Farmakologia autonomicznego układu nerwowego część II

Transkrypt

1 Farmakologia autonomicznego układu nerwowego część II Prof. UM dr hab. Przemysław Mikołajczak Katedra i Zakład Farmakologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Układ nerwowy Cecha Somatyczny układ ruchowy Autonomiczny układ nerwowy Układ autonomiczny Część odśrodkowa Obwodowy układ nerwowy Układ somatyczny Część dośrodkowa Centralny układ nerwowy Narząd wykonawczy Mięśnie szkieletowe Zwoje Liczba neuronów unerwiających efektor Efekt działania bodźca nerwowego komórkę efektorową Typ włókien nerwowych Brak Jedno Tylko pobudzenie Zmielinizowane, grube (9-3μm), o dużej szybkości przewodzenia (70-120m/s) Mięśnie gładkie, miesień sercowy, gruczoły Zwoje zlokalizowane wzdłuż kręgosłupa, na peryferii lub w ścianach narządów Dwa Pobudzenie lub hamowanie O wolnej przewodzeniu (1-3m/s do 18-20m/s); przedzwojowe -zmielinizowane, cienkie (3μm), pozazwojowe niezmielinizowane, bardzo cienkie (1μm) Parasympatyczny Sympatyczny Skutki odnerwienia Paraliż ze zmniejszeniem napięcia oraz zanik Napięcie mięśniowe oraz funkcja zachowane; komórki docelowe wykazują nadwrażliwość CZĘŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA CZĘŚĆ WSPÓŁCZULNA NTS Na zasadzie hamowania wzajemnie zwrotnego wzmożenie aktywności neuronów jednej części układu autonomicznego regulujących czynność danego narządu zmniejsza aktywność antagonistycznych neuro-nów jego drugiej części Układ autonomiczny cz.ii 1

2 Schemat układu współczulnego PRZEKAŹNIKI - AMINY KATECHOLOWE rdzeń nerki ośrodkowy układ nerwowy L tyrozyna L dopa Głównym trasmiterem pozazwojowym części współczulnej układu autonomicznego jest noradrenalina (NA) Kotransmitery: NPY (neuropeptyd Y), ATP, DA (dopamina) ok 1% 80% < 20% <20% 80% ok. 1% Dopamina (DA) Noradrenalina (NA) Adrenalina β hydroksylaza dopaminy Receptory postsynaptyczne α 1, α 2, β 1, β 2, β 3 i β 4 Receptory presynaptyczne - których pobudzenie hamuje wydzielanie NA α 2, Y 2, P 1, P 2y, M 2, 5-HT 1, D 2 - których pobudzenie pobudza wydzielanie NA β 2, AT 1 (dla angiotensyny), A 2 (dla tromboksanu) Przenoszenie pobudzenia w synapsie adrenergicznej Receptory, na które działa noradrenalina (NA) i adrenalina, należą do grupy receptorów metabotropowych. Receptory adrenergiczne występują w ośrodkowym układzie nerwowym i narządach wewnętrznych. Receptory adrenergiczne typu β działają poprzez białko G s, pobudzając powstanie camp Receptory adrenergiczne typu α 2 działają poprzez białko G i, hamując powstanie camp Receptory adrenergiczne typu α 1 działają przez trifosforan inozytoli (IP 3 ) i diacyloglicerol (DAG) Układ autonomiczny cz.ii 2

3 UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA UNERWIENIE SERCA 1. Unerwienie współczulne Lewy pień współczulny - komory Prawy pień współczulny - przedsionki i węzeł zatokowo-przedsionkowy 2. Unerwienie przywspółczulne (nerwy błędne) Węzły zatokowo - przedsionkowe, przedsionkowo - komorowe oraz mięśniówka robocza przedsionków Unerwienie przez zwojowe włókna współczulne zwężające naczynia dotyczy wszystkich naczyń za wyjątkiem mikrokrążenia i naczyń łożyska Obficie są unerwione zespolenia tętniczo-żylne w skórze. Bardzo słabo unerwione są naczynia mózgu i naczynia wieńcowe Najlepiej unerwione są tętniczki, słabiej