NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ 22 MAJA 2009 Prof. Jerzy Szaflik o stanie wzroku polaków Suche oko objawy, leczenie, leki Zaćma i jaskra co warto o nich wiedzieć Twoje oczy również potrzebują witamin 2 4 5 7 str. str. str. str.
2 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ Widoki polskiej okulistyki Spis treści Widoki polskiej okulistyki... 2 Występowanie schorzeń okulistycznych i poziom ich leczenia w Polsce statystycznie nie odbiega in minus od innych krajów Europy. Niemniej jednak są pewne sfery działalności okulistycznej, w których jest jeszcze wiele do zrobienia. Problemem jest niska dostępność do jednego z podstawowych zabiegów, jakim jest leczenie zaćmy. Są miejsca w Polsce, gdzie na operację czeka się nawet dwa lata roku. Podobnie kłopotliwa jest mniejsza ilość lekarzy w niektórych regionach (np. świętokrzyskie), a co za tym idzie niedostateczna dostępność badań i leczenia. Powodem takiego stanu rzeczy są niewystarczające środki. Wizyta okulistyczna jest nisko wyceniona przez NFZ, a wymaga i stosunkowo długiego czasu, i kosztownych specjalistycznych urządzeń. Najważniejszymi schorzeniami w okulistyce mającymi istotne znaczenie społeczne są w Polsce zaćma, jaskra, cukrzyca i AMD (zwyrodnienie plamki żółtej oka). Na występowanie ostatniej choroby mają wpływ trzy czynniki: wiek, na który oczywiście nie mamy wpływu, spuścizna genetyczna (tej też nie zmienimy; na świecie i w Polsce prowadzi się badania genetyczne dotyczące zwyrodnienia plamki żółtej, aby lepiej poznać mechanizm jej występowania) oraz praca własna. Udowodniono ponad wszelką wątpliwość, że bardzo duży wpływ na występowanie i przyspieszenie występowania tego schorzenia ma palenie tytoniu. Ważna dla zdrowia oczu jest także dieta. Odsuniemy w czasie chorobę prawidłowo się odżywiając: stosując dietę niskotłuszczową (ubogą w tłuszcze nasycone, bogatą w tłuszcze nienasycone i tłuszcze omega-3), bogatą w witaminy i substancje antyoksydacyjne. Korzystna jest również właściwa suplementacja, ponieważ dieta nawet właściwa nie zapewni nam wszystkich niezbędnych substancji odżywczych i antyutleniaczy (zwalczających wolne rodniki będące jedną z głównych przyczyn starzenia organizmu). Należy tu zaznaczyć, że suplementy należy przyjmować rozsądnie, przestrzegać dawkowania (nadmiar szkodzi), a najlepiej zasięgnąć opinii specjalisty (specyfików na rynku jest bowiem bardzo wiele). W przypadku zaćmy najważniejsze jest szybkie diagnozowanie i zabieg. Zaćma prowadzi do ślepoty (odwracalnej), ale czas oczekiwania na zabieg znacznie pogarsza rokowanie i zwiększa ryzyko podczas operacji. Chory powinien poddać się zabiegowi nie później niż 6 miesięcy od wystąpienia choroby. Problem w okulistyce polega często na tym, że schorzenia nie bolą. Tak się dzieje w przypadku jaskry. W początkowej fazie choroba przebiega bezobjawowo. Dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego i zmian w polu widzenia, ale pacjent tego nie odczuwa... Gdy zorientuje się, że coś jest nie w porządku, jaskra może być już zaawansowana. Między innymi z tego powodu jestem orędownikiem kontrolnych badań okulistycznych u osób w okolicy 45 roku życia. W tym mniej więcej wieku pojawia się zapotrzebowanie na okulary do czytania. Jeśli lekarz okulista przeprowadzi przy okazji badanie narządu wzroku, może wcześniej wykryć chorobę i rozpocząć leczenie. Zdrowe osoby powinny poddawać się kontroli okulistycznej co 2-4 lata. Oczy Polaków Zmiana warunków pracy i życia ma wpływ na oczy. Skończyliśmy teraz wyjątkowe badanie przeprowadzone przez mój zespół (szpitala okulistycznego i katedry okulistyki; badanie sponsorował Urząd Miasta Warszawy): przebadaliśmy grupę ponad 2000 dzieci z klas trzecich szkół podstawowych. Braliśmy pod uwagę wszystkie dzieci (z losowo dobranych szkół warszawskich), więc otrzymaliśmy obraz populacyjny. Wyniki, które uzyskaliśmy są nieco przerażające prawie 50% dzieci ma wadę wzroku lub jest duże prawdopodobieństwo, że ta wada wystąpi. Monitorowanie wad wzroku u dzieci wskazuje, że ze względu na niehigieniczne zachowanie przewlekłe siedzenie przed komputerem liczba krótkowzroczności, do której wcale nie musiało dojść, znacznie się zwiększa. Okuliści nie są wrogami komputerów, lecz wskazują na potrzebę rozsądnego korzystania z nich. Młodzieży brakuje ruchu uprawiają za mało sportów ogólnorozwojowych, a to też ma niekorzystny wpływ na wzrok. Podsumowując: będziemy mieli lepszy wzrok przestrzegając higieny (m.in. rozsądne korzystanie z komputera), właściwie się żywiąc (najlepsza dla oczu jest tzw. dieta śródziemnomorska), nie paląc tytoniu i uprawiając ogólnorozwojową aktywność fizyczną. Taki tryb życia podziała zresztą korzystnie na cały organizm, nie tylko na funkcjonowanie narządu wzroku. Prof. Jerzy Szaflik Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, kierownik II Katedry Okulistyki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, dyrektor Samodzielnego Publicznego Szpitala Okulistycznego w Warszawie Kiedy jest za mało łez...4 Nie trać pola widzenia...5 Poprawić naturę...6 Miej oko na swoją dietę... 7 Senior Project Manager: Katarzyna Jasińska, Redakcja: Anna Jarosz, Hanna Żurawska, Opracowanie graficzne: Graphics&Design Studio Michał Ziółkowski Zdjęcia: istockphoto.com Druk: Presspublica Sp. z o.o. Nakład: 115 000 www.mediaplanet.com Polskie Towarzystwo Okulistyczne realizuje swoje zadania w trzech płaszczyznach: 1. Działa na rzecz podnoszenia kwalifikacji lekarzy okulistów (sympozja, szkolenia, itp. specjalistów, zjazdy, treningi) 2. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z organizacją środowiska lekarzy okulistów i reprezentuje interesy tej grupy zawodowej. 3. Działa na rzecz kontaktów i wymiany wiedzy oraz doświadczeń między lekarzami okulistami w Polsce i na świecie. model: diana original design:1984 re launch: 2009 www.scandinavianeyewear.com G E N U I N E S C A N D I N A V I A N E Y E W E A R S I N C E 1 9 4 8
NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ 3 AMD Epidemia ślepoty XXI wieku Wywiad z Prof. dr hab. n.med Andrzejem Stankiewiczem, prezesem Stowarzyszenia AMD 1. Dużo wiemy na temat chorób oczu takich jak zaćma czy jaskra. Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem jest jednak chorobą mało znaną wśród społeczeństwa, a także wśród części lekarzy. Dlaczego tak się dzieje? Mają państwo rację, AMD nie była do tej pory szerzej znaną jednostka chorobową. Dopiero w ostatnich latach zaczęto mówić o AMD, jako o głównej przyczynie praktycznej ślepoty po 50 r.ż. Składało się na to wiele czynników, przede wszystkim starzenie się populacji na świecie. Musimy pamiętać, że zapadalność na tę chorobę rośnie wraz z wiekiem, a szczególnie narażone są osoby po 50 r.ż. Obecnie przyjmuje się, że dotkniętych AMD jest ok. 30 milionów ludzi na świecie w tym ok. 1,2 miliona w Polsce. Szacuje się, że co roku liczba chorych wzrasta o ok. 5milionów osób, a co za tym idzie w krajach rozwiniętych AMD staje się głównym wyzwaniem dla okulistów. AMD jest coraz częściej określana epidemią ślepoty XXI wieku, ale wszystko wskazuje na to, że powoli zaczyna być opanowywana. Kolejnym czynnikiem, który powodował małe zainteresowanie AMD był brak jakiejkolwiek możliwości leczenia tej choroby, co przekładało się na tezę, że zmianami zwyrodnieniowymi plamki nie warto się zajmować. W ostatnich kilku latach do praktyki klinicznej wprowadzone zostały nowe terapie, które pozwalają dać nadzieję naszym pacjentom na utrzymanie a nawet poprawę widzenia. Obecny rozwój metod diagnostycznych oraz możliwość podjęcia prób leczenia AMD, na nowo odkryły dla okulistów i pacjentów tę straszną chorobę. 2. Jakie osoby są szczególnie zagrożone zachorowaniem na tą chorobę? Schemat powstawania AMD nie jest niestety do końca poznany. Przyjmuje się, że szczególnie zagrożone AMD są osoby po 50 r.ż. Częściej jednak dotyczy ona kobiet. Znaczenie ma również rasa badania kliniczne potwierdziły, że rasa biała jest najbardziej narażona na chorobę. Nie bez znaczenia są oczywiście choroby serca i układu krążenia oraz palenie tytoniu. Ponadto ryzyko AMD wzrasta u osób otyłych, nadużywających alkoholu, z małą zawartością związków chemicznych redukujących ilość wolnych rodników w diecie (tzw. antyoksydantów), a także u osób zbyt długo pozostających na słońcu. Bardzo ważne, choć dopiero poznawane są czynniki genetyczne do tej pory poznanych jest kilka loci w ludzkich chromosomach podejrzewanych o zwiększanie ryzyka wystąpienia AMD. 3. Jakie metody diagnostyczne powinno się stosować w wykrywaniu tej choroby? Najważniejszym i najbardziej dostępnym jest podstawowe badanie okulistyczne obejmujące badanie ostrości widzenia oraz ocenę dna oka przez lekarza okulistę. Gdy wykryje on zmiany degeneracyjne centralnej siatkówki może rozszerzyć diagnostykę o nieinwazyjne badanie OCT (tomografia oka) i angiografię fluoresceinową oraz angiografię indocyaninwą badania służące zobrazowaniu naczyń krwionośnych. Na każdym kroku trzeba przypominać, że pacjenci sami mogą oceniać rozwój AMD poprzez regularne wykonywanie testu AMSLERA Zakłada się, że każdy pacjent po 50 r.ż. powinien wykonać test Amslera przynajmniej raz w roku. 4. Czy choroba jest wyrokiem? Czy możemy jej zapobiegać lub skutecznie ją leczyć? Metody leczenia uzależnione są od typu AMD, czyli od postaci wysiękowej lub suchej. Leczenie postaci suchej AMD sprowadza się do leczenia zapobiegawczego pod postacią suplementacji diety. Badania kliniczne potwierdziły, że podaż antyoksydantów zmniejsza ryzyko rozwoju suchego AMD oraz przejścia w formę wysiękową AMD o 25%. Postać wysiękowa ma przebieg znacznie bardziej gwałtowny i częściej prowadzi do ciężkiej utraty widzenia. Uznanymi metodami leczenia wysiękowego AMD wprowadzenie iniekcji do ciała szklistego dało pacjentom z wysiękowym AMD szanse nie tylko na stabilizację choroby, lecz również na poprawę widzenia. do chwili obecnej są: laseroterapia (wybrana, niewielka grupa pacjentów), terapia fotodynamiczna i iniekcje doszklistkowe inhibitorów anty-vegf. Przed wprowadzeniem iniekcji doszklistkowych celem naszego leczenia było zatrzymanie lub spowolnienie rozwoju AMD. Dopiero wprowadzenie iniekcji do ciała szklistego (zastrzyków do oka) dało pacjentom z wysiękowym AMD szanse nie tylko na stabilizację choroby, lecz również na poprawę widzenia, którą obserwujemy u ponad 30% chorych. Trzeba jednak pamiętać, że metodę leczenia wybiera się indywidualnie w zależności od postaci AMD i jej zawansowania. 5. W jakim kierunku będą się rozwijały metody leczenia AMD w przyszłości? W chwili obecnej największe nadzieje pokłada się w badaniach genetycznych oraz w wykorzystaniu komórek macierzystych w leczeniu AMD. Są to niestety badania słabo zaawansowane i możemy jedynie przypuszczać, że ich skuteczność będzie większa niż obecnie stosowanych. 6. Jakie metody leczenia są dostępne dla polskich pacjentów? W Polsce stosuje się obecnie wszystkie znane na świecie metody leczenia AMD. Jedyny problem stanowi powszechność ich dostępu oraz cena. W państwowej służbie zdrowia leczenie jest w pełni refundowane przez NFZ, niestety ilość przyznawanych procedur nie pokrywa zapotrzebowania na tego rodzaju leczenie. Również coraz większa liczba ośrodków prywatnych ma w swojej ofercie metody leczenia AMD, tu jednak główną przeszkodą w szerszym zastosowaniu jest wysoka cena terapii. 7. Gdzie polscy pacjenci chorujący na AMD mogą szukać pomocy? Do kogo powinni się zwrócić? Staramy się, jako Stowarzyszenie AMD, aby pacjenci mogli otrzymać pierwsze informacje o chorobie i ośrodkach specjalizujących się w leczeniu tej choroby już na etapie lekarza pierwszego kontaktu oraz okulisty w swojej przychodni. Dlatego bierzemy czynny udział w zjazdach i kongresach lekarzy rodzinnych oraz organizujemy szkolenia i kongresy na temat AMD dla lekarzy okulistów. Służymy również informacjami pod tel. Sekretariatu Stowarzyszenia AMD nr 022 515 80 01.
4 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ Kiedy jest za mało łez Stale zmęczone oczy i uczucie piasku pod powiekami to pierwszy sygnał, że oczy są wysuszone, że brakuje im łez. Być może to tylko chwilowe przemęczenie. Ale tak samo objawia się dolegliwość nazywana zespołem suchego oka. Kobiety częściej niż mężczyźni mają ten problem, co zwykle jest związane ze zmianami hormonalnymi, jakie bez przerwy zachodzą w organizmie pań. Lekarze uważają, że co druga osoba pracująca przy komputerze ma tzw. suche oko. A oku potrzebne są łzy. Nawilżają powieki i pozwalają, by swobodnie się otwierały i zamykały. Gdy ich brakuje lub mają nieprawidłowy skład, oczy przestają dobrze pracować. Zaczynają piec, swędzieć, szybko się męczą i są nadwrażliwe na światło. Mogą też nadmiernie łzawić, bo tak reaguje na wiatr i słońce podrażniona rogówka. Schorzenie jest bardzo uciążliwe, przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu, obniża jakość życia. Co wysusza oczy? Jeśli codziennie więcej niż dwie godziny spędzasz przy monitorze, oczy mogą być zaczerwienione i przesuszone. Fale elektromagnetyczne emitowane przez komputer przyciągają kurz i powodują, że powieki szybciej wysychają. Szkodzi im także klimatyzacja, dym papierosowy i kosmetyki, np. puder do powiek, tusz do rzęs. Jeśli codziennie się malujesz, a nie nawilżasz oczu, może się pojawiać uczucie piasku pod powiekami. Suche oko to także dolegliwość wielu kobiet w ciąży, a także biorących tabletki antykoncepcyjne. Podobny problem mają też panie po menopauzie, gdy w organizmie obniża się poziom estrogenów. Brak łez może być również sygnałem niektórych chorób, np. nadczynności tarczycy, cukrzycy. Schorzenie może się rozwinąć jeżeli przyjmujemy leki ordynowane przy leczeniu depresji, schorzeń reumatycznych i kłopotach z przemianą materii. Na zespół suchego oka cierpią także osoby niedożywione, przebywające w ostrym klimacie, suchym powietrzu lub narażone na kontakt z gazami przemysłowymi. Skąd się biorą łzy Za nawilżanie powierzchni oka, jak również zapobieganie infekcjom oraz regulację ostrości wzroku odpowiada film łzowy. Składa się on z trzech warstw śluzowej, wodnej i lipidowej (tłuszczowej). Warstwa tłuszczowa chroni przed odparowaniem znajdującą się pod nią powłokę wodną. Warstwa wodna czyści powierzchnię rogówki i dostarcza jej tlen. Śluzowa zaś, odpowiada za wygładzanie powierzchni rogówki i ułatwia rozprowadzenia warstwy wodnej po powierzchni oka. Oko wytwarza 1,5 2ml łez na dobę, a gdy jest podrażnione dwukrotnie więcej. W zdrowym oku łzy uwalniane są co 5-12 sekund. Jednak, gdy oczy są narażone na działanie szkodliwych czynników, mechanizm uwalniający łzy staje się niewydolny. Nie może wytworzyć więcej łez, a więc również dobrze nawilżać oka. Jak sobie pomóc? Od tego, jak dbamy o oczy zależy ich kondycja, ostrość widzenia, a niekiedy także i to, czy cierpimy na bóle głowy. Dlatego warto pamiętać o własnym BHP dla oka. Kiedy pracujesz przy komputerze staraj się co pół godziny oderwać oczy od monitora. Nie zapominaj o nawilżaniu, a przynajmniej o wietrzeniu pokoju, w którym pracujesz. Zachowaj odpowiednią odległość od monitora, nie może stać on bliżej niż 50 cm od oczu. Wykonuj ćwiczenia