Wytwarzanie energii elektrycznej i / lub ciepła z wykorzystaniem biomasy lub biogazu

ASCO Consulting ul. Gospody 14 E / 21, 80 340 Gdańsk tel. / fax: +48 (58) 557-83-73, tel. kom.: 601638042, e-mail: edward.sulzycki@gmail.com Doradztwo gospodarcze, marketingowe i organizacyjne Projekty unijne: programy przedsięwzięć, studia wykonalności, biznes plany, wnioski o dofinansowanie Zarządzanie projektami wg metodyki PRINCE2 Audyty energetyczne, certyfikaty energetyczne, przedsięwzięcia termomodernizacyjne Systemy zarządzania ISO 9001, 14001, 18001, 27001 ASCO Consulting Wytwarzanie energii elektrycznej i / lub ciepła z wykorzystaniem biomasy lub biogazu Opracowanie: Edward Sulżycki Gdańsk, grudzień 2012 r. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

Spis treści I Wprowadzenie 3 1. Cel opracowania 3 2. Przedmiot i zakres opracowania 3 3. Podstawa opracowania 4 4. Sposób korzystania z wzorcowego studium wykonalności 5 II Studium wykonalności 6 0. Streszczenie studium wykonalności 6 1. Wykonalność instytucjonalna 1.1 Opis Projektodawcy 1.2 Opis wdrażania projektu 1.3 Uwarunkowania prawne realizacji projektu 1.4 Trwałość instytucjonalna 24 24 27 29 38 2. Wykonalność techniczno - technologiczna 2.1 Zgodność projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi 2.2 Opis stanu aktualnego przed realizacją projektu 2.3 Opis potrzeby realizacji projektu 2.4 Przedmiot projektu 2.4.1 Analiza różnych wariantów realizacji rozwiązania zidentyfikowanych problemów 2.4.2 Szczegółowy opis wybranego wariantu 2.4.2.A Lokalizacja, miejsce realizacji projektu 2.4.2.B Analiza techniczna i technologiczna 2.4.2.C Trwałość technologiczna 2.4.3 Opis stanu po realizacji projektu - logika interwencji 2.4.3.A Wskaźniki produktu 2.4.3.B Wskaźniki rezultatu 2.4.3.C Wskaźniki oddziaływania projektu cele długofalowe 2.4.3.D Matryca logiczna projektu 2.4.3.E Komplementarność projektu 3. Wykonalność finansowo ekonomiczna 3.1 Analiza finansowa 3.1.1 Określenie założeń do analizy finansowej 3.1.2 Całkowite nakłady inwestycyjne 3.1.3 Kalkulacja przychodów i kosztów w okresie referencyjnym 3.1.3.A Analiza rynku oraz oferta powstała w wyniku realizacji projektu 3.1.3.B Prognozowana liczba odbiorców 3.1.3.C Polityka cenowa 3.1.3.D Program sprzedaży 3.1.3.E Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych bez realizacji projektu oraz z jego uwzględnieniem 3.1.3.F Plan amortyzacji 3.1.4 Rachunek zysków i strat 3.1.5 Zestawienie przepływów pieniężnych projektu 40 40 43 59 65 65 70 70 79 89 91 91 92 93 94 99 101 101 101 103 109 109 112 114 115 118 119 120 122 1

III 3.1.6 Ustalenie wysokości dofinansowania (określenie dopuszczalnej wielkości pomocy publicznej lub określenie luki w finansowaniu) 3.1.7 Wyliczenie i interpretacja wskaźników finansowej efektywności projektu 3.1.7.A Wskaźnik FNPV/C i FRR/C 3.1.7.B Wskaźnik FNPV/K i FRR/K 3.1.8 Struktura finansowania 3.1.9 Analiza trwałości finansowej projektu 3.2 Analiza ekonomiczna 3.2.1 Określenie założeń do analizy ekonomicznej 3.2.2 Rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych 3.2.3 Zestawienie i ocena jakościowa kosztów i korzyści, które nie mogły zostać wycenione 3.2.4 Ustalenie wartości wskaźników efektywności ekonomicznej projektu 3.2.4.A Wskaźnik ENPV i ERR 3.2.4.B Wskaźnik B/C 3.2.5 Analiza wrażliwości 3.2.6 Analiza ryzyka 3.2.7 Analiza wskaźnikowa 4. Wpływ projektu na środowisko 4.1 Wpływ realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych 4.2 Wpływ inwestycji na środowisko po zakończeniu 4.3 Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny NATURA 2000 i inne o znaczeniu krajowym 124 126 126 128 130 132 134 134 135 137 138 138 140 140 141 143 144 144 148 Przewodniki korzystania z wzorca - w przypadku aplikacji o dofinansowanie z innych programów i funduszy 154 1. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 154 2. Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury 157 3. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku 160 4. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie 162 151 2

