerja A n to n a Aschbachera z B ; M a r i j a M a d le n a, dz. J a n a A ugusta R ie d e la z B.; P a w o t H ein rich, s. kublerja J a n a M ik e la z N ew sec; M a r ija H an z a, dz. J ö z e fa P ietschm anna z B. ; H a n z a M a r ija, dz. J a n a D u c z m a n a z Bozankec. W e r o w a n i : Ja k u b W jenka, zwönk pschi tachantskej cyrkw i a H e rta W elsec z K ulo w ca; H einrich Bocka z B. a M a r i j a R y chtarjec z B. ; K a rl H acka, pschihoduje rntynknajenk w S o h la n d z e, a M a r ija E lsn e re c z C zornych N oslic. Zemrjeczi: Ja k u b N ow ak z B., 7 9 L 4 m es.; H a n d rij W encel z D zeznikcc, 6 9 L 9m.; H a n z a rodz. M je n je c, m andz. schewca K a rla Fisckera z B., 3 5 l. 6 m.; E rn st R u d o lf, s. M ic h a ta H orjen k a ze H idow a, 11. 9 m.; B e rth a rodz. R m n p e lte c, m andz. najenka H einrichs P a y e r n a z H rubzelczic, 2 4 l. 5 m ; M a r ija rodz. P rachtec, R o b e rts K ru g s mandzelska z D a lic, 4 2 l. 6 m. D ary za cyrkej w C^ornecach abo B aczonj«. K czesczi B o zej a spom ozcnju duschow su dale w o p ro w ali: F r. I. 1 tos. Z andzeny tydsen buchn tele akcije gesellenhausa" w ulo so w an e: 8 2, 5 3, 1 9, 2 4, 7 3, 1 2 4, 9 0, 7 9, 9 1, 1 5 6, 1 5 0, 1 6 3, 1 7 4, 1 2, 1 4 9. Z naktadom naschoho to w a rstw a P i s t a a p o la klam arjow za 2 Vi n s l.: je w uschet a pschedawa so w e expedicijach K r <t j <t Katbolska protyka za H ornju Lnzicu na leto 1 S 7 4. L. W. D o n u e rh a k rv iöubtyfcfytnje.
t i d o r o i c f t a f o p i s, wudawany wot towarstwa S S. Cyrilla a Methoda w Budyschinje. R e d a k to r : Jurij Łusćanski. Čislo 24 20. decembra 1873. Ł ĕtn ik 11. Pom ocnica kschesczanow. Jezusow a cyrkcj je we naschich dnach skoro wschudzom w uspinana a potköczena, we wjele krajach z hrubej mocu tyschena a pschcscjehana. Jezusow y w idjow ny namestnik n a zemi swjaty todte we R o m je, je wurubjeny, jaty, roe wobknjezenju cyrkwje w uwjazany. Biskopojo zapaduja do khostanja, hdyz po J^zusowej w o li, pvrucznosczi a poknomoey swoje japoschtokske zastojnstwo swernje zasteja. M eschnikam so zakazuje, duchowsku skuzbu eziniez roe roosadach, do kotrychz su toot japoschtokskich pastyrjow stajeni. Klöschtry a duchoronske zjcnoezenstwa so zahanjeja. W eriw om u tu bei pschihotuje so wosyroezenjo a pschepodaezo do pazorow torhaeych wjelkoro roe wowezich drastach. H a j, Jezusow e mjeno je zaepöte, hanjene toot tych, kiz m aja mdc a so za wuezenych dzerza. N jew era je ezesezena, podpjerana a ze wschĕmi srĕdkami rozschörjena. B o z e mjeno so toot mnohich wjaey hinak njewup r a ji, haez z lestrow anjom. Wschitko je na to zatozene, Jözusow u ehrkej na zemi zniezicz, a je-li to mozno njeje, tola Po nwznosezi zapuseziez a wobschkodziez a zatykaez kuzoky h n a d y, z kotrychz so spomozenjo w uliroa na ezkowjeski sp lah : T o je mde ezmy" (Luk. 2 2, 5 3.). C zm ow a ndc so po zemi razlöhuje. 1 ) Njeswĕezi zadne swĕtko do tychte ezĕmnosezoto? O zaroöseze! D o tejele noey swe'ezi hroözda, kotra'z todezko wokschewja, rontroby ze stddkej nadziju napjelnja. T o je hwözda, kotraz wjedze pschez zolm y, roichory a njewjedra. T o je hroezda, kotruz eyrkej postrotoja, spew ajo: W ita j morja hroezda!" S w ja ta M a rija strazuje eyrkej, strazuje stoet, strazuje közdu weritou duschn. S to ja ta M a r ija je toosebje zakitarka swjatoho todte«. W leeze 1 8 2 0 prajesche zb. K athar. Emerich z prvfetiskim stow om : M n o zy khudzi a pobozni lu d zo, kiz m aja wulki strach wo swjatoho todtea, ezuja so nutskoronje p oh n m va n i, maezer bozu za njoho prosyez."
