Podział układu nerwowego Farmakologia autonomicznego układu nerwowego 1 2 Autonomiczny układ nerwowy AUN jest prawie całkowicie niezależny od naszej woli. Główne regulowane przez niego procesy to: skurcz i rozkurcz mięśni gładkich całe wydzielanie zewnętrzne i część wydzielania wewnętrznego akcja serca niektóre etapy metabolizmu pośredniego. Rola układu współczulnego/przywspółczulnego 3 4 CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA AUN CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA AUN A. Zwój szyjny górny B. Zwój szyjny środkowy C. Zwój szyjny dolny D. Zwój trzewny E. Zwój krezkowy górny F. Zwój krezkowy dolny 5 6 1
Receptory układu przywspółczulnego (cholinergiczne) i współczulnego (adrenergiczne). 7 8 Receptory autonomicznego układu nerwowego Wyodrębniono dwa typy receptorów cholinergicznych: - muskarynowe M (M1 M5) - nikotynowe N (Nn i Nm). Wyodrębniono również dwa typy receptorów adrenergicznych: - α (α1 i α2) - β(β1, β2 i β3). Układ przywspółczulny Synonimy :parasympatyczny, cholinergiczny Podukład autonomicznego układu nerwowego Dominuje w spoczynku, odnowie, umożliwiając regenerację i gromadzenie energii Działa antagonistycznie do układu współczulnego. 9 10 Schemat przenoszenia pobudzenia w układzie przywspółczulnym 11 Efekty pobudzenia cholinergicznego Serce Mięśnie Ukł. Krążenia Zwolnienie rytmu (bradykardia) Hamowanie przewodnictwa przedsionkowo- komorowego Zmniejszenie siły skurczu Wzmożenie napięcia mięśni prążkowanych Rozszerzenie naczyń krwionośnych,szczególnie jamy brzusznej, Zmniejszenie oporu obwodowego, Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi? Ukł. Oddechowy Skurcz oskrzeli Wzmożenie wydzielania w gruczołach śluzowych Ukł. Pokarmowy Wzmożenie wydzielania soków trawiennych Przyspieszenie perystaltyki Ukł. Moczowy Oko Skóra Skurcz mięśni ściany pęcherza moczowego Zwiotczenie zwieracza pęcherza Zwężenie źrenicy(trudności widzenia na odległość) Poszerzenie zatoki żylnej twardówki Zmniejszenie Wzmożenie wydzielania ciśnienia płynu rzadkiego śródgałkowego potu 12 2
Typy receptorów cholinergicznych (1) Objawy pobudzenia układu przywspółczulnego Istnieją 2 typy receptorów cholinergicznych : muskarynowe (M). nikotynowe (N) 13 14 Receptory AUN - muskarynowe M1 -zlokalizowane głównie w OUN (kora mózgu, hipokamp) - neurony na obwodzie - komórki okładzinowe żołądka M2 - mięsień sercowy - zakończenia presynaptyczne neuronów w OUN - neurony na obwodzie Receptory AUN - muskarynowe M3 - gruczoły wydzielnicze (ślinowe, potowe, oskrzelowe) - mięśnie gładkie narządów wewnętrznych - naczynia krwionośne M4- w niektórych strukturach OUN, czynnościowo odpowiada receptorowi M2 M5 - czynnościowo odpowiada receptorowi M3 (OUN). 15 16 Receptory AUN - nikotynowe N n - neurony pozazwojowe - niektóre presynaptyczne zakończenia neuronów cholinergicznych - rdzeń nadnerczy - OUN N m - w połączeniach nerwowo - mięśniowych. Podstawowe neuroprzekaźniki: - acetylocholina - nikotyna 17 18 3
