JAK WYBRAĆ LUPY DO PRACY Oczy uzbrojone w lupy Standardem pracy lekarza dentysty w drugiej dekadzie XXI wieku jest używanie urządzeń poprawiających widoczność pola zabiegowego. Ci, którzy zaczęli używać mikroskopu lub lup, już nie wyobrażają sobie, jak można było bez nich pracować. Nic więc dziwnego, że na stoiskach ze sprzętem stomatologicznym aż roi się od mikroskopów i systemów komputerowych powiększających obraz pola zabiegowego. Jest też pytanie, czy osoby używające okularów korekcyjnych mogą korzystać z lup i jakich. Najważniejszymi parametrami charakteryzującymi lupę są: powiększenie, nominalna odległość pracy, pole widzenia i głębokość pola. Równie ważne są waga lupy i sposób jej mocowania. Ponadto można kupić lupy ze światłem lub bez niego oraz zaopatrzyć się w zestaw akcesoriów. Powiększenie Osoby od lat pracujące przy użyciu lup zalecają, aby rozpocząć pracę w lupach od mniejszych powiększeń np. 2 x 2,5 x. Decydując się na większe powiększenia należy się liczyć z odpowiednio mniejszym obszarem widzenia polem pracy. Czym większe powiększenie, tym mniejszy jest obserwowany obszar. Można zastosować lupy o nieco większych powiększeniach, 4x lub nawet 6x (rzadko), jednak na ogół lekarze pracują w tych najmniejszych: 2x 2,5x, ponieważ lupy o dużych powiększeniach są cięższe. Lupy o powiększeniu 3,5x-4x są użyteczne w pracach endodontycznych, a zwłaszcza, gdy lekarz nie dysponuje mikroskopem. Odległość pracy Jest to odległość pomiędzy oczami lekarza a polem zabiegowym. Zanim zdecydujemy się na zakup lup, trzeba we własnym gabinecie przeprowadzić test, aby ustalić właściwą dla siebie odległość pracy. W tym celu należy ułożyć pacjenta na unicie, usiąść przy nim, obierając jak najwygodniejszą pozycję pracy i zmierzyć odległość Dzięki lupie można dostrzec wiele szczegółów niewidocznych gołym okiem. Ponadto lupy wymuszają ergonomiczną pozycję pracy. pomiędzy jamą ustną pacjenta a naszymi oczami. To jest nasza odległość pracy. Zazwyczaj waha się ona w granicach od 19 cm do 45 cm. Przeciętna odległość pracy wynosi 35 cm. Kupując dla siebie lupę wybierzmy taką, której odległość pracy jest dla nas najbardziej odpowiednia. Nie zawsze uda się ten parametr dobrać idealnie, ale zachowamy w tej odległości ostrość widzenia dzięki tzw. głębi ostrości lupy. Oznacza to taki zakres odległości pracy, w której użytkownik o przeciętnej zdolności akomodacyjnej i przy dobrym oświetleniu będzie widział ostry obraz. Jeśli używamy okularów, a będziemy pracować lupami bez nich, trzeba też uwzględnić korekcję wady wzroku. Można tak dobrać lupy, aby lekarz mógł w nich pracować bez okularów korekcyjnych. Są FOT. CARL-ZEISS 30 www.nowygabinet.pl
FOT. IDS Na głębię wpływa nie tylko powiększenie, ale również odległość pracy danej lupy. Im odległość pracy jest większa, tym głębia ostrości także jest większa. Dlatego początkującym lekarzom zaleca się zwykle lupy o mniejszym powiększeniu, gdyż ich głębia ostrości jest stosunkowo duża, a przy tym mają odpowiednio duże pole pracy. technika Niewiarygodnie lekkie też firmy, które proponują lupy montowane do okularów, których lekarz na co dzień używa. Alternatywą jest zestaw: lupa plus specjalne okulary ze szkłami korekcyjnymi. Taki sposób stosuje się przy większych wadach wzroku. Wada rzędu plus lub minus 2 dioptrii zmienia odległość pracy o ok. 10 cm. Natomiast już przy 3 dioptriach praktycznie nie da się pracować bez szkieł korekcyjnych. Głębia ostrości Ten parametr bywa nazywany także głębokością pola widzenia. Podobnie jak w aparacie fotograficznym, oznacza zakres odległości, w którym możemy zmieniać położenie