dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl Finanse ubezpieczeń społecznych Wykład 5. Standardy socjalne i warunki życia Bukowska i in. (2011) GUS (2015), Ubóstwo ekonomiczne w Polsce w 2014 r. GUS (2014), Budżety gospodarstw domowych w 2013 r. Piotr Kurowski (2002), Koszyki minimum socjalnego i minimum egzystencji dotychczasowe podejście, IPiSS
dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl Miary ubóstwa: Minimum egzystencji granica ubóstwa skrajnego, zaspokojenie wyłącznie najniezbędniejszych potrzeb, Minimum socjalne zapewnia minimalnie godziwy poziom życia, Relatywna granica ubóstwa 50% poziomu średnich miesięcznych wydatków domowych, Ustawowa granica ubóstwa kwota uprawniająca do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej. Subiektywna granica ubóstwa Źródło: Kurowski (2002)
Źródło: IPiSS dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl
Źródło: opracowanie własne na danych GUS, ZUS, MPiPS, IPiSS dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl
dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl Granice ubóstwa w 2015 r. Gospodarstwo 1 osobowe Gospodarstwo 4 osobowe (2 osoby dorosłe + 2 dzieci) minimum egzystencji (2014) 544,09 1855,16 minimum socjalne (VI 2015) 1 084,48 3 437,70 ubóstwo ustawowe (od X 2015) 634 2056 (514 na osobę) relatywne ubóstwo (2014) 713 1926 subiektywne ubóstwo (2010) 1187 1770 minimalna emerytura 880,45 minimalna płaca 1750 Źródło: GUS, IPiSS
Źródło: GUS (2015) dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl
Źródło: GUS (2015) dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl
Źródło: GUS (2014) dr Grzegorz Kula, gkula@wne.uw.edu.pl
Renty z ZUS Renta z tytułu niezdolności do pracy: Przysługuje ubezpieczonemu, który jest niezdolny do pracy, ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność powstała w czasie ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od jego ustania. Całkowita niezdolność do pracy/częściowa niezdolność do pracy/niezdolność do samodzielnej egzystencji. Wymagana suma okresów składkowych i nieskładkowych: <20 lat 20 22 22 25 25 30 30 lat< 1 rok 2 lata 3 lata 4 lata 5 lat w ciągu 10 lat poprzedzających zgłoszenie wniosku o rentę. Renty stałe i okresowe (do 5 lat).
Renty z ZUS Renta z tytułu niezdolności do pracy: Renta szkoleniowa dla osób, które mają prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale uzyskały orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Wysokość renty przy całkowitej niezdolności: 24% kwoty bazowej, po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok składkowy, po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok nieskładkowy, po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok brakujący do pełnych 25 okresów, od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia przez wnioskodawcę 60 lat. Przy częściowej niezdolności renta to 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności. staż hipotetyczny
Renta rodzinna: Renty z ZUS Przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Dzieci (własne i przyjęte na wychowanie) do 16 roku życia/do 25 jeżeli się uczą, Dzieci bez ograniczeń wiekowych, jeżeli w dzieciństwie stały się niezdolne do pracy, Wdowa (wdowiec), jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, lub wychowuje dziecko uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Jedna renta dla wszystkich członków rodziny, jako procent świadczenia (85 95%) przysługującego zmarłemu.
Renta socjalna: Renty z ZUS Przysługuje osobie, która: jest pełnoletnia, jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: przed ukończeniem 18. roku życia, albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, przed ukończeniem 25. roku życia, nie ma ustalonego prawa do innych świadczeń. Można ją łączyć z rentą rodzinną, o ile nie przekracza ona 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy Stała wysokość, wynosząca 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Minimalna emerytura Należy się ubezpieczonym, którzy osiągnęli wiek emerytalny i przepracowali 21 lat (kobiety) i 25 lat (mężczyźni). Jeżeli wysokość świadczenia jest niższa od gwarantowanego poziomu, wówczas świadczenie jest podwyższane do poziomu minimalnego. W 2015 r. najniższa emerytura wynosiła 880,45 zł. Zagrożenie ubóstwem może powstać, jeżeli staż ubezpieczeniowy był krótszy niż minimalny staż niezbędny do uzyskania najniższej emerytury. Według danych ZUS w 2014 r. emerytury niższe niż 700 zł otrzymywało 0,8% ogółu emerytów, czyli ok 40 tysięcy osób, a emerytury niższe niż 900 zł 4,5%, czyli około 250 tysięcy emerytów.
