Wykorzystanie leœnej POLSKIE apy TOWARZYSTWO nuerycznej w nadleœnictwie INFORMACJI na przyk³adzie PRZESTRZENNEJ RDLP w Radoiu ROCZNIKI GEOMATYKI 2006 TOM IV ZESZYT 4 93 WYKORZYSTANIE LEŒNEJ MAPY NUMERYCZNEJ W NADLEŒNICTWIE NA PRZYK ADZIE REGIONALNEJ DYREKCJI LASÓW PAÑSTWOWYCH W RADOMIU THE USE OF A FORESTRY DIGITAL MAP IN FOREST DISTRICTS: THE CASE OF REGIONAL DIRECTORATE OF STATE FORESTS IN RADOM Micha³ Ostrowski Wydzia³ Leœny, Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego S³owa kluczowe: leœna apa nueryczna, nadleœnictwo, gospodarka leœna Keywords: forestry digital ap, forest district, forest anageent Wstêp Las jest specyficzny, niejednorodny œrodowiskie pracy. Panuj¹ce niejednokrotnie w drzewostanach trudne warunki terenowe sprawiaj¹, e praca leœnika nie o e byæ zaliczana do ³atwych. Bogata ozaika siedlisk leœnych, du e zró nicowanie gatunków tworz¹cych ekosyste leœny oraz zienne ukszta³towanie terenu nie pozwalaj¹ patrzeæ na las w sposób jednolity. Praktycznie ka dy drzewostan wyaga indywidualnego podejœcia z punktu widzenia zagospodarowania. Wyusza to na leœnikach posiadanie du ej wiedzy oraz jak najbardziej aktualnych danych o lesie. Leœna apa nueryczna (LMN) tworz¹ca syste inforacji przestrzennej na pozioie nadleœnictwa jest narzêdzie, które znacznie u³atwia pracê leœniko, jednoczeœnie realizuj¹c za³o enia szeroko pojêtej, wielofunkcyjnej gospodarki leœnej. Jest ona Ÿród³e bogatych danych, które o na o wiele czêœciej, ni w przypadku ap analogowych, aktualizowaæ (Ok³a, 2000; Ok³a, Olenderek, 1998; 2000; Olenderek, Korpetta, 1994; Olenderek i in., 2001). Pod wzglêde foralny funkcjonowanie LMN reguluj¹ kolejne zarz¹dzenia Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych (DGLP: 1994, 1999, 2001, 2003, 2004). Cel i zakres badañ Przeprowadzone badania ia³y na celu okreœlenie zakresu wykorzystania narzêdzia, jaki jest leœna apa nueryczna, na przyk³adzie wybranych nadleœnictw w Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych w Radoiu. Terin nadleœnictwo nie wskazuje tutaj konkret-
94 Micha³ Ostrowski nej jednostki tego szczebla. Nadleœnictwa, które zosta³y objête badaniai, s¹ potraktowane jako jedna ca³oœæ, cele wyci¹gniêcia wniosków ogólnych. Dodatkowy cele badañ by³o ukazanie faktycznego podejœcia leœników do zastosowania tego typu nowoczesnych narzêdzi do prowadzania szeroko rozuianej gospodarki leœnej. Uzyskane wyniki badañ pozwoli³y na sforu³owanie kilku wskazañ dotycz¹cych o liwoœci pe³niejszego wykorzystania LMN w przysz³oœci. Metodyka i obiekt badañ W raach badañ przeprowadzono ankietê o teatyce dotycz¹cej wykorzystania LMN w wybranych nadleœnictwach wchodz¹cych w sk³ad RDLP w Radoiu. Spoœród 22 nadleœnictw wyznaczono 12, w których LMN funkcjonuje najd³u ej, jest ju w tych nadleœnictwach dostatecznie poznana, a praca z ni¹ nie sprawia kadrze probleów. Uznano zate, e w tych 12 nadleœnictwach odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie bêd¹ najpe³niejsze. S¹ to Nadleœnictwa: Dobieszyn, Jêdrzejów, Kozienice, Ostrowiec Œwiêtokrzyski, Piñczów, Przysucha, Skar ysko Kaienna, Starachowice, Staszów, St¹porków i Zwoleñ. W pozosta³ych 10 nadleœnictwach LMN: 1) jest od niedawna, 2) ju zosta³a zbudowana, lecz jeszcze nie odebrana, 3) jest jeszcze na etapie budowy. W³¹czenie ich do ankiety by³oby wiêc przedwczesne. Na przeprowadzenie ankiety wyrazi³ zgodê ówczesny Dyrektor RDLP w Radoiu Pan Ada Wasiak i rozes³a³ j¹ do 12 wyznaczonych nadleœnictw przy piœie z dnia 10 stycznia 2006 roku. Ankieta by³a iienna, osoby j¹ wype³niaj¹ce by³y zobowi¹zane do podania iienia i nazwiska i udzielenia odpowiedzi na 38 poni szych pytañ: 1. W który roku zosta³y rozpoczête prace nad budow¹ LMN? 2. W który roku LMN zaczê³a funkcjonowaæ? 