soczewki bez zmiany ostrości widzenia. Czyli, jeśli głębia ostrości lup wynosi 8 cm, a ich odległość pracy 34 cm, to powinniśmy dobrze widzieć pole zabiegowe zarówno w odległości 38, jak i 30 cm. Czym większa głębia, tym lepiej. Jednak, jeśli kupimy lupy o dużym powiększeniu, głębia ta będzie dużo mniejsza niż przy lupach o mniejszym powiększeniu. I tak, lupy 2x zapewniają głębie rzędu 8 do 29 cm, lupy 4x już tylko 4-8 cm, a 6x zaledwie 3 cm. Właściwe kąty Opisując lupy trzeba wyjaśnić jeszcze dwa pojęcia związane z kątami. Są to kąt konwergencji i deklinacji Kąt konwergencji jest to kąt, pod jakim ustawione są ogniskowe obu okularów lupy względem siebie. Zależny jest on od odległości roboczej i rozstawienia okularów lupy. Chodzi o to, aby ogniskowe obu okularów lupy (prawego i lewego) spotkały się ze sobą w punkcie pracy. Jeśli kąt konwergencji jest ustawiony źle, to lekarz ma wrażenie podwójnego widzenia. Niewielki błąd jest kompensowany przez oczy, ale dłuższe użytkowanie takich lup prowadzi do zmęczenia wzroku. Kąt deklinacji jest szczególnie istotny w pracy z leżącym pacjentem. Pozwala ustawić lupę ku dołowi w taki sposób, aby nie pochylać zbytnio głowy. Mały kąt deklinacji zmusza do nadmiernego pochylania głowy. Pole widzenia Jest to obszar, który widzimy ostro w nominalnej odległości pracy lupy. Oczywiście, im większe powiększanie, tym ten obszar jest mniejszy. Producenci prześcigają się w proponowaniu coraz lepszych rozwiązań technicznych, dlatego kupując lupy możemy wybrać takie, które mają zadawalające nas pole widzenia. Pole widzenia Najważniejszymi parametrami charakteryzującymi lupę są: powiększenie, nominalna odległość pracy, pole widzenia i głębokość pola. Równie ważne są waga lupy i sposób jej mocowania. Dobór lup, prezentacje oraz wypożyczenia +48 693-616-999 Przetestuj lupy podczas targów: ARS DENTAL pawilon 7 stoisko 4d.1 www.nowygabinet.pl 31
FOT. IDS dla lup 2x jest kołem o średnicy od 9 do 25 cm, a dla lup 6x już tylko ok. 4-5 cm, w zależności od odległości pola pracy. Im lupy znajdują się bliżej oczu, tym pole widzenia jest większe. Dlatego z założenia lekarze pracujący w dodatkowych Pytania najczęściej zadawane przez lekarzy: Po co mi lupa, przecież widzę dobrze! Dzięki lupie można dostrzec wiele szczegółów niewidocznych gołym okiem. Ponadto lupy wymuszają ergonomiczną pozycję pracy. Podobno od lup psuje się wzrok, czy to prawda? W przeciwieństwie do okularów korygujących wady wzroku, lupy nie zmieniają obrazu; są tylko pasywnymi instrumentami. Precyzyjnie wykalibrowane lupy nie są w stanie zepsuć wzroku, jednak np. źle dobrany rozstaw okularów lupy może doprowadzić do nadwerężenia soczewki w gałce ocznej. Jeżeli za długo będę używał lupy, to później nie będę mógł bez niej pracować? Lekarze, którzy używali lup przez dłuższy okres czasu rzeczywiście stają się zależni, lecz nie od samych lup, a od komfortu pracy, jaki one oferują. Nie jest natomiast prawdą, jakoby lupy uzależniały od siebie wzrok. Czy oświetlenie współosiowe jest potrzebne? Dzięki eliminacji cieni oraz dzięki temu, że światło biegnie wraz z linią wzroku, współosiowe oświetlanie zawsze dociera do obserwowanego miejsca. Po 50. roku życia wrażliwość oka na odbieranie światła maleje. Światłoczułe komórki na siatkówce, zwane pręcikami i czopkami, zanikają z wiekiem, efektem czego jest zwiększone zapotrzebowania oka na światło. Osobom młodszym wystarczy oświetlenie halogenowe, podczas gdy osoby starsze mogą potrzebować bardziej intensywnego światła systemu światłowodowego celem uzupełnienia braku światła. okularach mają nieco mniejsze pole