Załącznik do Uchwały Nr Rady Dzielnicy Białołęka m. st. Warszawy z dnia. 2012 r. PROGRAM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ NA LATA 2013-2016 REALIZOWANY PRZEZ OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ DZIELNICY BIAŁOŁĘKA M. ST. WARSZAWY, W TYM W OKRESIE OD STYCZNIA 2013r. DO CZERWCA 2014 r. W RAMACH PROJEKTU SYSTEMOWEGO REINTEGRACJA SPOŁECZNA I ZAWODOWA OSÓB ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM WSPÓŁFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO - PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI 1
SPIS TREŚCI: I. Wprowadzenie.....3 II. Założenia programowe......5 III. Grupa docelowa....6 IV. Rekrutacja odbiorców programu......6 V. Czas trwania programu.... 6 VI. Finansowanie programu.... 6 VII. Ocena zasobów niezbędnych do uzyskania założonych celów... 7 VIII. Działania w ramach programu... 7 IX. Promocja programu.......8 X. Przewidywane efekty programu.....8 XI. Monitoring i ewaluacja.8 2
3
I. WPROWADZENIE Dzielnicę Białołęka cechuje szybki przyrost ludności. W 3 kwartale 2011 r. (dane US Warszawa Przegląd Statystyczny) dzielnicę zamieszkiwało 95000 mieszkańców z tego 52,5% stanowiły kobiety. Przyrost naturalny w 2011 r. wyniósł 1297, a saldo migracji + 2702 i jest najwyższe wśród dzielnic m.st. Warszawy (Przegląd Statystyczny, sierpień 2012). Według danych PUP w Warszawie na dzień 31 grudnia 2011r. zarejestrowano 1764 (w tym 940 kobiet) osób bezrobotnych z terenu Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy. Liczba ta ma tendencję wzrostową na koniec września 2012 r. było 2017 osób bezrobotnych (w tym 1099 kobiet). W 2011r. Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy objął wsparciem 1621 rodzin (o łącznej liczbie osób w rodzinach 3695), udzielono pomocy 305 rodzinom (o łącznej liczbie osób w rodzinach 682) z powodu bezrobocia. W 2011 r. w porównaniu do roku poprzedniego nastąpił wzrost o 21,97 % świadczeń udzielonych z tego powodu. Kobiety stanowią 60% osób korzystających ze świadczeń Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy. W 2010 r. wśród instytucji Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy przeprowadzono badanie służące określeniu najbardziej istotnych priorytetów rozwojowych w sferze społecznej. Z analizy powyższego materiału wynika, że głównymi kwestiami społecznymi dla Dzielnicy są: zapewnienie rodzinom z dziećmi w wieku 0-5 lat większego dostępu i wyższego standardu usług opiekuńczo-edukacyjnych oraz brak działań skierowanych do młodzieży w wieku 15-18 lat, przewidujących pozaszkolne formy rozwoju i zagospodarowanie czasu wolnego. Niewystarczająca oferta opiekuńczo-edukacyjna oraz zagospodarowania czasu wolnego wraz ze złą sytuacją na rynku pracy sprawia, że rośnie liczba osób potrzebujących wsparcia i kompleksowych działań. Trudna sytuacja rodziców ma niezaprzeczalny wpływ na postawę i motywację ich dzieci. Program będzie miał za zadanie wspieranie rozwoju potencjału rodziny. Odbiorcy Programu Aktywności Lokalnej będą mieli możliwość uzyskania kompleksowego wsparcia pomocy specjalistycznej, w tym asystenta rodziny, który będzie odpowiedzialny za szybkie i elastyczne reagowanie po to, aby zapobiec nawarstwianiu się trudnych sytuacji życiowych. Zorganizowanie wsparcia dla dzieci będzie pomagać rodzinom w wypełnianiu podstawowych funkcji. Prowadzone będą działania naprawcze, ukierunkowane na przezwyciężenie kryzysu w rodzinie, przywracające zdolność samodzielnego funkcjonowania i zapobiegające kumulowaniu problemów. Z wieloletnich obserwacji wynika, że w przypadku niektórych rodzin długotrwale korzystających z pomocy społecznej istnieje problem powielania negatywnych wzorców oraz zachowań szczególnie przez dzieci wychowywane w tych środowiskach. Zdaniem Ośrodka Pomocy Społecznej realizacja Programu Aktywności Lokalnej przyczyni się do zminimalizowania ograniczeń utrudniających ponowne włączenie się w życie społeczne i zawodowe osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem. 4