Acetylocholina (2) Organiczny związek chemiczny, ester kwasu octowego i choliny Prekursorem acetylocholiny jest cholina, która przenika z przestrzeni międzykomórkowej do wnętrza neuronów. Przekazywanie impulsów z zakończeń nerwu cholinergicznego na receptor Pod wpływem impulsu z zakończeń cholinergicznych wydzielana jest Ach, która wiąże się z receptorem ( w zakończeniach postsynaptycznych) i przekazuje informacje do komórki danego narządu Ach jest bardzo szybko rozkładana przez enzym acetylocholinesterazę(ache). Praktycznie nie ma zastosowania klinicznego,gdyżjej działanie trwa ok. 5-20 s 19 20 Nikotyna (2) Nikotyna jest agonistą receptorów N w zwojach układu autonomicznego i na płytce mięśniowo-nerwowej Wystepowanie: tytoń Właściwości fizyczne: oleista ciecz, silnie alkaliczna, bezbarwna, rozpuszczalna w wodzie i tłuszczach, dobrze wchłanialna z błon śluzowych i skóry Farmakokinetyka: 90% wchłaniane w płucach, słabo wiąże się z białkami, łatwo przechodzi przez błony kom., przenika do tkanki tłuszczowej, osiąga wysokie stężenie już po 7-10 s od wypalenia papierosa, przenika przez łożysko i do mleka matki. Metabolizowana w wątrobie do nieaktywnego metabolitu 21 kotyniny i wydalana przez nerki. Nikotyna Duże dawki : - początkowo powodują pobudzenie a później blokowanie receptora cholinergicznego nikotynowego: zmiany percepcji, zmiany postrzegania otoczenia, światłowstręt, zmęczenie, brak energii, ślinotok, wymioty, biegunka W przypadku poważniejszych zatruć dochodzi do zmniejszenia pola widzenia i pojawiają się halucynacje zazwyczaj czarno-białe, "wizjonerskie" obrazy. 22 Układ współczulny Synonim: sympatyczny Funkcja: pobudzenie, aktywacja, walka Transmitery w układzie współczulnym naturalne aminy katecholowe: - epinefryna (adrenalina), - norepinefryna (noradrenalina), - dopamina 23 24 4
Objawy pobudzenia układu współczulnego (sympatycznego, adrenergicznego) Schemat przenoszenia pobudzenia w układzie współczulnym 25 Bladość, ochłodzenie i wzmożona potliwość skóry Rozszerzenie oskrzeli Przyspieszenie rytmu serca, kołatanie i uczucie nierównego bicia serca, dodatkowe pobudzenia nad- i komorowe, czasami ustąpienie wcześniejszych zaburzeń przewodzenia Wzrost ciśnienia tętnicze 26 Objawy pobudzenia układu współczulnego (sympatycznego, adrenergicznego) Czasami spastyczne zaparcia, kolkowe bóle przewodu pokarmowego Bóle wieńcowe Pobudzenie ośrodkowe Tokoliza Odpowiedź na pobudzenie układu współczulnego 27 28 Receptory adrenergiczne Receptory AUN α-adrenergiczne Receptory α1 Receptory α- adrenergiczne Receptory α2 Receptory adrenergiczne Receptory β-adrenergiczne Receptory β1 Receptory β2 Receptory β3 29 α 1 - naczynia krwionośne (skurcz) - oskrzela (skurcz mięśnie okrężne, hamowanie wydzielania śluzu) - serce (wzrost pobudliwości) - nerki (hamowanie wydzielania reniny) - jelita (skurcz zwieraczy) - oko (rozszerzenie źrenicy) - gruczoły ślinowe (wzrost wydzielania) 30 5
Receptory AUN α-adrenergiczne Receptory AUN α-adrenergiczne α 1 - OUN (procesy aktywacji) - macica (nasilenie skurczów macicy ciężarnej) - nasieniowody (skurcz, wytrysk) - glikogenoliza (pobudzenie). α 2 - naczynia krwionośne (rozkurcz naczyń tętniczych, skurcz w obrębie naczyń żylnych) 31 α 2 - płytki krwi (nasilenie agregacji) - trzustka (hamowanie wydzielania insuliny) - OUN (efekt hipotensyjny, sedatywny) - zakończenia neuronów (hamowanie uwalniania neuroprzekaźników). 