widzenia. Sprawdzając, jeszcze przed zakupem, jakość lup zwróćmy szczególną uwagę na jakość (czystość) obrazu, szczególnie przy krawędziach. Zamocowanie lup Lekarze, którzy na co dzień użytkują lupy, zwracają uwagę przede wszystkim na ich ciężar. Najlepiej, aby nic nie ważyły, a skoro już muszą ważyć, to należy wybrać najlżejsze. Z dwóch powodów. Po pierwsze, stałe dodatkowe obciążenie powoduje zmęczenie mięśni szyi. Po wtóre, korzystając z zamocowań na ramkach okularowych, można nabawić się odcisków w miejscach styku nosków ze skórą. Na to zwracają uwagę szczególnie panie. Bo nie dość, że nasada nosa boli, to jeszcze jest cała czerwona. Dlatego producenci przewidzieli kilka sposobów montowania. Lekarze, którzy na co dzień użytkują lupy, zwracają uwagę przede wszystkim na ich ciężar. Najlepiej, aby nic nie ważyły, a skoro już muszą ważyć, to należy wybrać najlżejsze. Klips okularowy Najprostszym sposobem jest montowanie samych lup za pomocą specjalnego klipsa do okularów używanych przez lekarza. To rozwiązanie, choć wygodne, ma jedną zasadniczą wadę. Rozpoczynając pracę należy codziennie poświęcić czas na właściwe ustawienie osi optycznych lup. Praktycznie niemożliwe jest przyczepienie klipsa z soczewkami dokładnie w tym samym miejscu, co poprzedniego dnia. Z tego powodu zaleca się kupienie dodatkowych okularów używanych tylko do pracy w gabinecie i zamontowanie do nich klipsa z lupami na stałe. Ponadto do tych okularów trzeba zamocować specjalną tasiemkę, która będzie przytrzymywać okulary, aby nie zsunęły się z głowy, a także nieco zmniejszy ucisk lup na nasadę nosa. Ramka okularowa Lepszym rozwiązaniem jest kupienie lup zamontowanych na stałe na ramce okularowej. Nie ma problemu z codziennym montażem, po prostu zdejmuje się swoje okulary, zakłada te z lupami i można pracować. Dla osób, które nie mają wady wzroku, przewidziano okulary ze szkłami zerowymi. Okulary takie mają specjalnie dostosowane zauszniki tak, aby nie zsuwały się z nosa. Na liście akcesoriów znajdują się też specjalne osłonki boczne, które zapewniają ochronę oczu oraz podnoszą nieco komfort pracy, eliminując światło padające z boku na oko lekarza. W przypadku pracy dentysty z leżącym pacjentem wskazane jest także zabezpieczenie lupy przed zsunięciem się z głowy i upadkiem na podłogę. Pełne ramki okularowe 32 www.nowygabinet.pl
REKLAMA dają możliwość odsunięcia lupy z linii wzroku i przywrócenia do poprzedniej pozycji jednym ruchem w górę lub w dół, co jest bardzo wygodne. Opaska czołowa Lekarze, którzy nie chcą używać okularów, mogą zamontować lupy na lekkiej opasce czołowej lub tzw. czepcu. Ten sposób mocowania ma kilka zalet, ale i wad. Do wad należy waga urządzenia, w zależności od modelu wynosi ona od 150 nawet do 500 gram (gdy na czepcu jest światłowód i lampa), nie licząc wagi samych lup. O ile tę pierwszą wartość można zaakceptować, to dodatkowe pół kilograma na głowie, przez kilka godzin dziennie, może doprowadzić do dużych przeciążeń mięśni szyi. Opaska lub czepiec mogą nie być odpowiednim zamocowaniem lupy w przypadku niektórych fryzur. Istnieją natomiast liczne zalety tego rozwiązania. Podstawową jest możliwość odsunięcia lupy FOT. IDS Zarówno opaska, jak i czepiec, są tak uformowane, że można je dopasować do każdego rodzaju głowy. Odpowiednie gąbki i wyściółki zapewniają dość komfortową pracę. technika z linii wzroku i przywrócenia do poprzedniej pozycji jednym ruchem w górę lub w dół. W przypadku tańszych lup montowanych na ramkach typu okularowego jest to zazwyczaj niemożliwe. Jedynie lupy HEINE wyposażone w system i-view mają to udogodnienie. Lupy na opasce