Bankowość - postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne
Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne Egzekucja wierzytelności Postępowanie zabezpieczające Ma na celu zapewnienie skuteczności wykonania przyszłego orzeczenia. Poprzez zabezpieczenie wierzyciel uzyskuje pewność, że dochodzone przez niego roszczenie w razie wygrania sporu będzie w pełni zrealizowane, niezależnie od czasu trwania postępowania rozpoznawczego oraz niezależnie od stanu majątkowego dłużnika. Postępowanie egzekucyjne Postępowanie mające na celu zaspokojenie prawomocnie wymagalnych roszczeń wierzyciela względem dłużnika 2
Postępowanie zabezpieczające Postępowanie zabezpieczające ( art. 730 1 k.p.c.) można żądać zabezpieczenia w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny. Moment złożenia wniosku o zabezpieczenie: Przed wytoczeniem sprawy W pozwie W toku sprawy Po uzyskaniu tytułu wykonawczego Poza przypadkami wskazanymi w ustawie zabezpieczenie należy sformułować tak, aby przez zabezpieczenie nie doszło do zaspokojenia dochodzonego roszczenia. Celem zabezpieczenia jest stworzenie warunków w których możliwe będzie zaspokojenie roszczenia, jeżeli zostanie ono zasądzone przez sąd. 3
Egzekucja naleŝności Wyjątki - sytuacje w których zabezpieczenie umożliwia zaspokojenie roszczeń Należności z tyt. rękojmi lub gwarancji jakości lub kary umownej (do 20 tys. zł) Należności z tyt. najmu lub dzierżawy Należności wynikające z tyt. naruszenia autorskich praw majątkowych Należności wynikające z tyt. naruszenia praw z rejestracji znaku towarowego 4
Egzekucja naleŝności Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych art. 747 k.p.c. Zajęcie ruchomości, zajęcie wynagrodzenia o pracę, zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego. Obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową. Ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urzędowej księgi wieczystej lub której księga zaginęła, czy też uległa zniszczeniu. Obciążenie statku lub statków w budowie hipoteka morską. Ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego. 5
Egzekucja naleŝności Sposoby zabezpieczenia roszczeń nie pieniężnych art. 755 k.p.c. Unormowanie praw i obowiązków stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania. Ustanowienie zakazu zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem. Zawieszenie egzekucji lub postępowania wykonawczego. Uregulowanie sposobu roztaczania pieczy nad małoletnim dzieckiem. Nakazanie wpisania stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub właściwym rejestrze. 6
Egzekucja naleŝności Windykacja ogół działań podejmowanych dla odzyskania od klienta należności wynikających z umowy o kredyt lub innych umów dotyczących usług bankowych. Cel działań windykacyjnych doprowadzenie do zwrotu przez kredytobiorcę całej sumy pożyczonego kapitału wraz z odsetkami, przy jak najmniejszych kosztach własnych banku. Sposoby dochodzenia roszczeń Prewencja /formy polubowne dochodzenia roszczeń/ Windykacja W Polsceśredni okres o to około 1 000 dni, w Rosji około 300 dni, a w krajach Europy Zachodniej to juŝ zwykle tylko kilkadziesiąt dni. 7
Egzekucja naleŝności - ogólnie Na uzasadniony wniosek kredytobiorcy bank może podjąć decyzję o zawarciu ugody prolongującej spłatę kredytu lub rozkładającą na raty kwotę pozostałą do spłaty. Decyzja ta uzależniona jest od przedstawienia programu naprawy gospodarki i źródeł spłaty kredytu oraz od ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu. Bank może podjąć decyzję o zaspokojeniu roszczeń z tytułu nie spłaconego kredytu z przyjętych zabezpieczeń, albo z całego majątku kredytobiorcy lub osób odpowiedzialnych osobiście za spłatę kredytu, o ile nie jest możliwe potrącenie środków z rachunku kredytobiorcy, a jego sytuacja nie wskazuje na to, że spłata kredytu nastąpi w terminie możliwym do przyjęcia przez bank(postępowanie egzekucyjne). 8