190 H dyz so z chkej nutrnosczu a pvniznosczu m odli, a lud so w ot hreschnhch puczow w otw obroczi, potom stanje swjata M a r ija a klaknje so psched trän swojoho syna Jezusa Khrystusa. M ona zhromadzi zdychow anja, m odlitw y, sylzy a czerpjenja pschesczehaneje cyrkwje, Jezusow eje swjateje njewjesty, a podawa je hako w op or, kiz so sprawnom u hnewej bozomu k wuproschenju wujednanja wopruje. W o n a dopom nja Jezusa na swoje m agerste boloscze pod kschizom na (Holgotha. W on a prosy a njepschestawa prosyc^, zo by so hnew sprawnoho sudnika zlehnyk, zo by so zasy zasweczila joho mitoscz a w ön swoju cyrkej ze kschiza wzak a hreschnikam now y czas pokuty pschizwolit. J eje syn da so naprosycs. W ön lubi smilnoscz, hdyz m odlitw y a wopory pole'pschenoho kschcsczanstwa krutej sprawnosczi bozej zarunanjo podawaja. Ne'schtözkuli je pschi zlösczach a pschesczehanjach, kiz wschednje pschibhwaja a swoje djabokske wobliczo dale a böle wotkrywaja, we zrudobje swojeje w utroby zdychvwal: Knjejstwo Antikhrysta daloko njeje." T u le bojoscz njctrjebamy mecs. D oscz, zo w e m y : B ö h je blizko. 2 ) Z o je nam B ö h tez netko hischcze blizko, spöznaw am y mjez druhim tcz z wozjewjenjow maczerje bozejc, kotrez so we nowischim czasu spodziwnje wospjctnja. S w ja ta M a rija pschikhadza k n a m, wozjewja so tu a tarn, m atym a wulkim, ryczi za swojim i dzeczioii, Pokazuje jim swojej mikoscziwej woczi, swoje njebjesle wobliczo. S w e'tta, jasna, lubozna a m öcna w on a k nam pschistupuje a praji sw ojim dzeczom: Njebojcse s o, ja p ola w a s steju. A le lubujcse böle, modlcze so nutrnischo, pokuczcjcze zw ölnischo, zo byschcze z tuteje zym neje, czemneje noch w uinozeni byli a cyrkej zasy byka krasna njewjcsta Jezu sow a n a zemi, kiz zanoho blaka a zmorska nim a." Njetrebne by bylo, so praschecs: S u dha tajke zjewjenja m ö z n e? B ö h a joho jandselojo su s o, kaz swjate pismo wobswedczuje, czasto pod wschelakimi schtaktnosczemi czlowjckam pokazali, zo bychu swoju pschitomnoscs jasnischo zaczuwacz d a li, weru w u b u d zo w a li, nadziju posylnjeli. C zi, kiz su w njebjesach, pschimaja czasto zadzewajcy abö pospe'chujcy do to h o, schtvz so na zemi stawa. D ru h d y pokazuja pschi thm tez swoju r u fu, zo by so jasnje widzako, z wotkcl pom oc pschikhadza. Pschi tym w uzw vla sebi tajku s c h t a lt n o s c z, kajkaz so jim spodoba abö kajkaz najle'pje kedzbnoscz czlowjekow zbudzuje abö najböle dow eru dobywa. W o n i w u zw o la sebi m e s to, kiz je najpschiprawnische, a wubjeru tön c z a s, kotryz je tajkoho wozjewjenja najpotrebnischi. W scho to so pschecy we p raw ym czasu, na praw nym mescze, na praw e waschnjo staw a, a dokonja so z dopuschczenjom a sobuskutkowanjom wschohomücnoho B o h a, kotryz zböznym we njebjesach d v w o li, zo so smedza wozjewics. W ö n jim drastnoscz pschihotuje, w kotrejz mözeja so pokazacs. 3 ) Zjewjenja swjateje M a r ije njejsu niczo nowe. W o t starych czasow fern hac; dokal je so czasto sta lo, zo je so n a tajkim mescse z jew ila, kiz dyrbjesche hnadowne mesto b y cs,* ) abö zo je so cztowjekam pokazaka, kotrychz chcysche w ob- * ) P sc h iru n a j: D u c h o w n a R ć ž o w n ja s w j a t e j s M a r ije str. 1 9 8 a 2 0 0.
191 hnadsicj.*) M n oh e hnadowne m sstna pschipisuja swoje nastaczo tajkomu zjcwjenju swjatcje M a rije.**) A we wschelakich nuzach je so swjata M a rija widsownje hako pomocnica kschesczanow wopokazaka.***) Najstarsche zjewjcnjo swjateje M a rije je wo Ä r a C ö l i w R om je. S t a - wizily pow jedaja: romski khezor A ugustus besche so weschczeüeu we T iburje n a- praschowak, hacz sme so samoho hako B o h a czescsics dacz? Pschetoz pöhanjo tez swvjim khezoram druhdy böjsku czescz wopokazowachu. T si dny khezor na w otmkowjenjo czakasche. Tseczi dzeü widzcschc njebjesa wotcwrjene a tarn na woktarju pschekrasnu knjeznu stacz. T a dzerzcschc dzeczatko na rucy. H kös z njcbjes zawoka: H ä c a r a f ilii D e i e s t, (t. r.: T o je woktar syna bozoho)." T ole je so stalo bozu nöc, hdyz besche so K hrystus z knjezny M arije narodzik. A u- gustns zakaza sebi böjske czesczenjo a dasche w olta r natw aricz z napism om : A r a p r i m o g e n it i D e i (t. r. : w olta r bozoho P renjorodzenoho.) T ele zjewjcnjo mejcsche khezor na K apital», najwyschschim mestnje we R om je, hdzez besche tem pl J u p itr a, kiz be hkownik pschibohow. N a mesc^e tntoho wozjcwjm ja je netto woktar, poswjeczcny k czesczi swjateje H elen y, maczerje romskoho khezora K onstantino, kotryz be pöhanstwo p ow a lil a kschiz Khrystusowy powyschit. N ad w oltarjom je rjana cyrkej m jenom : S w ja ta M a r ija w ot A r a C ö l i, t. r. : njebjeskoho w oltarja. D erje a wjele tr o c wobswedczene su w ot 3 0 let sem zjewjenja, w kotrychz je swjata M a r ija swoju pschitvmuoscz, luboscz a möc pvkazala. H n a d y, kotrez so na jcje hnadownych mestach d östaw aja, swjcczata swjatcje M a rije w J ta lii, kiz sylzy rvnjachu na zadlaw stw a, kiz so tarn wobeüdn, rapadne khvstanja, kotrez 'tu a tarn hanjcrjow swjateje M a rije podcüdzechu: wscho to dopokazuje, za swjata M a rija je netto kaz prjedy m öcna a dobrocziwa knjezna. 4 ) N a tsjöch mestach Francozskejc su so zjewjenja swjateje M a rije stale. W spoczatku njebuchu kcdzbu n iete, ale netto fu pschez wschelatc dsiwy wobkruczene. T am su netto slawne hnadowne m esta: L a S a l e t t e, L o u r d e s a P o n t m a in. W e wsy L a S a l e t t e we jnzncj Francozskcj zjewi so swjata M a r ija khudymaj, njewnczcnymaj pastyrskimaj dzesczomaj, a h r o z e sc h e z t h o s t a n j o m b o z im. Besche to 1 9. scptcmbra 1 8 4 6. Pjatnaczcletna N iela n ia M a th icu a jednaczeletny M aksim in G irau d czerjeschtaj rano swoje stadlo na pastw u. Pschipokdnjn beschtaj na werch hory pschischtoj. Njebjesa bechu jasnc a skönczko rjenje sweczesche. H dyz beschtaj sw öj thleb ziedloj, lehnyschtaj so k wotpocziukej. P o - spawschi hladaschtaj za swojim stadkom. H dyz so zasy k mestnej swojoho w otpoczinta w röczischtaj, widzeschtaj, zo tam rjana knjeni sedzi, z w ultej jasnosczu wobdata. Löhczej mejcsche na kolenje zeprjetej a hlow u mejcsche do dkönjow zkozenu. M ona besche kaz w zrudvbje a bolosczi a sylzy jej z woczow rvnjachu. *) P sc h iru n a j: D u c h. R o ž o w n ja ftr. 2 0 9. **) N a pschiktad pola nas R özant, K rupka, F ilip sd o rf. ***) P sch ir.: D u c h. R ö z o w n ja str. 2 0 0, 2 0 1, 2 0 7, 2 0 8.