32 Receptory AUN β-adrenergiczne Receptory AUN β-adrenergiczne β1 - serce (wzrost kurczliwości, przewodnictwa, automatyzmu, pobudliwości) -naczynia krwionośne (rozkurcz np. wieńcowe) - jelita (rozkurcz) - przysadka (wzrost wydzielania ADH) β2 - naczynia krwionośne (rozkurcz mięśnie 33 szkieletowe, wątroba, naczynia obwodowe) β2 - mięśnie gładkie (rozkurcz oskrzela, jelita, macica i inne) -mięśnie szkieletowe (wzrost kurczliwości) - glikogenoliza (nasilenie) - lipoliza (nasilenie) - insulina (wzrost wydzielania) - glukagon (wzrost wydzielania) 34 Receptory AUN β-adrenergiczne Zestawienie podstawowych objawów pobudzenia układu autonomicznego β3 - glikogenoliza (nasilenie) - lipoliza (nasilenie) - glukagon (wzrost wydzielania). 35 36 6
LEKI UKŁADU PRZYWSPÓŁCZULNEGO Leki działające na receptory 1) Cholinergiczne (agoniści receptora Ach= parasympatykomimetyki) 2) Adrenergiczne (agoniści receptorów α i β sympatykomimetyki) 37 38 Leki parasympatykomimetyczne - definicja Agoniści cholinergiczni Leki, które bezpośrednio pobudzają receptory postsynaptyczne (agoniści receptorów muskarynowych) lub powodują zwiększenie ilości przekaźnika w wyniku hamowania aktywności acetylocholinesterazy (inhibitory EACh). Mogą być stosowane jako leki, a niektórych z nich, ze względu na silne działanie toksyczne, używa się jako środków owadobójczych (insektcydy, pestycydy) lub trucizn bojowych, 39 Działający bezpośrednio Acetylcholina Bethanechol Carbachol Pilokarpina Działający Pośrednio (odwracalnie) Reaktywatory AChE Edrophonium Neostigmina Pyridostigmina Pralidoksym Działający Pośrednio (nieodwracalnie) Echothiophate Isoflurophate 40 Leki pobudzające bezpośrednio receptory muskarynowe Maja budowę chemiczną zbliżoną do acetylocholiny, co umożliwia im bezpośrednie wiązanie z receptorami i ich pobudzanie Acetylocholina: działa na rec. nikotynowe i muskarynowe, jest bardzo szybko rozkładana przez acetylocholinesterazę Betanechol: działa wybiórczo na rec. muskarynowe, nie rozkłada go AChE, nie przenika przez barierę krew-mózg Karbachol: działa na rec. nikotynowe i muskarynowe, wzmaga uwalnianie Ach z części presynaptycznej, nie rozkłada go AChE, nie wchłania się z przewodu pokarmowego, nie przenika do mózgu. Metacholina: działa na rec. muskarynowe, słabo na nikotynowe, AChE rozkłada ją powoli. Pilokarpina: działa na rec. nikotynowe i muskarynowe, wchłania się z przewodu pokarmowego i wnika do mózgu Muskaryna: ma znaczenie toksykologiczne, występuje w muchomorze plamistym. 41 42 7
Leki hamujące aktywność acetylocholinesterazy Wiążą się z ugrupowaniami estrowymi lub anionowymi AChE, hamując jej aktywność, co powoduje zwiększenie stężenia Ach w szczelinie synaptycznej Ze względu na sposób wiązania z enzymem i czas działania substancje te podzielono na odwracalne i nieodwracalne inhibitory AChE Leki hamujące odwracalnie aktywność acetylocholinesterazy Fizostygmina:naturalny alkaloid występujący w bobie kalabryjskim, wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika do OUN Neostygmina:syntetyczny ester kwasu karbaminowego, słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, nie przenika do OUN Pirydostygmina:syntetyczna substancja, ma podobne właściwości do neostygminy, działa jednak słabiej, łagodniej