I. Wprowadzenie 1. Cel opracowania Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie wzorcowego studium wykonalności instalacji wytwarzania energii elektrycznej i / lub ciepła, z wykorzystaniem biomasy lub biogazu. Wzorzec ten ma stanowić pomoc metodyczną dla wnioskodawców projektodawców ubiegających się o dofinansowanie projektów budowy lub modernizacji tego rodzaju instalacji, przy tworzeniu studiów wykonalności, wymaganych jako załączniki do wniosków o dofinansowanie, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego (RPO WP), a także z innych programów i funduszy. Opracowanie stanowi pierwsze z czterech przewidzianych do opracowania wzorcowych studiów wykonalności dla wybranych typowych odnawialnych źródeł energii (OZE). Są to: wytwarzanie energii elektrycznej i / lub ciepła z wykorzystaniem biomasy lub biogazu (niniejszy dokument), elektrownia wiatrowa, elektrownia wodna (o mocy do 10 MW), wytwarzanie energii elektrycznej w instalacjach fotowoltaicznych. Opracowania te przeznaczone są dla zainteresowanych członków Bałtyckiego Klastra Ekoenergetycznego (BKEE) zamierzających budować, modernizować i rozwijać OZE. Tworzone ww. wzorce studiów wykonalności stanowią jeden z rezultatów projektu pt.: Wsparcie tworzenia i rozwoju powiązań kooperacyjnych w klastrze kluczowym Województwa Pomorskiego Bałtyckim Klastrze Ekoenergetycznym, dofinansowanego z RPO WP, w ramach Osi priorytetowej 1. Rozwój i innowacje w MŚP, Działanie 1.5 Regionalna sieć transferu rozwiązań innowacyjnych, Poddziałanie 1.5.2 Wsparcie regionalnych procesów proinnowacyjnych. 2. Przedmiot i zakres opracowania, jako przedmiot niniejszego opracowania, przedstawiono w układzie wariantowym, dla typowych przypadków instalacji wytwarzania energii elektrycznej i / lub ciepła, z wykorzystaniem biomasy lub biogazu. Jako typowe przypadki przyjęto: a) modernizację systemu grzewczego obiektów użyteczności publicznej, z zamianą opalania węglem na opalanie biomasą stałą, b) budowę gminnej biogazowni kogeneracyjnej zasilanej biomasą rolniczą, c) budowę kogeneracyjnej biogazowni wysypiskowej, oraz d) budowę kogeneracyjnej biogazowni w oczyszczalni ścieków. opracowano wg wymagań stawianych aplikacjom o dofinansowanie projektu z RPO WP, w ramach poniższych działań: 5.4. Rozwój energetyki opartej na źródłach odnawialnych; 5.5. Infrastruktura energetyczna i poszanowanie energii. 3

Aby zwiększyć użyteczność tego wzorca, uzupełniono go o dodatkowe przewodniki określające sposób korzystania z niniejszego studium, w przypadku podobnych projektów, ale realizowanych (aplikowanych o dofinansowanie) w ramach innych programów i funduszy, takich jak: Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko; Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury; Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku; Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie. Ww. przewodniki uwzględniają wytyczne dotyczące studiów wykonalności wymaganych przez te programy i fundusze. 3. Podstawa opracowania Podstawą wykonania niniejszego wzorcowego studium wykonalności były następujące ważniejsze dokumenty, akty prawne, i opracowania: 1) Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 2013. Gdańsk, listopad 2012. 2) Przewodnik Beneficjenta RPO WP 2007 2013. Wersja z dnia 30 października 2012 r.; w tym: Załącznik nr 2.17. Wytyczne do studiów wykonalności dla projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 2013 w zakresie energetyki i ciepłownictwa. Gdańsk, luty 2012 r. 3) Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. (Tekst jednolity Dz. U. z dnia 12 czerwca 2012 r., poz. 647, z późn. zm.). 4) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Tekst jednolity Dz. U. z dnia 25 września 2012 r., poz. 1059, z późn. zm.), wraz z właściwymi rozporządzeniami wykonawczymi. 5) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623, z późn. zm.). 6) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150, z późn. zm.), wraz z właściwymi rozporządzeniami wykonawczymi. 7) Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r. poz. 21). 8) Przewodnik dla inwestorów zainteresowanych budową biogazowni rolniczych. Praca wykonana na zamówienie Ministerstwa Gospodarki w Instytucie Energetyki Odnawialnej. Warszawa, marzec 2011 r. 9) Dostępne opisy planowanych i zrealizowanych projektów modernizacji i budowy podobnych do rozpatrywanych w niniejszym studium instalacji. Podstawy opracowania przewodników korzystania z niniejszego wzorca, w przypadku aplikacji o dofinansowanie z innych niż RPO WP programów operacyjnych oraz funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, o których mowa w p. 2, wymienione są przy tych przewodnikach. 4