3. W jaki sposób przebiega³y prace nad budow¹ LMN? 4. Czy by³y jakieœ trudnoœci w zainstalowaniu LMN? Jeœli tak, to jakie? 5. Kto by³ wykonawc¹ LMN w nadleœnictwie? 6. Jak uk³ada³a siê wspó³praca nadleœnictwa z owy wykonawc¹? 7. Czy zbudowanie LMN by³o du y wysi³kie finansowy dla nadleœnictwa? 8. Czy w chwili obecnej apa funkcjonuje prawid³owo? 9. Jak wiele osób w nadleœnictwie potrafi ja obs³ugiwaæ? 10. Jakie wykszta³cenie aj¹ osoby obs³uguj¹ce LMN? 11. Czy przechodzi³y specjalne przeszkolenia? 12. Czy uiejêtnoœæ korzystania z apy jest efekte nabytej praktyki? 13. Na jaki sprzêcie dzia³a w nadleœnictwie LMN? 14. Jaki progra koputerowy obs³uguje dan¹ LMN? 15. Czy jego obs³uga sprawia u ytkowniko jakieœ probley? Jeœli tak, to jakie i z czego to wynika? 16. Czy aktualizowane s¹ jakieœ apy w nadleœnictwie? 17. Jeœli tak, to które, nueryczne czy analogowe? 18. Co jaki czas LMN jest aktualizowana? 19. Czy aktualizacja LMN zbiega siê ze sporz¹dzenie nowego planu urz¹dzania dla nadleœnictwa?
Wykorzystanie leœnej apy nuerycznej w nadleœnictwie na przyk³adzie RDLP w Radoiu 95 20. Jakie ateria³y s¹ wykorzystywane podczas aktualizacji LMN? 21. Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia lotnicze? 22. Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia satelitarne? 23. Jeœli tak, to jakie? 24. Czy fira, która zbudowa³a dan¹ LMN dla nadleœnictwa sprawdza poprawnoœæ28. jej funkcjonowania? 25. Jeœli tak, to z jak¹ czêstotliwoœci¹? 26. W jakich dziedzinach LMN jest wykorzystywana? 27. W której z tych dziedzin jest najbardziej przydatna? 28. Czy twoi zdanie apa nueryczna a przewagê nad analogow¹? 29. Jeœli tak, to dlaczego? 30. Czy te o e apa analogowa jest lepsza od nuerycznej? 31. Jeœli tak, to dlaczego? 32. Czy apa nueryczna jest dobrze czytelna i zrozuia³a? 33. Czy LMN wzbudza zainteresowanie na pozioie leœnictwa? 34. Czy jest o liwoœæ korzystania z LMN na stanowiskach leœniczego i podleœnicze go? 35. Jakie jest podejœcie leœniczych do planów wprowadzenia LMN na pozioie leœnic twa? 36. Czy LMN jest wykorzystywana w przestrzenny zagospodarowaniu giny/gin na terenie których po³o one jest nadleœnictwo? 37. Czy LMN wykorzystywana jest przez osoby czy te instytucje nie zwi¹zane z lasa i? 38. Jeœli tak, to do jakich celów jest wykorzystywana przez te osoby czy te instytucje? Pocz¹tkowo zdecydowano, e osoby zajuj¹ce siê LMN w dany nadleœnictwie dostarcz¹ odpowiedzi na ankietê na podany adres doowy b¹dÿ poczt¹ elektroniczn¹. Po nayœle uznano jednak, i wywiad bezpoœredni bêdzie rozwi¹zanie lepszy i zagwarantuje uzyskanie wiêkszej liczby wartoœciowych inforacji. Ostatecznie ankietê bezpoœredni¹ przeprowadzono w 12 wyznaczonych nadleœnictwach w styczniu 2006 roku polega³a ona na rozowie z osob¹ zajuj¹c¹ siê leœn¹ ap¹ nueryczn¹ w dany nadleœnictwie. Nastêpnie odpowiedzi na pytania opracowano kaeralnie i przyjêto jako podstawê do wyci¹gniêcia wniosków oraz dyskusji. Wyniki badañ Wyniki badañ zosta³y podzielone na 16 bloków teatycznych obejuj¹cych jedno lub kilka pytañ ankiety oraz opis wyników badañ w ty bloku. 1. Jak wiele osób w nadleœnictwie potrafi obs³ugiwaæ LMN? Jakie wykszta³cenie aj¹ osoby obs³uguj¹ce LMN Czy przechodzi³y specjalne przeszkolenia? Czy uiejêtnoœæ korzystania z apy jest efekte nabytej praktyki? Œrednia liczba pracowników obs³uguj¹cych LMN w nadleœnictwie wynios³a 4 (najwiêcej po 6 pracowników w Nadleœnictwach: Dobieszyn, Jêdrzejów, Skar ysko i Starachowice). Wiêkszoœæ pracowników posiada wykszta³cenie wy sze leœne (kilku po studiach podyploowych z zakresu systeów inforacji przestrzennej), poza ty œrednie leœne oraz infor-
96 Micha³ Ostrowski atyczne. Stanowiska zajowane przez pracowników to: nadleœniczy, zastêpca nadleœniczego, in ynier nadzoru oraz pracownicy dzia³u technicznego. Wszyscy pracownicy przeszli przeszkolenia stanowiskowe przy odbiorze LMN. Oprócz tego, szkolenia organizowane by³y przez RLDP w Radoiu oraz przez DG LP. 2. Kto by³ wykonawc¹ LMN w nadleœnictwie? Wykonawcai LMN byli: Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Radoiu Grójec, Jêdrzejów, Ostrowiec Œwiêtokrzyski, Kozienice, Piñczów, Staszów, Zwoleñ; Fira Kraeko z Krakowa Dobieszyn, Przysucha, St¹porków, Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Przeyœlu Starachowice, Skar ysko Kaienna. Pierwsze apy nueryczne powsta³y w Nadleœnictwach: Starachowice, St¹porków, Dobieszyn, Kozienice, Przysucha i Skar ysko. To ostatnie by³o obiekte testowania standardu LMN. W Nadleœnictwie St¹porków dostosowanie apy do standardu odby³o siê w 2003 roku, w Nadleœnictwach Kozienice, Dobieszyn w 2004 i w Przysusze w 2005 roku (BUL i GL Rado). Mapy w pozosta³ych nadleœnictwach zosta³y wykonane ju wed³ug wprowadzonego standardu. 3. Jak uk³ada³a siê wspó³praca nadleœnictwa z wykonawcai? Wspó³praca nadleœnictw z wykonawcai LMN uk³ada³a siê bez zarzutu. Wszystkie niezbêdne dane oraz dokuenty zosta³y przez nadleœnictwa udostêpnione zgodnie z Zarz¹dzenie Nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z 23 sierpnia 2001 r., ze zianai (DGLP: 2001, 2004). 4. Czy by³y jakieœ trudnoœci w zainstalowaniu LMN? Jeœli tak to jakie? W adny z nadleœnictw nie by³o probleów podczas budowania bazy geoetrycznej oraz instalacji LMN. 5. Czy fira, która zbudowa³a dan¹ LMN dla nadleœnictwa sprawdza poprawnoœæ6. jej funkcjonowania? Jeœli tak to z jak¹ czêstotliwoœci¹? Firy, które zajuj¹ siê aktualizowanie LMN, ka dorazowo przy okazji wykonywania tej czynnoœci sprawdzaj¹ poprawnoœæ funkcjonowania apy. W razie probleów z ap¹, które wynikaj¹ w okresie poiêdzy aktualizacjai, firy zapewniaj¹ serwis. 6. Czy zbudowanie LMN by³o du y wysi³kie finansowy dla nadleœnictwa? Koszty zbudowania LMN nie by³y du y wysi³kie finansowy dla nadleœnictw. W Skar ysku, w raach testowania standardu LMN, ca³oœæ zobowi¹zañ finansowych pokry³a DG LP. W Nadleœnictwach Grójec, Piñczów, Zwoleñ, Ostrowiec oraz St¹porków baza geoetryczna by³a wykonana na etapie prac przedurz¹dzeniowych. Tak wiêc, zbudowanie apy by³o po³¹czone z now¹ rewizj¹ urz¹dzeniow¹ (zgodnie z zaleceniai DG LP). W pozosta³ych nadleœnictwach koszty zbudowania LMN zosta³y refundowane z Funduszu Leœnego. 7. Na jaki sprzêcie dzia³a w nadleœnictwie LMN? W ka dy z nadleœnictw znajduj¹ siê co najniej 2 stanowiska koputerowe (od 2 do 5), na których o na korzystaæ z LMN. S¹ to standardowe PC o nastêpuj¹cych paraetrach: procesory przew nie Intel Pentiu 3 lub 4 o ocy od 2,4 do 3 GHz oraz Intel Celeron o podobnej ocy, paiêæ operacyjna RAM 512 MB do 1 GB, wielkoœæ dysków twardych 80 GB i wiêcej, onitory co najniej 17 cali, g³ównie ciek³okrystaliczne (LCD), ale tak e standar-