i dłużej niż neostygmina Erdofonium:działanie podobne do neostygminy, po podaniu dożylnym działa w ciągu 30s i trwa ok. 5 minut 43 44 Leki hamujące nieodwracalnie aktywność acetylocholinesterazy Organiczne estry kwasu ortofosforowego, dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, błon śluzowych i przez skórę, mogą przenikać do OUN Fluostygmina: właściwości podobne do neostygminy, podanie dospojówkowe w leczeniu jaskry Ekotiopat: działa przez okres 1-4 tygodni Zastosowanie również jako środki ochrony roślin i gazy bojowe Ich właściwości dają silne działanie toksyczne 45 Zastosowanie leków parasympatykomimetycznych Atonia przewodu pokarmowego: po operacjach jamy brzusznej i w przebiegu chronicznych zaparć: betanechol, karbachol, neostygmina, pirydostygmina Refluks żołądkowo-przełykowy: zwiększenie napięcia zwieracza przełyku: betanechol Atonia pęcherza moczowego: zaleganie moczu: betanechol, karbachol, pirydostygmina, neostygmina Nużliwość mięśni: neostygmina i pirydostygmina, do diagnostyki: erdofonium 46 Jaskra: dospojówkowo: karbachol i neostygmina, rzadziej pilokarpina i acetylocholina Zaburzenia rytmu serca: leczenie zaburzeń rytmu z częstoskurczem: metacholina Zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa: miejscowo karbachol lub neostygmina Zatrucia: lekami cholinolitycznymi, trójpierścieniowymi lekami przeciwdepresyjnymi, przeciwhistaminowymi: fizostygmina i pirydostygmina 47 Przeciwwskazania Nadwrażliwość na inhibitory acetylocholinesterazy, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo zatrucia. Dychawica oskrzelowa, ponieważ powodują skurcz oskrzeli i zwiększone wydzielanie śluzu. Nadczynność gruczołu tarczowego, ponieważ mogą wywoływać zaburzenia rytmu serca. Niewydolność krążenia nie wyrównana, ponieważ działają inotropowo ujemnie. 48 8
Działania niepożądane Choroba wrzodowa, ponieważ pobudzają wydzielanie żołądkowe Choroba Parkinsona, bo zwiększają przewodnictwo cholinergiczne w mózgu Stany zapalne lub uszkodzenie gałki ocznej są przeciwwskazaniem do podawania miejscowego do worka spojówkowego 49 Leki o działaniu na receptory muskarynowe: zwężenie źrenic zaburzenia akomodacji łzawienie poty wymioty biegunka skurcze jelit bradykardia zaburzenia rytmu serca duszność 50 Leki o działaniu na receptory nikotynowe: Wpływ na serce i układ krążenia drżenia mięśniowe skurcze mięśniowe osłabienie mięśniowe może wystąpić bradykardia i tachykardia ciśnienie tętnicze zwykle wzrasta rozszerzają się naczynia krwionośne skóry 51 52 Objawy zatruć Ślinienie Łzawienie Zwężenie źrenic Duszność Bóle kurczowe brzucha Biegunka Rzadkoskurcz Drgawki i śpiączka Leki parasympatykolityczne (cholinolityki) 53 54 9
Leki parasympatykolityczne Hamujące układ przywspółczulny 1.Alkaloidy tropanu i ich półsyntetyczne analogi Atropina i hioscyna (skopolamina) 2.Leki cholinolityczne o innej strukturze Parasympatykolityki (cholinolityki) Podział z przykładami leków: 1. Naturalne (alkaloidy tropanowe) atropina i jej preparaty hioscyna (skopolamina) i jej preparaty 2. Leki syntetyczne pirenzepina (Gastrozepin, Pirengast) oksyfenonium (Spasmophen) ipratropium(atrovent, Itrop) 55 56 Atropina Alkaloid z rośliny Atropa belladonna Racemicznamieszanina