ISSN 1429-7930 Nr 20, 2005 nr

20 ISSN 1429-7930 Nr 20, 2005 nr

ULTRASONOGRAFIA Nr 20, 2005 ISSN 1429-7930 Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego

Ultrasonografia jest pismem Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego wydawanym przez ROZTOCZA SKÑ SZKO ULTRASONOGRAFII Adres redakcji: Zak ad Diagnostyki Obrazowej II Wydzia u Lekarskiego AM w Warszawie Wojewódzki Szpital Bródnowski 03-242 Warszawa, ul. Kondratowicza 8 tel. (022) 326 58 10; fax (022) 326 59 91 Prof. dr hab. med. Jerzy Adamus (Warszawa) Dr n. med. Janina Aleszewicz-Baranowska (Gdaƒsk) Dr n. med. Wanda Cyrul (Kraków) Dr n. med. Janusz D bski (Gdaƒsk) Prof. dr hab. med. Romuald D bski (Warszawa) Dr n. med. Micha Elwertowski (Warszawa) Dr n. med. Ireneusz Gierbliƒski (Warszawa) Prof. dr hab. med. Bo ena Góraj ( odê) Prof. dr hab. med. Ewa Helwich (Warszawa) Prof. dr hab. med. Wies aw Jakubowski (Warszawa) Dr n. med. Henryk Kaszyƒski (Warszawa) Prof. dr hab. med. Wanda Kawalec (Warszawa) Prof. dr hab. med. Ewa Kuligowska (Boston) Dr Pawe Lewandowski (Warszawa) Prof. dr hab. med. Andrzej Lewin (Filadelfia) Dr n. med. Jan Ma czak (Tarnów) Dr n. med. Grzegorz Ma ek (Warszawa) Redaktor Naczelny: Prof. dr hab. med. Zbigniew Kalina Sekretarze Redakcji: Prof. dr hab. in. Andrzej Nowicki Prof. dr hab. med. Wies aw Jakubowski Sekretariat Redakcji: Dr n. med. Ewa Bia ek Lek. med. Anna Trzebiƒska Mgr Anna Teska Dr n. med. Krzysztof Mlosek Lek. med. Pawe Wareluk Lek. med. Maciej J drzejczyk Cz onkowie Kolegium Redakcyjnego: amanie, sk ad i elektroniczne opracowanie zdj ç: Marta Kawecka POLIGRAFIA S.A. Druk: POLIGRAFIA S.A. 25-528 Kielce, ul. Manifestu Lipcowego 24 tel. (041) 34 06 150, fax (041) 34 06 151 www.poligrafia.pl Prof. dr hab. med. Andrzej Marciƒski (Warszawa) Dr n. med. Leszek Markuszewski ( ódê) Prof. dr hab. in. Andrzej Nowicki (Warszawa) Dr n. med. Maciej Postolski (Warszawa) Dr hab. med. Andrzej Rakoczy (Warszawa) Prof. dr hab. med. Maria Respondek-Liberska ( ódê) Dr n. med. Ma gorzta Serafin-Król (Warszawa) Dr hab. med. Andrzej Smereczyƒski (Szczecin) Dr n. med. Iwona Sudo -Szopiƒska (Warszawa) Prof. dr hab. med. Jacek Suzin ( ódê) Dr hab. med. Kazimierz Szopiƒski (Warszawa) Dr n. med. Ewa Szwa kiewicz-warowicka (Olsztyn) Dr hab. med. Joanna Âcieszka (Katowice) Dr n. med. Janusz Tyloch (Bydgoszcz) Dr n. med. Krystyna Walas (Kraków) Dr hab. med. Pawe Wieczorek (Lublin) ISSN 1429-7930 Wydawca: ROZTOCZA SKA SZKO A ULTRASONOGRAFII ul. Chopina 3a, 22-400 ZamoÊç tel. 084 638 55 12, 638 80 90, 0600 815 515, fax 084 639 20 41 e-mail: rsu@roztocze.pl

Od Redakcji Szanowni Czytelnicy, Z nadziejà weszliêmy w 2005 rok. Oby spe ni y si w tym roku wszystkie nasze plany i nadzieje, w tym równie ultrasonograficzne. Pierwszy numer naszego kwartalnika ULTRASONO- GRAFIA w wi kszoêci poêwi cony jest tematyce badaƒ echokardiograficznych. Wydany zosta z okazji pi çdziesi ciolecia polskiej kardiologii, w której to echokardiografia jako podstawowe i wysoko specjalistyczne badanie odgrywa wiodàcà rol. Redakcja dzi kuje Panu dr med. Leszkowi Markuszewskiemu za redakcj tego numeru, a wszystkim Autorom za przygotowanie artyku ów do druku. Wyra amy nadziej, e nasi Czytelnicy znajdà w treêci numeru wiele interesujàcych informacji. Kolejny 21 numer kwartalnika ULTRASONOGRAFIA b dzie poêwi cony b dom i pomy kom w diagnostyce ultrasonograficznej. Tym zagadnieniom b dà poêwi cone XI W oc awskie Dni Ultrasonograficzne, 2 kwietnia 2005 roku. Poniewa wszyscy wykonujàcy badania usg pope niajà pomy ki sàdzimy, e b dà to informacje bardzo przydatne, zw aszcza jeêli chodzi o sposoby unikania i minimalizowania tych b dów. Poczynajàc od 2005 roku (zgodnie z informacjà przekazanà w III komunikacie z grudnia 2004 roku) kwartalnik ULTRASONOGRAFIA b dzie wysy any wy àcznie do tych osób, które do 30 marca 2005 roku op acà sk adk cz onkowskà w wysokoêci 200 z otych. Poniewa wydawanie kwartalnika ULTRASONO- GRAFIA finansowane jest ze sk adek cz onkowskich, tylko w ten sposób jesteêmy w stanie zapewniç ciàg oêç wydawania i finansowania naszego kwartalnika. Prosimy o zrozumienie i respektowanie tej regulacji. W imieniu Redakcji Prof. Zbigniew Kalina Prof. Andrzej Nowicki Prof. Wies aw Jakubowski Ultrasonografia nr 19, 2004 3

Dr n med. Leszek Markuszewski Szanowne Kole anki i Koledzy, W zwiàzku z wydaniem numeru specjalnego UL- TRASONOGRAFII, poêwi conego pi çdziesi cioleciu echokardiografii, pragn z o yç najserdeczniejsze podzi kowania z uczestnictwo w fascynujàcym procesie rozwoju tej techniki diagnostycznej. Od pi çdziesi ciu lat obserwujemy niepohamowany rozwój echokardiografii, poczàwszy od opracowania techniki badania jednowymiarowego, poprzez badanie dwuwymiarowe, implementacje technik dopplerowskich a tak e najnowsze osiàgni cia wizualizacji trójwymiarowej, technik wizualizacji wsierdzia, oceny napr eƒ mi - Ênia sercowego czy przep ywu w t tnicach wieƒcowych. Post pujàca miniaturyzacja stosowanych g owic pozwala na ocen mi Ênia sercowego z coraz bli szej odleg oêci. G owic mo na ju umieêciç nie tylko na koƒcu endoskopu, ale równie na koƒcu cewnika docierajàcego bezpo- Êrednio do jam serca i naczyƒ wieƒcowych. Dzi ki tak fantastycznym mo liwoêciom echokardiografia ma zastosowanie w ca ej kardiologii, stanowi podstawowe narz dzie w diagnostyce choroby wieƒcowej, nadciênienia t tniczego, stanów zapalnych mi Ênia sercowego, wad wrodzonych i nabytych, kardiomiopatii, a tak e monitorowania Êródoperacyjnego podczas zabiegów kardiochirurgicznych. Co wi cej, umo liwia równie ocen czynnoêciowà analiz funkcji skurczowej i rozkurczowej serca. Echosonografia sta a si na przestrzeni lat podstawowym badaniem nowoczesnej kardiologii. To wspó czesny stetoskop o nieograniczonych wr cz mo liwoêciach! Ponadto echokardiografia jest metoda stosunkowo tanià i powtarzalnà, a dobry aparat w r kach doêwiadczonego diagnosty stanowi bardzo skuteczne narzàdzie. OsobiÊcie myêl, e jest to jedna z najpi kniejszych technik diagnostycznych. Lekarz, który pozna jej tajniki, pozostaje w niej zakochany przez ca e swoje zawodowe ycie. Metoda doskona a, ale wymagajàca pokory. Nadal niezb dny jest nos kliniczny wsparty doêwiadczeniem i ciàg à edukacjà. Od oêmiu lat przy okazji dziesiàtek zjazdów, konferencji i kursów z zakresu echokardiografii, mam przyjemnoêç spotykaç si z Wami, Kole anki i Koledzy! Âwi to pi çdziesi ciolecia stanowi okazj do krótkiego podsumowania: Pod egidà Sekcji na konferencjach naukowych, podczas kursów podstawowych i doskonalàcych oraz kursów echokardiografii praktycznej uczy o si ponad 4,5 tysiàca lekarzy internistów i kardiologów oraz lekarzy innych specjalnoêci, chcàcych poszerzyç swoja wiedz. Przekazuj uk ony w kierunku Kole anek i Kolegów, którzy stosujà na co dzieƒ regu permanentnego szkolenia, którà zaszczepi nam Dziekan korpusu polskich ultrasonografistów, wieloletni Przewodniczàcy Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego, wybitny nauczyciel i diagnosta, prof. Wies aw Jakubowski. W tym miejscu wyra- am podzi kowania na r ce Pana Profesora, który widzia potrzeb rozwoju Sekcji Echokardiografii i Technik Obrazowania Serca, nada jej szlif i uznanà rang. Najwi kszà radoêç i przyjemnoêç sprawia mi, gdy spotykam si z Wami, Kochani, podczas tygodniowych kursów echokardiografii praktycznej w Roztoczaƒskiej Szkole Ultrasonografii. WÊród kursantów dostrzegam ogromny zapa i wol poznawania nowych obszarów z zakresu medycyny i diagnostyki. ywi ogromny szacunek dla przyje d ajàcych samodzielnych pracowników nauki, ordynatorów i lekarzy, chcàcych wymieniç poglàdy i przekazaç swoje doêwiadczenie kliniczne. Dzi kuj w imieniu nas wszystkich Panu Dyrektorowi Janowi Mazurowi i jego wspó pracownikom za goêcinnà atmosfer i profesjonalizm spotkaƒ z echokardiografià praktycznà. Przy okazji tego Êwi ta Prag podzi kowaç tym, dzi ki którym echokardiografia rozwin a si tak dynamicznie w naszym kraju: Prof. Krystynie Ilmu yƒskiej, prof. Barbarze Dàbrowskiej, prof. Wandzie Rydlewskiej-Sadowskiej, prof. Wandzie Kawalec, prof. Jerzemu Adamu- 4 Ultrasonografia nr 20, 2005

sowi, prof. Wies awie Tracz, prof. Adamowi Torbickiemu, prof. Andrzejowi Sysie, dr hab. Piotrowi Hoffmanowi. Goràce podzi kowania Êl tak e dla Kolegów, z którymi wspó pracuj na co dzieƒ: dla prof. Zenona Gawora, prof. Andrzeja Wysokiƒskiego, prof. Jacka Dubiela, prof. Jerzego Staƒczyka, prof. Marka Dàbrowskiego, prof. Waldemara Banasiaka, prof. Janusza Zas onki, prof. Ryszarda Jaszewskiego, prof. Mariana Cholewy, dr hab. Edyty P oƒskiej, dr hab. Piotra Pruszczyka, dr hab. Jaros awa Dró d a, dr hab. Andrzeja Szyszki, dr Macieja KoÊmidra, dr Jerzego Malczyka, dr Anny KoÊmider, dr Jacka Legutko, dr Marka Maciejewskiego, dr Miros awa Pieroga. Podczas VII Zjazdu PTU ogromnà radoêç Êrodowisku ultrasonografistów sprawi konsultant krajowy, Pan Profesor Grzegorz Opolski, przewodniczàc Sesji w dniu Êwi ta pi çdziesi ciolecia echokardiografii. Szczególne s owa uznania i podzi kowania kieruj Kolegom, którzy stanowià podpor Sekcji Echokardiografii i Technik Obrazowania Serca PTU, dr Wojciecha Marciniaka, dr Roberta Olszewskiego oraz moich asystentów w Klinice, dr W odzimierza Grabowicza i dr Tomasza Grycewicza. Dzi kuj równie kierownictwu firm sprz towych: Siemens, Kosmed, Aloca, GE, Toshiba, MarMed, Hitachi. Bez ich pomocy nie mog yby si odbyç adne z licznie przeprowadzanych szkoleƒ. Dzi kuj tak e pracownikom koncernów farmaceutycznych: Roche, Novonordisk oraz Servier, za wk ad w krzewienie wiedzy na temat podstaw echokardiografii wêród lekarzy pierwszego kontaktu. Z kole eƒskim pozdrowieniem Dr n med. Leszek Markuszewski Przewodniczàcy Sekcji Echokardiografii i Technik Obrazowania Serca Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego Ultrasonografia nr 20, 2005 5

Spis treêci: ULTRASONOGRAFIA NR 20 Prace oryginalne: 1. Echokardiograficzny test stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka w chorobie niedokrwiennej serca Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Zenon Gawor... 2. Funkcja lewej komory serca u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca z towarzyszàcà nadwagà i oty oêcià Leszek Markuszewski, Joanna Grycewicz, Tomasz Grycewicz... 3. Ocena funkcji rozkurczowej lewej komory serca u pacjentów bez choroby wieƒcowej z podwy szonymi wartoêciami hemoglobiny glikowanej Leszek Markuszewski, Tomasz Grycewicz, Joanna Grycewicz... 4. Wp yw strun rzekomych w lewej komorze serca na jej funkcj skurczowà i rozkurczowà Leszek Markuszewski, Rados aw Drobiƒski, Robert Pietruszyƒski, Zenon Gawor... 5. Echokardiograficzna ocena funkcji lewego przedsionka serca u chorych z pozawa owym blokiem lewej odnogi p czka Hisa Piotr Szymaƒski, Grzegorz Piotrowski, Zenon Gawor, Leszek Markuszewski... 6. Hemodynamiczna funkcja lewego przedsionka u pacjentów z blokiem przedsionkowo-komorowym II i III stopnia po wszczepieniu stymulatora serca na sta e. Janusz Sielski, Zenon Gawor, Marianna Janion, Grzegorz Piotrkowski, Katarzyna Ciuraszkiewicz, Leszek Markuszewski... 7. Skurczowa funkcja lewego przedsionka u pacjentów z ostrymi zespo ami wieƒcowymi. Grzegorz Piotrowski, Zenon Gawor, Rafa Gawor, Aneta Piotrowska, Leszek Markuszewski... 8. Przy ó kowa ultrasonograficzna ocena uk adu oddechowego u dzieci po operacjach kardiochirurgicznych prowadzona w warunkach oddzia u intensywnej terapii Wojciech Màdry, Maciej Aleksander Karolczak... 9. Zastosowanie nowej metody echokardiograficznej - doplerowskiego obrazowania ruchu tkanek do diagnostyki skrzeplin wewnàtrzsercowych. Badania in vitro Robert Olszewski, Andrzej Nowicki, Jerzy Etienne, Pawe Kar owicz, Jerzy Adamus... 10. Zastosowanie nowej metody echokardiograficznej - doplerowskiego obrazowania ruchu tkanek do diagnostyki skrzeplin u chorych po przebytym zawale mi Ênia sercowego. Badania in vivo Robert Olszewski, Jerzy Adamus, Wojciech Marciniak, Jerzy Etienne, Pawe Kar owicz, Andrzej Nowicki... Prace poglàdowe: 1. Zastosowanie echokardiografii wewnàtrzsercowej w przezskórnych zabiegach zamykania ubytków przegrody mi dzyprzedsionkowej Leszek Markuszewski, Robert Pietruszyƒski, Tomasz Grycewicz... 2. Zastosowanie sektorowej echokardiografii wewnàtrzsercowej w inwazyjnej elektrofizjologii Leszek Markuszewski, W odzimierz Grabowicz, Marcin Rosiak... 3. Echokardiograficzna ocena rozkurczowej niewydolnoêci lewej komory serca Leszek Markuszewski, Robert Olszewski, Robert Pietruszyƒski, Rados aw Drobiƒski... 4. Przerost lewej komory serca ñ diagnostyka echokardiograficzna Leszek Markuszewski, Robert Pietruszyƒski, Tomasz Grycewicz 5. Wybrane aspekty oceny echokardiograficznej niewydolnoêci serca u chorych z rozstrzenià serca. Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Robert Pietruszyƒski... 6. Rola echokardiografii w rozpoznawaniu i monitorowaniu przebiegu pierwotnej kardiomiopatii rozstrzeniowej Leszek Markuszewski, Wojciech M ynarski, Marcin Rosiak... 7. Rola badania echokardiograficznego w rozpoznawaniu zatorowoêci p ucnej Leszek Markuszewski, W odzimierz Grabowicz, Wojciech Marciniak, Anna KoÊmider... 8. PrzydatnoÊç echokardiografii w ocenie serca u chorych z nefropatià cukrzycowà Leszek Markuszewski, Bogdan Rogulski, Zenon Gawor, Robert Pietruszyƒski... 9. IVUS nowe spojrzenie na diagnostyk choroby wieƒcowej Maciej KoÊmider, Tomasz Barwiƒski, Anna KoÊmider, Leszek Markuszewski... 10. Âródoperacyjna echokardiografia przezprze ykowa we wspó czesnej kardiochirurgii. Anna KoÊmider, Janusz Zas onka, Ryszard Jaszewski, Andrzej Walczak, Leszek Markuszewski, Alicja Iwaszkiewicz-Zas onka, Maciej KoÊmider... 4 Ultrasonografia nr 20, 2005

Spis treêci 11. Niedokrwienna niedomykalnoêç mitralna w oczekiwaniu na standardy Janusz Kochanowski, Piotr Scis o, Dariusz Kosior, S awomir Stawicki... 12. Zastosowanie echokardiograficznej próby dipirydamolowej w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca Jaros aw Dro d, Jolanta Gabryel... 13. Tkankowa echokardiografia doplerowska. Jaros aw Dro d... Prace kazuistyczne: 1. Sektorowa echokardiografia wewnàtrzsercowa w implantacji elektrody lewokomorowej uk adu resynchronizujàcego opis przypadku Leszek Markuszewski, W odzimierz Grabowicz, Marcin Rosiak... 2. ZatorowoÊç p ucna potwierdzona obecnoêcià skrzeplin w jamach serca opis przypadku. Robert Kowalski, El bieta Figas Powajbo, Grzegorz Piotrowski, Przemys aw Gworys, Leszek Markuszewski, Zenon Gawor... 3. Skrzeplina w lewej komorze w przebiegu wady aortalnej opis przypadku. Piotr Scis o, Janusz Kochanowski, Grzegorz Opolski... Recenzja ksià ki pt. Abdominal Ultrasound. How, Why and When pod redakcjà Jane A.Bates, Churchill Livingstone 2004 Wies aw Jakubowski... Informacja o wdro eniu Zasad Kardiologicznej Diagnostyki Prenatalnej Wies aw Jakubowski... XI ódzka Konferencja Kardiologiczna Sprawozdanie z Sympozjum Post py w diagnostyce usg przewodu pokarmowego Wies aw Jakubowski... List do redakcji Stanis aw Dorenda... Mowa po egnalna w imieniu polskiego Êrodowiska ultrasonograficznego wyg oszona przez prof. Wies awa Jakubowskiego na uroczystoêci pogrzebowej Âp. dr n med. Jana Ma czaka, w Tarnowie w dniu 16 grudnia 2004 roku Wspomnienie o Âp. Doktorze nauk medycznych Janie Ma czaku Wies aw Jakubowski... Regulamin drukowania prac w ULTRASONOGRAFII Ultrasonografia nr 20, 2005 5

