FLOROVITEM MOŻNA DOLISTNIE NAWOZIĆ ZIEMNIAKI

1 FLOROVITEM MOŻNA DOLISTNIE NAWOZIĆ ZIEMNIAKI doc. dr hab. inż. Kazimierz Jabłoński IHAR, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie Naturalne, organiczne i mineralne nawożenie doglebowe nie zawsze gwarantuje dostępność składników niezbędnych do uzyskania wysokiego plonu ziemniaków dobrej jakości. Niekorzystne warunki glebowo-klimatyczne, takie jak: brak lub nadmiar opadów w okresie wegetacji, niskie lub za wysokie ph gleby, mała ilość próchnicy lub minerałów ilastych oraz braki niektórych mikroelementów, utrudniają, a nawet hamują proces pobierania składników przez korzenie. W tych warunkach dolistne nawożenie jest zabiegiem interwencyjnym, zapobiegającym znacznej obniżce plonów. Poza tym przy wysokich obecnie cenach nawozów mineralnych wskazane jest, aby niższe dawki nawozów doglebowych zastosowane przed sadzeniem ziemniaków uzupełnić względnie tanim dolistnym nawożeniem roztworem mocznika lub nawozami makroczy mikroelementowymi. Nawożenie dolistne można stosować łącznie ze środkami ochrony roślin przeciw stonce i zarazie ziemniaka i obniżyć przy tym koszty zabiegów oraz zmniejszyć uszkodzenia roślin. Niektóre nawozy dolistne stosowane z fungicydami zwiększają efektywność zwalczania zarazy i pozwalają na zmniejszenie zalecanych dawek tych środków. W niektórych krajach zachodnich o nowoczesnym rolnictwie wskaźnikiem sygnalizującym potrzebę zastosowania nawozów dolistnych są albo wyniki testów roślinnych na ogonkach liściowych pobieranych kilkakrotnie co 7-10 dni ze środkowych części pędów w okresie od początku tuberyzacji do połowy sierpnia, albo czujniki fotooptyczne montowane z przodu ciągnika, analizujące barwę liści, połączone z pokładowym komputerem i elektronicznymi urządzeniami dawkującymi odpowiednio dobrane nawozy dolistne z dodatkami mikroelementów. Do zalet dolistnego nawożenia ziemniaków należy: większa efektywność nawożenia, obniżenie strat wskutek chemicznego i biologicznego uwsteczniania się składników mineralnych, zmniejszenie dawek nawozów doglebowych, obniżenie kosztów nawożenia oraz nakładów na ochronę. Efektywność dolistnego nawożenia zależy od stężenia roztworu, rodzaju nawozu, temperatury i wilgotności powietrza, fazy rozwoju plantacji i jej zagęszczenia. Ogólnie należy przyjąć, że nawozy dolistne o większym udziale makroelementów (N, P, K, Mg, Ca) powinny być stosowane we wcześniejszych fazach rozwojowych ziemniaka, zaś nawozy o większej ilości mikroelementów nieco później, chociaż zastosowane za późno są pobierane w mniejszym stopniu. Zbyt duże dawki nawozów dolistnych lub wysokie ich stężenie może spowodować, że zabieg będzie nieskuteczny i nastąpi uszkodzenie roślin, a nawet obniżka plonu. Mikroelementowe nawozy dolistne charakteryzują się bardzo dobrą rozpuszczalnością w wodzie, a zawarte w nich sole mineralne znajdują się w formie chelatów i są łatwo przyswajalne w różnych warunkach atmosferycznych. Największą efektywność nawożenia dolistnego osiąga się przy stosunkowo niższej temperaturze powietrza 12-15 o C i większej wilgotności. W praktyce zabiegi takie należy przeprowadzać późnym popołudniem i wieczorem oraz wcześnie rano. Efektywne są także zabiegi wykonywane po deszczu,