Pomoc społeczna Przysługuje osobom w trudnej sytuacji życiowej, z którą we własnym zakresie nie mogą sobie poradzić. Takie osoby mają prawo zgłosić się do gminnego ośrodka pomocy społecznej. Ośrodek, po przeprowadzeniu przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego, podejmuje decyzję o przyznaniu pomocy. Pomoc może mieć formę świadczeń pieniężnych bądź niepieniężnych, w zależności od sytuacji osoby ubiegającej się o wsparcie i jej potrzeb. Działania aktywizacyjne pomoc w znalezieniu pracy, jak również aktywizacja społeczna: udział w życiu społeczności lokalnej, częstsze kontakty z ludźmi, podnoszenie kwalifikacji, itd.
Pomoc społeczna Zasiłki stałe osoby całkowicie niezdolne do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, o dochodach poniżej krytycznego poziomu. Kryterium dochodowe osoba samotna 634 zł, osoba w rodzinie 514 zł. Maksymalny zasiłek stały dla osoby samotnej to 604 zł. Zasiłki okresowe przyznawane na czas niezbędny do rozwiązania jakiejś trudnej sytuacji życiowej. Zasiłki celowe na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej. Świadczenia niepieniężne pomoc w postaci schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania dla tych, którzy są ich pozbawieni, pomoc w formie usług opiekuńczych, miejsce w domu pomocy społecznej, itd.
W 2014 r.: Pomoc społeczna Zasiłki celowe otrzymało 919,4 tysięcy osób, Zasiłki okresowe uzyskało 506,6 tysięcy, Zasiłki stałe 212tysięcy. Wydatki na zasiłki celowe 751 mln zł, Wydatki na zasiłki okresowe 961 mln zł, Wydatki na zasiłki stałe 898mlnzł. Rodziny emerytów i rencistów stanowiły w 2014 r. 16,9% wszystkich rodzin korzystających z pomocy społecznej. Rodziny mające więcej niż 4 dzieci stanowiły w 2014 r. 5,3% wszystkich rodzin korzystających z pomocy społecznej.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Według MPiPS we wrześniu 2015 r.: 1539,4 tyś. zarejestrowanych bezrobotnych (9,7%). W wieku 50 lat i więcej było około 421,2 tys. osób, co stanowiło 27,4% wszystkich bezrobotnych. W wieku do 30 lat 449,5 tys., czyli 29,2% bezrobotnych. 57% bezrobotnych to długotrwale bezrobotni. Bezrobotny to: Osoba między 18 a 60/65 rokiem życia, Niezatrudniona i niepracująca, o dochodach poniżej połowy płacy minimalnej, Zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Narzędzia aktywne zwiększają szanse na znalezienie i utrzymanie pracy: refundacja dla pracodawcy składek na ubezpieczenia społeczne za przyjętego do pracy bezrobotnego, dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej, refundacja pracodawcy kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla bezrobotnego, pożyczki dla bezrobotnych na sfinansowanie szkoleń, organizowanie szkoleń, staży, doskonalenia zawodowego, organizacja robót publicznych oraz prac interwencyjnych. Osoby bezrobotne, które ukończyły 50 lat, są traktowane jako osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy i mają z tego tytułu dostęp do dodatkowych rozwiązań.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Narzędzia pasywne: 1. Zasiłek dla bezrobotnych Otrzymuje go osoba, która pracowała przez co najmniej 365 dni w okresie 18 miesięcy przed rejestracją w urzędzie pracy. Zasiłek pobiera się przez 6 miesięcy, przez pierwsze 3 w wysokości 831,10 zł, a przez kolejne 3 652,60 zł. W powiatach z bezrobociem równym lub wyższym niż 150% średniej krajowej zasiłek pobiera się przez 12 miesięcy. Osoby z 20 letnim stażem, otrzymują zasiłek równy 120% zasiłku podstawowego. Osoby ze stażem do 5 lat otrzymują zasiłek równy 80% zasiłku podstawowego. Osoby, które ukończyły 50 lat i mają 20 letni okres uprawniający do zasiłku, oraz osoby mające dzieci na utrzymaniu, pobierają go 12 miesięcy.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Narzędzia pasywne: 2. Świadczenie przedemerytalne Osoby, które przynajmniej 6 miesięcy pobierały zasiłek dla bezrobotnych, są zarejestrowane jako bezrobotne, a w okresie pobierania zasiłku nie odmówiły bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia oferty pracy. W 2015 r. podstawowa wysokość świadczenia to 1027,39 zł. Może zostać odebrane w przypadku uzyskania źródła dochodów: otrzymania emerytury bądź stania się właścicielem nieruchomości rolnej. Jest ograniczane, jeżeli przychody przekraczają 25% przeciętnej płacy, a jeżeli przekraczają 70% przeciętnej płacy, świadczenie jest zawieszane.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Powody uprawniające do uzyskania świadczenia przedemerytalnego: