KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 30.4.2018 r. C(2018) 2526 final ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia 30.4.2018 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 w odniesieniu do ocen ryzyka związanych z inwazyjnymi gatunkami obcymi PL PL
UZASADNIENIE 1. KONTEKST AKTU DELEGOWANEGO W rozporządzeniu (UE) nr 1143/2014 w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych (zwanym dalej rozporządzeniem w sprawie inwazyjnych gatunków obcych) określono ramy dotyczące oddziaływania inwazyjnych gatunków obcych na różnorodność biologiczną oraz powiązane usługi ekosystemowe oraz uprawniono Komisję do przyjęcia, aktualizacji i przeglądu wykazu inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii. Komisję wspomaga komitet, w skład którego wchodzą przedstawiciele państw członkowskich (zwany dalej komitetem ds. inwazyjnych gatunków obcych). Warunkiem wstępnym rozważenia włączenia gatunku do wykazu inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii jest przeprowadzenie szczegółowej oceny ryzyka w odniesieniu do tego gatunku, popartej mocnymi dowodami naukowymi i uwzględniającej wszystkie elementy, o których mowa w art. 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych. W art. 5 ust. 1 rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych wymieniono wszystkie elementy wymagane do przeprowadzenia oceny ryzyka mogącej wspierać proces decyzyjny. W rozporządzeniu tym uznano, że przydatne może być dalsze określenie tych elementów, w tym przez ustanowienie metodyki, która ma być stosowana przy ocenie ryzyka. Ponadto praktyki naukowe w dziedzinie oceny ryzyka mogą się rozwijać, co wymagałoby włączenia ewentualnych zmian do praktyk opracowywania oceny ryzyka na potrzeby rozporządzenia. W art. 5 ust. 3 rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych Komisję uprawniono do przyjmowania aktów delegowanych w celu dodatkowego określenia rodzaju dowodów dopuszczalnych w odniesieniu do zdolności inwazyjnych gatunków obcych do zadomowienia i rozprzestrzeniania się, oraz zobowiązano ją do przedstawienia szczegółowego opisu elementów oceny ryzyka, w tym metod, które mają być stosowane przy ocenie ryzyka, z uwzględnieniem odnośnych norm krajowych i międzynarodowych oraz potrzeby nadania priorytetu działaniom skierowanym przeciwko inwazyjnym gatunkom obcym mającym lub mogącym mieć znaczne niepożądane oddziaływanie na różnorodność biologiczną lub powiązane usługi ekosystemowe, jak również na zdrowie ludzkie lub na gospodarkę, gdy takie niepożądane oddziaływanie uznaje się za czynnik obciążający. Należy uwzględnić opisane poniżej kwestie. Metodyka to system metod stosowanych w określonym obszarze badań lub działalności. Celem niniejszego rozporządzenia delegowanego nie jest opracowanie nowej metody, protokołu ani wzoru oceny ryzyka, zastępujących istniejące i ważne działania naukowe w tej dziedzinie. Przeciwnie, wszelkie metody, protokoły lub wzory stosowane przy ocenie ryzyka należy uznać za dopuszczalne jako ważne narzędzie na potrzeby rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych, pod warunkiem właściwego odniesienia się do elementów wspólnych, zgodnie z dalszym wyszczególnieniem zawartym w niniejszym rozporządzeniu delegowanym. Należy wyraźnie rozróżnić ocenę ryzyka i zarządzanie ryzykiem: ocena ryzyka stanowi ocenę prawdopodobieństwa wprowadzenia i rozprzestrzenienia się organizmu oraz ocenę potencjalnych konsekwencji jego wprowadzenia i rozprzestrzenienia, tzn. związanych z tym zagrożeń. Zarządzanie ryzykiem polega z kolei na ocenie i wyborze opcji i środków pozwalających na ograniczenie lub uniknięcie tych zagrożeń. Łącznie ocena ryzyka PL 1 PL
i zarządzanie ryzykiem stanowią proces znany jako analiza ryzyka. W związku z powyższym ocenę ryzyka uznaje się, wraz z oceną i wyborem wariantów zarządzania, za część narzędzia, które dostarcza informacji komitetowi ds. inwazyjnych gatunków obcych oraz umożliwia mu wykonywanie obowiązków w zakresie zarządzania ryzykiem. Jako taka ocena ryzyka powinna być oparta na dowodach, rygorystyczna, solidna oraz przedstawiać fakty i dowody naukowe. W związku z powyższym powinna ona bazować na najlepszych dostępnych informacjach, w miarę możliwości pochodzących ze źródeł naukowych poddawanych wzajemnej weryfikacji. W przypadku braku takich źródeł naukowych lub jako uzupełnienie do nich dopuszczalne jest zastosowanie tzw. szarej literatury, ekspertyz i innych źródeł, jeżeli uwzględniono właściwe odesłania do nich oraz dołączono ocenę niepewności. W niniejszym rozporządzeniu delegowanym przedstawiono wytyczne w zakresie opracowywania i weryfikacji ocen ryzyka oraz określono wymagane poziomy szczegółowości i jakości oceny ryzyka. Jego celem jest ułatwienie prac Komisji, państw członkowskich i forum naukowego oraz wspieranie Komisji i komitetu ds. inwazyjnych gatunków obcych w skuteczniejszym podejmowaniu decyzji. 2. KONSULTACJE PRZEPROWADZONE PRZED PRZYJĘCIEM AKTU Niniejsze rozporządzenie delegowane opracowano na podstawie szeregu badań oraz najlepszej dostępnej literatury naukowej. Ponadto ściśle zaangażowane w przygotowanie rozporządzenia było forum naukowe 1 grupa ekspertów ustanowiona na podstawie rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych i upoważniona do świadczenia doradztwa naukowego w związku z jego wdrażaniem. Forum naukowe składa się z przedstawicieli społeczności naukowej nominowanych przez państwa członkowskie zgodnie z art. 28 rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych. Aby pomóc w przygotowaniu niniejszego rozporządzenia delegowanego, forum odbyło dyskusje podczas czterech spotkań: w dniach 4 kwietnia i 21 czerwca 2016 r. dyskusje dotyczyły metodyki oceny ryzyka; z kolei na spotkaniach, które miały miejsce w dniach 6 października 2016 r. i 9 lutego 2017 r., omówiono projekt tekstu niniejszego rozporządzenia delegowanego. Konsultacje publiczne dotyczące projektu rozporządzenia delegowanego miały miejsce w okresie 27.11.2017 25.12.2017. Otrzymano w sumie 69 odpowiedzi 2. W kolejnych akapitach podsumowano te odpowiedzi oraz opisano, w jaki sposób zostały one uwzględnione. Niektórzy respondenci chwalili przyjęte podejście. Inni byli bardziej krytyczni, przy czym choć poruszono niektóre istotne kwestie, pozostałe uwagi nie odnosiły się do rozporządzenia delegowanego, lecz ogólnie do różnorodnych aspektów związanych z unijną polityką dotyczącą inwazyjnych gatunków obcych. Takie uwagi nie były zatem przedmiotem dalszego rozpatrywania. Dotyczyły one m.in. zarządzania ryzykiem, procesu prowadzącego do sporządzenia wykazu gatunków stwarzających zagrożenie dla Unii, procesu decyzyjnego komitetu ds. inwazyjnych gatunków obcych, składu forum naukowego, jakości istniejących ocen ryzyka oraz opłacalności włączenia gatunków do wykazu unijnego. Przewidziany w rozporządzeniu w sprawie inwazyjnych gatunków obcych wymóg przeprowadzenia oceny ryzyka ma na celu opisanie znanych zastosowań danego gatunku i korzyści, jakie on ze sobą niesie. Zapewnia to kontekst, w jakim należy dokonywać oceny zagrożeń związanych z danym gatunkiem. Przykładowo warto wiedzieć, czy dany gatunek 1 2 Opublikowano w Rejestrze grup ekspertów Komisji i podobnych zespołów, kod E03276. https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/initiatives/ares-2017-5777844/feedback_en PL 2 PL