2 gdy tylko rośliny obeschną, a stan gleby umożliwia mechaniczny oprysk. Nawozy dolistne przenikają do roślin przez naskórek i aparaty szparkowe znajdujące się na liściach i pędach ziemniaków. Najbardziej chłonne są młode liście, a szczególnie dolne ich części, gdzie znajduje się więcej aparatów szparkowych oraz jest niższa temperatura i większa wilgotność. Aby cząsteczki cieczy dotarły do dolnej strony liści, należy w opryskiwaczach stosować rozpylacze wirowe lub płaskostrumieniowe drobnokropliste, powodujące zamgławianie łanu, lub opryskiwacze z pomocniczym strumieniem powietrza (PSP), ewentualnie rozpylacze elektrostatyczne. Tempo pobierania składników przez liście jest wielokrotnie większe niż pobieranie przez system korzeniowy. Najszybciej przez liście pobierany jest azot, potas, sód, cynk i magnez, nieco wolniej siarka, wapń, fosfor, mangan i bor, a najwolniej miedź, żelazo i molibden. Przy jednoczesnym stosowaniu nawozów dolistnych i środków przeciwko stonce lub zarazie ziemniaka należy przestrzegać kolejności mieszania preparatów. Po napełnieniu 2/3 objętości zbiornika opryskiwacza wodą przy włączonym mieszadle dodaje się rozcieńczony nawóz dolistny, a następnie rozcieńczony środek chemiczny. Nowoczesne wysoko wydajne opryskiwacze krajowe i z importu mają oddzielne pojemniki na środki ochrony i nawozy dolistne. Bez upewnienia się co do możliwości mieszania preparatów należy unikać tworzenia mieszanek więcej niż dwuskładnikowych, gdyż może nastąpić utrata aktywności preparatu lub reakcja chemiczna wytrącania się nowych związków, które uszkadzają rośliny. Na dużych plantacjach wskazane jest zastosowanie opryskiwaczy o szerokości roboczej 25-30 m i zbiornikach o pojemności 2500-3000 l, wyposażonych w głowice wieloczłonowe, umożliwiające szybkie przestawienie odpowiednich rozpylaczy w zależności od potrzeb. Wyższą efektywność nawożenia dolistnego i ewentualnego zwalczania stonki i zarazy ziemniaka uzyska się przy zastosowaniu opryskiwaczy z pomocniczym strumieniem powietrza (rękawem), z których strumienie rozpylonej cieczy łatwiej docierają do spodnich części liści. Opryskiwacze z PSP mogą pracować przy wietrze o prędkości do 5 m/s. Nawozy dolistne zawierają dodatki poprawiające efektywność nawożenia: zwilżacze, obniżające napięcie powierzchniowe liści i ułatwiające wchłanianie, związki zwiększające przyczepność do liści i łodyg, substancje umożliwiające mieszanie z preparatami ochrony roślin, związki przyspieszające penetrację składników mineralnych i chelatów w roślinie. Aby zwiększyć skuteczność dolistnego nawożenia, nawozy mikroelementowe wzbogacono dodatkiem azotu, a niekiedy potasu, fosforu i magnezu. Przy niskim udziale azotu w nawozach mikroelementowych lub małych dawkach nawożenia doglebowego wskazany jest dodatek 6-10-proc. roztworu mocznika. Natomiast przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego i ponad 10-proc. udziale azotu w nawozach dolistnych dodatek roztworu mocznika jest niecelowy, a niekiedy nawet szkodliwy, gdyż zwiększa wyraźnie zawartość azotanów w bulwach. Przy ostrym niedoborze fosforu i potasu w roślinach wskazane jest interwencyjne dolistne nawożenie roślin tymi składnikami. Dolistne dokarmianie fosforem przyspiesza dojrzewanie roślin, podnosi plon bulw i zawartość skrobi oraz ogranicza uszkodzenia bulw podczas zbioru. Potas zwiększa efektywność fotosyntezy i oddychania. Większa zawartość potasu w bulwach zmniejsza straty powodowane przez choroby w okresie przechowywania i ubytki masy wskutek oddychania. Najlepszą formą potasu do dolistnego nawożenia jest siarczan. Z kompleksowych nawozów mikroelementowych do dolistnego nawożenia ziemniaków na uwagę zasługuje płynny Florovit, zawierający szeroką gamę makro- i mikroelementów niezbędnych do prawidłowego odżywiania roślin w pełni wegetacji. Charakterystyka Florovitu oraz wpływ na wegetację i plon ziemniaków Florovit jest płynnym nawozem do dolistnego nawożenia ziemniaków o stałym składzie chemicznym, co ułatwia przygotowanie odpowiedniego stężenia cieczy roboczej bez wytrącania się osadów utrudniających