W trakcie realizacji Programu Aktywności Lokalnej będą wykorzystane następujące metody: 1/ środowiskowa praca socjalna, 2/ instrumenty aktywnej integracji, 3/ działania o charakterze środowiskowym oparte na metodzie CAL. Ad 1) Środowiskowa praca socjalna jest działaniem realizowanym przez pracownika socjalnego, asystenta rodziny lub innych specjalistów, której celem jest pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez promowanie odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Ad 2) Instrumenty aktywnej integracji to zespół działań o charakterze aktywizacyjnym, mających doprowadzić do przywrócenia osób wykluczonych na rynek pracy oraz do ich reintegracji ze społeczeństwem, poprzez przywrócenie im zdolności lub możliwości zatrudnienia, uzyskania wsparcia dochodowego oraz wyeliminowania przeszkód w dostępie do praw i usług społecznych. Instrumenty aktywnej integracji podzielone są na cztery grupy: 1/ instrumenty aktywizacji zawodowej, 2/ instrumenty aktywizacji edukacyjnej, 3/ instrumenty aktywizacji zdrowotnej, 4/ instrumenty aktywizacji społecznej. W przypadku realizacji Programu Aktywności Lokalnej w ramach projektu systemowego, rekomendowane jest zastosowanie, co najmniej trzech instrumentów aktywnej integracji, dostosowanych do zdiagnozowanych potrzeb uczestników programu. Ad 3) Działania o charakterze środowiskowym oparte na metodzie Centrum Aktywności Lokalnej to inicjatywy integracyjne obejmujące: 1/ wspieranie inicjatyw indywidualnych, programów środowiskowych, 2/ edukację społeczną i obywatelską, w tym organizowanie spotkań, konsultacji, działań edukacyjnych i debat społecznych dla mieszkańców, 3/ organizowanie i inspirowanie udziału mieszkańców w imprezach i spotkaniach w szczególności o charakterze integracyjnym, edukacyjnym, kulturalnym, sportowym, ekologicznym czy turystycznym, 4/ inne instrumenty, działania o charakterze integracyjnym, wynikające z ustawy o pomocy społecznej. Cele programu są zgodne z: 1) Raportem o społecznych priorytetach rozwojowych dzielnic miasta stołecznego Warszawy dla Dzielnicy Białołęka; 2) Szczegółowym Opisem Osi Priorytetowych Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki; 3) Planem Działania dla Priorytetu VII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki na 2012 rok dla Województwa Mazowieckiego; 5
4) Społeczną Strategią m.st. Warszawa - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych 2009-2020: - cel strategiczny 3: integracja i reintegracja społeczna i zawodowa; 5) Strategią Rozwoju Województwa Mazowieckiego. Realizacja celów programu przyczynia się do zmniejszenia obszarów wykluczenia społecznego oraz zwiększenia szans na otwartym rynku pracy osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. II. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE Aktywne wsparcie osób uczestniczących w Programie Aktywności Lokalnej przyczyni się do poprawy funkcjonowania całych rodzin, a wzrost umiejętności prospołecznych wpłynie na lepsze funkcjonowanie w grupach sąsiedzkich i zawodowych. Zwiększy się świadomość praw i obowiązków wynikających z pełnienia ról, a także przywilejów i możliwości uzyskiwania pomocy w rozwiązywaniu trudnych sytuacji życiowych. W celu zwiększenia skuteczności działań pomocowych wsparciem zostaną objęte również osoby z otoczenia grupy docelowej. Celem głównym projektu systemowego jest podniesienie poziomu aktywności społecznej, zawodowej oraz poprawa psychologicznego funkcjonowania 81 osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w okresie od marca 2012r. do czerwca 2014r, w tym 34 osoby i ich otoczenia w ramach Programu Aktywności Lokalnej. Cele szczegółowe projektu