tętnice i żyłki. Żyły są słabo unerwione. Neurogenne rozszerzenie naczyń krwionośnych odbywa się głównie przez zahamowanie tonicznej aktywności współczulnej. Rzadko naczynia rozszerzane są w sposób czynny przez współczulne lub przywspółczulne włókna rozszerzające i nie jest to wpływ toniczny UNERWIENIE UKŁADU KRĄŻENIA WSPÓŁCZULNE RECEPTORY ADRENERGICZNE SERCA Receptory β 1 i β 2 oba sprzężone z CA przez białko G s w przedsionkach znajduje się ok.70% receptorów β 1, w komorach ok.80% Noradrenalina (NA) ma powinowactwo zarówno do receptorów β 1 jak β 2 Andrenalina wiąże się z receptorem β 2 Efekt pobudzenia: dodatni efekt ino-, dromo- i chronotropowy Receptory α 1 szlak PLC (DAG i IP 3 ) Efekt pobudzenia: słaby efekt inotropowy dodatni Unerwienie współczulne obejmuje tylko naczynia krwionośne górnych i dolnych dróg oddechowych. Wydzielana z zakończeń noradrenalina kurczy mięsnie gładkie naczyń za pośrednictwem receptorów α 1 Miocyty oskrzeli posiadają receptory β 2 w swojej błonie komórkowej. Noradrenalina i adrenalina docierają do nich z krwią na drodze humoralnej i rozszerzają oskrzela, rozkurczając mięsnie gładkie Serce: RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β 1 - Przyśpieszenie rytmu(efekt chronotropowy) - Wzrost kurczliwości(efekt inotropowy) - Wzrost szybkości przewodzenia pobudzenia (efekt dromotropowy) Nerki: - Wzrost wydzielania reniny Układ autonomiczny cz.ii 3

4 RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β 2 Receptory adrenergiczne typu β 2 znajdujące się na błonie presynaptycznej należą do grupy autoreceptorów. Noradrenalina (NA) uwalniania z zakończeń synaptycznych jest w stosunku do nich nieaktywna, ale silnym ich agonistą jest adrenalina, która w dużych ilościach jest wydzielana przez rdzeń nadnercza w sytuacjach emocjonalno - stresowych. działając na receptor presynaptyczny β 2 adrenalina zwiększa wydzielanie noradrenaliny i wzmaga efekty aktywności współczulnej podczas stresu lub wysiłku RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU α 2 Mięsień komór serca: -Przerost mięśnia Receptory adrenergiczne typu α 2 to są głownie autoreceptory znajdujące się na błonie presynaptycznej. Noradrenalina (NA) uwalniania z zakończeń synaptycznych działa pobudzająco na komórkę docelową przez receptory α 1 na błonie postsynaptycznej, działając natomiast na autoreceptor α 2 umiejscowiony na błonie presynaptycznej hamuje swoje własne uwalnianie RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU β 2 HAMUJĄCO Tętnice i żyły: - Rozszerzenie na skutek rozkurczu mięśni gładkich Oskrzela: - Rozkurcz mięśni gładkich i rozszerzenie oskrzeli. Wzrost wydzielania śluzu Macica i pęcherz moczowy - Rozluźnienie mięśniówki POBUDZAJĄCO glikogenoliza; lipoliza; uwalnianie insuliny; presynaptycznie uwalnianie noradrenaliny (np. podczas stresu, ligand adrenalina) Efekty pobudzenia układu współczulnego: miesień sercowy efekt inotropowy dodatni, efekt chronotropowy dodatni, poj. minutowej, naczynia krwionośne: skurcz, oporu naczyniowego w naczyniach żylnych i tętniczych skóry, błon śluzowych, nerkowych (rec. α1), relaksacja (rec. β) tętnice m. szkieletowych, nerkowe oskrzela rozkurcz mięśni gładkich (rec.