4. Sposób korzystania z wzorcowego studium wykonalności Jak to już ustalono w p. 2, niniejsze wzorcowe studium wykonalności odnosi się do projektów, które mogą być przedmiotem aplikacji o dofinansowanie w ramach RPO WP: działania 5.4. Rozwój energetyki opartej na źródłach odnawialnych oraz 5.5. Infrastruktura energetyczna i poszanowanie energii. Są to projekty z dziedziny energetyki i ciepłownictwa. Dla takich projektów studia wykonalności należy opracowywać wg zasad określonych w Załączniku nr 2.17 do Przewodnika Beneficjenta RPO WP 2007 2013 pt.: Wytyczne do studiów wykonalności dla projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata 2007 2013 w zakresie energetyki i ciepłownictwa. Wg ww. Wytycznych., celem studium wykonalności ma być pokazanie, czy dany projekt jest możliwy do zrealizowania biorąc pod uwagę: opinię społeczną, aspekt techniczny i ekonomiczny, a także spodziewane oddziaływanie na środowisko naturalne. Ma ono na celu również udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy projekt jest wykonalny technicznie, czy beneficjent posiada środki na jego realizację i późniejsze utrzymanie oraz, który z rozpatrywanych wariantów realizacji jest najefektywniejszy pod względem skuteczności osiągnięcia zamierzonego celu. Zaleca się też, aby w przedstawione w studium informacje były ściśle związane z realizowanym projektem oraz, aby wykonane opracowanie nie przekraczało objętości 100 stron formatu A4 (plus niezbędne załączniki). Ww. Wytyczne ustalają wymagany spis treści studium wykonalności oraz zawierają szczegółowe wskazówki dotyczące zawartości i sposobu pisania poszczególnych rozdziałów, podrozdziałów i punktów dokumentu. Narzuciło to formę opracowania niniejszego wzorcowego studium wykonalności. Aby ułatwić korzystanie z wzorcowego studium wykonalności przyjęto, że każdy rozdział / podrozdział / punkt niniejszego opracowania będzie się składał z trzech bloków: tekstu w ramce, zawierającego wymagania i wskazówki z Wytycznych do studiów wykonalności (w kilku przypadkach jest to ich skrót), tekstu kursywą, zawierającego krótki komentarz (jeśli jest potrzebny), tekstu normalnego, zawierającego typowe zapisy do wykorzystania przy tworzeniu konkretnego studium wykonalności. Uwaga: Typowe zapisy studium są przykładami mającymi charakter szablonów do wykorzystania przy opracowywaniu właściwego dokumentu poprzez kopiowanie i / lub modyfikację oraz uzupełnianie o brakujące informacje. Zapisy te opracowano korzystając z różnych dostępnych informacji o podobnych projektach. Przykłady te należy traktować jako hipotetyczne przedsięwzięcia i nie należy ich wiązać z rzeczywistymi inwestycjami. 5

II. Studium wykonalności 0. Streszczenie studium wykonalności. W streszczeniu powinien się znaleźć skrótowy przegląd kluczowych informacji o projekcie: w przypadku informacji ogólnych: tytuł projektu (inwestycji dla której tworzone jest studium wykonalności), lokalizacja inwestycji, w tym powiat, gmina, miejscowość, planowany okres realizacji, w przypadku wykonalności instytucjonalnej: kto jest odpowiedzialny za przygotowanie, realizację i rozliczenie projektu, kto będzie zarządzał wytworzonym majątkiem, w przypadku wykonalności techniczno-technologicznej: streszczenie opisu sytuacji aktualnej i zidentyfikowanych problemów, podsumowanie analizy wariantów i uzasadnienie wyboru wariantu do realizacji, krótki opis przedmiotu projektu wraz z podaniem najważniejszych parametrów technicznych i technologicznych inwestycji, w przypadku wykonalności ekonomiczno-finansowej: czy beneficjent posiada finansową zdolność realizacji inwestycji, zestawienie wskaźników finansowych i ekonomicznych oraz krótki opis korzyści i kosztów niekwantyfikowalnych, czy projekt jest trwały finansowo, czy projekt związany jest z udzielaniem pomocy publicznej. Wytyczne zalecają pisanie streszczenia studium na końcu pracy nad dokumentem. Objętość streszczenia max 10 stron. W przypadku potrzeby omówienia większego fragmentu - należy odesłać czytelnika do szczegółowej części studium. Przy każdym wniosku, wyniku badań itp. należy podawać stronę studium, na której znajdują się informacje szczegółowe. Kolejność przedstawianych informacji - zgodnie ze strukturą studium. Język streszczenia - prosty, łatwy do zrozumienia przez osoby bez przygotowania technicznego. 1) INFORMACJE OGÓLNE Tytuł projektu Przykładowe tytuły wg wariantów typów projektów. A. Modernizacja systemu grzewczego obiektów użyteczności publicznej w...., z zamianą opalania węglem na opalanie biomasą stałą B. Budowa gminnej biogazowni kogeneracyjnej w... zasilanej biomasą rolniczą C. Budowa kogeneracyjnej biogazowni wysypiskowej w.. D. Budowa kogeneracyjnej biogazowni w oczyszczalni ścieków w.. 6