Egzekucja naleŝności - ogólnie Sposób postępowania banku w przypadku zaniechania spłaty należności przez klienta (kredytobiorcę) określa regulamin kredytowy i zapisy zawartej umowy. Generalnie sposób postępowania jest następujący: Saldo nie spłaconego kredytu i odsetek bank przenosi na rachunek zadłużenia przeterminowanego, wzywając kredytobiorcę do spłaty zadłużenia w wyznaczonym w wezwaniu terminie. Od kwoty nie spłaconego w terminie kredytu bank pobiera (nalicza) odsetki w kwocie podwyższonej (odsetki od zadłużenia przeterminowanego). Jeśli kredytobiorca nie spłaci kredytu w tym terminie, a posiada rachunek w banku, który udzielił kredytu i obie wierzytelności są wymagalne, bank może dokonać potrącenia środków z tego rachunku. Jest to również możliwe z rachunku w innym banku, ale pod warunkiem wcześniejszego udzielenia pełnomocnictwa do dysponowania środkami na tym rachunku. 9
Egzekucja naleŝności - ogólnie Jeśli zaspokojenie roszczeń w sposób wcześniej opisany nie jest możliwe, bank może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości kredytobiorcy. Podstawą ogłoszenia upadłości przez sąd może być jednak tylko trwałe zaprzestanie płacenia długów. Należy jednak pamiętać, że wierzytelności z tytułu kredytów pokrywane są dopiero w określonej kolejności z masy upadłości (po kosztach postępowania upadłościowego, należności Skarbu Państwa z tytułu podatków i należności ZUS z tytułu ubezpieczeń społecznych. Kredytobiorca, który wskutek wyjątkowych, niezależnych od siebie okoliczności zaprzestał płacenia długów lub przewiduje zaprzestanie ich płacenia w najbliższej przyszłości, może żądać otwarcia postępowania w celu zawarcia układu z wierzycielami. Postępowanie układowe jest prowadzone przed sądem i dotyczy wszystkich wierzycieli. Propozycje układowe mogą obejmować: odroczenie spłaty długów, rozłożenie spłaty na raty, zmniejszenie spłaty. 10
Tytuły egzekucyjne Tytuł egzekucyjny Pochodzące od sądu Wyroki Postanowienia Nakazy zapłaty (postępowanie nakazowe i upominawcze) Ugody Orzeczenia referendarza sądowego Orzeczenia o charakterze cywilnoprawnym w post. karnym Orzeczenie sądu zagranicznego (warunek wzajemności, jest wykonalne w państwie pochodzenia) Niepochodzące od sądu Wyrok sądu polubownego lub ugoda przed tym sądem Ugoda zawarta przed mediatorem Inne orzeczenia i ugody Akt notarialny w którym dłużnik poddał się egzekucji Administracyjne tytuły wykonawcze Administracyjne tytuły wykonawcze (US, ZUS) Bankowe tytuły egzekucyjne 11
Bankowy tytuł egzekucyjny Bankowy tytuł egzekucyjny może być wystawiony wówczas (art. 97 prawa bankowego) 1) Osoba przeciwko której bank wystawia bankowy tytuł egzekucyjny musi złożyć pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji. 2) Musiała bezpośrednio z bankiem dokonać czynności bankowej lub 3) być dłużnikiem banku z tyt. zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej. W bankowym tytule egzekucyjnym należy oznaczyć: Bank, który go wystawił. Dłużnika obowiązanego do zapłaty. Wysokość zobowiązania z odsetkami i terminami płatności. Oznaczenie czynności bankowej z której wynika dochodzone roszczenie. Wzmiankę o wymagalności roszczenia. Datę wystawienia tytułu egzekucyjnego. Pieczęć banku i podpisy osób reprezentujących. 12
Bankowy tytuł egzekucyjny Oświadczenie o poddaniu się egzekucji: Składane wyłącznie przez osobę bezpośrednio z bankiem dokonującą czynności bankowej lub będącą dłużnikiem banku z tyt. zabezpieczenia wierzytelności bankowej(np. poręczyciel przystępujący do długu) Musi mieć formę pisemną. Powinno określać kwotę do której dłużnik poddaje się egzekucji (egzekucja może być też prowadzona z rzeczy np. samochodu). Termin, do którego bank może wystawić tytuł egzekucyjny. 13