Wykorzystanie leœnej apy nuerycznej w nadleœnictwie na przyk³adzie RDLP w Radoiu 97 dowe z p³askii kineskopai (CRT), systey operacyjne Windows 2000 oraz XP Professional. 8. Jaki progra koputerowy obs³uguje dane LMN? Bardzo istotny eleente przy eksploatacji LMN jest oprograowanie z którego korzystaj¹ nadleœnictwa. W ankietowanych nadleœnictwach stosowano oprograowanie nastêpuj¹cych fir: Mapnik 3.5 (wersja dostosowana do nowego standardu LMN) TAXUS SI z Warszawy, Mapan Las KRAMEKO z Krakowa, Internetowy Syste Mapowy elas TatukGIS, SINAD TAXUS SI z Warszawy, ArcView oraz ArcGIS ESRI z Readland W USA. Aplikacja ArcView zainstalowana jest w Nadleœnictwie Starachowice, zaœ ArcGIS w Skar- ysku i Dobieszynie. 9. Czy obs³uga prograów sprawia u ytkowniko jakieœ probley? Obs³uga wy ej wyienionych przegl¹darek (Mapnik 3,5, Mapan Las oraz elas) nie sprawia u ytkowniko probleów. 10. Co jaki czas LMN jest aktualizowana? Leœna apa nueryczna jest aktualizowana corocznie po aktualizacji bazy danych SILP. W razie wyst¹pienia zian globalnych (np. likwidacji leœnictwa) aktualizacja wykonywana jest czêœciej, zgodnie z potrzebai. Czynnoœæ ta zlecana jest g³ównie do BUL i GL w Radoiu. W Nadleœnictwie Dobieszyn aktualizacjê za rok 2005 wykona³a Fira TAXUS SI. adne nadleœnictwo jak do tej pory nie wykonywa³o aktualizacji LMN we w³asny zakresie. Jedynie w Nadleœnictwie St¹porków planuje siê saodzielnie wykonanie aktualizacji. 11. Jakie ateria³y s¹ wykorzystywane do aktualizacji LMN? Materia³y wykorzystywane do aktualizacji LMN: akty notarialne, apy podzia³u, wykazy zian gruntowych, operaty techniczne z tytu³u ruchów w stanie posiadania (przyby³o uby³o gruntów), szkice z poiaru liniowego zian wewnêtrznych w wydzieleniach powsta³ych w wyniku ciêæ, zian losowych, poiary wykonane technik¹ GPS (plany na przysz³oœæ). Wszystkie te ateria³y s¹ przekazywane wykonawcy aktualizacji LMN w nadleœnictwie. Z apy analogowych aktualizowane s¹ jedynie atryce etalowe w skali 1:5000. Mapy te aktualizowane s¹ raz na 10 lat (obowi¹zkowo) przy wykonywaniu rewizji urz¹dzania lasu. 12. Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia lotnicze? Czy do aktualizacji LMN wykorzystywane s¹ zdjêcia satelitarne? W adny z nadleœnictw, jak do tej pory, nie wykorzystywano zdjêæ lotniczych ani satelitarnych do aktualizacji LMN. 13. W jakich dziedzinach LMN jest wykorzystywana? W której z tych dziedzin jest najbardziej przydatna? Zakres wykorzystania LMN w nadleœnictwie: planowanie hodowlane, planowanie pozyskania, analiza prac gospodarczych,
98 Micha³ Ostrowski ochrona lasu, ochrona ienia lasu, ³owiectwo, wydruki z apy zaawiane przez leœniczych, onitoring zian jakie zasz³y w wyniku prac gospodarczych, a tak e w stanie posiadania. Wed³ug niektórych ankietowanych, LMN jest najbardziej przydatna w planowaniu hodowlany oraz przy organizacji pozyskania. Wiêkszoœæ twierdzi³a, e jest jednakowo przydatna do wszystkich dzia³ów gospodarki leœnej. 14. Czy twoi zdanie apa nueryczna a przewagê nad analogow¹? Wszyscy ankietowani zgodnie stwierdzili, e apa nueryczna a du ¹ przewagê nad analogow¹ wyieniaj¹c jej niew¹tpliwe zalety: wiernie przechowuje dane, o na na niej wykonywaæ ró norodne opracowania teatyczne, jest ywa, tzn. o na j¹ aktualizowaæ na bie ¹co, o na na niej przedstawiæ ró ne dane pozyskane z opisowej bazy danych, o na wykonywaæ za jej pooc¹ ró norodne analizy, o na wyœwietlaæ lub wykonywaæ wydruki, z dowolnego obszaru, w dowolnej skali i w dowolnej liczbie egzeplarzy, o na j¹ w ka dej chwili edytowaæ, jest trwa³a, nie podlega zjawisku skurczu czy starzenia siê ateria³u, dziêki czeu wiernie prezentuje zawarte w niej