Lokalizacja inwestycji Inwestycja zlokalizowana będzie w.., powiat, województwo pomorskie. Planowany okres realizacji Typowy harmonogram. Inwestycja będzie realizowana w latach.. Okres realizacji inwestycji będzie wynosił. m-cy. Podstawowe terminy realizacji inwestycji przedstawia Tabela 1. Tabela 1. Podstawowe terminy realizacji inwestycji Etap Wyszczególnienie 1. Audyt energetyczny 2. Projekt budowlany i uzyskanie pozwolenia na budowę 3. Uzyskanie dofinansowania projektu 4. Projekt wykonawczy i kosztorysy 5. Przetargi na wykonawstwo i dostawy urządzeń 6. Prace budowlane 7. Montaż instalacji i wyposażenia 8. Rozruch i próby instalacji 9. Zagospodarowanie terenu 10. Przekazanie inwestycji do eksploatacji Źródło: Studium Tabela 1, str. Termin (m-c / rok) Rozpoczęcie prac nastąpiło w m-cu 20 r. Wg stanu na moment opracowywania niniejszego studium wykonalności, z powyższego harmonogramu wykonane zostały już następujące prace: 1) Audyt energetyczny, oraz 2) Projekt budowlany i uzyskanie pozwolenia na budowę (poprzedzone uzyskaniem decyzji środowiskowej). Oddanie całości inwestycji do eksploatacji planuje się na m-c.. 20.. r. Rozliczenie projektu nastąpi w m-cu 20.. r. 2) WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA Odpowiedzialny za przygotowanie, realizację i rozliczenie projektu: Przykładowe zapisy wg typów projektów. Jednostką odpowiedzialną za przygotowanie, realizację i rozliczenie projektu będzie Projektodawca beneficjent, którym jest: A. Urząd Gminy prowadzący Samorządowy Zespół Szkół (Szkołę Podstawową i Gimnazjum) w B. Gminna Biogazownia Sp. z o.o. / Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o., z siedzibą w.., produkująca ciepło i energię elektryczną (w kogeneracji) / prowadząca składowisko odpadów komunalnych / oczyszczalnię ścieków. C. Zakład Budżetowy Gospodarki Komunalnej w.., prowadzący składowisko odpadów komunalnych / oczyszczalnię ścieków. Do realizacji prac obejmujących przygotowanie, realizację i rozliczenie projektu będą zaangażowane kompetentne służby Projektodawcy beneficjenta, w tym:. 7

W pracach na rzecz projektu będzie zaangażowanych w sumie.. osób pracowników ww. komórek. Koszty związane z pracą tych pracowników sfinansowane będą z budżetów jednostek organizacyjnych i nie obciążą budżetu projektu. Zarządzający wytworzonym majątkiem: Po zakończeniu realizacji projektu wytworzony majątek w postaci (przykładowe zapisy wg typów projektów): zmodernizowanego systemu grzewczego obiektów użyteczności publicznej / gminnej biogazowni kogeneracyjnej / biogazowni wysypiskowej / biogazowni w oczyszczalni ścieków powiększy majątek trwały Projektodawcy beneficjenta. Majątek ten będzie zarządzany przez (przykładowe zapisy): Samorządowy Zespół Szkół / Gminną Biogazownię Sp. z o.o. / Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. / Zakład Budżetowy Gospodarki Komunalnej w... Koszty eksploatacji inwestycji będą pokrywane z (typowe zapisy): budżetu gminy / przychodów ze sprzedaży ciepła / energii elektrycznej (ew. certyfikatów pochodzenia energii) / budżetu zakładu zarządzającego składowiskiem odpadów / oczyszczalnią ścieków. 3) WYKONALNOŚĆ TECHNICZNO TECHNOLOGICZNA Przykładowe zapisy wg typów projektów. A. Modernizacja systemu grzewczego obiektów użyteczności publicznej z zamianą opalania węglem na opalanie biomasą stałą Przykład oparty na rzeczywistym projekcie zrealizowanym dla Szkoły Podstawowej w Gniewinie, z udziałem Bałtyckiej Agencji Poszanowania Energii i Polskiego Konsorcjum Energetycznego Sp. z o.o. Informacja: Biomasa Energią Pomorza. Najlepsze realizacje. Sytuacja aktualna Istniejący system grzewczy Szkoły Podstawowej w Gniewinie dostarcza ciepło na potrzeby centralnego ogrzewania (c.o.), przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.), wentylacji oraz technologii basenu dla następujących obiektów: 1) budynek szkoły o pow. 7 188 m 2, 2) budynek krytego basenu o pow. 1 500 m 2, oraz 3) budynki mieszkalne wielorodzinne (trzy) o pow. łącznej 2 100 m 2. Budynki Szkoły stanowią największy w Gminie kompleks oświatowy, zaś kryty basen należy do Gminnego Centrum Sportu i Rekreacji. Źródłem ciepła dla powyższych obiektów jest kotłownia w piwnicy budynku Szkoły Podstawowej wyposażona w: 3 kotły wodne, stalowe, typu RUMIA S8WC-530-1 o mocy 3 x 530 kw = 1 590 kw, rok produkcji 1979, sprawność eksploatacyjna 50%; 2 kotły parowe, stalowe, typu RUMIA S7PC-290-1 o mocy 2 x 290 kw = 580 kw, rok produkcji 1979, sprawność eksploatacyjna 50%. Wszystkie kotły opalane są węglem kamiennym. W kotłowni brak jest urządzeń odpylających (cyklonów). Opał składowany jest w pomieszczeniu przy kotłowni oraz na zewnątrz. Usuwanie popiołu i żużla z pomieszczenia kotłowni odbywa się przy pomocy żurawia przyściennego na zewnętrzny skład w odległości 30 m. 8