3 oprysk. Posiada w formie schelatyzowanej łatwo przyswajalne makro- i mikroelementy niezbędne do właściwej wegetacji roślin. Zawiera 3% azotu (2,3% amidowego i 0,7% azotanowego), 2% potasu, domieszki fosforu, wapnia, magnezu i siarki oraz mikroelementy: miedź, żelazo, mangan, molibden i cynk. Szeroki asortyment makro- i mikroelementów pozwala na uzupełnienie ich braków w glebie i poprawia stan odżywienia roślin szczególnie przy niekorzystnych warunkach pogodowych i niskim ph gleby. Znajdujący się we Florovicie magnez zwiększa intensywność fotosyntezy, ułatwia pobieranie azotu, aktywizuje wiele enzymów i bierze udział w syntezie białek. Braki tego składnika powodują żółknięcie liści, które zwijają się i stają łamliwe, oraz obniżają plon i zawartość skrobi w bulwach. Mangan bierze udział w pobieraniu azotu i fotosyntezie, a także wchodzi w skład kilku enzymów. Objawy braku tego składnika to żółknięcie młodych liści i więdnięcie, czego efektem jest zmniejszenie plonu, zawartości skrobi i witaminy C. Żelazo uczestniczy bezpośrednio w fotosyntezie i powstawaniu chlorofilu, przyspiesza procesy redukcyjne azotanów i wpływa na tempo asymilacji i gromadzenia plonów. Miedź bierze udział w fotosyntezie i oddychaniu, uczestniczy w przemianach azotu i wpływa na mechanizm odporności na zarazę ziemniaka, dzięki czemu można zmniejszyć dawki fungicydów, obniżając koszty zabiegów. Bor stymuluje wzrost i podział komórek, bierze udział w metabolizmie białek i kwasów nukleinowych. Braki tego składnika mogą ograniczyć wzrost roślin, powodować deformację młodych liści, karłowatość roślin, więdnięcie korzeni włośnikowych i pękanie dużych bulw. Cynk bierze udział w metabolizmie węglowodanów i białek, wpływa na przepuszczalność błon komórkowych, zwiększa odporność roślin na suszę i choroby grzybowe. Molibden bierze udział w wiązaniu azotu i redukcji azotanów, wchodzi w skład wielu enzymów spełniających ważną rolę w przemianach biochemicznych w liściach i bulwach. W doświadczeniach polowych na glebach średnio zwięzłych o średniej zasobności w przyswajalne składniki mineralne stwierdzono dodatni wpływ dolistnego nawożenia Florovitem na plon ziemniaków i zawartość skrobi. Przy niższym poziomie nawożenia doglebowego (280 kg NPK/ha, w tym 80 kg N/ha) najbardziej korzystne okazały się dawki Florovitu 3 x 4 l/ha. Stwierdzono wówczas wzrost plonu ogólnego o 4,3 t/ha, tj. 9,9%, natomiast plonu handlowego o 4,7 t/ha, tj. 11,2%. Zastosowanie Florovitu w większej dawce 3 x 6 l/ha przy niskim poziomie nawożenia doglebowego miało niewielki wpływ na plon ogólny i bulw handlowych, ale zwiększało istotnie plon frakcji sadzeniaków o 8,2 t/ha, tj. 33,3%. Jest to bardzo korzystne w produkcji nasiennej, gdzie jest zalecany, ze względów fitosanitarnych, niższy poziom nawożenia doglebowego. Przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego (420 kg NPK, w tym 120 kg N/ha) efekty produkcyjne dolistnego nawożenia przy 3-krotnej dawce 4 l/ha wynosiły 3,4 t/ha, co przy niskiej cenie Florovitu jest bardzo opłacalne. Niezależnie od dawki nawożenia doglebowego NPK po zastosowaniu dolistnego nawożenia Florovitem stwierdzono wzrost zawartości skrobi w bulwach, co jest korzystne w produkcji ziemniaków przemysłowych do przetwórstwa. U odmiany jadalnej Tajfun, przydatnej do przetwórstwa, o średniej zawartości skrobi, po dolistnym nawożeniu Florovitem w dawkach 3 x 4 l/ha i niskich dawkach NPK stwierdzono wzrost zawartości skrobi w bulwach, który wpłynął na wzrost plonu skrobi o 11,9%, a przy dawkach 3 x 6 l/ha o 10,6%, w porównaniu z obiektem kontrolnym. Dodatni wpływ dolistnego nawożenia Florovitem na zawartość i plon skrobi stwierdzono także przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego NPK (tab.1). Florovit zastosowany na niskim poziomie nawożenia doglebowego NPK zwiększał współczynnik rozmnażania ziemniaków (liczba bulw pod krzakiem) od 3,2 do 14,0%. Ma to duże znaczenie w przyspieszeniu reprodukcji nasiennej cennych odmian ziemniaka.