dane. 15. Czy LMN wzbudza zainteresowanie na pozioie leœnictwa? Czy jest o liwoœæ korzystania z LMN na stanowiskach leœniczego i podleœniczego? LMN z regu³y wzbudza zainteresowanie na stanowiskach leœniczego i podleœniczego (w niektórych nadleœnictwach wrêcz bardzo du e). Podejœcie do planów wprowadzenia SIP w leœnictwach jest bardzo pozytywne. Tylko w niektórych nadleœnictwach jest o liwoœæ korzystania z LMN przez leœniczych i podleœniczych (na stanowiskach roboczych zlokalizowanych w biurach nadleœnictw). Szersze rozwiniêcie tego teatu przedstawiono we wnioskach. 16. Czy LMN jest wykorzystywana w przestrzenny zagospodarowaniu giny/ gin na terenie których po³o one jest nadleœnictwo? Czy LMN wykorzystywana jest przez osoby czy te instytucje nie zwi¹zane z lasai? Jeœli tak to do jakich celów jest wykorzystywana przez te osoby czy te instytucje? Korzystanie z LMN przez instytucje czy te osoby fizyczne nie zwi¹zane z lasai nie by³o jeszcze praktykowane w adny nadleœnictwie. Udostêpnianie tych danych jest regulowane prawnie i odp³atne. Podobnie sprawa a siê z ginai, na terenie których le ¹ nadleœnictwa. Oprócz wykorzystania w prowadzeniu gospodarki leœnej, z LMN korzystaj¹ czasai studenci wykonuj¹cy prace dyploowe z tego zakresu.
Wykorzystanie leœnej apy nuerycznej w nadleœnictwie na przyk³adzie RDLP w Radoiu 99 Wnioski Analiza przeprowadzonej ankiety upowa nia do sforu³owania nastêpuj¹cych wniosków: 1. Zakres wykorzystania leœnej apy nuerycznej jest uzale niony przede wszystki od potrzeb wystêpuj¹cych w dany nadleœnictwie. Standardowo LMN znajduje zastosowanie w planowaniu hodowlany, planowaniu pozyskania, w onitoringu zian zachodz¹cych w wyniku prac gospodarczych oraz w prowadzeniu stanu posiadania. 2. Powa ny ograniczenie przy korzystaniu z apy nuerycznej jest brak odpowiedniej liczby warstw teatycznych (np. warstwa obwodów ³owieckich). Zdanie nadleœnictw jest to proble przejœciowy. Wzbogacanie LMN o nowe warstwy odbywaæ siê bêdzie sukcesywnie przy okazji wykonywania corocznej aktualizacji. 3. Kadra obs³uguj¹ca LMN, w wiêkszoœci przypadków, posiada odpowiednie ku teu wykszta³cenie oraz jest dostatecznie przeszkolona. Czêsto najwiêksz¹ wiedzê i doœwiadczenie w pracy z ap¹ nueryczn¹ posiadaj¹ pracownicy na stanowiskach nadleœniczego, zastêpcy nadleœniczego oraz in yniera nadzoru. Spowodowane to jest chêci¹ nale ytego poznania narzêdzia, jaki jest LMN, jego o liwoœci wykorzystania oraz odniesienia tego do zastosowañ praktycznych. 4. Tworzenie LMN w nadleœnictwach jest zjawiskie dynaiczny. Wynika to z zapotrzebowania na posiadanie aktualnych danych o lesie. Mapy analogowe spe³niaj¹ ten warunek na rok sporz¹dzenia nowego planu urz¹dzania lasu. LMN jest aktualizowana przynajniej raz do roku. 5. Baza geoetryczna dla nadleœnictwa tworzona jest najczêœciej przy okazji wyst¹pienia rewizji urz¹dzeniowej. Koszty budowy LMN s¹ wówczas wliczone w tworzenie nowego planu urz¹dzania lasu. Ma to wyraÿne uzasadnienie ekonoiczne. 6. Sprzêt, na jaki dzia³a LMN w nadleœnictwach, jest bardzo dobrej jakoœci i z regu³y o podobnych paraetrach technicznych. Ka de nadleœnictwo korzysta z Mapnika 3.5 jako przegl¹darki LMN. Widaæ wiêc, e zrealizowane zosta³o za³o enie likwidacji du ej ozaiki sprzêtowej i prograowej w nadleœnictwach. 7. LMN cieszy siê du y zainteresowanie leœniczych i podleœniczych. atwy dostêp do aktualnych danych oraz o liwoœæ ci¹g³ego œledzenia przebiegu zdarzeñ gospodarczych sprawiaj¹, e podejœcie leœników do planów wprowadzenia SIP do leœnictw jest bardzo pozytywne. 