Sieć dla potrzeb technologii basenu zbudowana jest z rur preizolowanych i jest w dobrym stanie. Sieć do budynków mieszkalnych zbudowana jest w technologii tradycyjnej - kanałowej. Problemem jest nieszczelność kanałów, korozja rur, przemoczona izolacja, duże straty ciepła i częste awarie. Brak jest układów regulacyjnych, armatura jest stara i niesprawna. Przeprowadzony audyt energetyczny całego systemu grzewczego wykazał: wysoką emisję pyłów i gazów do atmosfery, znaczną uciążliwość dla otoczenia, niską sprawność i awaryjność urządzeń, brak możliwości skutecznej regulacji, nadmierne straty na przesyle oraz stosunkowo wysokie koszty. Jednocześnie Gmina Gniewino posiada duże zasoby OZE, głównie biomasy stałej (np. słomy i drewna - zrębków). Rozwijana ma być też uprawa wierzby energetycznej. W tej sytuacji celowa jest gruntowna modernizacja systemu grzewczego całego kompleksu budynków, w połączeniu z zamianą opalania węglem na opalanie biomasą stałą, pozyskiwaną z terenu Gminy. Analiza wariantów W celu wyboru najlepszego sposobu rozwiązania ww. problemów rozpatrzono następujące warianty: Wariant 0. Pozostawienie stanu istniejącego bez zmian. Wariant 1. Kompleksowa modernizacja systemu grzewczego, z wprowadzeniem opalania biomasą stałą zamiast węgla. Wariant 2. Jak w Wariancie 1 + instalacja baterii kolektorów słonecznych o pow. 208 m 2 wspomagających proces przygotowania c.w.u. oraz podgrzewania wody do basenu. Wariant 3. Jak w Wariancie 2 + instalacja pompy ciepła. Wariant 0 całkowicie nie wchodzi w rachubę, ponieważ omówione wyżej problemy są poważne i będą narastać. Modernizacja systemu grzewczego jest więc niezbędna i pilna. Spośród wariantów 1 3, jako optymalny, wybrano Wariant 1, o czym przesądziła najwyższa ocena łączna. O wyborze tym przesądziły również ograniczone zasoby finansowe inwestora (warianty 2 i 3 są droższe). Przyjęto, że Warianty 2, a potem 3 będą mogły być zrealizowane w dalszej przyszłości. Przedmiot projektu i podstawowe parametry Przedmiotem projektu jest kompleksowa modernizacja systemu grzewczego Szkoły Podstawowej, z zamianą opalania węglem na opalanie biomasą stałą. Projekt obejmuje wykonanie następujących prac: Budowa kotłowni opalanej biomasą o mocy 1,2 MWt (zrębki drzewne, a później wierzby energetycznej) w miejsce istniejącej kotłowni węglowej. Modernizacja wewnętrznej instalacji c.o. w budynku szkolnym. Modernizacja sieci cieplnej zasilającej budynki mieszkalne z wymianą rur na preizolowane (200 m). Modernizacja węzłów cieplnych w budynkach w celu przystosowania ich do zasilania z nowego źródła ciepła i automatyki. Jako źródła ciepła w modernizowanej kotłowni będą zastosowane dwa kotły wodne każdy o mocy 600 kw i sprawności 85%, na biomasę stałą, tj. zrębki drzewne i wierzby energetycz- 9