192 H dyz so d ^ sch blizeschtaj, w on a stany a möjesche rucy na w utrobu pvkozenej. W onej mözeschtaj jeno czezcy do jasnoscze hladacz, kotraz ju wobdawasche. N a jeje hlow je besche kröna. W on a mejesche betn drastu a zloty piaschcz, wokoko schije mejesche zloty rjeczaz, na kotrymz kschiz wisasche. N a kschizu besche Jezusowy m artrow ny grat widzecz. Dzesczi chcyschtaj czeknhcz. Knjeni prajesche z luboznym hkosom: N jebojtaj s o, d ^ s c h! S y m pschischla, zo bych w am aj w aznu powjescz pschinjesla." Dzesczi stupischtaj blize. M a r ija prajesche: M ö j syn je rozhnewany pschez hrechi, kotrez lud napscheczo joho swjatym kaznjam czini. W ö n chce jön khostacz. J a joho ruku dzcrzu, ale je tat czezka, zo ju dodzerzecz njcm özu je-li m öj lud njeposlucha. Kak dokho hizo sym wasche dla czerpjeia. H dyz chcu, zo by w as m öj syn njewopuschczil, dyrbju joho bjez pschestacza prosycz. B y r n je w y wjacy spew ali a skutkowali, njemözecze m i tola nihdy wschu pröcu zaplaczicz, kiz sym sebi wasche dla czinika. Schescz dnöw je wam t dzeku datych, sedmy je B ü h za so skhowat, a to la jön swjeczicz njechacze. T o je, schtoz ruku m ojoho syna tak cze'zku czini. Pohonczvjo njemözeja kleczo wostajicz a trjebaja mjeno mojoho syna f zlom u. Hdyz so w am zne njeradza, scze samt na tym w in a. Zandzene leto scze to na neplach (bernach) nazhonili, ale njejscze sebi niczo z toho czinili. N e, hdyz so neple (berny) radziko njebechu, scze kleli a mjeno m ojoho syna njewuzitnje m jenow ali. M a cze-li zito, je njesyjcze. W scho, schtoz wosyjec^e, zezeru zwerjata. W scho, schtoz zeskhadza, rozpröchuje, hdyz budzecze mtöczicz. W ulki htöd pschindze a Pschez hlöd budzeja dzeczi do sydom let w ot tschepotanja zapvpadujene a w rukomaj tych wumrjecz, kotsiz je dzerza. D ru z y budzeja hlodu dla pokutu cziuic^. Worjechi skaza so, kicze zhnija. T o la, je-li lud pokutu' czini, pschemenja so kamjenje a skaly do zita " N a to swj. M a rija közdomu wosebjc potajnosc^ zjew i, kotruz njesmetaj do czasa wozjewicz. A zadyn njewjedzesche wo ty m, schto besche druhom u prajika. P o to m so w oprascha: M o d lita j so wcj tez praw je, lubej dzesczi?" W otm kowischtaj: N ie najlepje, knjeni." Z a sy ryczesche w on a : N jezabudztaj zen je, so rauo a wjeczor mvdlicz. Njem özetaj-li hinak, tola k najinjcuschomu Wötcze nasch o S tr o w a sy M arija. M ataj-li czasa, spewajtaj wjacy. Jen o nekotre starre zony na bozu mschu khodza. D ru zy w lecze njedzelu dzelaja. W zymje, hdyz niczo za dzelo uim aja, dzeja m lodzi ludzo ke mschi, ale jeno, zo bychu tarn swoje smechi h n ali. W poscze behaja k m jasnym jetkam kaz psy. S y hdy skazcne zito w idzal, lüde dzeczo?" woprascha so. W otmkowischtaj: n e, knjeni." K M aksim inej wobroczena rjekny: T y sy je w idzal, hdyz besche ze swojim nanvm we Koinjc. Wobsedzer pola kazasche nanej, zo by joho skazenu pschencu w ob h ladak. W öj tarn dzeschtaj a wzaschtaj nekotre kköski do rnki a tolczeschtaj je a rozprüchnychu. N a to so domoj wröczischtaj a hdyz mejeschtaj hischcze nim ale pöl hodziny hacz do Korpsa hicz, da tebi nan knsk khleba, p r a jic y : W zm i to, lube dzeczo; letsa chcemy jescz, doiiz schto m am y. N jew em, hacz zmejemy k letu khleba, hdyz z pschencu dalc tat poiidze." M aksim in w otm low i: H a j, netto so dopvwnjam. Bech na to zabyk."