Content list: ULTRASONOGRAPHY 20 Original papers: 1. Echocardiographic left atrium transoesophageal pacing test in coronary artery disease Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Zenon Gawor... 2. Left ventricular function in patients with ischaemic heart disease and excessive body mass Leszek Markuszewski, Joanna Grycewicz, Tomasz Grycewicz... 3. Assessment of Diastolic Dysfunction in Patients Without Coronary Artery Disease and Elevated Levels of Glycosylated Hemoglobin Leszek Markuszewski, Tomasz Grycewicz, Joanna Grycewicz... 4. The influence of false tendon in the left ventricule on its systolic and diastolic function. Leszek Markuszewski, Rados aw Drobiƒski, Robert Pietruszyƒski, Zenon Gawor... 5. Echocardiographic left atrial function evaluation in patients with post-myocardial left bundle branch block Piotr Szymaƒski, Grzegorz Piotrowski, Zenon Gawor, Leszek Markuszewski... 6. Left atrial hemodynamic function in patients with permanent pacing due to atrio-ventricular bloc of II-nd and III-rd degree. Janusz Sielski, Zenon Gawor, Marianna Janion, Grzegorz Piotrkowski, Katarzyna Ciuraszkiewicz, Leszek Markuszewski... 7. Systolic function of left atrium in patients with acute coronary syndromes. Grzegorz Piotrowski, Zenon Gawor, Rafa Gawor, Aneta Piotrowska, Leszek Markuszewski... 8. Bedside ultrasonography in post operative ICU monitoring of respiratory system in children after cardiac surgery. Wojciech Màdry, Maciej Aleksander Karolczak... 9. Application of the New Echocardiographic Method - Doppler Tissue Velocity Imaging (DTI) - for the Diagnosis of Left Ventricular Thrombi. In Vitro Results Robert Olszewski, Andrzej Nowicki, Jerzy Etienne, Pawe Kar owicz, Jerzy Adamus... 10. Application of the New Echocardiographic Method - Doppler Tissue Imaging (DTI) for the Diagnosis of Left Ventricular Thrombi in patient after myocardial infarction. In Vivo Results Robert Olszewski, Jerzy Adamus, Wojciech Marciniak, Jerzy Etienne, Pawe Kar owicz, Andrzej Nowicki... Review papers: 1. Intracardiac Echocardiography in Percutaneous Transcatheter Closure of Atrial Septal Defects Leszek Markuszewski, Robert Pietruszyƒski, Tomasz Grycewicz... 2. Utility of phased-array intracardiac echocardiography in interventional electrophysiology Leszek Markuszewski, W odzimierz Grabowicz, Marcin Rosiak... 3. Echocardiographic assessment of diastolic heart failure. Leszek Markuszewski, Robert Olszewski, Robert Pietruszyƒski, Rados aw Drobiƒski... 4. Left ventricular hypertrophy ñ echocardiographic assessment Leszek Markuszewski, Robert Pietruszyƒski, Tomasz Grycewicz... 5. Chosen aspects of echocardiographic assesment of heart failure in patients with cardiac dilatation. Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Robert Pietruszyƒski... 6. Echocardiography in detection and monitoring idiopathic dilated cardiomyopathy Leszek Markuszewski, Wojciech M ynarski, Marcin Rosiak... 7. The Role of Echocardiography in Pulmonary Embolism Diagnostics Leszek Markuszewski, W odzimierz Grabowicz, Wojciech Marciniak, Anna KoÊmider... 8. The usefulness of echocardiography in heart evaluation in patients with diabetic nephropathy Leszek Markuszewski, Bogdan Rogulski, Zenon Gawor, Robert Pietruszyƒski... 9. IVUS novel insight into coronary artery disease diagnostics Maciej KoÊmider, Tomasz Barwiƒski, Anna KoÊmider, Leszek Markuszewski... 6 Ultrasonografia nr 20, 2005

Content list 10. Application of transoesophageal intraoperative echocardiography in cardiac surgery Anna KoÊmider, Janusz Zas onka, Ryszard Jaszewski, Andrzej Walczak, Leszek Markuszewski, Alicja Iwaszkiewicz-Zas onka, Maciej KoÊmider... 11. Ischemic mitral regurgitation waiting for the guidliness Janusz Kochanowski, Piotr Scis o, Dariusz Kosior, S awomir Stawicki... 12. The application of echocardiographic dipirydamol test in the diagnosis of coronary artery disease Jaros aw Dro d, Jolanta Gabryel... 13. Tissue Doppler echocardiography Jaros aw Dro d... Casuistic Works: 1. Phased-array intracardiac echocardiography in guiding transvenous coronary sinus lead placement case report Leszek Markuszewski, W odzimierz Grabowicz, Marcin Rosiak... 2. Pulmonary thromboempolism confirmed by the thrombi in the heart chambers case report. Robert Kowalski, El bieta Figas Powajbo, Grzegorz Piotrowski, Przemys aw Gworys, Leszek Markuszewski, Zenon Gawor... 3. Left ventricle apical thrombus in course of severe aortic valve disease case report Piotr Scis o, Janusz Kochanowski, Grzegorz Opolski... Review of book: Abdominal Ultrasound. How, Why and When pod redakcjà Jane A.Bates, Churchill Livingstone 2004 Wies aw Jakubowski... Note about initiation of Rules of Prenatal Cardiology Diagnostics. Wies aw Jakubowski... XI ódzka Konferencja Kardiologiczna Report from symposium Progress in ultrasound of gastrointestinal tract. Wies aw Jakubowski... Letter to the Editor Stanis aw Dorenda... The funeral oration made by professor Wies aw Jakubowski on the behalf of ultrasound society on burial celebration of R.I.P. MD, PhD Jan Ma czak in Tarnów, 16 th of December 2004 th. Remembrance of R.I.P. MD, PhD Jan Ma czak Wies aw Jakubowski Regulations and requirements of papers publishing in ULTRASONOGRAPHY Ultrasonografia nr 20, 2005 7

Echokardiograficzny test stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka w chorobie niedokrwiennej serca Echocardiographic left atrium transoesophageal pacing test in coronary artery disease Leszek Markuszewski 1, Robert Kowalczyk 1, Zenon Gawor 2 1 Oddzia Kliniczny Kardiologii Interwencyjnej i Kardiodiabetologii, I Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii UM w odzi, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. Wojskowej Akademii Medycznej Kierownik: dr n. med. Leszek Markuszewski 2 Odzia Chorób Wewn trznych z Pododdzia em Kardiologii, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Miko aja Kopernika, SP ZOZ, 93-519 ódê, ul. Pabianicka nr 62 Kierownik: prof. dr hab. n. med. Zenon Gawor Adres autora: Oddzia Kliniczny Kardiologii Interwencyjnej i Kardiodiabetologii, I Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii UM w odzi, Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. Wojskowej Akademii Medycznej 90-549 ódê, ul. eromskiego 113, tel.: (42) 63-93-563 e-mail: kardiolog@skwam.lodz.pl Streszczenie Celem pracy by a ocena korelacji wybranych parametrów funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej komory serca w echokardiograficznym teêcie stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka (ETSPLP) ze zmianami odcinka ST w elektrokardiograficznej próbie wysi kowej (EKGPW) oraz zaburzeniami perfuzji w scyntygrafii perfuzyjnej serca (SPECT). Materia i metody: Badania przeprowadzono u 35 osób z angiograficznie potwierdzonà chorobà niedokrwiennà serca oraz u 20 osób zdrowych, stanowiàcych grup kontrolnà. Analiza echokardiograficzna testu (ETSPLP) polega- a na ocenie wybranych parametrów funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej komory serca w spoczynku oraz podczas stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka. Wyniki: U chorych z chorobà niedokrwiennà serca istotne statystycznie (p<0,05) dodatnie korelacje stwierdzono mi dzy zaburzeniami perfuzji w SPECT a: obj toêcià koƒcowo-skurczowà lewej komory serca, obj toêcià koƒcoworozkurczowà lewej komory serca, wskaênikiem obj toêci koƒcowo-skurczowej lewej komory serca, wskaênikiem obj toêci koƒcowo-rozkurczowej lewej komory serca oraz wskaênikiem asynergii skurczu. Frakcja wyrzutowa wykazuje istotnà statystycznie (p<0,05) ujemnà korelacj z zaburzeniami perfuzji w SPECT. Natomiast nie stwierdzono istotnych korelacji mi dzy parametrami echokardiograficznymi i zmianami odcinka ST oraz mi dzy zaburzeniami perfuzji i zmianami odcinka ST. Wnioski: Po àczenie ETSPLP ze SPECT jest wysoce wartoêciowà metodà w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca. Summary The aim of the study was to establish correlation of left ventricular systolic and diastolic function in echocardiographic left atrium transoesophageal pacing test (ELATPT) with ST-segment changes in electrocardiographic treadmil test (ETT) and perfusion disturbances in scyntygraphy (SPECT). Material and methods: The study was performed in 35 patients with angiographicly confirmed coronary artery disease and 20 healthy people (control group). Analysis of ELATPT was based on assesment systolic and diastolic left ventricular function parameters at rest and during left atrium transoesophageal pacing. Results: In patients with coronary artery disease statistically significant (p<0,05) positive correlations were found between perfusion disturbances in SPECT and: end systolic and end diastolic left ventricle volume and asynergy scare Ultrasonografia nr 20, 2005 9

Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Zenon Gawor index. Ejection fraction statistically significantly (p<0,05) negatively correlates with perfusion disturbances in SPECT and with asynergy scare index in echocardiography. No statistically significant correlations were found between STsegment changes and echocardiographic parameters scyntygraphic disturbances. Conclusion: ELATPT joined with SPECT is highly valuable method in coronary artery disease diagnostics. S owa kluczowe: echokardiografia, stymulacja przezprze ykowa, choroba niedokrwienna serca Key words: echocardiography, transoesophageal pacing, coronary artery disease Wst p Zaburzenia funkcji rozkurczowej sà najwczeêniejszym markerem niedokrwienia mi Ênia sercowego. Wykazano, e zaburzenia relaksacji wykrywane mi dzy innymi za pomocà echokardiografii dopplerowskiej narastajà proporcjonalnie do stopnia zmian mia d ycowych w t tnicach [6, 7, 11, 20]. Ich wykrycie w trakcie prób obcià eniowych mog oby wp ynàç na popraw czu oêci tej metody. Niestety, zale noêç wskaêników funkcji rozkurczowej od cz stoêci akcji serca mo e byç przyczynà wyników fa szywie dodatnich. Stale poszukuje si nowych parametrów i zale noêci, które b dà przydatne w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca. Celem pracy by a ocena korelacji wybranych parametrów funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej komory serca w echokardiograficznym teêcie stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka (ETSPLP) ze zmianami odcinka ST w elektrokardiograficznej próbie wysi kowej (EKGPW) oraz zaburzeniami perfuzji w scyntygrafii perfuzyjnej serca (SPECT). Materia i metody Badania przeprowadzono u 55 osób, podzielonych na dwie grupy: grupa I obejmowa a 35 pacjentów w wieku 39-67 lat, Êrednio 52,6±8,5 z objawami wysi kowej dusznicy bolesnej grupa II (porównawcza) obejmowa a 20 zdrowych osób w wieku 32-64 lat, Êrednio 48,4±8,4. U wszystkich pacjentów wykonywano elektrokardiograficzny test wysi kowy na bie ni ruchomej Quinton 4000 protoko em Bruce a. Koronarografi wykonano w okresie 6 tygodni przed lub 6 tygodni po wykonaniu badaƒ. Test stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka przeprowadzono aparatem SP-5 firmy OBREAM Zabrze, elektrodà dwubiegunowà. Test polega na za o eniu elektrody dwubiegunowej przez nos do prze yku na wysokoêç lewego przedsionka oraz stymulacji lewego przedsionka ze wzrastajàcà cz stoêcià. Stymulacj rozpoczynano od cz stoêci nie przekraczajàcej o wi cej ni 10 impulsów/min. rytm w asny pacjenta. Nast pnie co 2 min. zwi kszano cz stoêç stymulacji o 10 impulsów/min., a do wystàpienia typowego bólu wieƒcowego i/lub typowych dla niedokrwienia zmian odcinka ST w ekg bàdê osiàgni cia submaksymalnej cz stoêci skurczów serca, nie wi kszej jednak ni 170/min. Analiz testu stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka przeprowadzono za pomocà elektrokardiografii, echokardiografii i scyntygrafii perfuzyjnej mi Ênia sercowego metodà SPECT. Zapis 12-odprowadzeniowego ekg wykonywano w spoczynku i podczas testu stymulacji. Analiza elektrokardiograficzna polega a na ocenie zmian odcinka ST. Podczas analizy odcinka ST za dodatni test przyjmowano horyzontalne lub skoêne w dó obni- enie odcinka ST o co najmniej 1 mm poni ej linii izoelektrycznej, trwajàce 0,08 sekundy (przy przesuwie ta- Êmy 50 mm/s), rejestrowane na szczycie stymulacji i utrzymujàce si co najmniej w trzech pierwszych ewolucjach po jej przerwaniu. Obrazy echokardiograficzne jedno-, dwuwymiarowe i dopplerowskie z jednoczesnym zapisem II odprowadzenia ekg rejestrowano na taêmie video w spoczynku, w trakcie oraz na szczycie testu stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka. Badanie wykonywano aparatem Acuson 128. Analiza echokardiograficzna testu polega a na ocenie odcinkowych zaburzeƒ kurczliwoêci i zmian frakcji wyrzutowej lewej komory serca. Zastosowano podzia lewej komory na 11 segmentów. Podczas analizy odcinkowych zaburzeƒ kurczliwoêci za echokardiograficznie dodatni test przyjmowano pojawienie si nowych stref asynergii skurczu lub nasilenie ju istniejàcych. Przy analizie frakcji wyrzutowej za kryterium dodatniego testu przyjmowanowano jej zmniejszenie lub brak wzrostu. Scyntygrafi perfuzyjnà mi Ênia sercowego (SPECT) wykonywano gamma kamerà Apex SP-6HR firmy Elscint w spoczynku i na szczycie testu stymulacji. Jako znacznika u yto 99m-Tc-MIBI. Radiofarmaceutyk podawano do- ylnie w dawce 20 mci (740 MBq) w spoczynku, a nast pnie po 48 godzinach przerwy w tej samej dawce podczas stymulacji przezprze ykowej. Rejestracj danych wykonywano po up ywie 1 godziny od momentu podania radiofarmaceutyku. Celem analizy uzyskanych wyników lewà komor serca podzielono na 11 segmentów. Nast pnie obliczano: liczb segmentów z zaburzeniami perfuzji, sum punktów zaburzeƒ perfuzji, wskaênik zaburzeƒ perfuzji (APSI). Za scyntygraficznie dodatni test przyjmowano pojawienie si nowych stref zaburzeƒ perfuzji lub nasilenie ju istniejàcych. Echokardiograficzna ocena wp ywu testu stymulacji na funkcj lewej komory serca polega a na okreêleniu zmian nast pujàcych parametrów: parametrów funkcji skurczowej lewej komory serca: obj toêci koƒcowo-rozkurczowej i koƒcowo-skurczowej, obj toêci wyrzutowej i minutowej, frakcji wyrzutowej z krzywej przep ywu dopplerowskiego przezaortalnego i jednoczesnego zapisu ekg: czasu przedwyrzutowe- 10 Ultrasonografia nr 20, 2005

Echokardiograficzny test stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka w chorobie niedokrwiennej serca go i wyrzutowego, czasu akceleracji, wskaêników PEP/ET, PEP/AT i AT/ET parametrów funkcji rozkurczowej lewej komory serca (ze spektrum przep ywu mitralnego): amplitudy fali E i A, wskaênika E/A, czasu deceleracji fali E, czasu rozkurczu izowolumetrycznego. W celu okreêlenia wzajemnych zale noêci obliczono wspó czynniki korelacji (R) mi dzy wskaênikiem asynergii skurczu, wskaênikiem zaburzeƒ perfuzji, obni eniem odcinka ST a niektórymi wybranymi badanymi parametrami elektrokardiograficznymi, echokardiograficznymi i scyntygraficznymi. Uzyskane wyniki badaƒ poddano analizie statystycznej testem TStudenta dla prób niezale nych oraz testami nieparametrycznymi Cochrana - Coxa, Wilcoxona i chi-kwadrat. Za poziom istotnoêci statystycznej przyj to p<0,05. Wyniki Obj toêç koƒcowo-rozkurczowa lewej komory wyjêciowo nie ró ni a si w obu grupach (p>0,05), na szczycie testu zmniejszy a si znamiennie (p<0,05) w obu grupach, ró nice mi dzy grupami by y istotne (p<0,05). Przyrost w grupie I wynosi - 19,3, w grupie II -28,9 - ró nice mi dzy grupami by y nieistotne (p>0,05). Obj toêç koƒcowo-skurczowa lewej komory wyjêciowo i na szczycie testu by a znamiennie (p<0,05) wi ksza w grupie I. W porównaniu do wartoêci wyjêciowych, wartoêci potestowe znamiennie (p<0,05) zmniejszy y si tylko w grupie II. Przyrost w grupie I wynosi 1,3, w grupie II -8,99 - ró nice mi dzy grupami by y istotne statystycznie (p<0,05). Obj toêç wyrzutowa zmniejszy a si znamiennie (p<0,05) na szczycie testu w obu grupach. WartoÊci wyj- Êciowe, potestowe i przyrosty nie ró ni y si mi dzy grupami (p>0,05). Frakcja wyrzutowa wyjêciowo w grupie I wynosi a 60,5%, w grupie drugiej 68,5% - ró nice mi dzy grupami by y znamienne (p<0,05). Na szczycie testu zmniejszy a si istotnie (p<0,05) w grupie I, natomiast w grupie II znamiennie zwi kszy a (p<0,05) - ró nice mi dzy grupami by y równie statystycznie istotne (p<0,05). Przyrost w grupie I wynosi -9,8, w grupie II 7,9 ró nice mi dzy grupami by y znamienne (p<0,05). Czas przedwyrzutowy wyjêciowo nie ró ni si w obu grupach (p>0,05). Na szczycie testu zmniejszy si istotnie (p<0,05) tylko w grupie II, ró nice mi dzy grupami by y znamienne (p<0,05). Przyrost w grupie I wynosi 6,2, w grupie II -14,0 - ró nice mi dzy grupami by y istotne statystycznie (p<0,05). Czas akceleracji by wyjêciowo istotnie wi kszy (p<0,05) w grupie I. Na szczycie testu znamiennie zmniejszy si (p<0,05) w grupie I, nie stwierdzono ró nic mi dzy grupami (p>0,05). Przyrost w grupie I wynosi -34,1, w grupie II 4,3 - ró nice mi dzy grupami by y istotne (p<0,05). Czas wyrzutu znamiennie zmniejszy si (p<0,05) na szczycie testu w obu grupach. WartoÊci wyjêciowe, potestowe i przyrosty nie ró ni y si mi dzy grupami (p>0,05). WartoÊç wskaênika PEP/ET w spoczynku nie ró ni a si w obu grupach (p>0,05). Na szczycie testu wzros a znamiennie jedynie w grupie I (p<0,05), ró nice mi dzy grupami by y istotne (p<0,05). Przyrost w grupie I wynosi 0,23, w grupie II 0,04 - ró nice mi dzy grupami by y istotne (p<0,05). WartoÊç wskaênika PEP/AT nie ró ni a si wyjêciowo w obu grupach (p>0,05). Na szczycie testu znamiennie zwi kszy a si (p<0,05) tylko w grupie I, ró nice mi dzy grupami by y istotne (p<0,05). Przyrost w grupie I wynosi 0,49, w grupie II -0,33 - ró nice mi dzy grupami by y statystycznie znamienne (p<0,05). WartoÊç wskaênika AT/ET wyjêciowo by a znamiennie wi ksza (p<0,05) w grupie I. Na szczycie testu istotny wzrost (p<0,05) stwierdzono tylko w grupie II, ró nice mi dzy grupami by y statystycznie istotne (p<0,05). Przyrost by znamiennie wy szy w grupie II (p<0,05). WartoÊç wskaênika asynergii skurczu w grupie II wynosi a 0,0. W grupie I wyjêciowo 0,21 i znamiennie (p<0,05) zwi kszy a si na szczycie testu do 0,29. Warto- Êci wyjêciowe, potestowe i przyrosty znamiennie ró ni y si mi dzy grupami (p<0,05). WartoÊç wskaênika E/A by a wyjêciowo znamiennie wy sza w grupie II (p<0,05). Na szczycie testu zmniejszy- a si istotnie w obu grupach (p<0,05), nie stwierdzono ró nic mi dzy grupami (p>0,05). Przyrost w grupie I wynosi 0,36, w grupie II 0,82, ró nice mi dzy grupami by y statystycznie znamienne (p<0,05). Czas deceleracji obliczano tylko w spoczynku - nie stwierdzono ró nic mi dzy grupami (p>0,05). Czas rozkurczu izowolumetrycznego wyjêciowo by istotnie wi kszy w grupie I (p<0,05). Nie zmieni si na szczycie testu (p>0,05), nie stwierdzono te ró nic mi dzy grupami (p>0,05). Przyrost w grupie I wynosi -19,4, w grupie II -4,5 - ró nice mi dzy grupami by y statystycznie nieistotne (p>0,05). Podczas testu stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka u chorych z chorobà niedokrwiennà serca istotne statystycznie (p<0,05) dodatnie korelacje stwierdzono mi dzy zaburzeniami perfuzji a nast pujàcymi parametrami echokardiograficznymi: obj toêcià koƒcoworozkurczowà, koƒcowo-skurczowà lewej komory i wskaênikiem asynergii skurczu (wykres 1). Frakcja wyrzutowa lewej komory wykazuje istotnà (p<0,05) ujemnà korelacj z zaburzeniami perfuzji oraz ze wskaênikiem asynergii skurczu (wykres 2). Natomiast nie stwierdzono istotnych (p>0,05) korelacji mi dzy zmianami odcinka ST w ekg a zaburzeniami perfuzji (wykres 3) i wskaênikiem asynergii skurczu (wykres 4). Omówienie W praktyce klinicznej, u osób z chorobà niedokrwiennà serca, wykonuje si bardzo cz sto prowokacyjne testy czynnoêciowe, polegajàce na indukowaniu przejêciowego niedokrwienia mi Ênia sercowego. Hemodynamiczna odpowiedê uk adu krà enia na stymulacj przezprze ykowà lewego przedsionka nie jest identyczna z odpowiedzià na wysi ek fizyczny, zarówno dynamiczny, jak i izometryczny. Brak stymulacji katecholaminowej wià e si z mniejszymi zmianami wysokoêci ci- Ênienia t tniczego. Mechanizm prowokacji niedokrwienia opiera si na wzroêcie zapotrzebowania mi Ênia sercowego na tlen (przyspieszenie czynnoêci serca) przy jednoczesnym zmniejszeniu jego dostarczania (skrócenie okresu rozkurczu). Brak udzia u pracy mi Êni szkieletowych i szybka normalizacja objawów prowokowanych sty- Ultrasonografia nr 20, 2005 11

Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Zenon Gawor mulacjà po jej przerwaniu czyni ten test bardziej bezpiecznym i mniej obcià ajàcym ni test wysi kowy. Podczas analizy w asnych wyników badaƒ echokardiograficznych w spoczynku u chorych z chorobà niedokrwiennà serca, w porównaniu z osobami zdrowymi, stwierdzono wi ksze wartoêci, obj toêci koƒcowo skurczowej lewej komory, czasu akceleracji przep ywu aortalnego, wskaênika AT/ET, wskaênika asynergii skurczu lewej komory serca oraz mniejsze wartoêci frakcji wyrzutowej. Uzyskane wyniki mogà Êwiadczyç o upoêledzeniu czynnoêci skurczowej lewej komory u chorych z chorobà niedokrwiennà serca w porównaniu do osób zdrowych. Podobne wyniki uzyskali inni autorzy [3, 12]. UpoÊledzenie funkcji skurczowej lewej komory manifestuje si zmniejszeniem frakcji wyrzutowej, czasu wyrzutu oraz wyd u eniem czasu przedwyrzutowego i wskaênika PEP/ET [3, 12, 14]. Wyd u enie czasu przedwyrzutowego oraz wzrost wskaênika PEP/ET sà czu ymi i wczesnymi wyk adnikami upoêledzenia funkcji skurczowej lewej komory. Wzrost tych dwóch parametrów cz sto poprzedza wystàpienie klinicznych objawów niewydolnoêci krà enia [14]. Telichowski [19] stwierdzi ponadto równie zwi kszenie wymiaru koƒcowo-rozkurczowego lewej komory, natomiast nie wykaza ró nic w zachowaniu si frakcji wyrzutowej u chorych na chorob niedokrwiennà serca i osób zdrowych w spoczynku. Zaburzenia funkcji rozkurczowej sà najwczeêniejszym markerem niedokrwienia mi Ênia sercowego [1, 6]. W chorobie niedokrwiennej serca zaburzenia funkcji rozkurczowej polegajà na upoêledzeniu relaksacji mi Ênia sercowego. Wykazano, e zaburzenia relaksacji narastajà proporcjonalnie do stopnia zmian mia d ycowych w t tnicach wieƒcowych [7]. Zaburzona relaksacja charakteryzuje si wyd u onym czasem rozkurczu izowolumetrycznego oraz wyd u onà deceleracjà wczesnego nape niania z dominacjà przedsionkowej fazy nape niania. W dalszych stadiach choroby na skutek zaburzeƒ metabolicznych, ognisk martwicy i w óknienia w mi Êniu sercowym nast puje pseudonormalizacja wskaêników nape niania lewej komory, a w koƒcu zaczynajà dominowaç zaburzenia restrykcji. Zaburzonà restrykcj charakteryzuje krótki czas rozkurczu izowolumetrycznego z dominacjà wczesnej fazy nape niania i skróceniem jej deceleracji. W profilu poêrednim czas rozkurczu izowolumetrycznego jest prawid owy, dominuje faza wczesnego nape niania. Profil poêredni wyst puje u ludzi zdrowych, mo e jednak wynikaç z pseudonormalizacji profilu zaburzonej relaksacji. Dok adna ocena wp ywu niedokrwienia mi Ênia sercowego na funkcj rozkurczowà lewej komory jest bardzo trudna. Jest to spowodowane tym, e na profil nape niania lewej komory, rejestrowany za pomocà echokardiografii dopplerowskiej, majà równie wp yw cz stoêç skurczów serca, wiek, p eç, obcià enie wst pne i nast pcze, czynnoêç zastawki mitralnej oraz oddychanie [1, 6]. W badaniach w asnych u osób chorych spoczynkowe wartoêci wskaênika E/A by y ni sze, natomiast czasu rozkurczu izowolumetrycznego wy sze w porównaniu do osób klinicznie zdrowych. Wyniki te Êwiadczà o upoêledzeniu funkcji rozkurczowej lewej komory u osób z chorobà niedokrwiennà serca w spoczynku. W przeprowadzonych badaniach podczas echokardiograficznego testu stymulacji u chorych z chorobà niedokrwiennà serca stwierdzono wzrost wartoêci wskaênika PEP/ET, wskaênika PEP/AT oraz wskaênika asynergii skurczu lewej komory. U osób klinicznie zdrowych warto- Êci tych parametrów nie zmieni y si w porównaniu do okresu spoczynku. WartoÊci obj toêci koƒcowo-rozkurczowej, obj toêci wyrzutowej oraz czasu wyrzutu lewej komory zmniejszy y si w obu grupach. U osób chorych zaobserwowano mniejszy przyrost wartoêci obj toêci minutowej. Frakcja wyrzutowa lewej komory u osób z chorobà niedokrwiennà serca Êrednio zmniejszy a si o 9,8%, natomiast u osób zdrowych wzros a o 7,9%. WartoÊci obj toêci koƒcowo-skurczowej oraz czasu przedwyrzutowego zmniejszy y si tylko u osób zdrowych,. Stwierdzone podczas stymulacji przezprze ykowej ró nice w zachowaniu si omawianych parametrów echokardiograficznych u osób chorych i klinicznie zdrowych Êwiadczà o wyraênie upoêledzonej czynnoêci skurczowej lewej komory, u osób z chorobà niedokrwiennà serca [21]. Równie inni autorzy stwierdzili, e na szczycie stymulacji lewego przedsionka wyst pujà istotne ró nice w zachowaniu podstawowych parametrów hemodynamicznych lewej komory serca u osób zdrowych i z chorobà niedokrwiennà serca [1, 5, 9]. U osób zdrowych zmniejsza si, obj toêç koƒcowo-rozkurczowa, koƒcowo-skurczowa. Natomiast frakcja wyrzutowa zwi ksza si. U osób z chorobà niedokrwiennà serca obj toêç koƒcowo-rozkurczowa i koƒcwo-skurczowa wzrastajà lub nie zmieniajà si. Frakcja wyrzutowa zmniejsza si. Ró nice te sà spowodowane g ównie wystàpieniem stref asynergii skurczu lewej komory serca [4, 17]. W badaniach w asnych wartoêci wskaênika E/A zmniejszy y si na szczycie testu, natomiast czas rozkurczu izowolumetrycznego nie uleg istotnej zmianie w obu grupach. Brak ró nic w zachowaniu si parametrów funkcji rozkurczowej lewej komory serca na szczycie testu u osób z chorobà niedokrwiennà serca w porównaniu do osób zdrowych mo e wynikaç z du ej zale noêci parametrów funkcji rozkurczowej od cz stoêci skurczów serca. Zale noêç ta mo e byç przyczynà wyników fa szywie dodatnich. Z tego wzgl du w prowadzonych badaniach Êwiadomie zrezygnowano z oznaczania wartoêci czasu deceleracji na szczycie testu stymulacji. U chorych z chorobà niedokrwiennà serca w spoczynku stwierdzono istotne statystycznie zale noêci mi dzy wskaênikiem asynergii skurczu lewej komory a obj toêcià koƒcowo-rozkurczowà, obj toêcià koƒcowo-skurczowà, czasem rozkurczu izowolumetrycznego, wskaênikiem zaburzonej perfuzji (dodatnie) oraz frakcjà wyrzutowà, czasem wyrzutu, (ujemne). Na szczycie testu stymulacji stwierdzono ponadto zale noêci mi dzy wskaênikiem asynergii skurczu a czasem przedwyrzutowym, czasem akceleracji, wskaênikiem AT/ET (dodatnie). Test stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka wp ynà na zwi kszenie wspó czynnika korelacji tylko mi dzy wskaênikiem asynergii skurczu a frakcjà wyrzutowà lewej komory. By- a to korelacja ujemna. Porównujàc wskaênik zaburzonej perfuzji z pozosta ymi badanymi parametrami w spoczynku stwierdzono zale noêci z obj toêcià koƒcowo-rozkurczowà, obj toêcià koƒcowo-skurczowà, wskaênikiem asynergii skurczu, czasem rozkurczu izowolumetrycznego, liczbà segmentów z zaburzeniami perfuzji, sumà punktów zaburzonej perfuzji (korelacje dodatnie) oraz frakcjà wyrzutowà, (korelacja ujemna). Na szczycie testu stymulacji znamienne statystycznie zale noêci u chorych wyst powa y mi dzy 12 Ultrasonografia nr 20, 2005