nej. Jeden z kotłów będzie wyposażony dodatkowo w palnik olejowy. Zużycie paliwa wyniesie 850 t/rok, a produkcja ciepła - 10 154 GJ, przy założeniu pracy kotłowni 4 028 h/rok. System grzewczy pracować będzie z pompami stabilizująco - uzupełniającymi i zbiornikiem przejmującym nadmiar ciśnienia. Przygotowanie c.w.u. następować będzie w układzie wymiennika płytowego współpracującego z zasobnikiem c.w.u. Odprowadzenie spalin będzie wymuszone za pomocą wentylatorów do dwóch odrębnych kominów stalowych zamocowanych do ściany budynku. Popiół gromadzony będzie w pojemnikach 800 dm 3 pod każdym z kotłów. Po zapełnieniu będą one transportowane na zewnątrz kotłowni i wykorzystywane jako nawóz na plantacji wierzby energetycznej. Wewnętrzna instalacja c.o. w szkole będzie zmodernizowana poprzez montaż przygrzejnikowych zaworów termostatycznych, regulacyjnych zaworów podpionowych oraz hermetyzację zładu. Rozprowadzenie czynnika grzewczego do obiektów zewnętrznych (budynki mieszkalne) realizowane będzie przy pomocy sieci z rur preizolowanych. Węzły cieplne będą wyposażone w urządzenia pomiarowe i automatykę. Przyjęte rozwiązania techniczne stanowią optymalne rozwiązanie systemu grzewczego obiektów użyteczności publicznej, sprawdzone w szeregu podobnych instalacjach w kraju i UE. Modernizowana instalacja może być wyposażona w urządzenia i automatykę produkcji polskiej. Projekt spełnia wszystkie wymagania techniczne i środowiskowe, zarówno polskie jak i UE. Wysoka sprawność zmodernizowanej instalacji oraz pełna automatyka pozwala na stwierdzenie, że spełnia ona wymagania BAT. B. Budowa gminnej biogazowni kogeneracyjnej zasilanej biomasą rolniczą Przykład hipotetycznej inwestycji zlokalizowanej w gminie Lipnica, opracowany z wykorzystaniem informacji z rzeczywistych projektów budowy biogazowni zasilanych biomasą rolniczą. Sytuacja aktualna Ciepło w gminie Lipnica dla potrzeb c.o. i przygotowania c.w.u. w sezonie grzewczym zapewniają lokalne kotłownie, zasilające obiekty użyteczności publicznej oraz indywidualne kotłownie w domach mieszkalnych i obiektach usługowych. Kotłownie te opalane są głównie węglem, rzadziej drewnem, czasem olejem opałowym. Większe kotłownie na węgiel o mocach 0,07 0,35 MW obsługują obiekty użyteczności publicznej oraz Zakład Produkcji Odzieży Ochronnej, mniejsze o mocach 0,03-0,34 MW zasilają domy mieszkalne i małe firmy. Urządzenia kotłowe są w średnim wieku (od kilku do kilkunastu lat) i są w średnim stanie technicznym. Poza sezonem grzewczym 80% c.w.u. przygotowywana jest w urządzeniach elektrycznych. Na terenie Gminy nie ma źródeł energii elektrycznej. Odbiorcy końcowi otrzymają ją z sieci rozdzielczej zasilanej, poprzez stacje transformatorowe 15/04, z linii średniego napięcia 15 kv, te zaś poprzez Główny Punkt Zasilania (GPZ) 110/15 kv Ostrowite, z przebiegającej przez Gminę linii elektroenergetycznej 110 kv. Energię dostarcza ENERGA Operator S.A. Istotnym problemem w gminie Lipnica jest duża emisja pyłów i gazów do atmosfery wytwarzanych przez indywidualne kotłownie opalane węglem. Zmniejsza to atrakcyjność turystyczną gminy i ma niekorzystny wpływ na zdrowie mieszkańców. Koszty wytwarzania ciepła są 10

stosunkowo wysokie z powodu stosunkowo niskiej sprawność kotłów. Jednocześnie w Gminie istnieją duże, możliwe do wykorzystanie zasoby biomasy rolniczej. Stan zaopatrzenia w energię elektryczną w Gminie nie jest w pełni zadawalający. Występują przerwy w dostawach energii i spadki napięcia. Większość linii 15 kv pochodzi z lat 50 tych i wymaga modernizacji. Podobnie jest z sieciami niskiego napięcia 0,4 kv. Całość energii na potrzeby Gminy dostarczana jest z dalszych źródeł, a więc z większymi stratami. W tej sytuacji we wsi Lipnica uzasadniona byłaby budowa gminnej biogazowni, produkującej ciepło na potrzeby obiektów użyteczności publicznej, budynków mieszkalnych i firm, oraz energię elektryczną do sieci, zasilanej biomasą rolniczą, pochodzącą z upraw roślin energetycznych, z terenu Gminy. Analiza wariantów W celu wyboru najlepszego sposobu rozwiązania ww. problemów rozpatrzono następujące warianty: Wariant 0. Pozostawienie stanu istniejącego bez zmian. Wariant 1. Budowa gminnej ciepłowni biogazowej na biomasę rolniczą, lokalizacja 1 km od centrum wsi, działka prywatna do zakupu. Wariant 2. Budowa gminnej ciepłowni biogazowej na biomasę rolniczą, lokalizacja 0,5 km od centrum wsi, działka gminna do przekazania. Wariant 3. Budowa gminnej biogazowni kogeneracyjnej na biomasę rolniczą lokalizacja jak w wariancie 2 Wariant 0 całkowicie nie wchodzi w rachubę, ponieważ omówione wyżej problemy są poważne i będą narastać. Budowa gminnej biogazowni, która by zaopatrywała w ciepło obiekty użyteczności publicznej i mieszkańców jest więc niezbędna i pilna. Spośród wariantów 1 3, jako optymalny, wybrano Wariant 3 (działka gminna, bliżej odbiorców ciepła oraz kogeneracja), o czym przesądziła najwyższa ocena łączna. Przedmiot projektu i podstawowe parametry Przedmiotem projektu jest budowa gminnej biogazowni kogeneracyjnej we wsi Lipnica zasilanej biomasą rolniczą. Projekt zakłada uruchomienie produkcji energii elektrycznej i ciepła w wysokosprawnej kogeneracji o mocy 1,2 MWe oraz 1,3 MWt, w wyniku spalania biogazu powstałego w procesie beztlenowej fermentacji biomasy rolniczej z miejscowych źródeł. Odbiorcami ciepła dla potrzeb c.o. i przygotowania c.w.u. będą okoliczne obiekty użyteczności publicznej, budynki mieszkalne oraz firmy (w tym przypadku również dla potrzeb technologicznych). Produkowana energia elektryczna będzie sprzedawana do sieci elektroenergetycznej. Substratami do produkcji biogazu w budowanej instalacji będzie głównie kukurydza zielona i burak pastewny z miejscowych upraw. W procesie fermentacji beztlenowej powstawać będzie biogaz, który będzie spalany w dwóch generatorach kogeneracyjnych o mocy 0,6 MWe i 0,65 MWt każdy. Nośnikiem wytwarzanego ciepła będzie woda o temperaturze 90 0 C. W ramach projektu przewiduje się realizację następujących zadań: Budowa biogazowni kogeneracyjnej. Budowa sieci ciepłowniczej z rur preizolowanych dla zasilania odbiorców (2000 m). 11

