WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii mgr Emilia Łapiak-Pasiorowska WPŁYW REGULARNEGO WYSIŁKU FIZYCZNEGO NA WYBRANE PARAMETRY WYDOLNOŚCIOWE I METABOLICZNE Praca na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor: Prof. dr hab. n. med. Artur Mamcarz Promotor pomocniczy: Dr n. med. Andrzej Folga - Janczewski
Streszczenie Aktywność fizyczna jest niezbędnym elementem zdrowia i dobrego samopoczucia. Zmiany, jakie zachodzą w organizmie pod wpływem systematycznych ćwiczeń są wszechstronne. Już w czasach starożytnych podkreślano znaczenie aktywności fizycznej w kształtowaniu zdrowia, witalności i długowieczności. Ostatnie dziesięciolecia przyniosły wiele dowodów naukowych dotyczących wpływu treningu fizycznego na zdrowie i jakość życia osób w każdym wieku. Regularny ruch nie tylko zmniejsza ryzyko chorób układu krążenia, udaru i cukrzycy, ale także zapobiega niektórym nowotworom, poprawia nastrój, wzmacnia kości i mięśnie, zwiększa objętość płuc, sprzyja walce z nadwagą. To tylko niektóre z tych najbardziej znanych, korzystnych efektów aktywności fizycznej. Coraz mniejsza aktywność fizyczna występuje w populacjach wielu krajów i dotyczy wszystkich grup wiekowych. W skali globalnej 23% dorosłych i 81% młodzieży w wieku szkolnym nie wykazuje wystarczającej aktywności. Badania sondażowe informują, iż aktywność fizyczna Polaków jest nadal nie wystarczająca. Celem pracy była ocena wpływu regularnego treningu w grupie dorosłych mężczyzn na ich wydolność fizyczną ocenianą testem ergospirometrycznym, regulację wybranych parametrów oceniających układ sercowo-naczyniowy (ciśnienie tętnicze, zmiany częstotliwości pracy serca), aktywacje markerów biochemicznych (glukoza, hba1c, lipidogram, adiponektyna) oraz skład ciała oceniany metodą bioimpedancji elektrycznej. Badaniem objęto 62 mężczyzn powyżej 18 r.ż. chcących zmienić swój styl życia. W skład grupy badanej wchodziło 41 mężczyzn od 24 do 57 roku życia trenujących nie dłużej niż 2 miesiące i chcących kontynuować systematyczną aktywność fizyczna. Po wstępnej ocenie lekarskiej obejmującej: wywiad lekarski, badanie przedmiotowe, wykonanie spoczynkowego EKG, badanie ergospirometryczne oraz badanie ECHO serca zostały zakwalifikowane do programu treningowego. Podczas treningu każdy z badanych miał monitorowane tętno za pomocą pulsometru. Przed rozpoczęciem fazy treningu każdemu z badanych pobrano surowice krwi celem oznaczenia markerów biochemicznych (glukoza, HbA1c, lipidogram i adiponektyna) oraz zbadano skład ciała metodą bioimpedancji
elektrycznej. Po przeprowadzeniu 12-tygodniowego treningu, przeprowadzono badania kontrolne oceniające te same parametry. Grupę kontrolną stanowiło 21 mężczyzn od 26 do 46 roku życia. Grupa ta została poddana takim samym badaniom, jak grupa aktywna fizycznie, z wyłączeniem okresu 12- tygodniowego treningu. Przeprowadzona analiza pozwoliła na wskazanie kilku istotnych statystycznie parametrów oceniających wydolność fizyczną po 12 tygodniach treningu. W grupie badanej istotnie statystycznie (p=0,007) zwiększył się czas do wystąpienia punktu beztlenowego, czas trwania wysiłku ( p<0,001 ), obciążenie w punkcie beztlenowym (p=0,048 ), maksymalne obciążenie (p<0,001), puls tlenowy w punkcie beztlenowym (p=0,003), maksymalny puls tlenowy (p<0,001), maksymalna wentylacja minutowa (p=0,001). Istotnie zmieniły się wartości VO2max (p<0,001) w grupie badanej nastąpił wzrost tego parametru (średnio o 4,5), a w grupie kontrolnej spadek (średnio o 1,1). Systematyczny trening wytrzymałościowy i siłowy trwający 12 tygodni przyczynił się do istotnych statystycznie zmian parametrów testu wysiłkowego tj. Czas (p<0,001), MET (p<0,001), HR (p=0,011) jak również wpłynął na zmniejszenie obwodu talii w grupie aktywnej (p=0,049). W badaniu nie zmieniły się w sposób istotny wartości parametrów biochemicznych (glukoza, HbA1c, lipidogram, adiponektyna). Podsumowując, należy stwierdzić, że systematyczny trening fizyczny limitowany tętnem wpływa korzystnie na parametry oceniające wydolność fizyczną. Indywidualnie zaprogramowany trening fizyczny wpływa na zmniejszenie obwodu talii. 12 - tygodniowy program ćwiczeń nie wpływa istotnie na zmianę stężeń osoczowych glukozy, hemoglobiny glikowanej, lipidogramu oraz adiponektyny. 3 miesięczny trening fizyczny nie ma istotnego statystycznie wpływu na zmianę składu ciała oraz zmianę w proporcji ciała. Trening fizyczny jest skuteczna metoda do poprawy funkcjonowania układu sercowonaczyniowego w każdym wieku. Słowa kluczowe: trening fizyczny, skład ciała, wydolność fizyczna
