1. Oj dana, dana, dziś się bawimy w Atomicach, czy w Lipcach? Uczeń: Uczeń: a. 1. Cele lekcji i. a) Wiadomości zna fragment tekstu W. S. Reymonta Chłopi oraz Wesele w Atomichach S. Mrożka, zna zasady pracy w grupie, rozumie znaczenie obrzędów ludowych w naszej tradycji. ii. b) Umiejętności potrafi wypisać różnice w sposobie przedstawiania wesela na podstawie różnych tekstów literackich, potrafi rozwiązywać problemy w sposób twórczy, rozwija sprawność umysłową, kreatywność, przełamuje opory przed przedstawieniem własnych pomysłów, stosuje zasady pracy w grupie. b. 2. Metoda i forma pracy Praca w grupach, pogadanka c. 3. Środki dydaktyczne S. Mrożek, Wesele w Atomicach, [w:] W. Bobiński, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy I gimnazjum, WSiP, Warszawa 2000. W. S. Reymont, Chłopi ( fragment), [w:] W. Bobiński, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy I gimnazjum, WSiP, Warszawa 2000. Tekst o przesądach weselnych (załącznik 1) Schemat do wypisywania różnic w analizowanych tekstach literackich (załącznik 2) d. 4. Przebieg lekcji i. a) Faza przygotowawcza Nauczyciel przedstawia tematykę lekcji i główne cele. Następnie wypisuje na tablicy słowo wesele i prosi o wypisanie jak największej liczby skojarzeń z tym słowem.
ii. b) Faza realizacyjna 1. Nauczyciel czyta uczniom tekst o ślubnych przesądach, uczniowie wypowiadają się na temat, które z nich są najpowszechniejsze, a o których nie wiedzieli (załącznik1). 2. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, w każdej grupie jest wybrany lider, sprawozdawca i sekretarz. Grupy dostają krótki opis ceremonii ślubnej, która odbywa się współcześnie. Ich zadaniem jest dopisanie różnic w sposobie przedstawienia wesela i związanych z nim tradycji w dwóch wcześniej poznanych tekstach literackich: Wesele Boryny, fragment Chłopów S. W. Reymonta oraz S. Mrożek Wesele w Atomicach. Następnie uczniowie prezentują swoje prace na forum klasy, zostają one omówione (załącznik 2). iii. c) Faza podsumowująca Uczniowie odpowiadają na pytanie, na którym z wesel chcieliby zatańczyć i motywują swój wybór, udzielając swobodnych wypowiedzi. e. 5. Bibliografia 1. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, SFS, Kielce 2000. 2. Magazyn Głosu Szczecińskiego 2006, nr 27. 3. Mrożek S. Wesele w Atomicach, [w:] W. Bobiński, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy I gimnazjum, WSiP, Warszawa 2000. 4. Reymont W. S., Chłopi (fragment), [w:] W. Bobiński, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy I gimnazjum, WSiP, Warszawa 2000. 5. Witkowska A., Wesele w literaturze polskiej, PWN, Warszawa 1989. Załącznik 1. f. 6. Załączniki OBYCZAJE WESELNE i. a) Tekst o przesądach weselnych Może zabrzmi to nieprawdopodobnie, ale panny młode najczęściej boją się... swoich mam. A ściślej rzecz ujmując: ich szlochania, pociągania nosem, ewentualnego zawodzenia i wprowadzania reszty towarzystwa we łzawy nastrój. Poza tym, trochę się lękają pierwszego walca, potknięcia w drodze do ołtarza i spóźnienia pana młodego. Na wszelki wypadek sprawiają więc sobie niebieską podwiązkę, wkładają grosik do buta, pożyczają biżuterię. MIESIĄC Wyznaczenie daty ślubu najlepiej planować: - w miesiącach, które w swej nazwie mają literkę r, - w Boże Narodzenie, - w karnawale, - w Święta Wielkanocne.