8. adne nadleœnictwo nie skorzysta³o dotychczas ze zdjêæ lotniczych i satelitarnych podczas aktualizacji leœnej apy nuerycznej. Spowodowane jest to przekonanie o trudny dostêpie do tego rodzaju zobrazowañ i du ych kosztach zakupu zdjêæ13.. 9. Giny, na terenie których le ¹ nadleœnictwa oraz instytucje i osoby fizyczne nie zwi¹zane z lasai, nie korzystaj¹ z danych zawartych w LMN. Z jednej strony, jest to spowodowane brakie odpowiedniego sprzêtu, z drugiej zaœ, koniecznoœci¹ wnoszenia op³at za korzystanie z tego typu ateria³ów. Z bezpoœrednich rozów z osobai ankietowanyi na podkreœlenie zas³uguj¹ 3 sprawy, które zostan¹ poni ej przedstawione. S¹ to: 1) LMN na pozioie leœnictwa, 2) aktualizacja LMN, 3) oceny krytyczne obecnej LMN.
100 Micha³ Ostrowski LMN na pozioie leœnictwa Zarz¹dzenie nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych w sprawie powo³ania zespo³u zadaniowego do realizacji projektu inforatycznego Biurko leœniczego (DGLP, 2003) okreœla iêdzy innyi cele jego pracy: 1. Wykonanie analizy systeu inforacyjnego leœnictwa (zakres obejuj¹cy: dzia³alnoœæ gospodarcz¹, szkó³karstwo, ³owiectwo, nadzór nad lasai niepañstwowyi) okreœlaj¹cej funkcjonalnoœæ systeu inforatycznego leœnictwa. 2. Wykonanie biznesplanu realizacji projektu Biurko leœniczego. 3. Przygotowanie zlecenia wykonania dokuentacji analitycznej oprograowania. 4. Odbiór oraz przekazanie oprograowania do RDLP ódÿ cele upowszechnienia. Powy szy fragent zarz¹dzenia zosta³ przytoczony w celu oówienia podejœcia leœników praktyków do wprowadzenia SIP do poziou leœnictwa. Jak siê okazuje, podejœcie leœniczych i podleœniczych do zastosowania LMN przy prowadzeniu gospodarki leœnej jest z regu³y pozytywne. Wiêkszoœæ leœniczych twierdzi, i wprowadzenie w ycie projektu Biurko leœniczego jest bardzo dobry poys³e. Szczególnie entuzjastycznie podchodzi do tego ³oda kadra. Osoby te korzystaj¹ z koputerów (w³asnych), interesuj¹ siê istot¹ dzia- ³ania LMN i wiedz¹ jak poocne jest to narzêdzie. Obecnie leœniczowie i podleœniczowie og¹ korzystaæ sai z LMN tylko w niektórych nadleœnictwach (w biurach nadleœnictw). Bardzo dobry rozwi¹zanie jest stosowanie przegl¹darki internetowej elas. Do tego potrzebny jest jednak odpowiedni sprzêt. Wyposa enie leœnictwa w odpowiedniej klasy koputer oraz sta³e ³¹cze internetowe (³¹cze odeowe nie zdaje egzainu) to koszt rzêdu kilku tysiêcy z³otych. Jest to doœæ powa ne ograniczenie, szczególnie jeœli chodzi o sta³e ³¹cze internetowe. Osady leœne s¹ niejednokrotnie usytuowane z dala od wiêkszych iejscowoœci, co powa nie utrudnia pod³¹czenie na sta³e do sieci internetowej. Tak wiêc, korzystanie z LMN na stanowiskach leœniczego i podleœniczego ogranicza siê do sk³adania do biura nadleœnictwa zaówieñ na konkretne wydruki z apy. Nale y ieæ nadziejê, e zapotrzebowanie leœniczych na sta³y dostêp do aktualnych danych, niezbêdnych do prawid³owego prowadzenia gospodarki w leœnictwach, spowoduje w przysz³oœci przyœpieszenie wprowadzenia SIP w leœnictwie. Aktualizacja LMN Bardzo istotn¹ spraw¹ jest aktualizacja LMN. Obecnej jest ona wykonywana raz w roku po aktualizacji bazy opisowej SILP. Mo na przy tej okazji zauwa yæ jak du ¹ przewagê a apa nueryczna nad analogow¹. Zapotrzebowanie leœników praktyków na aktualne dane jest bardzo du e. adne z nadleœnictw nie wykonuje aktualizacji bazy geoetrycznej we w³asny zakresie. Wykonuje to albo Biuro Urz¹dzania Lasu i Geodezji Leœnej w Radoiu albo firy koercyjne. Koszty takiej aktualizacji s¹ doœæ wysokie. W odpowiedzi na pytanie, jakie jest podejœcie nadleœnictw do tego, by aktualizacja LMN sta³a siê wewnêtrzn¹ spraw¹ nadleœnictwa zdania by³y podzielone. W wiêkszoœci opinii podkreœlano wygodê zlecenia tego zadania na zewn¹trz. W celu saodzielnej aktualizacji apy w biurze nadleœnictwa powinien zostaæ zatrudniony pracownik spe³niaj¹cy tê funkcjê. Z drugiej jednak strony, gdy aktualizacjê wykona zleceniobiorca, to nie a pewnoœci czy zrobi to solidnie i z nale yt¹ dok³adnoœci¹. Inne ograniczenia, to brak odpowiedniego sprzêtu. Metoda poiarów GPS jest ³atwa w stosowaniu, ale wyaga jednak pracy w terenie (szczególne utrudnienia w porze ziowej przy du ej pokrywie
Wykorzystanie leœnej apy nuerycznej w nadleœnictwie na przyk³adzie RDLP w Radoiu 101 œnie nej). Zakup chocia by jednego takiego zestawu (GPS + paltop) nie by³by du y wysi³kie finansowy dla nadleœnictwa. W kilku nadleœnictwach, taki sposób aktualizacji jest ju praktykowany. Mo na przypuszczaæ, e aktualizowanie bazy geoetrycznej przez nadleœnictwo, stanie siê w nied³ugiej przysz³oœci fakte. Mówi siê ju o planach wprowadzenia w leœnictwach nowych rejestratorów leœniczego z kolorowy, graficzny interfejse i wbudowany GPS. Bêdzie to wstêp do systeatycznej aktualizacji bazy geoetrycznej, w zakresie nowych zdarzeñ gospodarczych, przez saych leœniczych. Oceny krytyczne obecnej LMN Nale y siê równie przyjrzeæ krytyczneu podejœciu leœników do zastosowania LMN. Takich uwag by³o niewiele. Jednak tego typu podejœcie do zastosowania LMN jest bardzo potrzebne. Uwypukla niedoskona³oœci, niedoci¹gniêcia oraz koniecznoœæ zastanowienia siê nad b³êdai, ich przeanalizowania i wyeliinowania. Zwrócono uwagê na w¹ski zakres LMN, tzn. e zosta³a zbudowana zbyt a³a liczba warstw. Jest to proble przejœciowy, poniewa spraw¹ otwart¹ jest wzbogacanie LMN o nowe warstwy, wed³ug potrzeb nadleœnictw. Sforu³owano opiniê, e apa zawiera wiele b³êdów dotycz¹cych nueracji oddzia³ów i wydzieleñ. Winê za taki stan rzeczy ponosi wykonawca opracowuj¹cy lub aktualizuj¹cy LMN. U ytkownicy, czyli nadleœnictwa, usz¹ na to zwracaæ uwagê i zg³aszaæ reklaacje. Zdarzy³a siê równie opinia, która ówi³a, e korzyœci jakie p³yn¹ z posiadania LMN, s¹ niewspó³ierne do poniesionych kosztów. W oencie wprowadzenia SILP, RDLP w Radoiu zakupi³a wiêksz¹ liczbê zestawów koputerowych aj¹cych pracowaæ z LMN, poniewa spodziewano siê rych³ego wprowadzenia SIP do lasów. Tyczase urz¹dzenia te przesz³y swój okres aortyzacji i nie zosta³y do niczego u yte. Takie przypadki siê zdarzaj¹ i nie jest to sytuacja odosobniona. Ryzyko strat aterialnych i finansowych wystêpuje zawsze, a nigdy do koñca nie o na przewidzieæ, jak d³ugo odwlecze siê w czasie realizacja projektu, w ty wypadku, wprowadzenie SIP. Podsuowanie Leœna apa nueryczna sta³a siê standardowy narzêdzie wykorzystywany w nadleœnictwach do prowadzenia gospodarki leœnej. W RDLP w Radoiu 21 nadleœnictw posiada ju zainstalowan¹ LMN. W Nadleœnictwie Rado baza geoetryczna a powstaæ w roku 2007. Do przeprowadzenia ankiety zosta³o wytypowanych 12 nadleœnictw, w których LMN zosta³a zainstalowana najwczeœniej. Dziêki teu o na by³o siê spodziewaæ, e pracownicy obs³uguj¹cy LMN w tych nadleœnictwach posiadaj¹ ju doœwiadczenie w pracy z ni¹ oraz wyrobili sobie w³asne opinie na teat tego narzêdzia. W pozosta³ych nadleœnictwach RDLP w Radoiu apy nueryczne ju s¹, zosta³y jednak zainstalowane w przeci¹gu ostatniego roku, a nawet w ci¹gu kilku ostatnich iesiêcy. Œwiadczy to iêdzy innyi o ty, e budowa LMN dla nadleœnictw jest w chwili obecnej zjawiskie bardzo dynaiczny (w nadleœnictwach RDLP w Radoiu tylko w styczniu tego roku odebrano a 6 ap). Wprowadzenie SIP w Lasach Pañstwowych by³o bardzo potrzebne. Jest to opinia wiêkszoœci leœników w Polsce. W chwili obecnej ju wiêkszoœæ nadleœnictw w kraju posiada