β2), efekty metaboliczne nasilenie lipolizy, glikogenolizy Rec. α1 m. gładkie naczyń, pęcherza moczowego, cewki moczowej, gruczołu krokowego, wątroba Rec. α2 błona presynaptyczna zakończeń nerwowych, m. gładkie naczyń krwionośnych, płytki, trzustka, tkanka tłuszczowa Rec. β 1- mięsień sercowy, tętnice nerkowe, tkanka tłuszczowa Rec. β2- mięśnie gładkie oskrzeli, naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego Rec. β3 adipocyty RECEPTORY ADRENERGICZNE TYPU α 1 Oko: - Skurcz mięśnia zwieracza źrenicy i rozszerzenie źrenicy Naczynia krwionośne: - Skurcz mięśni gładkich i zwężenie światłą naczyń Oskrzela: - Zmniejszenie wydzielania śluzu Narządy wewnętrzne: - Skurcz mięśni gładkich macicy, zwieraczy przewodu pokarmowego i pęcherza moczowego - Zahamowanie wydzielania w gruczołach trawiennych, zmniejszenie wydzielania insuliny. Katecholaminy i ich działanie na receptory adrenergiczne epinefryna (α1, α2, β1, β2, β3) norepinefryna (α1, α2, β1 ) dopamina (D1, D2; średnie dawki-β, duże dawki-α) - szybko metabolizowane przez COMT i MAO, inaktywowane po podaniu p.o. - podane jako leki pozajelitowo podlegają wychwytowi zwrotnemu jak katecholaminy -krótki T 1/2 - podane parenteralnie nie osiągają znamiennego stężenia w OUN Układ autonomiczny cz.ii 4

5 Adrenomimetyki Leki α-adrenergiczne α-mimetyki β-mimetyki αi βmimetyki Działania uboczne Tetryzolina Nafazolina α1 i α2 (nieselektywne) Dobutamina β1 Salbutamol, fenoterol - β2 Isoproterenol β1 i β2 (nieselektywny) Epinefryna α1, α2, β1, β2 Norepinefryna - α1, α2, β1 Dopamina -α1, β1 Martwica tkanki podskórnej przy wstrzyknięciu s.c. Wylewykrwi do mózgu. Bradykardia. Leki α-adrenergiczne 1. Skurcz wszystkich naczyń krwionośnych (tętniczych, żylnych, włoskowatych) z wyjątkiem naczyń wieńcowych, wzrost oporu obwodowego, wzrost ciśnienia krwi skurczowego i rozkurczowego, miejscowo długotrwały skurcz naczyń. 2. Wzrost siły skurczu i objętości wyrzutowej serca, ale odruchowa bradykardia w następstwie wzrostu ciśnienia krwi. 3. Rozkurcz mięśni gładkich słabe działanie. Leki β 1 -adrenergiczne Działanie: inotropowe + -wzrostsiłyskurczumięśniasercowego chronotropowe + -przyspieszenieczęstościpracyserca dromotropowe + -zwiększenieprzewodnictwa batmotropowe + -zwiększeniepobudliwości skutek: wzrost objętości wyrzutowej i minutowej serca Leki sympatykomimetyczne, pobudzające układ sympatyczny Leki α adrenergiczne 1. Zapaść, wstrząs pourazowy- norepinefryna, metoksamina, (fenylefryna-wycofana). 2. Podciśnienie metaraminol, 3. Miejscowo w zapaleniach i obrzękach błon śluzowych nafazolina, ksylometazolina, tetrazolina. 4. Łącznie z lekami znieczulającymi miejscowo korbadryna, norepinefryna. Leki β 1 -, β 2 -adrenergiczne Rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli (bronchodilatacja, zniesienie skurczów) β 2, żołądka, jelit, pęcherza moczowego (poza zwieraczami), rozkurcz macicy ciężarnej. Rozszerzenienaczyńkrwionośnych RRrozkurczowemaleje β 2 Zmniejszenie wydzielania większości gruczołów, śluzu, soku żołądkowego, jelitowego, trzustkowego, potu, moczu. Wzrost podstawowej przemiany materii oddychania tkankowego iogólnegozużyciatlenu β 1. Węglowodanowa wzrost glikogenolizy hiperglikemia Lipidowa lipoliza wzrost poziomu kw. mlekowego Układ autonomiczny cz.ii 5

6 Leki β 1 -, β 2 -adrenergiczne 1. Dychawica oskrzelowa orcyprenalina, salbutamol, terbutalina,fenoterol(β 2 ). 2. Blok serca, zabiegi reanimacyjne izoprenalina(w Polsce nie) (β 1, β 2 ). 3.Wstrząspochodzeniasercowego dobutamina(β 1 ). 4. Stany skurczowe macicy ciężarnej, nawykowe poronienia, zagrażający poród- fenoterol, 5. Stany skurczowe naczyń krwionośnych bufenina (w Polsce nie)(β2). Leki β 2 -adrenergiczne 1.Fenoterol(Berotec, N 100, -200) -aerozol 0,2 mg/dawkę; stosuje się wziewnie 0,2 mg/dawki do 4 razy na dobę. 2. Salbutamol(Salbuvent, Ventodisk, Ventolin, Steri-Neb Salamol) aerozol 0,1 mg/dawkę, krążki 2 i 4 mg; stosuje się wziewnie 0,1-0,2 mg/dawki do 4 razy na dobę, tabl. 0,002 g, 0,004 g, prolog. 0,008 g, syrop 0,002 g/5 ml, roztwór do wstrzyknięć 0,5 mg/1 ml. 3. Salmeterol(Serevent) -aerozol 0,025 mg/dawkę oraz rotadisk 0,05 mg/dawkę; stosuje się 2 razy dziennie, proszek do inhalacji Dysk 0,05 mg/dawkę. Leki β 2 -adrenergiczne Leki β 1 -i β 2 -adrenergiczne 1. Astmopent - orcyprenalina, tabletki 0,02 g, aerozol 0,3 g/20 ml oraz ampułki 0,0005 g/1 ml (s.c.. lub i.m.) i 0,005 g/10 ml (i.v.); stosuje się doustnie 0,02-0,04 g co 6-12 godz., wziewnie maksymalnie 4 wdechy w odstępach 4-godzinnych na dobę, s.c. lub i.m. 0,5-1,0 mg oraz dożylnie we wlewie kroplowym 0,01-0,04 mg/minutę lub jednorazowo 0,25-0,5 mg. 2. Dobutamine(Dobuject, Dobutamin Hexal, Dobutrex) - dobutamina, fiolki 0,25 g/ml; stosuje się i.v µg/kg m.c./min. 4. Bambuterol(Bambec) -, tabletki 0,01 i 0,02 g; stosuje się doustnie 0,01-0,02 g raz dziennie. 5. Terbutalina(Bricanyl Turbuhaler)-, proszek do inhalacji 0,5 mg/dawkę; stosuje się wziewnie 1 dawkę (maksymalna dawka dobowa 12 dawek). 6. Formoterol (Foradil Oxis Turbuhaler)-, selektywnie, szybko i długo działający agonista receptorów β2- adrenergicznych; stosowany głównie profilaktycznie, ale i leczniczo, w stanach skurczowych oskrzeli (astma oskrzelowa) -proszek do inhalacji 4,5 µg/dawkę, 9,0 µg/dawkę, w kaps. 0,012 mg (z odpowiednim inhalatorem). Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne Leki β1 i β2 adrenergiczne Działania uboczne tachykardia, zaburzenia rytmu, czasem migotanie komór. bóle głowy (niekiedy utrata przytomności). epinefryna (α1, α2, β1, β2, β3) norepinefryna (α1, α2, β1 ) dopamina (D1, D2; średnie dawki-β, duże dawki-α) Podobnie jak po pobudzeniu receptorów β, ale 1. Skurcz tętniczek, żył i naczyń włosowatych skóry, jelit, śledziony i nerek. Rozkurcz naczyń mięśni szkieletowych, mózgu, serca i wątroby. Następstwo przemieszczanie krwi ze skóry i jelit do narządów, które je potrzebują w czasie walki i pracy mięśni, serca i mózgu. Układ autonomiczny cz.ii 6

7 Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne 2. Działanie ośrodkowe pobudzające- analeptyczne a) Kora mózgowa podniecenie psychiczne, w większych dawkach niekiedy uczucie niepokoju i lęku, bezsenność, pobudzenie ruchowe, w większych dawkach drgawki. b) Ośrodki wegetatywne pobudzenie ośrodka oddechowego, ośrodka przemiany materii. Najczęściej zaznaczone po efedrynie, po adrenalinie tylko w dawkach bardzo dużych (powyżej 1 mg), po metaraminolu nie występuje. Leki sympatykomimetyczne o przeważającym działaniu ośrodkowym Amfetamina działa przez uwalnianie NA i DA w układzie współczulnym i w ośrodkowym układzie nerwowym, należy do analeptycznych leków psychotropowych. Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne 1. Dychawica oskrzelowa stany przewlekłe, rzadko. 2.Zapalenia i obrzęki alergiczne śluzówki nosa (katar sienny) efedryna. 3. Wstrząs alergiczny (anafilaktyczny) adrenalina, lek z wyboru. 4. Zatrzymanie czynności serca. 5.Razem z lekami miejscowo znieczulającymi w celu przedłużenia ich działania. 6. W okulistyce w celu uzyskania maksymalnego rozszerzenia źrenicy i rozerwania zrostów tęczówkowosoczewkowych. Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne Tzw. Fenylisopropylaminy (amfetamina, efedryna) w przeciwieństwie do katecholamin: -aktywne po podaniu p.o. (oporne na MAO) -długi T 1/2 - przenikają do OUN - pośredni sposób działania -to nie katecholaminy, więc są także oporne na COMT Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne Działania uboczne 1. Tachykardia, kołatanie serca, ciśnienie krwi podwyższone, czasem migotanie komór. Przy nadczynności tarczycy nadwrażliwość. 2. Nudności, bezsenność, pobudzenie psychiczne, zdenerwowanie, drżenia mięśniowe, zatrzymanie moczu efedryna. LEKI SYMPATYKOMIMETYCZNE (ADRENERGICZNE) 1.Inj.Adrenalin0,1%-ampułki0,001g/1mlorazpłyn(0,1%roztwór w 0,9% NaCl) w postaci wstrzyknięć podskórnych, dożylnych, domięśniowych, dosercowo i dotchawiczo 0,5-1,0 mg jednorazowo, w razie potrzeby powtarzając dawkę po 5-10 min. 2. Levonor- diwinian norepinefryny, ampułki 0,001 g/1 ml i 0,004 g/4 ml. Stosuje się najczęściej w postaci wlewu kroplowego (wolnego), pod kontrolą ciśnienia tętniczego do 0,012 g/dobę. Układ autonomiczny cz.ii 7

8 Leki α-adrenergiczne stosowane miejscowo Preparaty stosowane w laryngologii: 1. Ksylometazolina(Xylometazolin)-, stosuje się wyłącznie miejscowo jako krople do nosa-0,1%, 0,05% dla dzieci. 2. Oksymetazolina (Nasivin) - 0,01%, 0,025%, 0,05% i 0,05% spray (Afrinnasal spray) - krople do nosa 0,01 g/100 ml, 0,025 g/100 ml, 0,05 g/100 ml oraz aerozol 0,05g/100 ml. 3. Nafazolina (Rhinazin), stosuje się wyłącznie miejscowo na błony śluzowe jako lek anemizujacy i przeciwobrzękowo w nieżycie nosa- 0,1% krople do nosa. Uwaga: nafazolina podana ogólnie działa depresyjnie na OUN. 4. Tetryzolina(Tyzine)-kropledonosa0,05i0,1%. 5. Tymazolina(Thymazen)- krople do nosa 0,005 g/10 ml. Leki sympatykolityczne, hamujące układ sympatyczny Mechanizm i punkt uchwytu działania 1. Leki sympatolityczne działające na struktury presynaptyczne. a) Upośledzające zdolność magazynowania i uwalniania NA w ziarnistościach presynaptycznych(klonidyna). b) Hamujące biosyntezę NA w zakończeniach adrenergicznych(metyldopa). 2.Lekiadrenolityczne blokującereceptory αlub β,lub αi β antagonizm konkurencyjny z mediatorami AUN i lekami adrenergicznymi. Inne leki α- i β-adrenergiczne Ephedrinum hydrochloricum-ampułki 0,025 g/1 ml, stosuje do wstrzyknięć podskórnych lub domięśniowych w dawce 0,025-0,05 g 1-2 razy dziennie. Leki sympatykomimetyczne o przeważającym działaniu ośrodkowym Sibutramina (Meridia) -kaps. 10 i 15 mg chlorowodorku; stosuje się 1raz dziennie (rano) 10 mg lub 15 mg. (wycofana od luty 2010) Leki sympatykolityczne, hamujące układ sympatyczny leków sympatolitycznych 1. Rozszerzenie naczyń krwionośnych, długotrwały spadek ciśnienia krwi działanie hipotensyjne. 2. Bradykardia. 