Warszawa 2013
Seria Współczesne Społeczeństwo Polskie wobec Przeszłości tom VI Redaktor naukowy serii: prof. dr hab. Andrzej Szpociński Recenzent: dr hab. prof. UW Jerzy Bartkowski Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Jan E. Okuniewski Korekta: Joanna Barska Projekt okładki: Marta Kurczewska Copyright 2013 by Authors ISBN 978-83-7383-663-1 ISBN CC 978-83-61067-26-9 ISBN ISP PAN 978-83-64091-14-8 Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa tel./fax 22 8289391, 22 8265921, 22 8289563 dział handlowy: jak wyżej w. 105, 108 e-mail: info@scholar.com.pl http://www.scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar Druk i oprawa: KM DRUK, Łódź
SPIS TREŚCI Andrzej Szpociński Wprowadzenie. Przeszłość w dyskusjach publicznych... Kaja Kaźmierska Rola pamięci zbiorowej we współczesnym społeczeństwie czy łatwo ją określić?... Wstęp... Niepokojąca teraźniejszość... Pamięć zbiorowa a współczesne podmioty społeczne... Zakończenie... Monika Żychlińska Herosi pośród ruin. Kod romantyczny jako fundament polskiej polityki historycznej na przykładzie Muzeum Powstania Warszawskiego... Fenomen Muzeum Powstania Warszawskiego... Misja Muzeum Powstania Warszawskiego weryfikacja historii... Powstanie warszawskie apoteozą wolności... Tematy pominięte w narracji Muzeum Powstania Warszawskiego... Romantyczna ideologizacja powstania warszawskiego... Ludmiła Władyniak Mit powstania warszawskiego. Próba rekonstrukcji na podstawie wybranych tekstów kultury... Trauma wielkiej wojny... Powstanie warszawskie jako jeden z głównych czynników traumatogennych... Powstanie warszawskie jako mit... 9 19 19 20 29 34 35 39 41 44 45 47 49 54 57 57 58 61 5
6 Powstanie warszawskie w niewoli popkultury... Powstanie warszawskie w komiksie... Analiza wizualna komiksów... Mit powstania warszawskiego we współczesnej kulturze polskiej... Ewa Siellawa-Kolbowska Pamięć zbiorowa i upamiętnianie wydarzeń 17 stycznia 1945 roku w Warszawie... Wstęp... Dlaczego 17 stycznia 1945 roku w Warszawie?... Co się wydarzyło 17 stycznia 1945 roku w Warszawie? Trzy perspektywy... Miejsca pamięci wspólne czy osobne, spoiwa czy odpady?.. Dlaczego pomniki?... O metodologii... Pamięć o wydarzeniach 17 stycznia 1945 roku w Warszawie... Postawy wobec pomników żołnierzy radzieckich w Polsce... Co zrobić z pomnikami żołnierzy radzieckich w Polsce? Co robić z kłopotliwymi pamiątkami z przeszłości?... Joanna Gubała Obchody rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto jako przykład powrotu określonych treści pamięci zbiorowej za sprawą zinstytucjonalizowanych praktyk upamiętniania... Renesans pamięci o łódzkim getcie... Praktyki upamiętniające jako nośniki pamięci zbiorowej... Obchody rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto przeszłość i teraźniejszość... Podsumowanie... Mateusz Magierowski Pogrom kielecki w polskim dyskursie publicznym i praktyce upamiętniania po 1989 roku... Pierwsze próby upamiętnianie trudnej historii. Dwa typy duskyrsywnych reprezentacji pogromu... Upamiętnianie 50. rocznicy pogromu kieleckiego i jego społeczne reperkusje... Rekategoryzacja, personalizacja i pamięć szerszej perspektywy nowe formy upamiętniania... 62 63 63 75 80 85 85 86 88 90 92 95 96 100 104 108 111 111 112 114 123 124 127 128 134 136 141
Magdalena Lemańczyk Wielka ucieczka we współczesnym dyskursie polsko-niemieckim... Sytuacja ludności niemieckiej a kontekst historyczny wielkiej ucieczki... Wielka ucieczka a polityka historyczna... Karolina Ciechorska-Kulesza Odkryć i oswoić. Przeszłość lokalna według liderów i mediów byłego województwa elbląskiego... Liderzy i media wobec przeszłości... Przeszłość granic granice przeszłości... Między oswajaniem przeszłości a poszukiwaniem genius loci... Kamilla Biskupska Jak wygląda bitwa pod Grunwaldem? Pamięć społeczna w obrazach przestrzeni publicznej dyskursywna analiza medialnych wyobrażeń wydarzeń historycznych... Wstęp... Wizualizacja pamięci... Analiza dyskursu a materiał wizualny... Materiał badawczy... Fotografia zwierciadło rzeczywistości?... Analiza materiału empirycznego... Zakończenie kilka słów o ekspansji prywatności... Krystian Połomski Krajobraz oraz miejsca kultu i pamięci spojrzenie z perspektywy lokalnej... Niechciane dziedzictwo kulturowe jak to rozumieć i co się z nim dzieje?... Niechciane dziedzictwo kulturowe w Lutowiskach jak powstało?... Historia Lutowisk po 1951 roku... Krajobraz i (nie)pamięć propozycja badawcza... Krajobraz, pamięć i ruiny synagogi... Krajobraz, pamięć i cmentarz żydowski... Jakie z tego wnioski?... 147 149 154 160 165 166 168 173 182 185 185 185 187 189 189 191 204 205 209 210 212 214 216 218 221 223 225 7
Jacek Nowak Narracje grup mniejszościowych wobec dominującego dyskursu większości... Wspólnotowe przepracowywanie pamięci o przeszłości... Pamięć jednostki w konfrontacji z pamięcią kolektywną... Potwierdzenie swojego miejsca w przestrzeni społecznej... Przemilczenia i brak upamiętniania... Zmiana utrwalonych w świadomości opinii publicznej obrazów przeszłości... Historia Polski w dyskursie światowym... Krzysztof Malicki Europejski uniwersalizm czy polska martyrologia? Spór o przekaz historii w polskich muzeach w latach 2004 2013... Noty o Autorach... 227 228 233 237 241 242 245 247 249 262 265 8