102 Micha³ Ostrowski LMN. Pozosta³e nadleœnictwa s¹ w trakcie budowania bazy geoetrycznej. Plany zak³adaj¹, e do koñca 2007 roku ju wszystkie nadleœnictwa bêd¹ posiada³y LMN. Literatura DGLP, 1994: Zarz¹dzenie Nr 7 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 8 arca 1994 r. wprowadzaj¹ce zasady funkcjonowania systeu inforatycznego w Pañstwowy Gospodarstwie Leœny Lasy Pañstwowe. DGLP, 1998: Zarz¹dzenie Nr 23 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 18 aja 1998 r. w sprawie wstêpnych za³o eñ technicznych dla wykonawców leœnej apy nuerycznej oraz jej ewidencjonowania. DGLP, 1999: Zarz¹dzenie Nr 60 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 28 czerwca 1999 r. w sprawie procedury zak³adania ewidencyjnych ap nuerycznych w nadleœnictwach. DGLP, 2001: Zarz¹dzenie Nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 23 sierpnia 2001 r. w sprawie zdefiniowania standardu leœnej apy nuerycznej dla poziou nadleœnictwa oraz wdra ania Systeu Inforacji Przestrzennej w nadleœnictwach. DGLP, 2003: Zarz¹dzenie Nr 11 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 30 stycznia 2003 r. w sprawie powo³ania zespo³u zadaniowego do realizacji projektu inforatycznego Biurko leœniczego. DGLP, 2004: Zarz¹dzenie Nr 41 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 7 czerwca 2004 r. w sprawie ziany zarz¹dzenia nr 74 Dyrektora Generalnego Lasów Pañstwowych z dnia 23 sierpnia 2001 r. w sprawie zdefiniowania standardu leœnej apy nuerycznej dla poziou nadleœnictwa oraz wdra ania systeu inforacji przestrzennej w nadleœnictwach. Ok³a K. [red.]. 2000: Syste inforacji przestrzennej w Lasach Pañstwowych. Podrêcznik u ytkownika leœnej apy nuerycznej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Warszawa. Ok³a K., Olenderek H. 1998: GIS w Lasach Pañstwowych stan i perspektywy. VIII Konferencja Naukowo- Techniczna Systey Inforacji Przestrzennej. Warszawa, s. 227-236. Ok³a K., Olenderek H. 2000: Syste Inforacji Przestrzennej w leœnictwie. X Konferencja Naukowo- Techniczna Systey Inforacji Przestrzennej. Warszawa, s. 16-22. Olenderek H., Korpetta D. 1994: SIP w urz¹dzaniu lasu na przyk³adzie Nadleœnictwa Brzeziny. IV Konferencja Naukowo-Techniczna Systey Inforacji Przestrzennej. Warszawa, to 1 s. 113-117. Olenderek H., Mozgawa J., Korpetta D. 2001: Polskie leœnictwo w systeach inforacji przestrzennej. GIS i teledetekcja w badaniach struktury i funkcjonowania krajobrazu. Uniwersytet Miko³aja Kopernika, Toruñ, s. 81-93. Suary Regional Directorate of State Forests in Rado is the oldest regional directorate in State Forests. It consists of 22 forests districts, of which 12 were subject of investigation in this aster s degree thesis. The ai of this work was to exaine actual use of a forest digital aps in forest district. The research carried out proved, that forest digital ap is popular aong forest officials. The possibility of frequent updating, and constant access to current data allows to take correct decision by the general forester in the forest district, who is responsible for correct course of econoic events in forest district. gr in. Micha³ Ostrowski x.oster@wp.pl