Atropina Wchłania się z przewodu pokarmowego Łatwo przenika barierę krew-mózg Powoduje silne pobudzenie OUN d- i l-hioscyjaminy estru kw. tropowego tropina Pochodna - ipratropium 57 58 Skopolamina Działanie atropiny: Alkaloid podobny do atropiny Występuje w Hyoscyamus niger Eter kwasu tropowego z skopiną W praktyce lekarskiej używane pochodne bromowodorek hioscyny i butylobromek hioscyny a) Konkuruje odwracalnie z acetylocholiną o dostęp do receptora muskarynowego b) Bardzo duże dawki blokują działanie acetylocholiny na synapsy zwojowe i na synapsy nerwowo-mięśniowe c) Przeciwdziała acetylocholinie w OUN d) W dawkach leczniczych nie działa depresyjnie na OUN 59 60 10
Działanie skopolaminy: Blokuje receptory muskarynowe W dawkach leczniczych działa krócej niż atropina, na OUN działa depresyjnie Przeciwwymiotne silniejsze od atropiny Słabiej na serce Słabsze działanie spazmolityczne Ipratropium Silne działanie w drzewie oskrzelowym - wskazania w astma oskrzelowa - stosowany wziewnie - działa po 10-15 minutach 61 62 Wskazania do stosowania atropiny: Do leczenia bradykardii zatokowej lub znacznego stopnia bloku P-K Wskazania do stosowania parasympatykolityków W okulistyce w celu rozszerzenia źrenicy i porażenia akomodacji Do premedykacji aby zmniejszyć wydzielanie w górnych i dolnych drogach oddechowych Profilaktyka choroby lokomocyjnej 63 Do leczenia kolki nerkowej lub żółciowej 64 Wskazania do stosowania atropiny cd: W zatruciu inhibitorami esterazy acetylocholinowej i w zatruciu grzybami wywołującymi zespół muskarynowy stosowana w dużych dawkach Wskazania do stosowania - ipratropium Stany skurczowe dróg oddechowych działanie bronchospazmolityczne - ipratropium (m. in. stosowany w postaci inhalacji w astmie oskrzelowej, nie hamuje skurczu pohistaminowego, słabo wpływa na zagęszczanie śluzu oskrzelowego, nie przerywa ataku tej choroby). 65 66 11
Przeciwwskazania do stosowania: Przeciwwskazania do stosowania parasympatykolityków Jaskra Choroba niedokrwienna serca Zaburzenia rytmu z częstoskurczem Przerost gruczołu krokowego Zaparcia, zwężenia przewodu pokarmowego i dróg moczowych Choroby gorączkowe 67 68 Objawy niepożądane: Objawy niepożądane leków parasympatykolitycznych a. Szybkie tętno b. Rozszerzenie źrenicy prowadzące do światłowstrętu c. Zaburzenia akomodacji d. Suchość w jamie ustnej, błon śluzowych e. Wzdęcia f. Zaparcia 69 70 Objawy niepożądane: g. Przyśpieszenie rytmu serca h. Zaczerwienienie skóry i. Wzrost temperatury ciała, zwłaszcza u dzieci j. Niepokój, splatanie, dezorientacja, halucynacje,omamy,śpiączka szczególnie atropina i hioscyna Zatrucia parasympatykolitykami Leczenie zatruć substancjami cholinomimetycznymi, a zwłaszcza inhibitorami acetylocholinesterazy Jako antidotum stosuje się fizostygminę 71 72 12