realizowane także w ramach Programu Aktywności Lokalnej to: zwiększenie umiejętności społeczno-edukacyjnych, wzrost postaw prozdrowotnych, poprawa funkcjonowania rodzin, zwiększenie aktywności społeczno-edukacyjnej, poprawa społecznego funkcjonowania. Będą one realizowane poprzez następujące (coroczne) działania: określenie celów edukacyjnych i zawodowych wskazanie luk kompetencyjnych i sposobów ich uzupełnienia w drodze do zdobycia wybranego zawodu, zwiększenie motywacji do kontynuowania nauki lub podjęcia pracy, wspieranie zdolności do podjęcia zatrudnienia, wzrost wiedzy na temat sposobów szukania i pozyskiwania pracy, wspieranie samodzielności, zaradności życiowej oraz zdrowego trybu życia, zwiększanie kompetencji osobistych i rozwój umiejętności społecznych w zakresie komunikacji interpersonalnej, wspieranie rodziny, podniesienie zaradności wychowawczo opiekuńczej. Program Aktywności Lokalnej charakteryzuje się skutecznością rozwiązań i kompleksowym wsparciem. Realizacja programu zwiększy potencjał uczestników i ich szanse na rynku pracy 6
i będzie przeciwdziałała wykluczeniu społecznemu. Wartością dodaną będzie zmiana motywacji i postaw u odbiorców, która będzie miała wpływ na otoczenie. Działania przyczynią się do podniesienia poziomu aktywności społecznej i zawodowej także u osób z otoczenia, dla których uczestnicy projektu mogą stać się wzorem do naśladowania w przełamywaniu barier i zmiany postaw. Istotnym czynnikiem jest upowszechnienie aktywności lokalnej i partnerstwa społecznego oraz wsparcie i promocja wolontariatu jako formy integracji osób z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. III. GRUPA DOCELOWA Program skierowany jest do mieszkańców Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, w szczególności do osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym i ich otoczenia. Od stycznia 2013 roku do czerwca 2014 r. Ośrodek będzie realizował w ramach projektu systemowego Program Aktywności Lokalnej skierowany do 34 osób i ich otoczenia. Program zakłada pracę na rzecz rodzin w białołęckiej społeczności lokalnej ze szczególnym uwzględnieniem: 1. Rodziców samotnie wychowujących dzieci 2. Rodzin z występującymi trudnościami opiekuńczo-wychowawczymi i szkolnymi 3. Młodzieży w wieku 15 25 lat IV. REKRUTACJA ODBIORCÓW Grupa docelowa będzie rekrutowana przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy. Narzędziem rekrutacji będzie ankieta. Powstanie lista rezerwowa. Zapewnimy równy dostęp do projektu dla kobiet i mężczyzn, jednakże przewidujemy większą ilość kobiet, gdyż jak wynika z analizy osób korzystających z pomocy społecznej stanowią one dominującą grupę odbiorców. V. CZAS TRWANIA PROGRAMU Program Aktywności Lokalnej przewidziany jest do realizacji w okresie styczeń 2013r. -grudzień 2016 r. W ramach projektu systemowego PAL będzie realizowany w okresie styczeń 2013r. - czerwiec 2014 r. VI. FINANSOWANIE PROGRAMU Realizacja zadań programu może być finansowana: ze środków własnych budżetu samorządu terytorialnego ze źródeł zewnętrznych 7
środków funduszy strukturalnych, między innymi z Europejskiego Funduszu Społecznego: działania Programu Aktywności Lokalnej od stycznia 2013 r. do czerwca 2014 r. będą realizowane w ramach projektu systemowego Priorytetu VII Promocja integracji społecznej : Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji, działania 7.1 i poddziałania: 7.1.1: Rozwój i upowszechnienie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej. w ramach programów wspólnotowych dotacji z budżetu państwa VII. OCENA ZASOBÓW Program Aktywności Lokalnej realizowany będzie przez pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, którego kapitał ludzki stanowią pracownicy socjalni Działu Pomocy Środowiskowej, specjaliści i konsultanci Działu Pomocy Specjalistycznej, w tym asystenci rodziny