rozluźniające, np. patrz na boki, raz w lewo, raz w prawo poruszając tylko gałkami oczu, patrz raz bliżej, raz dalej (np. za okno). Gdy oczom brakuje łez, korzystaj z kropli, które potocznie nazywane są sztucznymi łzami. Krople przynoszą natychmiastową ulgę, a suchość oczu ustępuje. Nie zapominaj o diecie chroniącej wzrok. Powinna być bogata w witaminy A, C i E, zaliczane do antyoksydantów, czyli przeciwutleniaczy. Ważna jest też luteina, która filtruje szkodliwe dla oczu promieniowanie UV. Luteinę zawiera brukselka, kapusta, zielony groszek, kukurydza i żółtka jaj. Najwięcej jest jej w szpinaku. Oczy potrzebują także marchewki, moreli, dyni, ryb i czarnych jagód Jeśli krople nie pomogą Trzeba iść do okulisty. Są bo- wiem proste sposoby, które mogą nas uwolnić od zespołu suchego oka. Popularną metoda leczenia jest założenie na stałe lub tylko na jakiś czas blokady punktów łzowych. Blokadę stanowią zatyczki (kolagenowe lub hydrożelowe), nazywane koreczkami. Dzięki nim na powierzchni gałki ocznej pozostaje większa ilość tzw. własnego filmu łzowego i ustępują objawy zespołu suchego oka. Metoda jest prosta, w pełni odwracalna (koreczki można usunąć) i niebolesna. W większości przypadków po takim zabiegu nie ma już potrzeby stosowania kropli do oczu. LASER WYOSTRZA WZROK Przy jego użyciu koryguje się nadwzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm. Do zabiegów kwalifikowani są pacjenci, którzy mają więcej niż 20 lat (u dzieci gałki oczne nie są w pełni ukształtowane, a wada wzroku nie jest stabilna), ale mniej niż 65 lat. By poddać się laserowym zabiegom trzeba mieć wadę wzroku ponad +/- 2 dioptrie i stabilną, tzn. taką samą w ciągu ostatnich 12. miesięcy (jeśli wada ma skłonność do pogłębiania się, operacja mogłaby przynieść tylko przejściową poprawę). Do zabiegów laserowych istnieją przeciwwskazania natury medycznej. Z chirurgicznej korekcji nie mogą skorzystać chorzy na jaskrę, zaćmę, bakteryjne i wirusowe zapalenia oczu, cukrzycę, zespół suchego oka, silne alergie oraz ci, którzy mają zmiany lub zwyrodnienia siatkówki z predyspozycjami do jej odwarstwiania, trwałe pourazowe uszkodzenie rogówki w postaci blizn, przyjmują leki upośledzające gojenie (tzw. kortykosteroidy). Przed zabiegami laserowymi trzeba przejść serię badań kwalifikacyjnych, m.in. badanie ostrości wzroku i ocenę refrakcji (załamywanie się światła po wejściu do gałki ocznej). Najpopularniejsze dziś metody laserowej korekcji wzroku to LA- SIK i LASEK będąca jej odmianą. Mogą być stosowane do korekcji krótkowzroczności nawet do -15 dioptrii, nadwzroczności do +6 dioptrii oraz astygmatyzmu do 6 dioptrii. Koszt zabiegów to 1800-2500 zł za jedno oko.
NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ 5 Nie trać pola widzenia Wzrok to najważniejszy z naszych zmysłów. Blisko 80 proc. odbieranych przez mózg wrażeń dostarczają właśnie oczy. Niestety, współczesnemu człowiekowi sprawiają coraz więcej problemów. Większość z nas wiele godzin każdego dnia spędza na czytaniu ucząc się i pracując. Paradoksalnie, im bardziej oczy są nam potrzebne, tym gorzej widzą. Odpowiada za to nie tylko genetyka i degradacja środowiska, ale także styl życia. Wśród największych zagrożeń wymienia się dwie poważne choroby oczne zaćmę i jaskrę. Tą pierwszą można skutecznie pokonać, tą drugą jedynie powstrzymać. Zaćma To postępujące mętnienie soczewki. Może zacząć się od środka i postępować ku brzegom lub odwrotnie od obrzeży kroczyć ku środkowi. Katarakta w 90 proc. przypadków jest wynikiem starzenia się organizmu, choć może być też (zdarza się to raczej rzadko) wadą wrodzoną. Chorują na nią głównie ludzie 60-80-letni. Może być też sprowokowana przez urazy oka, pracę w warunkach szkodliwych (np. w hutnictwie), kontakt oczu z chemikaliami, stany zapalne wnętrza oka czy przewlekłe choroby, np. cukrzyca, a także przyjmowanie leków sterydowych, hormonalnych lub przeciwreumatycznych. Zaćmie nie można zapobiec prowadząc odpowiedni tryb życia albo stosując jakąś dietę czy krople do oczu. Nie unikniemy jej tak samo, jak zmarszczek czy siwizny. Nie oznacza to jednak, że każdy z nas zachoruje. Ale jeśli już, to musimy wiedzieć, że choroba ta prawie u każdego przebiega inaczej niekiedy rozwija się przez kilka miesięcy, a czasem przez długie lata. Zawsze jednak efekt jest ten sam: pogorszenie widzenia oka, w którym wystąpiła. Jak się zaczyna. Najpierw pojawia się niewyraźne widzenie, którego nie likwiduje zakładanie coraz silniejszych szkieł. Z czasem miewasz olśnienia w jasnym świetle dziennym, a lepiej widzisz przy zachmurzonym niebie i o zmierzchu. W nocy światła nie są pojedynczymi punktami, ale posiadają tzw. halo, które można porównać do widzenia we mgle. Z czasem słabe widzenie uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności. Diagnostyka. Potrzebna jest do tego standardowa aparatura, w jaką wyposażony jest każdy gabinet okulistyczny. Na początek lekarz zakłada nam na nos kolejne szkła korekcyjne i prosi, byśmy czytali rzędy cyfr i liter. Jeśli nie udaje się mu dobrać szkieł, byśmy