Echokardiograficzny test stymulacji przezprze ykowej lewego przedsionka w chorobie niedokrwiennej serca wskaênikiem zaburzonej perfuzji a obj toêcià koƒcoworozkurczowà, obj toêcià koƒcowo-skurczowà, wskaênikiem asynergii skurczu, (korelacje dodatnie) oraz frakcjà wyrzutowà (korelacja ujemna). Stymulacja przezprze ykowa lewego przedsionka ujawni a zale noêci mi dzy obni eniem odcinka ST a obj toêcià koƒcowo-rozkurczowà, obj toêcià koƒcowo-skurczowà, (dodatnie) oraz frakcjà wyrzutowà (ujemne). Podsumowujàc omawiane korelacje nale y stwierdziç, e wykazano zale noêci mi dzy zaburzeniami perfuzji w badaniu scyntygraficznym mi Ênia sercowego i zaburzeniami kurczliwoêci lewej komory w ocenie echokardiograficznej. Jednak test stymulacji nie wp ynà na zwi kszenie wspó czynników korelacji. Uzyskane zale noêci mi dzy cechami niedokrwienia w ekg (obni enie odcinka ST) a zaburzeniami perfuzji w badaniu scyntygraficznym by y statystycznie nieistotne. Obni enie odcinka ST korelacje tylko z zaburzeniami funkcji skurczowej lewej komory w echokardiografii. Test stymulacji spowodowa zwi kszenie wspó czynnika korelacji tylko mi dzy wskaênikiem asynergii skurczu, a frakcjà wyrzutowà lewej komory serca. Obserwowany brak korelacji mi dzy zaburzeniami perfuzji w SPECT a zmianami odcinka ST w ekg mo e wynikaç z tego, e sà to dwie ró ne metody wykrywania niedokrwienia. Ekg rejestruje zaburzenia bioelektryczne. SPECT wykrywa zaburzenia perfuzji a echokardiografia zaburzenia funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej komory serca. Badania segerujà, e istnieje bli szy zwiàzek mi dzy perfuzjà a funkcjà rozkurczowà i skurczowà lewej komory ni zaburzeniami bioelektrycznymi w ekg ("kaskada niedokrwienia"). Podsumowanie U chorych z chorobà niedokrwiennà serca istotne statystycznie (p<0,05) dodatnie korelacje stwierdzono mi dzy zaburzeniami perfuzji w SPECT a: obj toêcià koƒcowo-skurczowà lewej komory serca, obj toêcià koƒcoworozkurczowà lewej komory serca, wskaênikiem obj toêci koƒcowo-skurczowej lewej komory serca, wskaênikiem obj toêci koƒcowo-rozkurczowej lewej komory serca oraz wskaênikiem asynergii skurczu. Frakcja wyrzutowa wykazuje istotnà statystycznie (p<0,05) ujemnà korelacj z zaburzeniami perfuzji w SPECT. Natomiast nie stwierdzono istotnych korelacji mi dzy parametrami echokardiograficznymi i zmianami odcinka ST oraz mi dzy zaburzeniami perfuzji i zmianami odcinka ST. Wnioski Po àczenie ETSPLP ze SPECT jest wysoce wartoêciowà metodà w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca. PiÊmiennictwo: 1. Aroesty J. M., Mc Kay R. G., Heller G. V., Royal H. D., Als A. V., Grossman W.: Simultaneous assessment of left ventricular systolic and diastolic dysfunction during pacing-induced ischemia. Circulation 1985, 71, 889. 2. El-Said E. M., Roelandt J. R. T. C., Fioretti P. M.: Abnormal left ventricular early diastolic filling during dobutamine stress Doppler echocardiography is a sensitive indicator of significant coronary artery disease. J. Am. Coll. Cardiol. 1994, 24, 1618-1624. 3. Gabl K., Sutton R.: Systolic time intervals and abnormal left ventricular contraction in coronary heart disease. Z. Kardiol. 1977, 66, 175. 4. Heller G. V., Aroesty J. M., Mc Kay R. G., Parker J. A., Silverman K. J., Come P. C., Grossman W.: The pacing stress test: reexamination of the relation between coronary artery disease and pacing-induced electrocardiographic changes. Am. J. Cardiol., 1985, 54, 50. 5. Iskandrian A. S., Hakki A.: Left ventricular function in patients with coronary heart disease in the presence or absence of angina pectoris during exercise radionuclide ventriculography. Am. J. Cardiol., 1984, 53, 456. 6. Kasprzak J. D., Dro d J., Krzemiƒska-Paku a M.: Nieinwazyjna ocena zaburzeƒ funkcji rozkurczowej. Co nowego? Kardiol. Pol. 1995, 43, 439-443. 7. Kornacewicz-Jach Z., Goràcy J., Mikulski M.: CzynnoÊç rozkurczowa lewej komory jest bardziej upoêledzona w zaawansowanej mia d ycy naczyƒ wieƒcowych. Kardiol. Pol. 1995, 42, 371-377. 8. Kostkiewicz M., Olszowska M., Przew ocki T. i wsp.: Prognostic value of mitral enhanced Tc 99m MIBI SPECT study in detecting viable myocardium in patients with coronary artery disease. Int. J. Cardiovasc. Imaging 2003, 19: 129-155. 9. Mancini G.B., Peterson K. L., Gregoratos G., Higgins C. B.: Effects of atrial pacing on global and regional left ventricular function in coronary heart disease assessed by digital intravenous ventriculography. Am. J. Cardiol. 1984, 53, 456-461. 10. Marwick T. H.: Stress echocardiography. Heart 2003; 89: 113-118 11. Miyatake K., Masuyama T., Tanaka N.: New method for evaluating left ventricular wall motion by color coded tissue Doppler imaging: in vitro and in vivo studies. J. Am. Cardiol. 1995, 25, 717-724. 12. Nishi K.: Elevation of left ventricular function in acute and old myocardial infarction by non-invasive method with special reference to systolic time intervals. Jpn. Circ. J. 1976, 40, 403. 13. Otto K.: The praktice of clinical echocardiography. W. B. Saunders, Philadelphia 2002. 14. Parker M., Just H.: Systolic time intervals in coronary artery disease as indices of left ventricular function: fact or fancy? Br. Heart J. 1974, 36, 368. 15. Piano E.: Stress echocardiography. Springer Verlag, Berlin 2003. 16. P oƒska E.: Echokardiografia obcià eniowa. WartoÊç prognostyczna testu obcià eniowego. Ultrasonografia 2002; 9: 52-54. 17. Rozenman Y., Weiss A. T., Atlan H., Gostman M. S.: Left ventricular volumes and function during atrial pacing in coronary artery disease: a radionuclide angiographic study. Am. J. Cardiol. 1984, 53, 497. 18. Sawada S. G., Segar D. S., Ryan T., Brown S. E., Dohan A. M., Williams R., Finneberg N. S., Armstrong W. F., Feigenbaum H.: Echocardiographic detection of coronary artery disease during dobutamine infusion. Circulation 1991, 83, 16051614. 19. Telichowski C.: Ultrasonograficzna ocena wielkoêci lewej komory i frakcji wyrzutowej w chorobie niedokrwiennej serca. Pol. Tyg. Lek. 1978, 33, 293. 20. Witkowska M: Zaburzenia czynnoêci rozkurczowej serca. PZWL, Warszawa 2002. Ultrasonografia nr 20, 2005 13

Leszek Markuszewski, Robert Kowalczyk, Zenon Gawor Wykres 1. Zale noêç pomi dzy wskaênikiem asynergii skurczu (ASI) a wskaênikiem zaburzeƒ perfuzji (AP- SI) w spoczynku (R=0,63). Wykres 2. Zale noêç pomi dzy wskaênikiem asynergii skurczu (ASI) a frakcjà wyrzutowà (EF) na szczycie testu stymulacji (R=-0,73). Wykres 3. Zale noêç pomi dzy wskaênikiem zaburzeƒ perfuzji (APSI) a obni eniem ST w spoczynku (R=0,03). Wykres 4. Zale noêç pomi dzy wskaênikiem asynergii skurczu (ASI) a obni- eniem ST w spoczynku (R=0,11). 14 Ultrasonografia nr 20, 2005

Funkcja lewej komory serca u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca z towarzyszàcà nadwagà i oty oêcià Left ventricular function in patients with ischaemic heart disease and excessive body mass Leszek Markuszewski, Joanna Grycewicz, Tomasz Grycewicz Oddzia Kliniczny Kardiologii Interwencyjnej i Kardiodiabetologii, I Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii U.M. w odzi Kierownik: dr n. med. Leszek Markuszewski Adres autora: Oddzia Kliniczny Kardiologii Interwencyjnej i Kardiodiabetologii, I Katedra Kardiologii i Kardiochirurgii UM w odzi, Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 2 im WAM, ul. eromskiego 113, 90-549 ódê, tel.: (42) 639-35-63 e-mail: kardiolog@skwam.lodz.pl Streszczenie: Oty oêç oraz choroba niedokrwienna serca stanowià narastajàcy problem populacji krajów rozwini tych. Celem podj tych badaƒ by o okreêlenie, wp ywu oty oêci na funkcj skurczowà i rozkurczowà lewej komory serca u osób z chorobà niedokrwiennà serca. Do badaƒ zakwalifikowano 40 pacjentów, których podzielono na dwie grupy: Grupa I-20 pacjentów ze stabilnà dusznicà bolesnà i prawid owà masa cia a, Grupa II-20 pacjentów ze stabilnà dusznicà bolesnà i nadmiernà masa cia a. W grupie pacjentów z nadmiernà masà cia a wykazano wzrost wartoêci wspó czynnika PEP/ET w porównaniu do grupy z prawid owà masà cia a, bez zmian frakcji wyrzutowej. Nadwaga i oty oêç u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca powodowa a zmniejszenie wartoêci wspó czynnika E/A, wyd u enie czasu deceleracji oraz wzrost stosunku pr dkoêci fali skurczowej i rozkurczowej nap ywu z y p ucnych (S/D). Nadmierna masa cia a wp ywa u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca g ównie na pogorszenie parametrów funkcji rozkurczowej serca. Summary: Obesity and ischaemic heart disease (IHD) are the growing problem of the developed countries. The aim of the study was to assess the impact of obesity on systolic and diastolic ventricular function in subjects with ischaemic heart disease. 40 subjects, divided into two groups, were subjected to the study: group I-20 subjects with IHD and excessive body mass, group II-20 patients with IHD and normal body mass. We found the increase of PEP/ET ratio in group I in comparison to group II, without differences in ejection fraction. Excessive body mass in patients with IHD resulted in decrease of E/A ratio, elongation of deceleration time and the increase of S/D ratio of pulmonary inflow. In conclusion, excessive body mass in patients with IHD affects mainly diastolic ventricular function. S owa kluczowe: echokardiografia, funkcja lewej komory, oty oêç Key words: echocardiography, left ventricular function, obesity Wst p Oty oêç stanowi narastajàcy problem populacji krajów rozwini tych. Statystyki europejskie i amerykaƒskie dowodzà, e jedna trzecia populacji ma nadwag a jedna piàta oty oêç. Przeprowadzone w Polsce badania Pol-Monica wykaza y, e nadwagà posiada 45,2% m czyzn oraz 35,1% kobiet, oty oêç 22,4% m czyzn i 29% kobiet. Wskaêniki te ciàgle wzrastajà. SpoÊród ró nych podzia ów oty oêci jednym z najwa niejszych jest podzia na oty oêç androidalnà i gynoidalnà, oparty o pomiar wspó czynnika obwodu talii do obwodu bioder. WHR = obwód talii / obwód bioder Ultrasonografia nr 20, 2005 15

Leszek Markuszewski, Joanna Grycewicz, Tomasz Grycewicz WHR powy ej 0,8 u kobiet i >1.0 u m czyzn Êwiadczy o oty oêci androidalnej. Ten typ oty oêci stanowi jeden z niezale nych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca [1,2,7,10]. Z oty oêcià androidalnà wspó istniejà równie cz sto inne czynniki ryzyka, takie jak insulinoopornoêç, nadciênienie t tnicze, hipertriglicerydemia i niskie st enie HDL. Zmiany te, jeêli wyst pujà àcznie sà okreêlane mianem metabolicznego zespo u X [7,14]. Wspólne wyst powanie tych czynników powoduje istotny wzrost ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Obserwowano, e w zespole metabolicznym zawa y serca wyst pujà trzykrotnie cz Êciej [3,6]. Celem niniejszej pracy by a ocena, w jakim stopniu oty oêç pogarsza funkcj skurczowà i rozkurczowà lewej komory serca u osób z chorobà niedokrwiennà serca. Materia i metody Do badaƒ zakwalifikowano 40 osób (22 m czyzn i 18 kobiet) w wieku od 31 do 65 lat (Êrednio 51±9,3 lat), których podzielono na dwie grupy. Grupa I 20 pacjentów ze stabilnà dusznicà bolesnà i prawid owà masa cia a (BMI<25); Grupa II 20 pacjentów ze stabilna dusznica bolesnà i nadmiernà masa cia a (BMI>25); Charakterystyk badanych grup podano w Tabeli I. Oty oêç rozpoznawano na podstawie wskaênika BMI, przyjmujàc za wartoêci prawid owe BMI = 18,5-25, za nadwag BMI>25, oty oêç BMI>30. Stabilnà dusznic bolesnà rozpoznawano na podstawie obrazu klinicznego, spoczynkowego badania elektrokardiograficznego, badania echokardiograficznego, wysi kowego badania elektrokardiograficznego, badaƒ radioizotopowych i/lub badania koronarograficznego. Z badaƒ wy àczono osoby po przebytym zawale mi Ênia sercowego, z niestabilnà dusznicà bolesnà, zaburzeniami rytmu i przewodzenia, cukrzycà, nadciênieniem t tniczym. Na 5-7 dni przed rozpocz ciem badaƒ chorzy przyjmowali jedynie statyny i/lub kwas acetylosalicylowy oraz doraênie nitraty. Do oceny funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej komory serca wykorzystano badanie echokardiograficzne. Badania echokardiograficzne wykonywano aparatem Sequoia C512. Badania przeprowadzano u pacjentów w pozycji le àcej na lewym boku. Serce oceniano w projekcji przymostkowej w osi d ugiej i krótkiej oraz w projekcjach koniuszkowych: dwu-, cztero- i pi ciojamowej. Wykorzystywano prezentacj M-mode oraz dwuwymiarowà. Przep ywy przez zastawki oceniano metodà doplera. Do oceny funkcji skurczowej wykorzystano powszechnie przyj ty parametr oceny funkcji skurczowej: frakcj wyrzutowà (EF) oraz doplerowskie parametry nap ywu aortalnego: PEP - okres przedwyrzutowy, ET - czas wyrzutowy oraz wspó czynnik PEP/ET, parametry te korygowano cz stoêcià rytmu serca. Frakcj wyrzutowà oceniano metodà Simpsona w projekcji koniuszkowej czterojamowej. Parametry przep ywu aortalnego oceniano metodà doplera w projekcji koniuszkowej pi ciojamowej. Funkcj rozkurczowà oceniano na podstawie czasu rozkurczu izowolumetrycznego (IVRT), wspó czynnika wczesnego do póênego nap ywu mitralnego (E/A), czas deceleracji (DT) oraz parametrów nap ywu y p ucnych. Parametry oceniano metodà doplera w projekcji koniuszkowej pi ciojamowej. Poza tym oceniano mas lewej komory (LVM) oraz wspó czynnik masy lewej komory. Mas lewej komory oceniano na podstawie wzoru: LVM= 1,04 x [(LVDD + IVS + PWD) 3 LVDD 3 ] 13,6 LVDD - wymiar koƒcowo-rozkurczowy lewej komory, IVS - wymiar przegrody mi dzykomorowej, PWD - wymiar tylnej Êciany lewej komory. Wymiary oceniano w prezentacji M-mode w projekcji przymostkowej w osi d ugiej. Do obliczeƒ statystycznych wykorzystano test t-studenta. Za poziom istotnoêci przyj to p<0,05. Wyniki podano w formie Êredniej arytmetycznej. Wyniki Ocena funkcji skurczowej nie wykaza a istotnych statystycznie ró nic frakcji wyrzutowej mi dzy grupami pacjentów z i bez nadwagi i oty oêci. Analiza podokresów skurczu komór uwidoczni a statystycznie istotnà ró nic wspó czynnika okresu przedwyrzutowego do czasu wyrzutowego (PEP/ET), który by istotnie wy szy u pacjentów z podwy szonà masà cia a. Dok adne dane podano w Tabeli II. Analiza parametrów funkcji rozkurczowej pokaza a, e nadwaga i oty oêç u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca powoduje istotne statystycznie zmniejszenie wartoêci wspó czynnika E/A, wzrost czasu deceleracji oraz wzrost stosunku pr dkoêci fali skurczowej i rozkurczowej nap ywu z y p ucnych (S/D). Wyd u enie czasu rozkurczu izowolumetrycznego obserwowano ju u osób z chorobà niedokrwiennà serca bez nadmiernej masy cia a. Szczegó owe wyniki pokazano w Tabeli III. Wykazano wzrost masy lewej komory u pacjentów ze zwi kszonà masà cia a. Masa lewej komory w odniesieniu do powierzchni cia a (wskaênik masy) nie wzrasta y istotnie u osób z nadwagà i oty oêcià (Tabela IV). Dyskusja W badanych grupach frakcja wyrzutowa by a podobna i mieêci a si w granicach normy. Zmniejszenie frakcji wyrzutowej jest wyk adnikiem powa nego upoêledzenia funkcji skurczowej, a takiego nie obserwowano u badanych pacjentów. Wynika o to z przyj tej metodyki badaƒ. Z badania wykluczano pacjentów z odcinkowymi zaburzeniami kurczliwoêci, nie uwzgl dniano równie pacjentów z zaawansowanymi postaciami choroby niedokrwiennej serca. Pacjenci pozostawali w II klasie klinicznej wg. Kanadyjskiego Towarzystwa Kardiologicznego. W pracy ocenie poddano równie podokresy skurczu komór. Znajàc d ugoêç okresu przedwyrzutowego oraz czasu wyrzutowego mo na obliczyç istotny rokowniczo parametr wspó czynnik okresu przedwyrzutowego do czasu wyrzutowego. Wzrasta on istotnie statystycznie pod wp ywem wzrostu masy cia a. Podobne zmiany opisywa równie Stoddard i wsp. Obserwowa on w populacji osób oty ych wyd u enie okresu przedwyrzutowego, skrócenie czasu wyrzutowego, a co za tym idzie wzrost wartoêci wspó czynnika okresu przedwyrzutowego do czasu wyrzutowego [13]. 16 Ultrasonografia nr 20, 2005