193 Z a sy jimaj w ona prajesche: Lubej d jiscji, wozjewtaj to chlomu m ojomu ludej." N a to dzesche tttmo n jeju, preki pschez reku a na nah lu Horn horje. T o la z nohom aj njestupasche a traw a so pod njej njezhibowasche. P otom so do powetra pozbehowasche, wosta khwilu srjedza mjez zemju a njebjcsami. P otom zhubi so we jasnej swetloscji k njebju, kotraz ju wobdawasche. N a mescze, hdjez befdje so swjata M a r ija dzesczomaj wozjewika, pocza zaskhnjenje zsrlo znow a bohacze wodu hnacz a zorli so netto pschecy, mjez tym zo besche prjedy jeno druhdy wodu dawalo. T ale woda je mnohich w ustrowila. P o roj;ele a dokhich swernych pschepytanjach cykeje wech pschez swetnu a duchownu wyschnoscz w upraji biskop we G renoble 1 9. septembra 1 8 5 1, zo je tute zjewjenjo w erny podawk. N etto je tarn cyrkej n a tw a rjen a, do kotrejez lud z daloka pschikhadza a hnady döstawa. Arcbrastwu nascheje knjenje we L a S a l e t t e " je so pschez 3 3 0 bratrstw ow pschizamknylo. A schloß je najwaznische, lud cyleje w ototnvscje, prjedy liroti, je so z cylej w utrobu B o h u wobroczil a skuzi jom u swörnje. W o t tarn je so bohabojoscj a poboznoscj zasy po Francozskej rozscherjecj poczala. Zjewjenjo swjatejc M a r ije we L o u r d e s (w e juznej Francozskej) w lecje 1 8 5 8 je tat. P osot w le'tuschich czislach 4. 5. 6. nadröbnischo w opisat. R unje ta t zjewjenjo we P ontm ainje 1 7.ja n u a r a 1 8 7 1, kiz we czisle 2 3 Muschoho P ö sla wopisane namatasch. T ez blize k n am, we wjele tyschenym E lzasu, stachu so w e K r ü t h 7., 1 1. 17. julija 1 8 7 2 wozjewjenja swjateje M a rije, na kotrez je w letuschim P ö sle czst. 7. str. 5 6 spomnjene. T u te njejsu hischcje w ot duchowneje wyschnoscze wobkruczcne, ale tola hizo pschez wschelake dziwy wobswidczene. 5 ) S ch to chcedja tele wozjewjenja w naschim czasu? W on e chcedja njepschecjelow a pschesczeharjow Je'zusoweje cyrkwje naströzicz, a w e bjezböznym skutkvwanju zastajicj. S w ja ta M a rija so pokazuje hrozbna taz derje zrjadowane wöjsko." Hischcze je za nich czas, swoju njcpscheczelsku brön w otpolozicj. P o tom pschindze c z a s, hdzez B v h z möcnej ruku rozpjerschi njepscheczelow a pobije tych, kiz so jom u napscheczo stajeja. T e le zjewjenja chcedza hreschnikow wotwobrocjicj w ot hreschnych puczow, pschiwobroczicj k pokuczeuju a k polepschenju ziwjenja. N etto je hischcze czas. P o to m pschindze czas, hdzez budze B ö h z njewuproschnej sprawnosczu schwikacz wschilko, schtoz hrech lubuje. T ele zjewjenja chcedza dobrych tschesczanow tröschtowacz, zwjeselecz, w obtruczecz a posylnjecj w e pschitomnych tyschnosczach a bedzenjach, zo bychu frucht statt na zkym dnju a z dow eru dzclali na blizke w um ozenjo. Pschetoz bojazne w u- troby wobehuje bojoscz, ta t zo zdychuja: K njeze, wostan p ola n a s, dokelz so wjeczori. Knjeze pomhaj nam, m y zahinjemy." Kaz so Jezu s swojim wuczownikam n a T aborje pschekrasnjeny Pokaza, zo so w nocy joho ponizenja a cjerpjenja pohörschowali njebychu: tat so nam, swjata M a rija netto we m artrow nym tydzenja cyrkwje wozjcwjuje, zo by nas na to
194 dopomnika, zo je B o h hischcse ziwy a zo jeje wöczko na n a s ked^buje. J eje w o- zbozaca pschitomnoscz nam praji: Njebojcze so, lube dzöczi! ja sym pola w as." Hkuboko do w utrobow njech so zapisa a zatköczi: S w j a t a M a r ija w u- m ozi kschesczanstwo pschez sw oju m o d litw u, ale jeno potom, hdyz so lud m odli a polepschi. H. D. Czohodla so pruscy biskopja tak jara napscheczo nowym cyrkwinskim zakonjam" w obarajai Tak traz je so nekotryschkuli czitar naschoho K ath. Posoka" we zandjenym lec^c praschal, m yslo, zo kathvlskim biskopam hako sczehowarjam japoschtolvw lepje pschistoji, w er wokhowacz, hako w öjnu pschiwzacz, kotrejez sczehwki so hischcze njedvwidza. T o la tute cyrkwinske zakonje" p ak, luby pscbeczelo su kaz so zdä, jenoz zapoczalk zrudnischich pschescjehanjow; sczehuja byrzo druhe, kotrez czi zjawnje pscheradza, zo sich wotpohladanjo druhe njeje, hako kschesczanstwo a wosebjc katholsku cyrkcj pschez now e pohanftw o poczischczecj. S ch to dha zada swe'tne knjezerstwo (sta t.)? A ad a pschedewschim, zo bychu biskopja wsche wyschsche schule, we kotrychz so d otal duchowni na swoje zastojustwo pschihotowachu, z ruft d a li; zada, zo so w e tutych schulach pschichodnje tejko swetnych wedomnosczow pschednoschuje, zo schtudowacym khwile njewostanje, so we nabozniskich wedomnosczach dospoknicz a na tute waschnjc swoje mocy tak rozbroja; zada, zo so nichtö k mcschnikej njewuswjeczi, njejc-li k tom u dowolnoscz bäte; zada, zo by nichtö z fararjom njebyk, kotryz swetncj nyschnosczi wc wschim w olu njcczini; zada, zo bychu so biskopja p raw a wzdali, njcdostojnich duchownych wote swojich mestow wvtwokacz; zada, zo bychu so druhoho waznoho prawa zdali, njekniczomnych a njeweriwych katholikow z klina chrkwje wuzanknycz; ze slow om : zad a, zo by we naschej katholskej cyrkwi skerje byrzo rcgim ent byk, kaz we luthcrskej, zo by njepschezjenoscz mjeze bamzom, biskvpami, dnchomnymi a khatholskim ludom nasche mocy lemika a nascha chrkej byka z a c z is n j c n a d z o w k a, w cy k y m sw e c je b je z e w sc h o h o p r a w a." M y pak wemy a tak wuczi n as nascha swj. w era, zo nasch knjez a zböznik swojich wuczvwnikow na swetne schule sla l njeje, zo je jich sam tsi leta rozw u czow al; wem y, zo jich do wschoho sweta sczelesche, bjez toho zo by so H ervda abo P oncija P ila ta wo dowolnoscz praschak; w em y, zo japoschtokwje za psche^radnika Judascha now vho japoschtvka w u zw olichu, swj. M a tija zas, bjez toho zo bychu so sw einu wyschnoscz wo dowolnoscz prascheli; w em y, zo je swj. P a w o t T itcj a Tim otcjej rucy napolozo biskopske zastojustwo dowerik, za s, bjez toho zo by so nekoho wo dowolnoscz praschak; w em y zo ja nasch zböznik, w ote Mvrwych stanywschi swojom japoschtokam wschu möc pschepodak, kiz mejesche na zem>, p ra jo : K az je mje m öj njebjeski wötc Pöskak, sczelu w a s " a zo Pvtajkim swe'lnu wyschnoscz niczo njestara, schtö m a z biskopom bycz, schtö z meschnikom a schtö je k tom u dostojny. P o wustawje kath. cyrkwje je prawo biskopow, sebi za wobscherne diöcesy
195 pomocnikow swjeczicz, njedostojnhch z wosady wotwotacz, swoju cyrkej zjawnje hrnjacych wuzanknyc^ a tuta wustawa je Boja, a biskopske prawa su a wostanu Boze, njech so statej lubi abo nie. Wschak so tez swj. Pawol praschat njeje, hdyz we Korinczi czkowjeka, kiz cytej wosadzi pohorschk dawasche, na czas z cyrkwje wuzankny, zo by so khostany polepschit. Közdy biskop potajkim, kiz by do nowischich statnych zakonjow zwolik, kiz by so prjedy stata praschat, smeli nekoho k meschnikej swjeczicz, kiz by, kaz sebi stat pscheje, do wosadow fararjow stak, kotsiz za krötki czas potorhaja, schtoz je bvhabojaznej a weriwej duscht swjate a drohe, kiz wjelkow z wowczernje njewuczeri, kaz je winowatoscz dobroho pustyrja, by pschchradnik byt we cyrkwi Bozej, a mesto, zo by cyrkej Bozu wodzit a zakital, ju do htubokoho horja storczik. Csasy su so netto pschemenike. Prjedy hdyz bcschtcj cyrkej a stat pschezjene, cyrkej so za weczne, stat za czasne naleznoscze cztowjekow starajo, hdyz bechu hischcze kralojo bohabojazni, wedzo, zo su z Bozeje hnady kralojo, dowoli bamz kralam wulki wliw na wuzwolenjo biskopow a wschedne cyrtwinske naleznoscze, kiz jim hako kralam njesluschachu. Hinak netto pola nas, hdzez stat wote mera a pschezjenoscze z cyrkwje niczo wjac wjedzecz njecha, sebje za Boha wuwotajo, cyrkej ze survwej mocu pschesczcha, kaz njeporadzene dze'czo, kiz swoju mac^ zastorczi. We zanym czasu njebe potajkim tak trebne, kaz we naschich czasach, zo biskopja swvje prawa zakituja, zo by cyly swet wjedzak, zo schtoz weczne naleznoscze kschcsczanstwa nastupa, cyrkej a jeje wustawa wyschsche stejataj, hako swetne zakonstwo. Biskopja, kotsich bychu nowe statne zakonje pschispöznali, bychu preli, zo maja w kathvlskej cyrkwi swvje posotstwo wot Boha, bychu pschestali, katholscy biskopojo bycj. Kaz biskopja njemöza statej prawo dacz, zo moht zakazacz, Bozu mschu swjeczicz, spöwjedacz, woprawjecz, kschczicz a. t. d., runje taj njemöza pschipöznacz, zo ma prawo, postajecz, koho maja k meschnikej swjeczicz, loho z cyrkwje wuzanknycz a. t. d. kaz sebi to nowe zakonje zadaja. Wscho je mözno, ale to Kath. Posol" njeweri, zo pruscy biskopja so wröcza nahe puczu, kiz su k zakitanju cyrkwje nastupili. Wjedza, zo maja swetne zakonje swedomje dopelnjecz, byrnje bychu njcznjesliwe a njesprawnc byke. JezuS praji: Dajcze khezorjcj, schtoz je khezorowe;" ale wön pschistaji: a Bohu, schtoz je Boze!" Powolanje duchownych a wudzelenje swj. sakramentow je wescze wec Boza. Kath. Posol" möze potajkim, bjez toho zo by prvfcta byk, z wulkej westoczu prajicz: Njech biskopam swvje dökhvdy woznu, nzcch jich pschedc swetnym sudom wobzkorzuja, njech jich do jastwvw tykaja, njech jich z wötccziny do cuzby wupokazaja nihdy njepschehradza khezorjcj, statej, schtoz Bohu sluscha. Š.
196 W ölby za rejchstag. Czisko 2 3.,,K ath. Posoka" ryczesche wo p s c h ih v t o w a n j u k w ölbam za nemski reichstag a slubi, zo tez krvtke rozwuczenjo wo w u z w o le n j u s a m y m pschinjese. N a k w ölbam postajenym dnju zhromadzi so w ölbne pschedstejnistwo t. j. w ot wyschnoscje postajeny pschedstojiczer a joho nam estnik, tohorunja pismawjedzer a pschisydy na m escje, na kotrymz ma so wölba stacz Zapoczatk wuzwolenja je dopokdnja dzesaczich, skönczicz m a so wjec'zor schesczich. Psched postajenej hodzinu kaz po schesczich njesmjedza so tak zane w ölbne cedlc wotedawacz. N a blidze, pschi kotrymz pschedstejnistwo sedzi, ma so prözne, zaczinjene sudobjo nam akacz, do kotrohoz maja so wotedate hkosy kkascz. W u z w o le r j o m a j a j e d y n k ö z d y s a m P s c h in c z, h lö s njepkaczi, jelizo jön pschez druhoho pösczele; közdy stupi k blidu, pschi kotrymz pschedstejnistwo sed zi, mjenuje swoje m je n o, pism awjedzer pyta je wo zapisku w uzw olerjow, a jeno hdyz tarn stoji, sme swoju w ölb n» ccdlu pschedstochczerjej wotedacz, kotryz m a ju njewotw alenu do na blidze stojacoho sudobja polozicz. Pism aw jedzer spornn: wo zapisku w uzw olerjow pschi mjenje küzdoho, kotryz je swöj hküs wotedak, zo je so to ftafo, pschez Weste znamjo, na pschikkad pschez kschizik. _ Z wölbnoho pschcdstejnistwa dyrbja k najmjerschom tsjo pschecy pschitomni 6t)c, pschedstojicjer a pismawjedzer njesmjetcj so zcni na dobo z mesta zdalicz. W e czasu, kotryz je wölbje postajeny, njesmjedza so na sam ym mescze ryczc abo druhe rozm lowjcnja stacz, pod kotrymiz mohke so wuzwolcujo m olicz, tez njesm jedza, so ro zem i, stawy pschedstejenstwa na druhe wecy czas nalozicz. C cd le, kotrez so w oted aja, maja beleje papjery a bjez közdoho zwonkownoho znam ja bycz. N a»ich n im a niczo d ru h e, hacz jeno mjeno kandidata na tak zrozcm liw e waschnjo stacz, zo möze so z