ostro widzieli, musi się przyjrzeć soczewce. Najpierw jednak zakrapla lek, który rozszerza źrenice. Gdy to nastąpi, okulista ocenia soczewkę. Jeśli jest zmętniała zwykle stwierdza zaćmę. Gdy tak nie jest musi szukać innych przyczyn złego widzenia. Kiedy operować. Zaćma jest dolegliwością, której najlepiej pozbyć się jak najszybciej, gdy tylko zacznie utrudniać życie. Zabiegi robi się w każdym stadium rozwoju katarakty. Można go przeprowadzić u każdego u kilkutygodniowego dziecka (gdy ma wrodzoną zaćmę) i ponad 100-letnich seniorów. Czas operacji ma duże znaczenie, bo późno operowana zaćma może przejść w tzw. zaćmę przejrzałą. Tę postać choroby o wiele trudniej operować. Poza tym trzeba się liczyć z powikłaniami. Zabieg można przeprowadzić w warunkach ambulatoryjnych. Trwa około pół godziny. Gdy odpoczniemy, po około 2 godzinach można wrócić do domu. Jeśli zaćma dotyczy obu oczu, zawsze najpierw operuje się jedno oko, a po kilkunastu dniach drugie. W nowoczesnej chirurgii zaćmy stosuje się obecnie tzw. metodę: zewnątrztorebkową. Polega ona na usunięciu jądra soczewki i otaczających ją tzw. mas korowych, a pozostawieniu torebki, do której wkłada się sztuczną soczewkę. W czasie zabiegu chirurg może wykonać szerokie cięcie, przez które wypchnie jądro soczewki, oczyści wnętrze z mas korowych i wszczepi sztuczną soczewkę. Może też zrobić zaledwie 3 mm cięcie przez które umieści w oku specjalny aparat rozdrabniający i odsysający zmętniałą soczewkę. Zaćmie nie można zapobiec prowadząc odpowiedni tryb życia nie oznacza to jednak, że każdy z nas na nią zachoruje. Przez ten niewielki otwór umieszcza w oku zwijalną soczewkę, która rozprostowuje się wewnątrz pozostawionej torebki soczewki. Metoda ta, to fakoemulsyfikacja. Jaskra To podstępna choroba nerwu wzrokowego. Dotyka ludzi w każdym wieku. Może być też wrodzona. Sprzyja jej rodzinne obciążenie schorzeniem, choroby układu krążenia oraz wiek. Może być też następstwem urazu lub powtarzających się stanów zapalnych wewnątrz oka. Choroba najczęściej jest wykrywana przypadkowo i... zbyt późno. 50 proc. chorych trafia do lekarza, gdy jaskra jest bardzo zaawansowana i na uratowanie wzroku nie ma wielkich nadziei. Szanse chorym daje tylko wczesne rozpoznanie i przestrzeganie zasad leczenia określonych przez specjalistę. Jak się zaczyna. Trudno zauważyć pierwsze oznaki schorzenia, bo jaskra przez wiele lat może rozwijać się bez objawów. Jednak powolne uszkodzenie nerwu wzrokowego postępuje. Z czasem pojawia się ból, zaczerwienienie. Chory widzi tęczowe koła wokół źródła światła, pojawiają się zaburzenia widzenia. Jak dochodzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego? Wewnątrz gałki ocznej dochodzi do stałego krążenia płynu, czyli cieczy wodnistej, która zaopatruje tkanki w substancje odżywcze i odprowadza z nich produkty przemiany materii. Powstający płyn odpływa do naczyń krwionośnych przez część oka, którą nazywa się kątem przesączania. Gdy kąt zamknie się lub naturalnie występujące w nim otworki zatkają się, zostaje zaburzona równowaga między ilością powstającego płynu a jego odpływem. W efekcie ciśnienie wewnątrz oka, które przypomina zamkniętą kulę, podnosi się, a to prowadzi do nieodwracalnego zniszczenia włókien nerwowych siatkówki oraz odżywiających je naczyń krwionośnych, zaniku nerwu wzrokowego i w konsekwencji do utraty wzroku. Diagnostyka. Najpierw lekarz zbiera wywiad, by ustalić czy w rodzinie chorego występowała jaskra. Chorobie sprzyja także nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, bezdech nocny, zaburzenia gospodarki lipidowej, skurcz naczyń krwionośnych, migrena oraz 50 proc.chorych trafia do lekarza, gdy jaskra jest już bardzo zaawansowana i na uratowanie wzroku nie ma już wielkich nadziei. krótkowzroczność, a poza tym długie stosowanie leków z grupy kortykosteroidów. Następnie okulista wykonuje badania. Ocena wady refrakcji. Przy nadwzroczności (okulary plusowe) częściej dochodzi do jaskry zamkniętego kąta, a przy krótkowzroczości (okulary minusowe) do jaskry otwartego kąta. Używając tonometru, mierzy się też ciśnienie wewnątrzgałkowe. Kolejne badanie, mające podstawowe znaczenie dla rozpoznania jaskry, ocenia kąt przesączania (ganioskopia). Badanie daje odpowiedź, czy kąt przesączania jest otwarty, szeroki, czy wąski lub zamknięty. Badanie dna oka umożliwia ocenę nerwu wzrokowego z jego zagłębieniem oraz otaczającego go pierścienia nerwowo-siatkówkowego. Perymetria, czyli badanie pola widzenia jest równie ważne, bo pozwala ocenić stopień upośledzenia widzenia. W diagnostyce jaskry wykorzystuje się także różne techniki obrazowe, które pozwalają przeanalizować, np. wielkość tarczy nerwu wzrokowego czy grubość włókien nerwowych siatkówki. Kiedy operować. Leczenie operacyjne jaskry wykonuje się tylko w szczególnych sytuacjach, np. u dzieci, które mają wrodzoną jaskrę, jeśli mimo leczenia farmakologicznego nerw wzrokowy szybko ulega dalszemu uszkodzeniu lub wówczas, gdy za pomocą kropli nie udaje się obniżyć ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Podstawą leczenia jaskry jest spowolnienie lub zatrzymanie niszczenia nerwu wzrokowego, a więc ocalenie wzroku. Najskuteczniejszą metodą jest podawanie kropli przeciwjaskrowych, które są dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta. Zadaniem leku jest zarówno hamowanie wytwarzania cieczy wodnistej, jak i usprawnianie jej odpływania z oka. Poza tym chory powinien stosować tzw. sztuczne łzy, które chronią gałkę oczną przed wysychaniem. Ważna jest też neuroprotekcja, czyli ochrona nerwu wzrokowego. Dobrze temu służą kwasy omega-3, wyciąg z miłorzębu japońskiego oraz metylokobalamina, czyli witamina B12. Anna Jarosz