Tytuł wykonawczy Kierowany do postępowania komorniczego. Tytuł egzekucyjny Tytuł wykonawczy Wniosek egzekucyjny Klauzula wykonalności Nadawana przez sąd niezwłocznie termin porządkowy 3 dni. Składany przez wierzyciela z dołączonym tytułem wykonawczym do oznaczonego komornika. Zawiera adres wierzyciela i dłużnika, oznaczenie pełnomocnika (ewentualne), wskazanie świadczenia które ma być spełnione. Przy egzekucji środków pieniężnych powinien zawierać też numer rachunku na który komornik przeleje odzyskane kwoty. Zawiera ewentualne ograniczenia (wobec tytułu wykonawczego) zakresu egzekucji(wierzyciel w międzyczasie cześć spłacił). Zawiera informacje o majątku dłużnika i inne niezbędne informacje. Wskazanie sposobów egzekucji (koszty egzekucji tylko w zakresie niezbędnym do egzekucji obciążają dłużnika) 14
Egzekucja naleŝności Oświadczenie o poddaniu się egzekucji: Składane wyłącznie przez osobę bezpośrednio z bankiem dokonującą czynności bankowej lub będącą dłużnikiem banku z tyt. zabezpieczenia wierzytelności bankowej(np. poręczyciel przystępujący do długu) Musi mieć formę pisemną. Powinno określać kwotę do której dłużnik poddaje się egzekucji (egzekucja może być też prowadzona z rzeczy np. samochodu). Termin, do którego bank może wystawić tytuł egzekucyjny. 15
Egzekucja naleŝności Sposoby egzekucji: Egzekucja z ruchomości Egzekucja z wynagrodzenia za pracę oraz świadczeń emerytalnych lub ubezpieczenia społecznego Egzekucja z rachunków bankowych Egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych Egzekucja z nieruchomości Egzekucja ze statków morskich 16
Egzekucja naleŝności Egzekucja z ruchomości Ruchomości wszystkie rzeczy i przedmioty materialne (rzeczy martwe, zwierzęta oraz pieniądz w postaci gotówki). Egzekucja następuje przez zajęcie rzeczy (spisanie rzeczy w protokole zajęcie wraz z oznaczeniem ich wartości). Rzeczy zajęte mogą być oznaczone na zewnątrz w sposób ujawniający zajęcie. Rozporządzanie rzeczą po zajęciu (np. sprzedaż ruchomości) nie ma wpływu na przebieg postępowania egzekucyjnego (gdyby doszło do sprzedaży, wówczas będzie prowadzone przeciwko nabywcy rzeczy zajętej) Wierzyciel może żądać, by zajęcie nastąpiło w jego obecności. Zajętą ruchomość komornik może, z ważnych powodów, oddać na przechowanie innej osobie. Sprzedaż zajętych ruchomości nie może nastąpić wcześniej niż 7 dni od zajęcia. CenawywoławczawynosiwIterminie¾awII½wartościszacunkowejruchomości. Gdy licytacje będą nieskutecznie ruchomość może przejąć wierzyciel w cenie nie niższej niż cena wywoławcza. Gdy wierzyciel nie przejmie, a licytacje będą nieskuteczne, komornik umarza postępowanie. 17
Egzekucja naleŝności Egzekucja z wynagrodzenia, zaopatrzenia emerytalnego lub ubezpieczenia społ. Egzekucja odbywa się przez zajęcie wynagrodzenia (zakład pracy wzywany jest, by nie wypłacał poborów dłużnikowi, poza częścią wolną, o czym powiadamiany jest dłużnik). (art. 87 kodeksu pracy) 1. Z wynagrodzenia za pracę -po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności: 1. Świadczenia alimentacyjne 2. Należności inne niż alimentacyjne 3. Zaliczki pieniężne 4. Kary pieniężne (wyn. z art. 108 KP) 2. Potrąceń dokonuje się w kolejności podanej w 1. 18
Egzekucja naleŝności 3. Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach: 1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych do wysokości trzech piątych wynagrodzenia, 2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia. 4. Potrącenia, o których mowa w 1 pkt 2 i 3, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w 1 pkt 1 - trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108. 19