może być przedmiotem handlu, oraz dysponować informacjami na temat wielkości obrotów handlowych, aby lepiej zrozumieć prawdopodobieństwo wprowadzenia, znaczenie określonych dróg wprowadzenia oraz presji propagul. Wbrew sugestiom niektórych zainteresowanych stron pełna analiza ekonomiczna korzyści, jakie niesie ze sobą dany gatunek, lub bezpośrednich i pośrednich kosztów ekonomicznych oraz skutków finansowych dla przedsiębiorstw, nie jest jednak konieczna, by dokonać oceny ryzyka wprowadzenia, zadomowienia się i rozprzestrzenienia danego gatunku. Niektórzy proponowali ocenę prawdopodobieństwa wprowadzenia i rozprzestrzenienia gatunków oraz ich rozmieszczenia szczególnie w odniesieniu do terenów mających znaczenie dla Wspólnoty i obszarów specjalnej ochrony, ustanowionych na podstawie dyrektyw dotyczących ochrony przyrody 3. Nie jest to konieczne, ponieważ zakres rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych obejmuje m.in. wsparcie tych dyrektyw. Z powyższego wynika, że w ocenie ryzyka należy opisać skutki dotyczące wszystkich dotkniętych siedlisk, jak zasugerowały niektóre zainteresowane strony, zamiast ograniczać się do opisu siedlisk zagrożonych. Akt delegowany został dostosowany, aby uwzględnić tę sugestię. W kwestii zdolności danego gatunku do rozmnażania i rozprzestrzeniania się niektórzy respondenci zaproponowali, aby ocena minimalnej żywotnej populacji lub analiza żywotności populacji stanowiły część oceny ryzyka. Metody te stosowane są w biologii konserwatorskiej w celu ustalenia szans przeżycia gatunku zagrożonego lub delikatnego. Nie są one szczególnie istotne dla oceny ryzyka, czy dany gatunek może stać się inwazyjny, ponieważ niektóre inwazyjne gatunki obce są zdolne do zadomowienia się lub wyrządzania szkód zdecydowanie poniżej takich progów. 3. ASPEKTY PRAWNE AKTU DELEGOWANEGO Jak wspomniano we wprowadzeniu, w art. 5 ust. 3 rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych zapewniono podstawę prawną dla opracowania niniejszego rozporządzenia delegowanego. W szczególności w art. 5 ust. 3 uprawniono Komisję do: 1) określenia rodzaju dowodów dopuszczalnych na użytek art. 4 ust. 3 lit. b) tj. zdolności do zadomowienia i rozprzestrzeniania się; 2) przedstawienia szczegółowego opisu stosowania art. 5 ust. 1 lit. a) h); oraz 3) określenia metod, które mają być stosowane przy ocenie ryzyka, z uwzględnieniem odnośnych norm krajowych i międzynarodowych. Niniejsze rozporządzenie delegowane jest narzędziem służącym osiągnięciu następujących celów: W art. 1 określono zastosowanie wspólnych elementów, które należy uwzględnić w ocenie ryzyka; z kolei w art. 2 przedstawiono metodykę, która określa również specyfikację rodzaju dowodów wspierających ocenę ryzyka, w tym również w przypadkach, gdy dowody odnoszą się do art. 4 ust. 3 lit. b) rozporządzenia w sprawie inwazyjnych gatunków obcych. Wreszcie w załączniku do niniejszego rozporządzenia zawarto szczegółowy opis zastosowania art. 5 ust. 1 lit. a) h) elementów, które należy uwzględnić przy przygotowywaniu oceny ryzyka. 3 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz.U. L 206 z 22.7.1992, s. 7) oraz dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz.U. L 20 z 26.1.2010, s. 7). PL 3 PL
ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) / z dnia 30.4.2018 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 w odniesieniu do ocen ryzyka związanych z inwazyjnymi gatunkami obcymi KOMISJA EUROPEJSKA, uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, uwzględniając rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1143/2014 z dnia 22 października 2014 r. w sprawie działań zapobiegawczych i zaradczych w odniesieniu do wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych 4, w szczególności jego art. 5 ust. 3, a także mając na uwadze, co następuje: (1) Komisja przyjęła, zgodnie z art. 4 rozporządzenia (UE) nr 1143/2014, wykaz inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii ( wykaz unijny ), który będzie regularnie aktualizowany. Warunkiem wstępnym włączania nowych gatunków do wykazu unijnego jest przeprowadzenie oceny ryzyka ( ocena ryzyka ), o której mowa w art. 5 wspomnianego rozporządzenia. W art. 5 ust. 1 lit. a) h) rozporządzenia (UE) nr 1143/2014 określono wspólne elementy ( wspólne elementy ), które należy uwzględnić w ocenie ryzyka. (2) Państwa członkowskie mogą, zgodnie z art. 4 ust. 4 rozporządzenia (UE) nr 1143/2014, składać wnioski o dodanie inwazyjnych gatunków obcych do wykazu unijnego. Do wniosku należy dołączyć ocenę ryzyka. Istnieje już szereg metod i protokołów przeprowadzania oceny ryzyka stosowanych i przestrzeganych w środowisku naukowym w dziedzinie inwazji biologicznych. Należy uznać wartość i solidny naukowy charakter tego rodzaju metod i protokołów. W celu zapewnienia skutecznego wykorzystania istniejącej wiedzy na potrzeby przygotowania oceny ryzyka należy przyjąć wszelkie metody lub protokoły, w których uwzględniono wspólne elementy. Jednak aby zapewnić, by wszystkie decyzje dotyczące dopisania gatunków do wykazu opierały się na ocenie ryzyka o podobnie wysokiej jakości i solidności oraz dostarczyć osobom oceniającym ryzyko wytyczne dotyczące tego, jak zagwarantować właściwe uwzględnianie wspólnych elementów, konieczne jest sporządzenie szczegółowego opisu tych elementów oraz metodyki, którą należy stosować podczas oceny ryzyka oraz z którą powinny być zgodne istniejące metody i protokoły. (3) Aby ocena ryzyka mogła wspierać proces decyzyjny na szczeblu UE, powinna być ona istotna dla Unii jako całości, z wyłączeniem regionów najbardziej oddalonych ( obszar objęty oceną ryzyka ). (4) Aby ocena ryzyka stanowiła wiarygodną podstawę naukową oraz solidny dowód naukowy na potrzeby wspierania procesu decyzyjnego, wszelkie zawarte w niej informacje, w tym dotyczące zdolności gatunku do zadomowienia i rozprzestrzeniania się w środowisku zgodnie z art. 4 ust. 3 lit. b) rozporządzenia (UE) nr 1143/2014, 4 Dz.U. L 317 z 4.11.2014, s. 35. PL 4 PL
należy poprzeć możliwie najlepszymi dostępnymi dowodami naukowymi. Kwestię tę należy uwzględnić w metodyce, która ma być stosowana przy ocenie ryzyka. (5) Inwazyjne gatunki obce stanowią poważne zagrożenie dla środowiska, przy czym nie wszystkie gatunki zostały zbadane w wystarczająco dobrym stopniu. W przypadkach, gdy dany gatunek nie występuje na obszarze objętym oceną ryzyka lub występuje jedynie w niewielkiej liczbie, wiedza na jego temat może być niedostępna lub niepełna. Do czasu zdobycia pełnej wiedzy gatunek może zdążyć zadomowić się lub rozprzestrzenić na obszarze objętym oceną ryzyka. W związku z powyższym w ocenie ryzyka należy wyjaśnić tego rodzaju