6 NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ Poprawić naturę Mimo mody na naturę niekiedy musimy poprawić jej dzieło np. gdy wyposażyła nas w organ widzenia, który nie spełnia swojej funkcji tak, jak powinien. Właściwa korekcja wad wzroku jest istotna od niej zależy, czy, w jaki sposób i jak długo będziemy odbierać bodźce z zewnątrz za pośrednictwem oka. Oko jest nie tyle zwierciadłem duszy, co oknem na świat. Przez nie odbieramy ok. 80% bodźców z otoczenia. Oko działające wadliwie i niewspomagane właściwą korekcją jest narażone na znaczne problemy z funkcjonowaniem w ogóle... Typowe wady wzroku koryguje się za pomocą soczewek okularowych lub kontaktowych. Właściwe dopasowanie soczewek okularowych jest bardzo ważne. Stanowią one bowiem dodatkowy układ optyczny, który musi współpracować z okiem. W przypadku okularów musimy powiadomić specjalistę, do czego będą nam potrzebne gdyż czasami inne szkła dobiera się do pracy przy komputerze (odległość oka od monitora ok. 50-60 cm), a inne do czytania (odległość oka od celu ok 40 cm). Do wyboru mamy soczewki szklane i plastikowe. Szklane są cięższe od plastikowych (co ma znaczenie przy wadzie większej niż 3-4 dioptrie) i nieco mniej elastyczne (przez co mogą się łatwiej uszkodzić), ale są za to mniej podatne na zarysowania, dzięki czemu będą nam służyć dłużej. Ścisłe zasady dotyczą też doboru oprawek osoby, które często wkładają i ściągają okulary, nie powinny upierać się przy szkłach w delikatnych oprawkach. Mogą SPECJALIŚCI JZO WYJAŚNIAJĄ jakie wybrać soczewki okularowe Specjaliści JZO zalecają, by zarówno dzieci, jak i dorośli zawsze nosili soczewki okularowe z powłokami antyrefleksyjnymi. Najlepsze są soczewki z zaawansowanymi powłokami antyrefleksyjnymi MYSTIC i IDEAL (powłoka nagrodzona Laurem Konsumenta, Odkrycie Roku 2008). Gwarantują one zwiększony komfort widzenia. Szczególnie jest to ważne podczas wielogodzinnej pracy wzrokiem, np. przy komputerze. W okularach dla dzieci, najlepiej zdecydować się na specjalne soczewki MIŚ, które zapewniają estetyczny wygląd dziecięcych okularów oraz ich bezpieczne użytkowanie. Osoby, wymagające korekcji do obserwacji przedmiotów położonych w różnych odległościach, powinny skorzystać z szerokiej gamy soczewek progresywnych, np. z zaawansowanych technologicznie soczewek ANATEO o zindywidualizowanej konstrukcji. Pamiętajmy również o ochronie wzrou przed szkodliwym promieniowaniem UV. W tym celu zalecane są szczególnie soczewki fotochromowe, z wiodącą marką TRANSITIONS, oraz soczewki polaryzacyjne i barwione. Więcej o soczewkach JZO na stronie www.jzo.com.pl Soczewki okularowe JZO dostępne są u optyków na terenie całej Polski. OCHRONA PRZED SŁOŃCEM Przed promieniami słonecznymi wzrok chronili już starożytni... Eskimosi. Nie stosowali jednak szkła, lecz przedmioty przypominające okulary wykonane z rogu, kości lub drewna. Przyciemniane soczewki mieli jakoby stosować od około XII wieku Chińczycy (nosili je sędziowie, aby ukrywać wyraz twarzy podczas procesów). Okulary z przyciemnionymi szkłami opatentował w połowie się one bowiem szybko odkształcić, przez co zmieni się oś optyczna i okulary przestaną działać właściwie (w skrajnych przypadkach noszenie źle dobranych lub gotowych okularów z bazaru może spowodować bóle głowy, rozdrażnienie, problemy ze snem, a nawet widzenie podwójne). Jeśli już oprawka ma być delikatna, to należy zwrócić uwagę na stabilną ramę dobrej jakości, która zachowa zgodność osi optycznej z osią widzenia. Do pracy przy komputerze najlepiej wybrać okulary bez górnej ramy, do czytania bez dolnej, a do prowadzenia pojazdów duże oprawki, aby szkło zasłaniało całe oko. BLIŻEJ OKA Obecnie mniej więcej 125 milionów ludzi na świecie nosi soczewki kontaktowe. Samą ideę takich soczewek wymyślił podobno na początku XVI wieku najbardziej renesansowy z ludzi Renesansu Leonardo da Vinci. Pierwsze szkło, które korygowa- RZUT OKA NA HISTORIĘ Nie ma pewności, kto i kiedy wymyślił okulary. Faktem pozostaje, że ich przodkiem było szkło powiększające stosowane przez starożytnych rzemieślników podczas precyzyjnej pracy. Okulary chroniące przed słońcem to patent pochodzący z XVIII wieku. XVIII wieku James Escott. Popularność zdobyły jednak dopiero na początku XX wieku. Przełomem okazało się wykorzystanie w ich produkcji plastiku oraz... rozwój lotnictwa. Pilot nie mógł bowiem latać nie chroniąc oczu. W 