3. Działanie sedatywne zahamowanie struktur adrenergicznych. Antagoniści rec. α Leki sympatykolityczne, hamujące układ sympatyczny Są to leki zmniejszające, znoszące, lub odwracające efekty pobudzenia pozazwojowych włókien adrenergicznych oraz działanie farmakologiczne amin katecholowych i leków adrenergicznych. Nieselektywni fentolamina fenoksybenzamina URAPIDIL Selektywni (α1): doksazosyna alfuzosyna urapidil -antagonista rec. α1, agonista ośrodkowych rec. 5-HT1 A, -brak wpływu na pojemność minutową serca, zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen -stosowany w nagłych stanach w przebiegu nadciśnienia (przełom nadciśnieniowy, nadciśnienie oporne na leczenie) Układ autonomiczny cz.ii 8

9 Leki sympatykolityczne, hamujące układ sympatyczny Leki sympatolityczne 1. Choroba nadciśnieniowa. 2. Pheochromocytoma guz chromochłonny nadnerczy. Leki adrenolityczne α1-adrenolityczne, blokujące receptory α1 przypominające parasympatykotonię 1. Wazodilatacja, obniżenie ciśnienia krwi, odwrócenie działania naczyniowego NA, bradykardia. 2. Biegunki, wzmożenie wydzielania soków trawiennych. 3. Myosis zwężenie źrenicy. Leki adrenolityczne α1-adrenolityczne, blokujące receptory α1 Leki sympatolityczne 1. Klonidyna (Iporel, Catapresan) -tabletki 0,075 mg; stosuje się doustnie w dawkach zwiększających od 0,075 mg co 12 godz. do 0,15 mg co 8 godz. 2. Metyldopa (Dopanol, Dopegyt)-tabletki 0,25 g, stosuje się doustnie początkowo co 8-12 godz. l tabl., zwiększając dawkę o l tabl. co 3-7 dni (maksymalnie do 2,0 g/dobę w 2-4 dawkach). 1. Stany skurczowe naczyń krwionośnych (choroba Raynauda, Bürgera, w miażdżycy, cukrzycy) tolazolina. 2. Nadciśnienie tętnicze hydergin, prazosyna. 3. Migrena hydergin. 4. Diagnostyka guza chromochłonnego nadnerczy tolazolina, fentolamina, fenoksybenzamina. 5. Trudno gojące się rany, odleżyny a zwłaszcza odmroziny tolazolina. Owrzodzenie podudzi, zakrzepowe zapalenie żył. Leki sympatolityczne Działania uboczne 1. Zapaść ortostatyczna, bradykardia. 2. Obrzęk śluzówki nosa, przekrwienie, ból ślinianek przyusznych, wysypki guanetydyna, guanoksan. 3. Adynamia mięśniowa, drżenie mięśniowe utrudnienie pracy fizycznej guanetydyna, guanoksan. 4.Zatrzymanie sodu i wody w organizmie podaje się z lekami moczopędnymi. 5. Senność, depresja metyldopa, rezerpina. Leki adrenolityczne α1-adrenolityczne, blokujące receptory α1 Działania uboczne 1. Hipotensja ortostatyczna, tachykardia (kołatanie serca, bóle głowy, uczucie gorąca). 2. Nudności, wymioty, bóle brzucha, zaostrzenie choroby wrzodowej. Układ autonomiczny cz.ii 9

10 Leki β-adrenolityczne blokujące receptory β (głównie β1) Działanie I. Swoiste zablokowanie efektów wyzwalanych z receptorów β-adrenergicznych 1. Blokowanie efektów kardiotonicznych zahamowanie pobudliwości i kurczliwości mięśnia sercowego, zmniejszenie zapotrzebowania na tlen działanie przeciwarytmiczne, przeciwdusznicowe, przeciwnadciśnieniowe. 2. Blokowanie efektów metabolicznych zmniejszenie lipolizy, glikolizy, zużycia tlenu. Wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna (ISA) zdolność do częściowego pobudzenia receptora β-adrenergicznego pomimo jego blokowania np. ACEBUTOLOL (słabsze działanie inotropowe ujemne i chronotropowe ujemne) Korzyści: -działanie rozszerzające naczynia krwionośne, -korzystny wpływ na profil lipidowy -zniesienie "efektu z odbicia" po odstawieniu leku -słabsze działanie tropowe może być wadą lub zaletą (w zależności od sytuacji klinicznej) Leki β-adrenolityczne blokujące receptory β(głównie β1) Działanie II. Nieswoiste 1. Działanie sympatykomimetyczne (szczątkowe), same posiadając wewnętrzną aktywność sympatykomimetyczną pobudzają serce istotne w niewydolności serca pindolol, acebutolol. 