4 Tabela 1 Wpływ dolistnego nawożenia Florovitem na plon ziemniaków i jego strukturę. Wyniki doświadczeń z lat 2006-2007 Dawka nawożenia doglebowego i dolistnego ogólny Plon (t/ha) frakcji bulw handlowy sadzeniaka dużych skrobi Procent skrobi Kontrola I (80 N, 80 P 2 O 5, 120 K 2 O kg/ha) 43,4 41,9 24,6 36,5 6,54 15,1 Kontrola I + Florovit 3 x 2 l/ha 45,2 42,6 32,1 32,2 6,99 15,4 Kontrola I + Florovit 3 x 4 l/ha 47,7 46,6 25,0 39,6 7,32 15,4 Kontrola I + Florovit 3 x 6 l/ha 44,9 43,1 32,8 33,2 7,23 16,1 Kontrola II (120 N, 120 P 2 O 5, 180 K 2 O kg/ha) 45,4 44,2 25,7 38,0 6,53 14,4 Kontrola II + Florovit 3 x 2 l/ha 47,1 45,2 29,7 36,2 6,79 14,4 Kontrola II + Florovit 3 x 4 l/ha 48,8 47,1 24,7 41,3 7,11 14,6 Kontrola II + Florovit 3 x 6 l/ha 47,0 45,1 27,1 39,3 7,19 15,3 Dolistne nawożenie ziemniaków Florovitem nie miało istotnego wpływu na porażenie bulw parchem zwykłym i brunatną pustowatością, chociaż przy wyższym poziomie nawożenia doglebowego stwierdzono nieco większy udział bulw dużych z objawami pustowatości. Nawożenie dolistne Florovitem, szczególnie przy niższym poziomie nawożenia doglebowego NPK, ograniczało stopień porażenia bulw rdzawą plamistością miąższu i zmniejszało ciemnienie bulw surowych. Florovit w niewielkim stopniu zwiększał zawartość azotanów w bulwach w porównaniu z kontrolą, lecz ilość ta mieściła się w granicach normy. Zalecenia dotyczące stosowania Florovitu w uprawie ziemniaków Florovit jest tanim nawozem dolistnym przynoszącym wysokie efekty ekonomiczne zarówno w produkcji ziemniaków jadalnych, jak i sadzeniaków oraz do przetwórstwa spożywczego. Należy go stosować 3-krotnie, na suche liście, w dawkach 4-6 l/ha rozcieńczonych w 200-300 l wody o temperaturze 15- -20 o C, używając w opryskiwaczu rozpylaczy płaskostrumieniowych o szczelinie 0,3 mm i ciśnieniu 5-7 atmosfer. Pierwszy zabieg należy wykonać tuż po zwarciu międzyrzędzi na młode liście, drugi 14 dni później, a trzeci 10-14 dni po drugim. Na odmiany średnio wczesne i późne do drugiego i trzeciego zabiegu łącznie z Florovitem można stosować fungicydy do zwalczania zarazy ziemniaka, wówczas zmniejszają się wyraźnie koszty zabiegów. W uprawie odmian bardzo wczesnych i wczesnych oraz późniejszych, o dużej podatności na zarazę, każdy zabieg dolistnego nawożenia Florovitem należy łączyć ze zwalczaniem zarazy. Przy jednoczesnym stosowaniu dolistnego nawożenia i zwalczania zarazy ziemniaka lub stonki należy najpierw nalać do zbiornika opryskiwacza wypełnionego do połowy wodą odpowiednią dawkę Florovitu, przy włączonym mieszadle, a następnie dolać rozpuszczoną w wiadrze dawkę fungicydu czy insektycydu i uzupełnić wodę do niezbędnej ilości, dostosowanej do wielkości plantacji. Przygotowanym w ten sposób roztworem należy niezwłocznie opryskać plantację. W nowoczesnych opryskiwaczach, wyposażonych w rozwadniacze pestycydów, należy w pierwszej kolejności do zbiornika