Nie poleca się natomiast składać przysięgi małżeńskiej w maju, w listopadzie, w dniu 1 kwietnia (ze względu na prima aprilis), a także w adwencie i wielkim poście. SUKNIA ŚLUBNA Aż do chwili ceremonii ślubnej suknia panny młodej nie powinna być pokazywana panu młodemu. Oglądanie kreacji przez narzeczonego, a także pomoc w jej wyborze wróży bowiem niezgodę w małżeństwie. Narzeczona musi pamiętać, iż strój ślubny może zakładać przed uroczystością tylko wtedy, gdy zachodzi taka konieczność, np. przymiarka. Paradowanie w sukni dla samej tylko przyjemności, niesie złą wróżbę. STRÓJ ŚLUBNY Ubierając się do ślubu, panna młoda powinna pamiętać, aby mieć na sobie: - coś białego (symbol czystości uczuć), - coś niebieskiego zazwyczaj jest to podwiązka (kolor ten wróży wierność wybranka), - coś pożyczonego (dla zapewnienia przychylności rodziny męża), - coś starego (by w trudnych chwilach nie zabrakło pomocy krewnych i przyjaciół), - coś nowego (symbolu dostatku). DROBIAZGI Warto pamiętać, aby idąc do ołtarza, zaopatrzyć się w następujące drobiazgi: - w szwie sukni panny młodej powinny się znaleźć: kryształek cukru i okruszek chleba, - do bucika panny młodej należy wsunąć pieniążek, - w kieszeni pana młodego nie powinno zabraknąć drobnych. Zapewni to dostatek rodzinie. PTAKI Wypatrzenie przed ceremonią ślubną gołębia lub sroki przynosi szczęście, w przeciwieństwie do napotkania na swej drodze wron czy kruków. POGODA Piękna, słoneczna pogoda w dniu ślubu, to marzenie każdej pary młodej. Niesie ona ze sobą pomyślną wróżbę, zapewniając przyszłym małżonkom szczęście. Niedobrze jest natomiast, gdy w tym czasie słońce przybierze czerwoną barwę lub gdy słychać grzmoty. Mały deszczyk tym czasem uważany jest za Boże błogosławieństwo. DROGA Nie wolno państwu młodym zawracać z drogi do kościoła. Jeśli nawet o czymś zapomnieli, powinni skorzystać z pomocy krewnych lub przyjaciół. Nie powinno się również robić zbyt długich postojów, bo może to zaważyć na życiu małżeńskim. UŚMIECH I ŁZY Panna młoda powinna iść do ołtarza ze szczęściem wypisanym na twarzy. Taką drogę bowiem, zapewni sobie na resztę małżeńskiego życia. Jeżeli jednak pojawią się łzy wzruszenia czy szczęścia, to nie należy ich powstrzymywać, gdyż zamienią się one w wielką radość.