Summary Physical activity is an essential element of health and well-being. The changes that occur in the human organism under the influence of systematic exercising are versatile Even in the ancient times the relevance of physical activity in shaping our health, vitality and longevity was crucial. Last decades brought many scientific evidence concerning the influence of physical training on the health and quality of life of the people of all ages. When considering the regular exercise not only does it decrease the risk of circulatory system diseases, stroke and diabetes but it also prevents some types of cancer, improves mood, strengthens bones and muscles, increases the lungs volume and favours the fight against overweight. These are only few of those common, positive effects of physical activity. Decreasing physical activity occurs in the populations of many countries and all age groups are concerned with this phenomenon. In the global scale 23% of adults and 81% of school-age adolescents do not show sufficient activity. Surveys show that physical activity of Polish people is still insufficient. The aim of this work valuation of the influence of regular training in the group of adult males on their physical performance assessed with the ergospirometrical test, on the regulation of selected parameters estimating the cardiovascular system (blood pressure, changes in heart rate), activation of biochemical markers (glucose, hba1c, lipidogram, adiponectin) and the body composition assessed with the electrical bioipedance method. 62 men over 18 years old who wanted to change their lifestyle have taken part in the survey. 41 men aged 24 to 57 years of age who have been training for no longer than 2 months and wanted to continue the systematic physical activity are in the test group. After initial medical evaluation which covered: medical history, physical examination, recording of the ECG at rest test, performing the ergospirometrical test and echogram for the heart the men were qualified to the training programme. Each man had his pulse recorded with the heart rate monitor during his training. Before starting the phase of training each man had his blood serum collected to mark the biochemical markers (glucose, hba1c, lipidogram, adiponectin) and his body composition was assessed with the electrical bioipedance method. After 12 weeks of training the control tests were taken to assessing the same parameters.
21 men aged 26 to 46 served as a control group. This group was tested the same as the group physically active, excluding the 12 weeks of training. The analysis performed allowed indicating a few statistically significant parameters which assess the physical performance after 12 weeks of training. In the test group the factors that increased were: the time to the occurrence of anaerobic threshold (p=0.007), the time of exertion (p<0.001), the load in the anaerobic threshold (p=0.048), maximum load (p<0.001), aerobic heart rate in anaerobic threshold (p=0.003), maximum aerobic heart rate (p<0.001), maximum minute ventilation (p=0.001). The VO2max values have changed significantly in both groups (p<0.001) in the test group this parameter increased (on average of 4.5) and in the control group (on average of 1.1). A frequent endurance and strength workout which has lasted for 12 weeks contributed to statistically significant changes of cardiac stress test parameters, i.e. time (p<0.001), MET (p<0.001), HR (p=0.001) and it also had impact of the decrease in waist circumference of the men in the active group (p=0.049). The values of biochemical parameters (glucose, hba1c, lipidogram, adiponectin) have not changed significantly. In summary, it has to be said that the frequent physical training limited by the heart rate has a beneficial effect on the parameters which estimate the physical performance. The training which is programmed individually has impact on the decrease in waist circumference. 12-weeks exercise programme does not have a significant influence on plasmatic concentration of glucose, glycated hemoglobin, lipidogram and adiponectin. 3-month physical training does not have a statistically significant influence on the body composition and change in the body proportions. Physical training is an efficient method of improvement of cardiovascular system functioning of the people of all ages. Keywords: physical training, body composition, physical performance