1937 roku okularami przeciwsłonecznymi dla lotników amerykańskich marki Ray-Ban zadebiutowała firma Bauch & Lomb (w 1999 roku marka weszła w skład Wybawieniem dla nieznoszących okularów są soczewki kontaktowe. Ich najważniejszą zaletą dla użytkownika jest to, że ich nie widać. Największą wadą natomiast jest fakt, że trzeba potrafić nałożyć je na oko. Ponadto nie powinny ich stosować osoby, które cierpią na zespół suchego oka. O to czy mogą je bez uszczerbku na zdrowiu nosić powinny pytać specjalistę zwłaszcza osoby cierpiące na cukrzycę i alergię (uczulają nie tyle soczewki, co płyny do pielęgnacji soczewek). Podobnie jak okulary, soczewki kontaktowe musi dobrać okulista lub optometrysta po wcześniejszym zbadaniu ło wzrok i można je było bez problemu założyć na gałkę oczną, powstało pod koniec XIX wieku. Miało ok. 2 cm grubości i mogło być noszone przez kilka godzin dziennie. Przełom nastąpił w latach 60-tych XX wieku wraz z pojawieniem się miękkich soczewek kontaktowych włoskiej grupy Luxottica). Obecnie Ray-Bany to najchętniej kupowane okulary przeciwsłoneczne świata. Lubują się w nich gwiazdy Hollywoodu nosili je m.in. Audrey Hupburn (np. w Śniadaniu u Tiffanego ), Tom Cruise ( Top Gun ), Sara Jessica Parker (także jako Carry Bradshow w Seksie w wielkim mieście ), Madonna, Will Smith. wady oraz ocenie stanu oka. Specjalista doradzi również, jakie wybrać i dobierze ich rozmiar (zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża soczewka może powodować dyskomfort). Tego, które są najlepsze jednodniowe, tygodniowe, miesięczne, nisko, średnio czy wysoko uwodnione, miękkie czy twarde nie sposób jednoznacznie stwierdzić. Zadecyduje specjalista i użytkownik oraz styl życia, jaki prowadzi. Hanna Żurawska Konsultacja, Wojciech Nowak Optometrysta, firma Bausch&Lomb. wykonanych z hydrożelu. W 1999 roku zaczęto wykorzystywać w produkcji soczewek kontaktowych hydrożel silikonowy, który przepuszcza stosunkowo dużo tlenu. Prace nad ulepszeniem technologii (polimerami trzeciej generacji) wciąż jednak trwają. Najstarsze soczewki pochodzą ze starożytnej Asyrii (II tysiąclecie p.n.e.). Nie wiadomo, czy służyły jako szkło powiększające, czy człowiek stosował je do ogniskowania promieni, aby rozpalić ogień. Precyzyjnie wykonane drobiazgi z tego okresu świadczą raczej o tym pierwszym wykorzystaniu. Wykorzystanie soczewek jako środka korygującego wady wzroku wydaje się potwierdzone w starożytnym Rzymie Neron miał obserwować walki gladiatorów przez specjalnie wyszlifowany szafir. Im dalej w czasie, tym więcej świadectw używania soczewek do korekcji wzroku. Znali je w XI-XII wieku n.e. Chińczycy, Arabowie, a także Wikingowie. Pierwsze okulary z prawdziwego zdarzenia korygujące krótkowzroczność powstały w Europie pod koniec XIII lub w połowie XV wieku. Przełom przyniósł wiek XVI o odkrycia w dziedzinie optyki dokonane przez niemieckiego astrologa Jana Keplera. W XIX wieku soczewki (początkowo monokle, następnie binokle) znajdowały się już w powszechnym użyciu. Były bardzo drogie i należały do nowoczesnych drobiazgów, więc stały się w tym czasie symbolem mądrości i bogactwa.
NIEZALEŻNY DODATEK TEMATYCZNY DYSTRYBUOWANY WRAZ Z RZECZPOSPOLITĄ 7 Miej oko na swoją dietę! Na początek dwa truizmy: po pierwsze, prawidłowe odżywianie służy zdrowiu ciała i ducha, po drugie, zbalansowana dieta wygląda w większości przypadków tak samo i dietetycy odchodzą od jadłospisów dedykowanych. Jeśli jednak poświęcamy konkretnej czynności więcej czasu od przeciętnej, warto uzupełnić dietę o składniki, których nasz organizm potrzebuje więcej. Osoby pracujące fizycznie i sportowcy potrzebują tych samych składników odżywczych co ludzie, których wysiłek ogranicza się do intensywnego myślenia. Zmieniają się jednak proporcje (np. prowadząc siedzący tryb życia nasze ciało nie zużyje takiej ilości kalorii jak w ruchu). Rzecz ma się podobnie z oczami: korzysta z nich każdy, ale ci, którzy spędzają sporo czasu przy komputerze, męczą je bardziej. W związku z tym muszą uzupełnić codzienny jadłospis o produkty bogate w witaminę A (tłuszcze) i prowitaminę A, czyli beta-karoten (zawarty we wszystkich pomarańczowych warzywach i owocach oraz w szpinaku i brokułach). Tak naprawdę istotne jest nie tylko dostarczanie organizmowi składników odżywczych, ale przede wszystkim to, żeby owe substancje zostały przez nasz organizm wchłonięte, a co za tym idzie wykorzystane informuje Ewa Deborska, dietetyk z warszawskiej poradni Food & Dieta. Beta-karoten zostanie właściwie przyswojony tylko w towarzystwie tłuszczu. Stary sposób: spożywanie masła, aby oczy były zdrowe, w świetle najnowszych badań nie znajduje zastosowania. Produkty zawierające witaminę czy prowitaminę witaminy A najlepiej zostaną wykorzystane przez organizm w towarzystwie tłuszczów roślinnych. Wystarczą dwie, trzy krople tłuszczu do dania z brokułów czy do szklanki soku z marchwi mówi Ewa Ceborska Warto jeść też jagody. Poza tym, że jagody zawierają antyoksydanty, czyli składniki które zapobiegają szkodliwemu wpływowi tlenu na nasze