którzy realizują szeroko rozumianą pomoc o charakterze niematerialnym i posiadają doświadczenie w organizowaniu i prowadzeniu działań środowiskowych opartych na metodzie CAL. Kadra zatrudniona w ramach projektu systemowego będzie finansowana ze środków Unii Europejskiej. Część pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej uczestniczyło w szkoleniach w zakresie programu Centrum Aktywności Lokalnej organizowanych przez BORIS. W 2004 roku po raz pierwszy Ośrodkowi Pomocy Społecznej Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy został przyznany przez Stowarzyszenie Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej Certyfikat Jakości "Centrum Aktywności Lokalnej". VIII. DZIAŁANIA W RAMACH PROGRAMU Przewidujemy następujące działania: 1. Diagnoza i analiza potrzeb osób objętych Programem Aktywności Lokalnej 2. Organizowanie i koordynacja programu w ramach PAL, a w nim między innymi: a. Poradnictwo specjalistyczne - organizacja spotkań tematycznych ze specjalistami z zakresu m.in.: doradztwa zawodowego, psychologii, pedagogiki. Spotkania te mają na celu podejmowanie przez uczestników projektu działań aktywizujących ich do poprawy warunków życia w środowisku. b. Działania psychologiczne w formie indywidualnej i grupowej. c. Działania edukacyjne między innymi: warsztat umiejętności wychowawczych spotkania grup edukacyjnych działania skierowane do młodzieży w wieku od 15 lat warsztat kreatywnego myślenia warsztat komunikacji i rozwiązywania problemów zajęcia zagospodarowujące czas wolny zajęcia integracyjne, w tym edukacja międzykulturowa zajęcia organizowania czasu wolnego dla dzieci osób biorących udział w Programie. 8
IX. PROMOCJA d. Zachęcanie uczestników do podejmowania działań wolontariackich w ramach funkcjonującego programu wolontariat w OPS. Pomoc w nauce w ramach wolontariatu w PAL-u. Organizacja spotkań okolicznościowych, wyjazdu itp. Promocja programu będzie prowadzona przez cały czas jego realizacja. Narzędzia w ramach promocji to foldery informacyjne i plakaty, zamieszczanie informacji na stronie internetowej Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy oraz portalu społecznościowym Facebook. Ponadto w ramach projektu systemowego odbędzie się konferencja promująca Program Aktywności Lokalnej. X. PRZEWIDYWANE EFEKTY W wyniku realizacji programu wzrosną kompetencje uczestników projektu dotyczące możliwych kierunków edukacji oraz ich świadomość dotycząca rynku pracy. Uczestnicy nabędą umiejętności w skutecznym poszukiwaniu pracy, właściwym przygotowaniu dokumentów aplikacyjnych oraz prezentowaniu swoich mocnych stron podczas rozmów z pracodawcami. Przewidujemy, że nastąpi wzrost umiejętności komunikacyjnych, który może pomóc odbiorcom programu w życiu codziennym, zwiększy ich efektywność na rynku pracy oraz zminimalizuje zagrożenie wykluczeniem społecznym. Zakładamy, że w związku iż pokazane zostaną prawidłowe wzorce zachowań i postaw wobec dziecka zwiększą się kompetencje rodzicielskie i zaradność wychowawczo opiekuńcza uczestników. Rodzice będą mieli możliwość, na zajęciach warsztatowych, zdobyć wiedzę jak rozwiązywać problemy wychowawcze, ucząc się kochania i wychowywania swoich dzieci pod okiem specjalistów. Młodzież pozna sposoby aktywnego spędzania czasu wolnego, co będzie wzorcem na przyszłość. XI. MONITORING I EWALUACJA Monitoring i ewaluacja programu oraz jego uczestników będzie się odbywała przez cały okres realizacji. Przeprowadzone zostaną ankiety przy przystąpieniu do programu i ex-post. Po zakończeniu Programu Aktywności Lokalnej zostanie przygotowany raport końcowy podsumowujący całość podejmowanych działań. Monitoring będzie miał na celu sprawdzenie, czy i w jakim stopniu projekt spełnił oczekiwania jego uczestników, podniósł ich poszczególne kompetencje, a także wpłynął na ich samoocenę. 9