WELON Piękna ozdoba panny młodej potrafi być czasami niesforna i jakby żyć własnym życiem, nie układając się jak należy. Biada jednak pannie młodej, która idąc do ołtarza albo podczas uroczystości ślubnej, obejrzy się za siebie i sprawdzi, czy welon jest ładnie ułożony. Aby zapobiec takiej sytuacji, należy poprosić o pomoc druhnę, aby w razie potrzeby go poprawiła. PRZEWAGA Przewagę w małżeństwie można sobie zapewnić w następujący sposób: - kiedy ksiądz przykryje ręce stułą, ta dłoń, która znajdzie się na górze, zapewni jej właścicielowi przewagę, - symboliczne okręcenie partnera wokół siebie, może zapewnić moment, gdy nowożeńcy po skończonej ceremonii odwracają się od ołtarza i zmierzają ku wyjściu, - gdy przed kościołem posypią się na parę młodą drobne, ten kto szybciej i więcej ich zbierze, będzie w rodzinie trzymał kasę, - przy powitaniu przed domem weselnym, nowożeńcy dostają na tacy dwa kieliszki, z których jeden zawiera wódkę, drugi zaś wodę, ten kto trafi na wódkę, będzie w małżeństwie przewodził. OBRĄCZKI Nie wolno ich zgubić ani zapomnieć. Nie powinno się również dopuścić, by upadły na ziemię. Jeżeli już się tak stanie, to schylić się po nie może wyłącznie ksiądz, ministrant, urzędnik lub świadek. W żadnym razie nie mogą ich podnieść państwo młodzi. Aby nie zapeszyć małżeństwa i nie sprowokować złych mocy, narzeczona nie powinna jej w ogóle oglądać. Może to uczynić dopiero, gdy poczuje ją na palcu. POCAŁUNEK Po zakończeniu uroczystości ślubnej, młoda małżonka musi zadbać, aby jej wybranek złożył na jej ustach gorący pocałunek. To zapewni jej wierność małżonka. ZIARNO Tuż po zaślubinach para młoda jest obsypywana przez gości ryżem lub jęczmieniem. Ma to jej zapewnić płodność i dostatek, podobnie jak obsypywanie drobnymi pieniążkami. (Dla uniknięcia przykrych niespodzianek w postaci pobrudzenia garnituru pana młodego, radzimy ziarno uprzednio dobrze opłukać). TŁUCZENIE SZKŁA Po wychyleniu przez nowożeńców pierwszego toastu, powinni oni rzucić kieliszki za siebie, aby się z trzaskiem rozbiły. NOSZENIE NA RĘKACH Jeżeli świeżo upieczona małżonka potknie się przekraczając próg domu (również weselnego), ściągnie nieszczęście nie tylko na siebie, ale także na swoją nową rodzinę. Aby ją (i siebie) przed tym ustrzec, małżonek powinien przenieść ją przez próg. TANIEC Nowożeńcy powinni jako pierwsi pojawić się na parkiecie i jako jedyna para odtańczyć pierwszy taniec. Jeśli młodym plączą się kroki, to w życiu może być podobnie będą zmierzać w różne strony.
Załącznik 2. ii. b) Karta pracy ucznia Schemat do wypisywania różnic w analizowanych tekstach literackich WSPÓŁCZEŚNIE W LIPCACH W ATOMICACH OŚWIADCZYNY Oficjalne poinformowanie rodziców o tym, że zamierzamy się pobrać, jest pierwszym krokiem na drodze do małżeństwa. Kandydat na narzeczonego powinien złożyć wizytę w domu wybranki i poprosić o jej rękę. Nie trzeba klękać, wystarczy w odpowiednim momencie powiedzieć np.: Od dłuższego czasu spotykam się z Państwa córką. Kochamy się i chcemy być razem, dlatego postanowiliśmy się pobrać. Bardzo proszę o rękę Gosi. Można powiedzieć to, co uważa się za stosowne. Ważne jest, aby było to powiedziane poważnie i rozsądnie. To nie czas na żarty. Nawet najbardziej tolerancyjni i obdarzeni poczuciem humoru rodzice w tym momencie wymagają oficjalnej deklaracji. Po oświadczynach w domu dziewczyny, narzeczeni powinni zgodę na małżeństwo otrzymać także od rodziców chłopca.
PRZYJĘCIE ZARĘCZYNOWE To wieczorne przyjęcie, w którym obok młodych i ich rodziców może uczestniczyć również najbliższa rodzina. Ojciec dziewczyny, pełniąc rolę gospodarza przyjęcia, powinien poinformować zebranych o tym, że młodzi postanowili wstąpić w związek małżeński. Podczas przyjęcia przyszły mąż wręcza wybrance pierścionek zaręczynowy i wkłada go dziewczynie na 4 palec lewej ręki. Po zaręczynach wszyscy wypijają lampkę szampana, którego zakup jest obowiązkiem przyszłego pana młodego. OBRĄCZKI Wybór obrączek to rola obojga narzeczonych, natomiast zakup powinien sfinansować przyszły pan młody. Grawerujemy też imiona, hasła, daty panuje tu pełna dowolność. Rzecz w tym, aby nie zapomnieć, że obrączka jest symbolem dozgonnej miłości i wierności. PRZED ŚLUBEM Dawny zwyczaj wymagał, aby przed wyjazdem do kościoła czy USC w domu rodziców panny młodej zgromadziła się cała rodzina. Dzisiaj tylko pan młody wraz ze swymi rodzicami powinien przyjechać do domu narzeczonej, a także powinni się zjawić się tam świadkowie i dopiero w takim składzie wyrusza orszak ślubny.