Funkcja lewej komory serca u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca z towarzyszàcà nadwagà i oty oêcià Podokresy skurczu komór stanowià bardziej czu y w porównaniu do frakcji wyrzutowej wyk adnik funkcji skurczowej lewej komory [13]. Obserwowane w badaniach w asnych zaburzenia wskazujà na rozpoczynajàce si zaburzenia funkcji skurczowej. Mimo, e frakcja skurczowa pozostaje jeszcze niezmieniona, niekorzystne zmiany wywo ane nadwagà i oty oêcià widaç ju w bardziej czu ych parametrach, jakimi sà podokresy skurczu komór. Funkcj rozkurczowà oceniano zgodnie z kryteriami echokardiograficznymi przyj tymi przez Grup Roboczà Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (Tabela V) [4]. W badanej grupie pacjentów stwierdzono, e nadmierna masa cia a prowadzi u pacjentów z chorobà niedokrwiennà serca do pogorszenia g ównie parametrów funkcji rozkurczowej serca. U osób z chorobà niedokrwiennà serca bez nadwagi obserwowano wyd u enie czasu rozkurczu izowolumetrycznego - cechy zaburzonej relaksacji izowolumetrycznej. W grupie z nadmiernà masà cia a i chorobà niedokrwiennà wspó czynnik wczesnego do póênego nap ywu mitralnego obni a si do wartoêci poni ej normy, wskazujàcych na istotne upoêledzenie nape niania lewej komory. Wskaênik wczesnego do póênego nap ywu mitralnego jest parametrem, którego wartoêç jest zale na od wieku. W miar starzenia si ustroju, wzrasta sztywnoêç Êcian lewej komory, obni a si wi c równie granica normy wskaênika E/A. W badanym materiale Êredni wiek wynosi oko o 50 lat. W tej grupie wiekowej dopuszczalne sà wartoêci wskaênika E/A zbli one do 1. WartoÊci ni sze wskazujà jednak na obecnoêç zmian patologicznych. W badanym materiale obserwowano równie wyd u enie czasu deceleracji oraz wzrost stosunku pr dkoêci fali skurczowej i rozkurczowej nap ywu z y p ucnych (S/D) - cechy zaburzonej relaksacji w fazie wczesnego nape niania lewej komory Inni autorzy uzyskiwali podobne wyniki, wskazujàce na upoêledzenie funkcji rozkurczowej u osób oty ych. Stoddard i wsp. stwierdzili wyd u enie czasu rozkurczu izowolumetrycznego u osób oty ych w porównaniu do osób z prawid owà masà cia a. Autorzy stwierdzili równie wzrost pr dkoêci wczesnego i póênego nap ywu przez zastawk mitralnà, jednak bez istotnych ró nic w ich wzajemnym stosunku (wskaênik E/A) [13]. Podobne wyniki uzyskali Mureddu i wsp. Autorzy stwierdzili wyd u enie czasu rozkurczu izowolumetrycznego, a tak e obni enie pr dkoêci wczesnego nap ywu mitralnego, spadek wskaênika wczesnego do póênego nap ywu mitralnego, mimo braku ró nic w pr dkoêci nap ywu przedsionkowego. Ponadto stwierdzono wyd u enie czasu deceleracji fali wczesnego nap ywu mitralnego u osób oty ych [8]. Ferraro i wsp. w badaniach wykonanych technikà radioizotopowà, dotyczàcych oceny funkcji skurczowej i rozkurczowej lewej komory u osób z oty oêcià stwierdzili wyst powanie istotnych statystycznie ró nic w parametrach charakteryzujàcych rozkurczowy nap yw do lewej komory. WartoÊci te wskazywa y na upoêledzenie funkcji rozkurczowej u osób z oty oêcià, bez innych odchyleƒ w badaniu podmiotowym i przedmiotowym [5]. W badaniach w asnych wykazano wyst powanie tego typu zmian u osób z chorobà niedokrwiennà serca. Podsumowujàc mo na stwierdziç, e u osób z chorobà niedokrwiennà mi Ênia sercowego oty oêç stanowi istotny czynnik dodatkowo obcià ajàcy serce. Wykazano wyraêny wp yw zwi kszonej masy cia a g ównie na funkcj rozkurczowà lewej komory, wp yw na funkcj skurczowà by mniej nasilony. Tabela 1. Charakterystyka badanych grup. Grupa I II M czyêni (%) 55 55 Kobiety (%) 45 45 Wiek (x±sd) 50,3±10,4 49,3±6,6 BMI (x±sd) 23,98±0,81 30,28±2,45* Âredni czas trwania - 36-96 (Êrednio 66) nadwagi (miesiàce) Âredni czas trwania dusz- 28 37 nicy bolesnej (miesiàce) Cz stoêç rytmu (p/min) 69,6±8,5 76,7±13,1 *ró nice istotne statystycznie (p<0,05) Tabela 2. Parametry funkcji skurczowej lewej komory. Parametr Grupa I II EF (%) 58,5 59,% PEPcorr/ETcorr 0,35 0,43* *ró nice istotne statystycznie (p<0,05) Tabela 3. Parametry funkcji rozkurczowej lewej komory. Parametr Grupa I II E/A 1,07 0,44* DT (ms) 219 265* IVRT (ms) 102,4 105,3 S/D 1,4 2,11* *ró nice istotne statystycznie (p<0,05) Tabela 4. Masa i wskaênik masy lewej komory. Grupa 1 Grupa 2 LVM (g/m 2 ) 223,8 248,8 LVMI 120,4 121,5 *ró nice istotne statystycznie (p<0,05) Ultrasonografia nr 20, 2005 17

Leszek Markuszewski, Joanna Grycewicz, Tomasz Grycewicz Tabela 5. Kryteria echokardiograficzne rozpoznawania niewydolnoêci rozkurczowej serca wg Grupy Roboczej Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego [4]. Cechy zaburzonej relaksacji izowolumetrycznej Czas rozkurczu izowolumetrycznego > 92 ms (< 30 r.) > 100 ms (30-50 r.) > 105 ms (> 50 r.) Cechy zaburzonej relaksacji w fazie wczesnego nape niania lewej komory Przep yw mitralny stosunek pr dkoêci E/A < 1,0 i DT > 220 ms (< 50 r.) w fazie wczesnego nape niania i po skurczu przedsionka E/A < 0,5 i DT > 280 ms (> 50 r.) (E/A) oraz czas deceleracji fali E (DT) Przep yw w y ach p ucnych stosunek pr dkoêci S/D > 1,5 (< 50 r.) przep ywu w skurczu i rozkurczu S/D > 2,5 (> 50 r.) Nap yw mitralny Przep yw w y ach p ucnych Zwi kszona sztywnoêç lewej komory pseudonormalizacja lub profil restrykcyjny Maksymalna pr dkoêç fali A (przep ywu wstecznego w skurczu przedsionka) >35cm/s Czas fali A d u szy od trwania fali przedsionkowej nap ywu mitralnego o > 30 ms PiÊmiennictwo: 1. Bia kowska M, Szostak W. Oty oêç jako czynnik zagro enia chorobà niedokrwiennà serca. Wiad Lek 1990; 43(9-10): 433-437. 2. Donahue R, Bloom E, Abbot R, Reed D. Central Obesity and Coronary Heart Disease in Men. Lancet 1987; 4: 821-823. 3. Dwyer E, Asif M, Ippolito T, Gillespie M. Role of Hypertension, Diabetes, Obesity and Race in the Development of Symptomatic Myocardial Dysfunction in a Predominantly Minority Population with Normal Coronary Arteries. Am Heart J 2000; 139: 297-304. 4. European Study Group on Diastolic Heart Failure. How to diagnose diastolic heart failure. Eur. Heart J. 1998; 19: 990-1003. 5. Ferraro S, Perrone-Filandi P, Desiderio A i wsp. Left Ventricular Systolic and Diastolic Function in Severe Obesity: A Radionuclide Study. Cardiology 1996; 87: 347-53. 6. Latocha G, Musia W. Cardiological Syndrome X - Current State of Knowledge. Med Sci Monit 1999; 5(1): 168-171. 7. Liu S, Manson J. Dierary carbohydrates, Physical Inactivity, Obesity, and the ìmetabolic Syndromeî as Predictors of Coronary Heart Disease. Curr Opin Lipidol 2001; 12: 395-404. 8. Mureddu G, Simone G, Greco R. i wsp. Left Ventricular Filling Pattern in Uncomplicated Obesity. Am J Cardiol 1996; 77: 509-14. 9. Quinones MA, Otto CM, Stoddard M, Waggoner A, Zoghbi WA. Recommendations for Quantification of Doppler Echocardiography: A Report from the Doppler Quantification Task Force of the Nomenclature and Standards Committee of the American Society of Echocardiogaphy. J Am Soc Echocardiogr 2002; 15: 167-84 10. Rao S, Donahue M, Pi-Sunyer X, Fuster V. Obesity as a Risk Factor in Coronary Artery Disease; Am H J; 2001; 142(6): 11. Rydlewska-Sadowska W. Echokardiografia kliniczna. Biblioteka Instytutu Kardiologii. Warszawa 1991. 12. Sahn D, DeMaria A, Kisslo J i wsp. Recommendations Regarding Quantitation in M-Mode Echocardiography: results of a Survey of Echocardiographic Measurements. Circulation 1978; 58(6): 1072-83 13. Stoddard M, Tseuda K, Thomas M i wsp. The Influence of Obesity on Left Ventricular Filling and Systolic Function. Am Heart J 1992; 124: 694-99. 14. Vega L. Obesity, The Metabolic Syndrome and Cardiovascular Disease. Am H J; 2001; 142(6): 15. Wang TD, Lee CM, Wu CC, Lee TM, Chen WJ, Chen MF, Liau CS, Sung FC, Lee YT. The Effects of Dyslipidemia on Left Ventricular Systolic Function in Patients with Stable Angina Pectoris. Atherosclerosis 1999; 146: 117-24. 18 Ultrasonografia nr 20, 2005