komórki (co w efek- cie prowadzi do starzenia), wyizolowano z nich związek, który w doskonały sposób działa na plamkę żółtą w oczach. Plamka żółta jest fragmentem siatkówki. Dzięki niej możemy czytać, pisać, rozróżniać barwy i szczegóły (czyli widzieć centralnie). Z wiekiem dochodzi do zwyrodnienia plamki żółtej, co w konsekwencji prowadzi do postępującej z wiekiem choroby oczu i może poskutkować pogarszającym się widzeniem, a w skrajnych przypadkach ślepotą. Dolegliwość często występuje u osób po 50. roku życia. Zawarte w czarnych jagodach związki (antycjany) doskonale podnoszą sprawność plamki żółtej i chronią przed jej zwyrodnieniem mówi Ewa Ceborska. Ten sam związek znajduje się w owocach czarnego bzu i aronii. Przeciw starzeniu się oczu Nie ma sposobu na wieczną młodość. Znamy jednak głównego odpowiedzialnego za proces starzenia oraz substancje, które mogą zneutralizować jego działanie na tyle, że proces starzenia nieco odsunie się w czasie. Czarnym charakterem są wolne rodniki cząsteczki, które posiadają wolny elektron i obrazowo chcą związać się z inną cząsteczką lub oddać ów wolny elektron. Atakują głównie białka, DNA i nienasycone kwasy tłuszczowe wchodzące Prawidłowo zbalansowana dieta służy zdrowiu całego organizmu oraz dobremu samopoczuciu. Zanim sięgniesz po suplementy, zasięgnij opinii lekarza nadmiar składników odżywczych nie przyniesie żadnych korzyści, a może nawet stać się źródłem poważnych problemów. w skład błon komórkowych. W ten sposób prowadzą do degeneracji komórek naszego ciała i starzenia organizmu. Aby unieszkodliwić wolne rodniki należy dostarczać organizmowi jak najwięcej antyoksydantów związków chemicznych, które zaspokajają potrzebę wolnych rodników do wiązania się. W ten sposób przestaną one atakować komórki naszego ciała. Do najlepszych antyoksydantów egzogennych (dostarczanych do organizmu wraz z pożywieniem) należą witamina A, C (chroniąca zwłaszcza naczynia krwionośne), E (witaminy A i E są szczególnie ważne, ponieważ działają wewnątrz komórek), beta-karoten, koenzym q-10. Walce z wolnymi rodnikami posłużą także cynk i miedź. Wzmacniają one układ odpornościowy w ochronie organizmu. Dzięki diecie bogatej w antyoksydanty zachowamy nie tylko zdrowie oczu, ale wszystkich organów ciała. Ogólnemu zdrowiu (także sprawnemu funkcjonowaniu narządu wzroku) posłuży aktywność fizyczna. Hanna Żurawska WZMOCNIENIE DLA ZMĘCZONYCH OCZU MaxiVision Total Wzmacnia zmęczone oczy. Szczególnie polecany dla osób noszących okulary. Preparat korzystnie wpływa na zdrowie oczu i dobry wzrok. Dba o sprawne funkcjonowanie narządu wzroku i jakość widzenia. Wzbogaca codzienną dietę o składniki, które korzystnie wpływają na fizjologiczne funkcjonowanie najwrażliwszych struktur oka w tym siatkówki oka. Poprawia jakość, ostrość widzenia i łagodzi objawy zmęczenia oczu. Korzystnie wpływa na wzrok osób z AMD, jaskrą, zaćmą, zespołem suchego oka. Biolan- krople do oczu (hialuronian sodu 0,15%), Biolan GEL krople do oczu (hialuronian sodu 0,30%) Pracując przed monitorem komputera, w ogrzewanych klimatyzowanych pomieszczeniach, prowadząc samochód, przebywając na słońcu, często odczuwamy nieprzyjemne pieczenie, wysychanie i ból oczu. Skutecznie i bezpiecznie nawilżymy powierzchnie oka nowoczesnymi kroplami do oczu Biolan i Biolan Gel. Preparaty Biolan i Biolan-Gel zawierają powszechnie występujący w ludzkim organizmie kwas hialuronowy, w związku z czym oczy doskonale je tolerują, zwłaszcza że po zakropleniu tworzą doskonale przejrzystą i bezbarwną warstwę na Zawiera wysoką, naukowo potwierdzoną dawkę wolnej luteiny (20mg) oraz kwasów omega-3 (DHA i EPA), zeaksantynę oraz witaminy antyoksydacyjne (C i E). Zawartość kwasów Omega-3 powoduje zwiększoną przyswajalność luteiny. MaxiVision Total posiada niepowtarzalny, naukowo opracowany skład, aby kompleksowo chronić zdrowie oczu. OCHRONA OCZU DLA PRACUJĄCYCH PRZY KOMPUTERZE powierzchni rogówki. Chronią, nawilżają i powlekają powierzchnię oka zapewniając długotrwałą ulgę w dolegliwościach. Biolan i Biolan Gel to preparaty nie zawierające żadnych środków konserwujących, w higienicznych, jednorazowych opakowaniach. Zalecane są również do nawilżania wszystkich rodzajów soczewek kontaktowych. Wytwórca: Penta Arzneimittel, Niemcy Informacje: www.pharmsupply.com.pl, www.okobiurowe.pl MISTRZOWSKI DUET Witaminy A i E należą do najlepszych antyoksydantów. Obie rozpuszczają się w tłuszczach, więc przyjmując produkty bogate w nie (a niebędące tłuszczami), należy zadbać o odpowiednie sąsiedztwo na talerzu. Witamina A znajduje się tylko w pokarmach pochodzenia zwierzęcego maśle, mleku, jajkach, tłustych rybach, wątróbce. Jej prowitaminę z kolei zawierają suszone owoce, marchew, pietruszka, brokuły, szpinak i pomidory. Niedobór witaminy E szczególnie odbija się na wzroku dieta uboga w tę witaminę wpędzi nas w kłopoty z widzeniem, ale obecnie jest to rzadko spotykane. Witaminę E zawierają oleje roślinne (sojowy, słonecznikowy), migdały, jajka, orzechy włoskie i ziemne, kiełki pszenicy, zielone warzywa.