napełnionego w połowie wodą wlać, przy włączonym mieszadle, określone ilości Florovitu, a następnie do rozwadniacza dodać zalecaną dawkę pylistego lub półpłynnego pestycydu i uruchomić na kilka minut rozwadniacz, który wprowadzi środek ochrony do zbiornika, a potem uzupełnić zbiornik wodą do wymaganej objętości. Jeśli plantacja ziemniaków wykazuje wyraźne braki azotu, wówczas powinno się najpierw przygotować 6-10-proc. wodny roztwór mocznika (6-10 kg mocznika roz-

5 puszczonego w 100 l wody), następnie do tego roztworu wlać zalecaną dawkę Florovitu, a na końcu zalecany środek przeciwko zarazie ziemniaka. Działanie nawozów będzie bardziej skuteczne, jeśli po oprysku przez kilka lub kilkanaście godzin nie wystąpią opady deszczu. Ekonomiczne efekty dolistnego nawożenia ziemniaków Florovitem Z uproszczonej kalkulacji kosztów produkcji ziemniaków, uwzględniającej nakłady na sadzeniaki, nawozy mineralne, środki ochrony roślin oraz mechaniczne zabiegi uprawy gleby, nawożenia, sadzenia, pielęgnacji, ochrony i zbioru, amortyzację maszyn i urządzeń oraz podatki, wynika, że przy dawce Florovitu 3 x 4 l/ha efekt nawożenia wynosił 2112 zł. Wartość zastosowanego Florovitu na 1 ha to zaledwie 27,6 zł, przyjmując, że dolistne zabiegi nawożenia były łączone z ochroną ziemniaków przed zarazą. Przy wyższym poziomie nawożenia (420 kg NPK/ha) i dawce 3 x 4 l/ha uzyskano wyższe plony, ale efekt dolistnego nawożenia wynosił 1662 zł (tab. 2). Efektywność dolistnego nawożenia ziemniaków Florovitem Warianty stosowanych nawozów Kontrola I (80 N, 80 P 2 O 5, 120 K 2 O/ha) Plon (t/ha) Wartość plonu* (zł z ha) Nakłady na produkcję (zł/ha) Zysk z 1 ha (zł/ha) Tabela 2 Efekt nawożenia Florovitem w stos. do kontroli (zł/ha) 43,4 21 700 6960 14 740 - Kontrola I + Florovit 3 x 2 l/ha 45,2 22 600 6977 15 623 883 Kontrola I + Florovit 3 x 4 l/ha 47,7 23 850 6998 16 852 2112 Kontrola I + Florovit 3 x 6 l/ha 44,9 22.450 7010 15 440 700 Kontrola II (120 N, 120 P 2 O 5, 180 K 2 O/ha) 45,4 22 700 7255 15 445 - Kontrola II + Florovit 3 x 2 l/ha 47,1 23 550 7272 16 278 833 Kontrola II + Florovit 3 x 4 l/ha 48,8 24 400 7293 17 107 1662 Kontrola II + Florovit 3 x 6 l/ha 47,0 23 500 7305 16 195 750 * przyjęto wartość 1 t ziemniaków 500 zł; cena hurtowa Florovitu 2,30 zł/l Literatura 1. Czuba. R. 1978. Nawozy mikroelementowe w produkcji roślinnej. PWRiL Warszawa; 2. Jabłoński K. 1998. Nawożenie ziemniaków. Wyd. Fund. Rozwój SGGW Warszawa; 3. Jabłoński K. 1999. Wpływ dolistnego nawożenia ziemniaków nawozami z mikroelementami na kształtowanie plonów i efekty ekonomiczne. Biul. IHAR 212: 165-177; 4. Jabłoński K. 2003. Wpływ dolistnego nawożenia dolistnymi nawozami ADOB na plon, jego strukturę oraz porażenie roślin i bulw chorobami. Acta Agroph. 85: 137-145; 5. Krzywy E. 2000. Nawożenie gleb i roślin. AR Szczecin; 6. Urban H. 1997. Ertrag optimieren durch gezielte Blattdüngung. Kartoffelbau 4: 132-134