westosczu spöznacz, schtö je me'njeny. W jeczor schesczich w upraji pschedstojiczer, zo je wölba skönczena. Netko m a so sudobjo wotewricz, a cedle, kotrez so wo nim namakaja njewotw alene liczicz. Jich liczba m a so runacz liczbje w uzw olerjow. N jejo tom u ta k, m a so to we protokollu spomnicz, kaz tez w in y k wujasiljenju toho. N a to so cedle woczinjenja. J ed y n z pschisydow to c'zini, pschepoda rozwalem : cedlu pschedstojiczerjej, tönsam y czita wötse na njcj stojace mjeno a pschepoda ju potom druhom u pschisydze, kotryz cedle hacz köncej khowje. Pism aw jedzer zapisa do protokolla mjeno közdoho kandidata a pschi nim htosy, kotrez su jom u pschipanyli a liczi je potom w ötse. P odobnje zapisuje tez jedyn z pschisydow mjena kandidatow, z h lo sa m i, kotrez közdy döstanje. T ez tutön zapisk, kaz zapisk w uzw olerjow m a so protokollcj pschipolozicz, a po skönczenej wölbje w v k r j e s n o m u k o m is s a r e j pschipöskacz, kvtrohoz knjezerstwo za wölby postaji. N a schtwörtym dnju zhromadza so p ola tohosamoho k najmjenschom schesczo w ot njoho powokani w uzw olerjo, z nim i pruhuje a pschehlada wün netko Protokolle jednotlimych krjesow, liczi hlosy za jeduotliwych kandidatow, a wozjewja potom liczbu hkosow za jeduotliwych kandidatow. Jeno tön je w uzw oleny, kotryz ma absolutnu wjetschinu hlosow. A b solu tn a wjctschina je hizo jedyn hlös pschez pvtojcu wschech w o tc d a ty c h h lo s o w. Hdyz su pschikladej wo
197 jenhm wokrjesu 1 8 4 3 w uzw olerjo pkacjiwje swoje hlosy w o ted a li, m a tön hizo absolutnu wjetschinu, kotryz m a 9 2 2 h losow. Njezjednoczi jedyn kandidat absolutnu wjetschinu h lo so w, m a so znowa w n zw o lecz, to la jeno mjez tam nym aj dwe'maj kandidatomaj, kotrejz m atej najwjacy hlosow. Nuzna wec je jo, zv so w ölb a dospolnje na waschnjo sta w a, kotrez zakon pschedpisa, dokelz hewak moze so za njepkacziwu fpo0n a q. W ölbne pschedstcjnistwv ma Pak sam e swernje kedjbowacz, zo so zakon njewobondze. Z a kak wazne so wölby za reichstag dzerza, dopokaza pröcow anjv wschitkich stronow, prajc wjele m u - zow swojoho zmyslcnja pschez w ölby do reichstaga pschinjescz, T ez S e r b ja m aja winowatoscz, zo so prajc bohacze na w uzw olenju wobdzela, a tak Pvkazaja, zo maja we tseczim wölbnhm wokrjesu jich hlosy waznoscz. N owinki a powjescze. 3 nascheje diöcesh. Z B u d y s c h in a. Zaskuzbny wuczer tachantskeje schule, knj. Eduard Neubner, kolryz je tu w ot 1 8 3 8 jara pilnje we cyrkwi a schult skutkowal a sebi tez mjez katholskimi S e r b a m i wjele dzakownych wuczomcow dobyk, dze k notoomu letu n a wotpoczink. W o t tönschoho nazymja be hizo khorwaty, a mejesche wot tam noho czasa, wosebje we naleczu jara wjele czcrpjecz. H acz runje je netto na pucsu polepschenja, je tola nadzija na tak dospokne wustrowjenjo, zo mohk zas swoje wuczerstwo zastacz, jara slaba. Z B u d y s c h in a. M itoscziw a sotra H anza Gabriela Gudzic z D a lic, kotraz w ot jutrow jow we D ob raw je wo H ornej Schlezynskej skutkowasche, je zandzeny tydzen do D rezdzan p ö sla n a, hdzez maja Borom äerki tez jedyn wustaw wobstaracz. Z Budyschina. Schtw örtk 1 1. deccmbra mejesche now a deputacija S e r - bow z wokoknoscznoscze B u d y sch in a, wjedzena w ot sejmskoho zapöskanca Kerka (S tra u ch a ) andienen pola krala Alberta. Z G r ü n awy. P o dothim wotstorkowanju mejesche nascha farska a schulska wosada letsa khetry w opor pschinjescz; fara a tez schula mejeschtcj so tw arics. Fara je psched krötkim dospolnje hotow a a je hizo w vbydlena; tez schula je hizo tak daloko, zo so we njcj wuczi. Nasch schulski wokrjcs je so dzelik. D ru h a wjes, Schönfeld, we kotrejz so tez hizo dotal we zymje schula dzerzcsche je so netto dospolnje dzelila a tw ari sebi sama schulu. 3 drezdzanskeje diöcesy. Z D r e z d z a n. Pjatk, 5. deccmbra stojeschc Lndw igow y nam jet, zo m a so japoschtotski Vikar a biskop k zam lowjcnju zadacz, dokelz je Pastyrski list we Fuldze zhromadzcnych nemskich biskopow bjez dowolnoscze wozjcwik, na djenskim porjedze naschoho se;ma. (H lad Kaih. Posok czo. 2 2 ). H acz runje be nam jet bjez w iny stajeny, dokelz mejesche knj. biskop k wvzjewjenju tamnoho lista dowolnoscz
198 w ot knjezerstwa, ryczesche so tola jara dokho a jara njeznjcsliwje we wkch. R ycze zas jasnje dopokazachu, kak umso sebi wschelacy ludzo pröcy daw aja, wuczby kath. cyrkwje zrozcmicz, zo tohodla strachi widza, kotrez tu njejsu, a scbi we prawdze cziscze njetrjebawschi njcmer czinja. V iccpräsidcnt S t r e i t, Ludwig, kotryz be nam jet stajik, Sachße, B iederm ann pokazachu we swojich ryczach wulku njeznjesliwoscz pschec^iwo swojim katholskim krajanam, za kotrychz so jcuo jeniczki muz we komorje zbehuy, am tshauptm ann z Hausen, kotryz mjez druhim wupraji, zo je w en chcyl hako jeniczki katholik ualeznoscze swojcje cyrkwje zamlowjecz; dokelz Pak m ahle so zdac^, zo pschez tv hischcze wjetschu njcpschczjenoscz wubudzi, chce radscho mjelczecz. 3 D r e z d z a n. Kralowska swöjba bu z now a do czezkejc zrudvby stajcna. W u d ow a po pruskim kralu Friedrich» W ilh e lm je I V., Hilzbjeta, sotra nascheje kralowy-macjerje Amalie, kotraz be pschcd neschto ezasom k kröschtowanju swojeje sotry sein pschijeka, je pöndzcle noch wumrjcka. Pruski krönprync, kotry; chcysche swoju czctu hischczc junu wohladacz a pschi jeje smjerczi pschitomny bycz, pschijed^e k tom u pozdze. Jeje cjelo bu wutory wjeczor do PotLdama wjczene. 