Budowa węzłów cieplnych (25 instalacji). Budowa przyłącza do sieci elektro - energetycznej w celu odprowadzenia wytworzonej energii elektrycznej (1 instalacja). Substraty w postaci kukurydzy zielonej i buraków pastewnych dostarczane będą do komory fermentacyjnej i poddawane procesowi beztlenowej fermentacji metanowej. Z pozostałości pofermentacyjnej będzie wyciskana woda. Woda ta oraz pulpa o wilgotności ok. 75 % gromadzone będą w zbiornikach, a następnie wywożone na pola rolników dostarczających biomasę (sprzedawana jako nawóz). Wytwarzana pulpa suszona będzie do wilgotności ok. 15%, a następnie częściowo zgazowywana w dodatkowym zespole kogeneracyjnym o mocy ok. 70 KWe i 100 KWt, który produkować będzie energię elektryczną i ciepło na potrzeby własne biogazowni. Pozostała część suchej masy może być przeznaczona na nawóz naturalny, dodatek do paszy lub pellety grzewcze. Budowa biogazowni kogeneracyjnej zasilającej w ciepło okolicznych odbiorców poprzez sieć cieplną, pozwalającą na likwidację indywidualnych kotłowni opalanych węglem, jest najkorzystniejszym rozwiązaniem techniczno - ekonomicznym i środowiskowym. Biogazownia, dzięki przyjętym rozwiązaniom technicznym, zapewni minimalizację szkodliwego oddziaływania na środowisko. Są to m.in.: hermetyczna instalacja biogazowni, przykryty zbiornik masy pofermentacyjnej, wyciszone pomieszczenia pompowni i sterowni. Instalacja zostanie wyposażona w ciągły monitoring gazów odlotowych umożliwiający m.in. pomiary wielkości emisji oraz ilości pobieranej wody. Przyjęte rozwiązania techniczne stanowią optymalne rozwiązanie, sprawdzone w szeregu podobnych instalacjach w kraju i UE. Instalacja może być w znacznym stopniu wyposażona w urządzenia i automatykę produkcji polskiej. Technologia jest nowoczesna i spełnia wszystkie wymagania techniczne i środowiskowe zarówno polskie jak i UE. Wysoka sprawność zmodernizowanej instalacji oraz pełna automatyka pozwala na stwierdzenie, że spełnia ona wymagania BAT. C. Budowa kogeneracyjnej biogazowni wysypiskowej Przykład hipotetycznej inwestycji opracowany z wykorzystaniem informacji z rzeczywistych projektów budowy biogazowni wysypiskowych, w tym np. składowiska Barycz w Krakowie. Sytuacja aktualna Miejscem realizacji projektu będzie składowisko odpadów komunalnych w.. prowadzone przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. Składowisko powstało w latach 70 tych i obsługuje Gminę. Projektowana pojemność składowiska wynosi 2 mln m 3 odpadów. Składowisko zajmuje powierzchnię 16 ha i otoczone jest 16 ha pasem zieleni izolacyjnej, posiada pola składowania, sortownię odpadów i kompostownię. Dostarczane na składowisko odpady komunalne w ilości ok. 200.000 Mg rocznie są sortowane. Pozostałe po wysortowaniu surowców wtórnych (ok. 14%) odpady w ilości ok. 172.000 Mg deponowane są na polach składowania, gdzie podlegają zgniataniu do warstwy ok. 2 m, a następnie, po dezynfekcji wapnem chlorowanym, przykrywane są warstwą ziemi 20 25 cm lub pianką izolacyjną. 12