2.Działanie miejscowo znieczulające (chinidynopodobne) nieswoiste działanie błonowe - wzmożenie działania przeciwarytmicznego propranolol, acebutolol. Leki β1-adrenolityczne- blokujące receptory β1 1. Dusznica bolesna. 2. Niemiarowość serca nadkomorowa. 3. Choroba nadciśnieniowa. 4. Pheochromocytoma. 5. Nadczynność gruczołu tarczycowego. 6. Jaskra. 7. Migrena. Leki β-adrenolityczne blokujące receptory β(głównie β1) 1. Zmniejszenie siły skurczu mięśnia sercowego, pobudliwości i automatyzmu, rzadkoskurcz, zmniejszenie objętości wyrzutowej i minutowej serca. 2. Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. 3. Zmniejszenie zużycia wolnych kwasów tłuszczowych, tlenu i glukozy. 4. Skurcz oskrzeli i oskrzelików szczególnie u chorych z astmą oskrzelową(efekt β2). 5. Zwiększenie pobudliwości macicy na oksytocynę. Dodatkowe efekty plejotropowe: karwedilol Dodatkowe efekty wazodylatacyjne: nebiwolol(wpływ na wydzielanie NO) Wchłanianie z przewodu pokarmowego: dobre Wiązanie z białkami:w różnym stopniu Dystrybucja: dobra Metabolizm: wątroba Wydalanie: wątroba, nerki Zastosowanie: nadciśnienie choroba niedokrwienna serca niewydolność serca (stabilna) częstoskurcze komorowe, nadkomorowe zawał serca profilaktyka bólu migrenowego Układ autonomiczny cz.ii 10

11 Leki β1-adrenolityczne blokujące receptory β1 Działania uboczne 1. Zwolnienie czynności serca, zaburzenie przewodzenia w układzie bodźcoprzewodzącym. 2. Hipotonia tętnicza. 3. Napady duszności(efekt β2) 4. Objaw Raynauda(drętwienie i blednięcie opuszek palców dłoni). 5. Zwiększone stężenie lipidów we krwi (cholesterolu, trójglicerydów). 6. Uczucie zmęczenia, depresja, bóle głowy, bezsenność. Beta1-adrenolityki selektywne: Acebutolol (Sectral) -niezbyt silnie działający selektywny beta-bloker posiadający wewnętrzną aktywność sympatykomimetyczną i odznaczający się długim okresem półtrwania (8 godzin); tabletki 0,2 i 0,4 g. Stosuje się doustnie co 12 godz. 0,2-0,4 g. Atenolol (Normocard)-nie posiada wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej i działania błonowego; tabletki 0,05 i 0,1 g oraz tabletki powlekane 0,025, 0,05 i 0,1 g. Stosuje się doustnie 0,05-0,1 g raz dziennie (jednorazowo). Betaksolol(Lokren) -posiada słabe właściwości błonowe i długi czas działania (15-20 godzin); tabletki 0,02 g. Stosuje się w nadciśnieniu tętniczym 1 tabletkę na dobę. Bisoprolol (Concor) -kardioselektywny beta-bloker nie posiadający aktywności sympatykomimetycznej ani działania błonowego. Stosowany w nadciśnieniu tętniczym i chorobie niedokrwiennej serca. Tabletki powlekane 0,005 i 0,01 g, stosuje się doustnie 0,005--0,01 g dziennie. Metoprolol (Metocard, Betaloc)- wykazuje nieznaczne działanie błonowe; tabletki 0,05 g, 0,1 g i tabletki o przedłużonym uwalnianiu 0,2 g oraz ampułki 0,001 g/5 ml. Stosuje się doustnie co 8-12 godz. 0,05-0,1 g oraz i.v. początkowo 0,005 g do dawki 0,015 g/dobę. Leki β-adrenolityczne kardionieselektywne: propranolol, labetalol