3 w ukr a j a. P ru sk a. S rjed u 1 0. decembra bu debatta we pruskim scjmje praje ziw a, cyie posedjenjo jara wazne. Ryczesche so jeno w o uamjetach, kotrez bechu so w ot staw ow centra stajike. P r e n i nam jet bu w ot zapöstanca Schröder«stajeny a zamkowjany, zo by tez prüfst knjezcrstwo so pschez scjm k tom u pohnucz dako, zo by wo bundesracze na to dzekalo, zo bychu zapöskancy za reichstag diäty dostali. Hacz dotal ujcdostawaja niczo, a tat m öza so jcno zamoziczi m u- zvjo k zapöstaucam wuzwolecz, dokelz ziwjeujo we B a r liu jc je jara drohe. T ola nam jet ujcdosta spodobanjo liberalucje wjctschiny, kotraz we, zo by G ism ark z tym jara njespokojny byk. W ot tutoho namjcta pscheüdze so druhom u, w ot Rcichenspergera a Wiudthorsta zam kow janom u, zo by so kralowskomu knjezerstwu wozjcwiko, zo sebi scjm pscheje, zo by so w onc we rjadow anju cyrkwinskich nalezuosczow zaö k prjedawschim psched lctom 1 8 7 1 daw anym zakoujam wrücm o, kotrez su pschez dokhe czasy m er a pschczjcnoscz we kraju zdzcrzalc. W e najlepschim wotpohladanju bu tutön nam jet stajeny, zo by so zas pschczjcnoscz mjez swetnym knjezerstwom a katholskej cyrkwju wröczika. Kraj a lu d czcrpi pod njem jerom, kotrez je nctsische pruske knjezcrstwo zbudzito pschez wschelake zarjadowanja a wosebje mejske zakvnje, z kotrymiz chce katholsku chrkej wuspinac^ a potkoczicz, ju statcj cyle poczisnycz. T o la w o tym ujecha kujczerstwo niczo slyschecz; zjawuje w u praji kultusm inister D r. Falk w e swojej ryczi, za so netsische pruske knjezerstwo n a nastupjcnym puczu pvttoczowanja cyrkwje u jew röczi, ale zwazi so z n ow a czezke poroki pschecziwo kakhvlskej cyrkwi zbehacz, biskopow njeposluschnosc^e dla wobzkorzecz, a jim hischcze z kruczischimi zakonjemi hrozycz. Cyka joho rycz swedczesche wo wulkim ujemerje a mjcrzanju, kotrez je jom u centrum pschez nam jet a wosebje Reichensperger pschez wuberne zamkowjenjo tohosam oho pschihotowak. Reichensperger zamlvwjesche z wulkej ryczniwosczu wobschernje zadzerzenjo
199 katholskoho duchownstwa a lu d u pschecziwo mejskim zakonjam. W ön dopokaza na jasnc njeprejomne waschnjo; zo njejsu katholikojo ale runje jich napschecziwnicy cyrkwinski njerner zbudzili, a zo fu runje tuczi, kotsisch su pschcz cyky rynk w u- rjadnych wukazow a zakonjow wosebje pschez mejske zakonje schmjaty zapletli, kotrez rnöza za P ru sk u straschne bycz, dvkelz zadyn katholski bispop a katholski lud so jim njepoczisnje. Poroki kultusm inistra wotpokaza Windthorst, kotryz naj» poslednischi wo namjecze ryczesche. T o la to niczo njepomhasche. W jetschina kom ory zaczisny naw jet. K u llu sm in ister netto swoje hrozenja dopjelni, now y jara w azny zakon sejwcj pschedpvkozo. P o tutym zakonju smcja sw etni zastojnicy we mjenje a po porncjnosczi knjezerstwa we wosadach zapis narodzenych, w erowanych a wotemrjetych wjescz. W o kschc^ency abo satramencze m andzclstwa so fam o rozemi we zakonju, kotryz so w e kralestwje bohabojoscze a dobrych poczinkow" daw a, w jac njeryczi. Najwaznische je we tutym wobschernym zakonju tsecze wotdzelenjo, kiz wo waschnju ryczi, Po kotrymz m a so psched statom pkacziwe man» dzelstwo wobzanknycz. T u so netto tat mjenowane nuzowane civilnc mandzelstwo zawjedze. Knjezerstwo pschipvsnajc jcno tarnnych za niandzelskich, kotsisch na w vt njoho postajcne waschnjo a Pschez joho zastojnikow swüj mandzclski zwjazk wobkruczicj dadza. W e cyrkwinske pozohnowanjo so njestara. T u tö n zakon budze tu» therskirn wjele schködnischi, hako katholikam. (H lad. Kath. P osvl cz. 1 9.) Z R o r n a. 2 2. novem bra je swj. tootc encykliku, t. j. zjawny list wschitkim biskopam katholskcje cyrkwje w udal. Z japoschtokskcj wutrobitosczu a njctajenej wernosczu wopisuje tu zrudne wobstejnoscze katholskejc cyrkwje we Jtalskej, S chw ajcarskej, wosebje tez we nemskirn khezorstwje. Tak m jenow ani starokatholikojo abo kaz so le'pje rnjenuja nowoprotestantojo z jich biskopom so tu zjawnjc z klina kakholskcje cyrkwje wuzanknu. Z R o m a. Kaz so ze wschelakich stronow pisa, budze swj. tootc 2 2. decembra we zjawnyrn konsistoriju 1 0 nowych kardinalow postajicj. F r a n c o z sk a. P ro ce s B a z a in e je netto skönczeny, srjedu 3. dccernbra bu marschal B a z a in e jenohkösnje k srnjerczi wotsudzeny. T o la joho sudnicy podpisachu sam t pröstwu wo pohnadzenjo. P räsident francozskcje rcpubliki pohnadji joho tez hnydom ; mesto smjercze budze so dwacyczi let dotho w e jenej twjerdjiznje abo snadz tez na wosarnoczenej kupje jaty dzcrzccz. T ez tutön czaö drje so jomu skoro pschikrötsi abo cziscze spuschczi. Cyrkwinski powestnik ze serbskich wosadow. Z R a d w o r j a. K s c h c z e n i: H a n z a, dz. Korke W in k lerja w R a d w.; G u stav A dolf, s. W ilh elm a F o rk e rta z C z o rn. H o d le rja ; J a n, s. J a n a W iczaza z C z o rn. H a d le rja ; J u r i j P a w o k, s. M ic h. Hicki z R a d w.; H e rm a n, s. J a n a H an d rik a z M e rk o w a. Z e m r j e c z i : M a r i j a, m andz. J u r i j a S ch ö b e la z M e r - k o w a, 6 7 l. 8 m. 9 b n.; J a n W iczaz z R a d w o r ja, 8 0 l. 7 m. 8fcn.; H a u a, m. J a k n b a G ru b e rta z R a d w o rja, 6 6 t. ; Ja k u b H e rm a n z M e rk o w a, 5 1 1. 11 m. lo b tt.; M ikiaw sch R y n c z z K am jen jeje, 7 0 l. 1 0 m. 2 3 d u.; J a n W ünscha z R a d w o rja, 5 2 le t. W e r o w a n e j : M ic h a t Lejder z Khrösczic z M a r i j u W o w - czerkec z M erkowa.