ORSZAK ŚLUBNY Do ślubu w pierwszym samochodzie jadą młodzi oraz ojciec panny młodej i matka narzeczonego. W drugim matka panny młodej, ojciec narzeczonego oraz świadkowie. W następnych samochodach dziadkowie, rodzice chrzestni, krewni. Po zakończeniu ceremonii w kościele czy USC goście zwyczajowo składają młodej parze życzenia. Jest to ważne szczególnie dla tych gości, którzy, zawiadomieni jedynie o ślubie, nie będą uczestniczyć w przyjęciu weselnym, a chcą obdarować młodą parę życzeniami i kwiatami. WESELE To rodzinno-towarzyskie ukoronowanie ślubu powinno służyć bliższemu poznaniu rodzin państwa młodych i odbywać się w atmosferze serdecznej zabawy. Przyjęcie weselne powinno odbywać się w domu panny młodej, jednak zważywszy na ilość gości i wygodę organizacyjną, najczęściej wesela odbywają się w wynajętych lokalach. Nim rozpocznie się weselna uczta, goście oczekują na przybycie nowożeńców. Po tradycyjnym powitaniu ich przez rodziców chlebem i solą w progu, najczęściej podaje się szampana i wypija się go na stojąco, odśpiewując Sto lat dla młodej pary. Po toaście jest czas na wręczenie prezentów, po czym świadkowie rozsadzają gości przy stole.
Po obiedzie rozpoczyna się zabawa. Wówczas orkiestra zaprasza młodą parę na środek sali. Melodią rozpoczynającą tańce jest walc lub wybrany przez państwa młodych utwór. Wodzirejem wesela jest najczęściej główny wokalista orkiestry. Na jego barkach spoczywa ciężar odpowiedzialności za dobrą zabawę gości. Dlatego najlepiej przed weselem ustalić z nim szczegóły repertuarowe. Każdy z gości, niezależnie od wieku, powinien usłyszeć piosenki, przy których będzie chciał tańczyć. OCZEPINY Dzisiaj na weselach panuje zwyczaj: rzucanie welonem i muszką. Panny, które są stanu wolnego, otaczają pannę młodą kółkiem, a ona rzuca za siebie welon. Tak samo postępuje pan młody z muszką w otoczeniu kawalerów. Szczęśliwcy, którzy złapią atrybuty weselne, stają się nową parą młodą, która ma szansę na porzucenie stanu wolnego w najbliższym czasie. Zabawy, które są przewidziane na tę porę wesela, zależą najczęściej od inwencji twórczej orkiestry, czasem ktoś z gości chce zaśpiewać piosenkę dla państwa młodych, czasem dodatkowo zbiera się pieniądze do specjalnych waz.
TORT WESELNY Tort jest obowiązkowy, bez weselnego tortu nie będzie słodkiego życia dla małżonków. Bywa piętrowy, często wjeżdża z fajerwerkami w uroczystej oprawie. Krojenie tortu rozpoczyna pan młody i pierwszy kawałek podaje swojej żonie. Następnie żona powinna zrewanżować mu się tym samym. Dopiero potem pan młody kroi tort z przeznaczeniem dla gości. iii. c) Zadanie domowe Ślub za 100 lat. Napisz opowiadanie. 45 minut brak g. 7. Czas trwania lekcji h. 8. Uwagi do scenariusza