mogą być przystawione bliżej oczu niż zamontowane na ramce okularowej. To z kolei powiększa pole widzenia. Opaska lub czepiec mogą być używane z własnymi okularami optycznymi, ale jest to trudniejsze z powodu konieczności zgodnego ustawienia osi wzrokowych w linii z osiami szkieł okularowych i osiami optycznymi soczewek lup, zamontowanych na czepcu ruchomym wobec okularów korekcyjnych. Zarówno opaska, jak i czepiec, są tak uformowane, że można je dopasować do każdego rodzaju głowy. Odpowiednie gąbki i wyściółki zapewniają dość komfortową pracę. Dodatkowe parametry Wybierając lupy warto zwrócić uwagę na możliwość regulacji rozstawu okularów lupy. Pozwala to na łatwe dopasowanie lupy do rozstawu źrenic. Ponadto z takich lup może korzystać kilku lekarzy. Jeśli chcemy używać lup w pracy, zarówno z pacjentem leżącym jak i siedzącym, powinnyśmy kupić lupy, które mają możliwość regulacji kąta patrzenia i przesuwu okularów lupy w pionie www.nowygabinet.pl 33
w miarę jednolite. Najlepiej, gdy są zbliżone do jasności światła dziennego. Trzeba mieć świadomość, że nie uda nam się dobrze dobrać koloru wypełnienia przy włączonym świetle lampki okularowej i oświetleniu unitu. Najlepiej dobierać kolor wypełnienia przy naturalnym świetle dziennym i wyłączonych innych źródłach światła, chyba, że mamy w gabinecie oświetlenie imitujące światło dzienne. Jasność bezcieniowej lampy unitu jest zwykle tak duża, że pracując z dodatkowym oświetleniem lepiej jest, dla komfortu pracy, wyłączyć lampę unitu. względem opraw okularowych. Ważna jest również wodoszczelność. Umożliwia ona mycie lup wodą i mydłem. Oświetlenie Większość producentów proponuje także dodatkowe oświetlenie pola pracy za pomocą specjalnej lampki, umieszczonej pomiędzy soczewkami lupy. Oświetlenie to powinno być jak najbardziej zgodne z płaszczyzną osi wzrokowych, dzięki czemu może oświetlać prawie bezcieniowo małe wgłębienia. Całkowicie bezcieniowe oświetlenie nie jest najlepsze, bo uniemożliwia ocenę głębokości. Oczywiście jest kilka rodzajów tych lamp, co nieco komplikuje wybór. Możemy zatem wybrać lampkę światłowodową, lampkę diodową lub tzw. lampę czołową. Która jest najlepsza? Generalnie taka, która emituje światło o podobnym natężeniu, barwie i temperaturze, co światło lampy naszego unitu. Ważne, aby światło unitu, światło oświetlenia gabinetu i światło z lampki nie mieszały się ze sobą, ale żeby były Akcesoria Producenci prześcigają się w wymyślaniu coraz to innych sposobów ułatwiających pracę z lupami. Nie wszystkie są godne polecenia, ale kilka dodatkowych akcesoriów warto mieć. Polecam stosowanie na lupach soczewek ochronnych. Może się zdarzyć, że z jakiegoś powodu soczewka zostanie porysowana lub uszkodzona. Jeśli mamy zamontowane soczewki ochronne, wystarczy je wymienić koszt kilkudziesięciu złotych. Jeśli nie założymy soczewek i dojdzie od uszkodzenia lupy, wtedy naprawa będzie dużo droższa. Inną przydatną rzeczą jest specjalna maska ochronna na twarz. Maskę montuje się za pomocą dwóch klipsów do ramki. Warto też kupić specjalne etui do przechowywania lup. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie lup o nie rysujących się szkłach, wykonanych ze szkła mineralnego, nie zaś z komponentów organicznych (tworzywa). Polecamy także zakup lup wodoodpornych, aby można je było myć pod bieżącą wodą. Konieczny test Przed zakupem lup należy je wypróbować w obecności przedstawiciela firmy. Firmy sprzedające sprzęt często zgadzają się na okres próbny. Jednak, aby to miało jakikolwiek sens, lupy muszą być dobrane przez przedstawiciela firmy. Piotr Szymański 34 www.nowygabinet.pl