200 NaleZnoscze tow arftwa. S o b u sta w y n a leto 1 8 7 3 : kk. 4 0 7. M a r ija G ro h m a n o w a ze A id o w a ; 4 0 8. M ic h a t H a u p tm a n z B a slic ; 4 0 9. J a n Petasch ze Z u r ic ; 4 1 0. P e tr W eclich ze A u- r t c ; 4 1 1. F ra n c M erczin k z B elczec; 4 1 2. J n r i j W aw rik z K anec; 4 1 3. P. B e n n o K ra h l z O ssega; 4 1 4. J a k. K lim an t z R ö z a n ta ; 4 1 5. M ikk. C z e jla z H örk o w ; 4 1 6. M ik t. S u c h i z R ö z a n ta ; 4 1 7. B uk z Z e rn ja n ; 4 1 8. M ic h a i M ech ela z Peskec; 4 1 9. B oscij S chuster z R ö z a n ta ; 4 2 0. Lehm an z S m je rd z a c e j; 4 2 1. P je k a r z W o r- klec; 4 2 2. P. D zisiaw k ze Sm jeczkec; 4 2 3. I. W öski ze S t a r. C ehelnicy; 4 2 4. R je - h o r z W eten cy ; 4 2 5. Hetasch z K an ec; 4 2 6. H a n z a M ü lle ro w a z B orschcze; 4 2 7. M ik t. K ocor ze S c h u n o w a ; 4 2 8. M ikk. Lebza z N ow o slic; 4 2 9. P e tr C zornak z K o- njec; 4 3 0. P e tr S ch o k ta ze S c h u n o w a ; 4 3 1. J a k. H örnik z R a d w o rja ; 4 3 2. M ich. B erk z R a d w r ja ; 4 3 3. M ikk. M isch n a r z R a d w o rja ; 4 3 4. M ic h a t B uscha z R a d w o rja ; 4 3 5. M ik i. Z ofka z B r o n ja ; 4 3 6. w uczer S chokta w e Z d zeri; 4 3 7. hajnk I. P e tre n c w e Z d z e ri; 4 3 8. J a k. K öcza z B r e m je n a ; 4 3 9. J a k. Lehm an z B rem jen ja ; 4 4 0. J a k. S ch erak z N o w o d w o ra ; 4 4 1. J a k. D zisiaw k z W o tro w a ; 4 4 2 4 4 7. z N o w o slic : M a d le n a C y z o w a, P e tr C zornak, H a n z a M a n jo w a, J a k. B etka, Ja k u b S e r b in a J a k. K ilan k ; 4 4 8. 4 5 3. z K oslow a: M a d le n a K ö rjen k o w a, M ic h a t D o - maschka, Ja k u b C zornak, M ic h. R jelka a M ich. K raw czik ; 4 5 4. - 4 5 6. z D ro b ro sch ic: J a k. Z ofka, J n r i j S c h o k ta a Ja k u b D om aschka; 4 5 7. kap i. Kubasch w e K ö n ig sh a jn je ; 4 5 8. J a k. H örnik z W orklec. N a leto 18 7 2 dopiaczichu: 5 0 7. R je h o r z W eten cy ; 5 0 8. M. R. z K. N a leto 18 71 d opiaczichu: M. R. z K.; I. ; n a leto 1 8 7 0. I. D o - b ro w ö ln e d a ry za nasche to w a rstw o : Z arjen k z W u d w o rja 5 n s l.; M a r ija N ow akow a z K onjec 4 nsl. 5np.; N. N. 3 n s l.; kapt. Kubasch 1 5 nsl. Dary za cyrkej w Czornecach abo Baczonju. K czesczi B o z ej a spom ozenju duschow su dale w o p ro w a li: K a th a Pjechec z Pozdec 5 t o l.; k B ozej czesczi 1 to l.; k B o z o m u dzesczu 1 to i.; P. C. 5 nsl. H r o m a d z e : 6 6 4 1 to t. 9 nsl. i np. 3. januara 1874 wundze prenje czislo dwanatoho letnika Katholskoho Pösla." Hacz dotal je liczba czitarjow stajnje rostla; malo je tamnych, kotsisch su nekotry czas Posol czitali, a jomu potom njeswertti byli. Zo so netto na schescz stow epemplarow po Serbach rozpösczele a wosebje mjez wjesnymi rozscheruje, je dobre znamjo za nasch lud, kotrez swedczi, zo Won za rozwuczenjom zada a reibt) neschto wuzitne czita. A tat je prawje. Nasch lud dyrbi tez do predka, joho liczba a joho hozpodarstwo njedyrbi w o teb jera cz, ale pschecy roscz, a tohodla ma so lud we wschitkim wuzitnym wudokonjecz. Rozwuczenju swojoho ludu we swjatych wernosczach kschesczanstwa, rozestajenju najwaznischich podawkow z ct>rkwinskoho a politiskoho ziwjenja, z wötcziny a z cuzby, wobkruczenju wo wschem wernje dobrym budze Katholski Posol tez dale po swojej möznosczi sluzicz. Njech jeno tez we pschichodnym lecze wjele nowych pscheczelow dobudze. Czischczat L. A. Doimerhak w Budyschinje.