braki w wiedzy i informacjach oraz poruszyć kwestię wysokiego poziomu niepewności co do skutków zadomowienia lub rozprzestrzenienia się danego gatunku. (6) Żeby ocena ryzyka mogła stanowić solidną podstawę dla wspierania procesu decyzyjnego, powinna ona podlegać rygorystycznej kontroli jakości, PRZYJMUJE NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE: Artykuł 1 Zastosowanie wspólnych elementów Szczegółowy opis zastosowania wspólnych elementów, o których mowa w art. 5 ust. 1 lit. a) h) rozporządzenia (UE) nr 1143/2014 ( wspólne elementy ), zawarto w załączniku do niniejszego rozporządzenia. Artykuł 2 Metodyka stosowana w ocenie ryzyka 1. Ocena ryzyka zawiera wspólne elementy określone w załączniku do niniejszego rozporządzenia oraz jest zgodna z metodyką określoną w niniejszym artykule. Ocena ryzyka może opierać na dowolnym protokole lub metodzie, jeżeli spełnione są wszystkie wymogi określone w niniejszym rozporządzeniu oraz rozporządzeniu (UE) nr 1143/2014. 2. Ocena ryzyka obejmuje terytorium Unii z wyłączeniem regionów najbardziej oddalonych ( obszar objęty oceną ryzyka ). 3. Ocena ryzyka opiera się na najbardziej wiarygodnych dostępnych danych naukowych, w tym na najnowszych wynikach międzynarodowych badań, popartych odniesieniami do publikacji naukowych poddanych wzajemnej weryfikacji. W przypadku braku publikacji naukowych poddanych wzajemnej weryfikacji lub gdy informacje z takich publikacjach są niewystarczające, lub w celu uzupełnienia zgromadzonych informacji, dowodami naukowymi mogą być również inne publikacje, ekspertyzy, informacje zgromadzone przez organy państw członkowskich, oficjalne powiadomienia i informacje z baz danych, w tym informacje zgromadzone w ramach nauki obywatelskiej. Wszystkie źródła muszą być potwierdzone oraz wskazane w odesłaniach. 4. Zastosowana metoda lub zastosowany protokół muszą umożliwiać przeprowadzenie oceny ryzyka nawet w przypadku braku informacji o określonym gatunku lub gdy informacje o nim są niewystarczające. W przypadku braku informacji należy wyraźnie zaznaczyć ten fakt w ocenie ryzyka, aby żadne pytanie z oceny ryzyka nie pozostało bez odpowiedzi. PL 5 PL
5. Każda odpowiedź podana w ocenie ryzyka zawiera ocenę poziomu niepewności lub ufności w związku z danym pytaniem, odzwierciedlającą prawdopodobieństwo, że informacje wymagane do udzielenia odpowiedzi są niedostępne albo niewystarczające lub że dostępne informacje są sprzeczne. Ocena poziomu niepewności lub ufności dołączona do odpowiedzi jest oparta na udokumentowanej metodzie lub udokumentowanym protokole. Ocena ryzyka zawiera odesłanie do tej udokumentowanej metody lub udokumentowanego protokołu. 6. Ocena ryzyka zawiera podsumowanie zawartych w niej poszczególnych elementów składowych oraz wniosek ogólny, sformułowany w jasny i spójny sposób. 7. Proces kontroli jakości stanowi integralną część oceny ryzyka i obejmuje co najmniej weryfikację oceny ryzyka dokonaną przez dwóch weryfikatorów przeprowadzających wzajemną ocenę. Ocena ryzyka zawiera opis procesu kontroli jakości. 8. Autor lub autorzy oceny ryzyka oraz weryfikatorzy przeprowadzający wzajemną ocenę są niezależni i posiadają specjalistyczną wiedzę naukową. 9. Autor lub autorzy oceny ryzyka oraz weryfikatorzy przeprowadzający wzajemną ocenę nie są związani z tą samą instytucją. Artykuł 3 Wejście w życie Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich. Sporządzono w Brukseli dnia 30.4.2018 r. W imieniu Komisji Przewodniczący Jean-Claude JUNCKER PL 6 PL