Parasympatykolityki (cholinolityki) Zatrucie atropiną - dawka śmiertelna - u dzieci ok. 10 mg - u dorosłych ok. 100 mg - w zatruciu występują objawy zahamowania układu przywspółczulnego. Parasympatykolityki (cholinolityki) Wygląd dziecka zatrutego atropiną: - rozpalone jak piec, - ślepe jak nietoperz, - czerwone jak burak, - niespokojne jak tygrys w klatce (cyt. z Farmakologii pod red. A. Danysza, Z. Kleinroka). 73 74 LEKI UKŁADU WSPÓŁCZULNEGO Agoniści = sympatykomimetyki Agoniści receptorów α- adrenergicznych Leki te pobudzają współczulne receptory α. Stosowane są do uzyskania systemowego lub miejscowego efektu zwężenia naczyń. Obecnie stosowane terapeutycznie substancje pobudzają zarówno receptory α 1 (leczenie wstrząsu, podciśnienia, napadowego odruchowego częstoskurczu przedsionków), jak i α 2 (leczenie nadciśnienia i chorób naczyń obwodowych). Wyróżniamy agonistów: 1. Do leczenia ogólnego 2. Do stosowania miejscowego 75 76 Agoniści receptorów α- adrenergicznych 1. Xylometazolina Działa pobudzająco zarówno na receptory α-1 jak i α-2: stosowana miejscowo w obrzęku śluzówek w przypadku niespecyficznego i alergicznego zapalenia spojówek, zatok oraz nosa i gardła (krople do nosa Oxymetazolina, Leki pobudzające zarówno receptory αi β Efedryna Kurczy naczynia- tabletki na katar z pseudoefedryną (Acatar, Modafen) W preparacie dożylnym działa silnie, ale krótko hipertensyjnie (Efedryna 25mg/ml) Działa stymulująco na OUN! 77 Wskazania: - stany spadków RR - dychawica oskrzelowa 78 13
Agoniści receptorów β- adrenergicznych o przeważającym działaniu na receptory β1. Względnie selektywnym agonistą tego receptora jest dobutamina. dobutamina Działanie: dodatnio inotropowo, chronotropowo, batmotropowo Zastosowanie: Niewydolność mięśnia sercowego, Obrzęk płuc z niskim RR 79 80 Selektywni agoniści receptora Β2= Β2-mimetyki Stosowane w chorobach przebiegających ze skurczem oskrzeli- astma, POChP Przedwczesne skurcze macicy szybko i krótkodziałającysalbutamol, nebulizacja2,5-5mg Długodziałające Salmeterol, Formeterol dopamina Działa za pośrednictwem pobudzenia receptorów D (dopaminergicznych) Efekt zależy od dawki 1-2µg/kg/min=> pobudzenie rec D1=> rozkurcz naczyń nerkowych, wieńcowych 2-5µg/kg/min=> pobudzenie rec β1=> działanie inotropowe, dromo, batmotropowe dodatnie >10µg/kg/min=> pobudzenie rec α1=> skurcz naczyń, wzrost RR 81 82 Zastosowanie lecznicze agonistów adrenoreceptorów (sympatykomimetyki) Zastosowanie lecznicze agonistów adrenoreceptorów (sympatykomimetyki) Adrenalina (epinefryna) działanie: - różnorodne, ponieważ pobudza wszystkie receptory - serce wszystkie tropizmy są dodatnie - kurczy naczynia brzuszne - rozkurcza naczynia głowy - zmniejsza wydzielanie gruczołów przewodu pokarmowego 83 Adrenalina - podawana jest wyłącznie pozajelitowo dożylnie, podskórnie, domięśniowo, dotchawiczo (przy intubacji chorego) oraz miejscowo celem zatrzymania krwawienia (do około 30 min) - dodawana jest do środków znieczulających miejscowo (kurczy miejscowo naczynie krwionośne, przedłuża czas jego działania) 84 14
Adrenalina najsilniejszy α i β mimetyk Wskazania: - Zatrzymanie akcji serca - Zespół małego rzutu - Wstrząs anafilaktyczny - Stan astmatyczny Noradrenalina pobudza zarówno αi β receptory, ale zwłaszcza α Wskazania: - Znaczne obniżenie RR - Wstrząs 85 86 Leki hamujące ukł.współczulny sympatykolityki α- sympatykolityki 1) Agoniści rec. α 2=> pobudzenie tych receptorów na zakończeniach nerwów powoduje hamowanie wydzielania neurotransmiterów Rezerpina, Klonidyna, Metyldopa (podstawowy lek u ciężarnych z nadciśnieniem) Działanie: spadek RR, spadek HR 87 88 2) Antagoniści receptora α 1 - Prazosyna, doksazosyna, tamsulozyna Działanie: - rozszerzenie naczyń => spadek RR - rozluźnienie zwieraczy dróg moczowychwskazania przy przeroście prostaty 89 Antagoniści receptora β = βblokery Zwalniają czynność serca Skurcz oskrzeli Wskazania: Nadciśnienie tętnicze Zawał m.sercowego/choroba wieńcowa Tachyarytmie Leczenie objawów abstynencji 90 15