Egzekucja naleŝności Egzekucja z rachunków bankowych Komornik przesyła do banku zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej wynikającej z posiadanego rachunku (do wysokości kwoty należności będącej przedmiotem egzekucji) i wzywa bank, by nie dokonywał wypłat bez zgody organu egzekucyjnego lecz przekazał bezzwłocznie kwotę na pokrycie należności lub w ciągu 7 dni powiadomił o przeszkodzie w przekazaniu tej kwoty. Powiadamia dłużnika. Przesyła wierzycielowi odpis zawiadomienia przesłanego do banku. 1. Zajęciu podlegają również kwoty wpłacone na rachunek po dokonaniu zajęcia. 2. Wyłączone są bieżące wypłaty wynagrodzeń (złożenie listy płac) oraz świadczenia alimentacyjne(tytuł stwierdzający obowiązek alimentacyjny). 3. Przy egzekucji z rachunku obejmującego wkład oszczędnościowy, na który wystawiono książeczkę oszczędnościową, odbiera się ten dokument dłużnikowi. Na skutek zajęcia wstrzymuje się wszystkie wypłaty, o czym zawiadamia się placówki banku, urzędy pocztowe i inne jednostki wykonujące czynności w tym zakresie. 4. (art. 56 PB) Środki na rachunkach oszczędnościowych, niezależnie od liczby zawartych umów wolne są od zajęcia do wysokości 3-krotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw(ogłaszane przez GUS). 20
Egzekucja naleŝności Egzekucja z nieruchomości. Etapy: 1) Wniosek o wszczęcie egzekucji - Bank przesyła do komornika -Komornikwzywadozapłatydługuwciągu2tygodnioddoręczenia - Przesyła wniosek do sądu o dokonanie wpisu w księdze wieczystej - Powiadamia wierzyciela o zajęciu 2) Opis i oszacowanie 3) Obwieszczenie o licytacji - Licytacja nie wcześniej niż 30 dni od uprawomocnienia opisu i oszacowania. - Obwieszczenie w budynku sądu i lokalu organu gminy, gdy wartość większa niż 50 tys. zł, również w poczytnym dzienniku danej miejscowości lub w inny sposób ba wniosek stron. 21
Egzekucja naleŝności 4) Licytacja - Najniższa suma za którą można nabyć nieruchomość w I licytacji wynosi ¾ oszacowania - Jeżeli nie zostanie sprzedana podczas I licytacji, komornik na wniosek banku ogłasza drugą z ceną wywoławczą 2/3 sumy oszacowania, lub przejmuje nieruchomość za wartość ¾ oszacowania. - Jeżeli II licytacja będzie nieskuteczna, wówczas bank może przejąć nieruchomość. Jeżeli żaden z wierzycieli nie przejmie postępowanie jest umarzane, a nowa egzekucja może być wszczęta dopiero po roku. 5) Przybicie - Sąd, po powodzeniu licytacji, wydaje postanowienie co do przybicia. 6) Przysądzenie własności - Po uprawomocnieniu przybicia sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności. 22
Podział sumy egzekucji Podział sumy uzyskanej z egzekucji 1. Koszty egzekucyjne 2. Należności alimentacyjne 3. Należności za pracę oraz renty (z tyt. odszkodowania za wywołane choroby, niezdolność do pracy itp.), koszt pogrzebu dłużnika 4. Należności zabezpieczone hipotecznie, wynikające z wierzytelności banku hipotecznego 5. Podatki i inne należności podatkowe wraz z odsetkami i kosztami egzekucji 6. Opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów i budynków stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy (z odsetkami i kosztami egzekucji) 7. Należności, które były zabezpieczone hipotecznie lub prawem zastawu, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem wpisu o egzekucji. 8. Należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję 9. Pozostałe 23
Literatura 1) Heropolitańska I., Jagodzińska-Sarafin E., Kruglak J., Ryżewska S., Kredyty, pożyczki i gwarancje bankowe, Twigger, Warszawa 2000 2) Hyla M., Lesiak A., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Instruktarz skutecznej egzekucji wierzytelności w obrocie gospodarczym, ODDK, Gdańsk 2006 24