Leki β-adrenolitycznekardioselektywne: metoprolol, nebiwolol, bisoprolol, acebutolol, atenolol Leki α1 i β adrenolityczne labetalol, karwedilol Efekty farmakologiczne: mięsień sercowy efekt inotropowyi chronotropowyujemny, obciążenia następczego, zapotrzebowania m. sercowego na tlen, spowalniają remodeling zmniejszenie aktywności reninowej osocza LDL, TG, HDL, glikogenolizy, lipolizy skurcz naczyń obwodowych skurcz oskrzeli zwiększenie gęstości receptorów β(efekt z odbicia!) Beta-blokery stosowane w okulistyce: 1. Oftensin, Cusimolol, Timohexal 0,1%, -0,25%, -0,5%, Timoptic 0,25%-0,5%, Timoptic-XE)-timolol, krople do oczu 0,25 % i 0,5%, krople do oczu tworzące żel. 2. Betamann 0,1%, -0,3%-metypranolol, krople do oczu 0,1% i 0,3%. 3. Betoptic, -s-betaksolol, krople do oczu 0,25% i 0,5%. 4. Arteoptic-karteolol, krople do oczu l i 2%. Leki β1-adrenolityczne Beta1-adrenolityki nieselektywne: Propranolol(Propranolol-prolongatum) -wykazuje silne działanie błonowe; tabletki 0,01, 0,04, tabl. o przedłużonym uwalnianiu 0,08 i 0,16 g, oraz ampułki 0,001 g/1 ml i 0,005 g/5 ml. Stosuje się doustnie 0,02-0,24 g/dobę podzielone na 3 dawki oraz i.v. 0,005-0,01 g/szybkość do 1 mg/min, kontrola RR i EKG. Pindolol(Visken) -najsilniejszy lek beta-adrenolityczny z wewnętrzną aktywnością sympatykomimetyczną i nieznacznym działaniem błonowym; tabletki 0,005 g. Stosuje się doustnie co 8 godz. w nadciśnieniu tętniczym, w chorobie wieńcowej 3 razy dziennie 5 mg, w zaburzeniach rytmu serca mg/dobę w dawkach podzielonych, zespół krążenia hiperkinetycznego mg/dobę na 30 min przed posiłkiem. Sotalol (Biosotal,Darob, Sotahexal) -wykazuje znaczne właściwości błonowe, tabletki 0,04, 0,08 i 0,16 g, roztwór do iniekcji dożylnej 0,04 g/4 ml. Stosuje się doustnie początkowo 0,08 g/ dobę, zwiększając dawkę do 0,16 g/dobę. Leki α i β-adrenolityczne blokujące receptory α i β Labetalol (Pressocard)- silniej na receptor β, zmniejsza opór obwodowy, stosowany w nadciśnieniu w pomocy doraźnej, gdyż można podać i.v. Również - tabletki powlekane 0,1 i 0,2 g; stosuje się doustnie początkowo co 12 godz. 0,1 g, następnie 0,2-0,4gco12godz.,maksymalnadawka2,4gw3-4dawkach. Karwedilol (Vivacor, Dilatrend) -tabletki 6,25, 12,5 i 25 mg; stosuje się w nadciśnieniu tętniczym w monoterapii lub w leczeniu skojarzonym; rozpoczyna się leczenie od dawek najmniejszych zwiększając stopniowo do uzyskania efektu leczniczego. Układ autonomiczny cz.ii 11

12 Leki wpływające na zwoje AUN 1. Działające dwufazowo(pobudzająco, a potem hamująco). Nikotyna znaczenie toksykologiczne. Lobelina pobudza ośrodek oddechowy stosowano ją w zamartwicy noworodków. 2. Środki ganglioplegiczne. Dziękuję Blokujące receptor N-cholinergiczny w zwojach AUN 1. Porażenie zwojów współczulnych rozszerzenie naczyń obwodowych naczyń krwionośnych, zmniejszenie oporu obwodowego i objętości wyrzutowej serca (mniejszy dopływ krwi żylnej do serca). 2.Porażenie zwojów przywspółczulnych zahamowanie perystaltyki przewodu pokarmowego. Blokujące receptor N-cholinergiczny w zwojach AUN 1. Ciężkie postacie nadciśnienia Trimetafan (Trimethaphan) w pomocy doraźnej celem natychmiastowego obniżenia nadciśnienia ( w Polsce praktyczne nie). 2. W celu wywołania kontrolowanego podciśnienia zabiegi operacyjne. Układ autonomiczny cz.ii 12