Bezwzględne: Bradykardia przeciwwskazania Bloki przewodzenia Dychawica oskrzelowa Zdekompensowana niewydolność krążenia podział β 1-selektywne: metoprolol, karwewdilol, bisoprolol, nebiwolol Nieselektywne(blokują zarówno β 1, β2, a nawet posiadają komponentę α1lityczną). reszta: propranolol, celiprolol, acebutolol, betaksolol, pindolol 91 92 Zastosowanie kliniczne antagonistów receptorów β (beta-adrenolityki) Układ krążenia: nadciśnienie niewydolność wieńcowa (dusznica bolesna) po wystąpieniu zawału serca (ochrona przed zaburzeniami rytmu i kolejnymi zawałami), szczególnie karwedilol posiadający właściwości naczyniorozszerzające i antyoksydacyjne Zastosowanie kliniczne antagonistów receptorów β (beta-adrenolityki) Inne zastosowania: jaskra np. timolol w postaci kropli do oczu, wywołuje znacznie mniej objawów ubocznych niż inhibitory esterazy cholinowej i agoniści muskarynowi tyreotoksykoza zwykle przedoperacyjnie (np. propranolol) zaburzenia rytmu serca 93 94 Zastosowanie kliniczne antagonistów receptorów β (beta-adrenolityki) Działania niepożądane antagonistów receptorów β (beta-adrenolityki) stany niepokoju w celu kontroli objawów somatycznych związanych z nadczynnością układu sympatycznego, jak kołatanie serca i drżenia profilaktyka migreny łagodne drżenia mięśni (schorzenia dziedziczne) z leków najczęściej stosowanych to np. propranolol, metoprolol czy atenolol 95 ryzyko stosowania i główne objawy uboczne: - skurcz oskrzeli szczególnie niebezpieczny u chorych na astmę oskrzelową - zaostrzenie niewydolności krążenia - bradykardia (zwolnienie akcji serca) - hipoglikemia - uczucie zmęczenia - zimne kończyny - złe sny. 96 16
Uwaga Beta-adrenolityki Preparaty kardioselektywne mogą być stosowane u ludzi chorych na astmę oskrzelową, choroby układu oddechowego z komponentem spastycznym, ponieważ w dawka terapeutycznych nie działają na receptor β. Beta-adrenolityki Kardionieselektywne leki są przeciwwskazane u powyższych pacjentów. Selektywne β-blokery stosowane w coraz większych dawkach (duże dawki) tracą swoją selektywność. 97 98 Receptor Główny mechanizm działania Agonista Antagonista α 1 w naczyniach- skurcz naczyń, wzrost RR Adrenalina Noradrenalina Fenylefryna Oksymetazolina Prazosyna Terazosyna Doksazosyna Tamsulosyna Alfuzosyna Indoramina Urapidil α 2 Adrenalina Noradrenalina Idazoksan Johimbina Rauwolscyna Bromokryptyna Chloropromazyna β 1 W sercu- wzrost HR Adrenalina Noradrenalina Dobutamina Izoprenalina Propranolol Atenolol Karwedilol Metoprolol Nadolol Praktolol β 2 W oskrzelach- rozurcz oskrzeli W macicy- rozluźnienie W sercu- wzrost HR Adrenalina Noradrenalina Izoprenalina Salmeterol Fenoterol Propranolol Nadolol Karwedilol Timolol β 3 aktywacja cyklazy adenylanowej, wzrost stężenia camp Adrenalina Noradrenalina Bunolol Bupranolol Karwedilol Propranolol 99 17