Potrzeby Zakładu w zakresie ciepła dla celów technologicznych (w tym kompostowni) oraz do celów c.o. i przygotowania c.w.u. wynoszą aktualnie ok. 7.700 MWh/rok i są mniej więcej stałe. Potrzeby Zakładu w zakresie energii elektrycznej do celów technologicznych oraz oświetlenia wynoszą aktualnie 870 MWh/rok i też są stałe. Składowisko odpadów posiada instalację odgazowującą. Powstający samoistnie w wyniku fermentacji odpadów biodegradowalnych biogaz wysypiskowy zbierany jest przez system perforowanych studni (80) i rurociągów poziomych, skąd, pod własnym ciśnieniem, podawany jest do spalania w pochodni. Biogaz ten nie jest wykorzystywany energetycznie. W Zakładzie funkcjonuje kotłownia wyposażona w cztery kotły opalane węglem: 2 kotły wodne, stalowe, typu RUMIA S8WC-530-1 o mocy 2 x 530 kw = 1 060 kw, rok produkcji 1982, sprawność eksploatacyjna 50%; 2 kotły parowe, stalowe, typu RUMIA S7PC-290-1 o mocy 2 x 290 kw = 580 kw, rok produkcji 1982, sprawność eksploatacyjna 50%. Do przygotowania c.w.u. służą 2 pojemnościowe wymienniki typu WP-6 o poj. 2 x 3 m 3. Na terenie Zakładu nie ma źródeł energii elektrycznej. Zakład pobiera energię elektryczną z sieci rozdzielczej, poprzez stację transformatorową 15/04 kv i Główny Punkt Zasilania (GPZ) 110/15 kv, zasilany z linii elektroenergetycznej 110 kv przebiegającej przez Gminę. Energię dostarcza spółka dystrybucyjna ENERGA Operator S.A. Szczególną niedogodnością składowiska odpadów jest odór z wydobywającego się gazu wysypiskowego. Drugi problem stwarza główny składnik tego gazu (odział ok. 50%), którym jest metan CH 4. Powoduje on zagrożenie wybuchowe, a także jest gazem cieplarnianym, ponad 20 - krotnie groźniejszym dla środowiska niż CO 2. Zjawiskom tym przeciwdziała się poprzez przykrywanie odpadów warstwami folii i rekultywację, odgazowanie składowiska i spalanie biogazu w pochodni. Powoduje to jednak bezpowrotną utratę energii zawartej w gazie wysypiskowym, która mogłaby być wykorzystana. Funkcjonująca w Zakładzie kotłownia węglowa emituje do atmosfery nadmierną ilość gazów i pyłów. Koszty produkcji ciepła są znaczne. W tej sytuacji uzasadniona byłaby budowa biogazowni wysypiskowej zasilanej biogazem zbieranym w instalacji odgazowującej, produkującej ciepło i energię elektryczną. Pozwoliłoby to na zmniejszenie kosztów funkcjonowania składowiska poprzez eliminację zakupów węgla i energii elektrycznej z zewnątrz. Jednocześnie gaz wysypiskowy stanowi OZE i wykorzystanie go do produkcji energii elektrycznej mogłoby korzystać ze wsparcia. Analiza wariantów W celu wyboru najlepszego sposobu rozwiązania ww. problemów rozpatrzono następujące warianty: Wariant 0. Pozostawienie stanu istniejącego bez zmian. Wariant 1. Modernizacja istniejącej kotłowni z zamianą opalania węglem na opalanie gazem wysypiskowym. Wariant 2. Budowa nowej kotłowni na gaz wysypiskowy. Wariant 3. Budowa biogazowni kogeneracyjnej na gaz wysypiskowy. 13

Wariant 0 całkowicie nie wchodzi w rachubę, ponieważ omówione wyżej problemy są poważne i będą narastać. Spośród wariantów 1 3, jako optymalny, wybrano Wariant 3 (biogazownia kogeneracyjna), o czym przesądziła najwyższa ocena łączna. Przedmiot projektu i podstawowe parametry Przedmiotem projektu jest budowa kogeneracyjnej biogazowni na gaz wysypiskowy o mocy 1,25 MWe i 1,4 MWt w składowisku odpadów w.., w celu energetycznego wykorzystania gazu wysypiskowego zbieranego w procesie odgazowania składowiska. Energia cieplna produkowana w instalacji zużywana będzie dla potrzeb własnych składowiska, do celów technologicznych (w tym kompostowni) oraz c.o. i przygotowania c.w.u. w budynkach zaplecza technicznego i biurowego. Energia elektryczna będzie zaspokajała potrzeby własne składowiska: technologiczne (napęd urządzeń, etc), oświetlenie, a nadwyżki sprzedawane do sieci elektroenergetycznej. W ramach projektu przewiduje się realizację następujących zadań: Budowa stacji przesyłowej gazu o wydajności nominalnej 1000 m 3 /h. Budowa trzech kontenerowych bloków kogeneracyjnych o mocach: 0,25 MWe, 0,30 MWt oraz 2 x 0,5 MWe, 0,55 MWt. Budowa przyłącza do sieci cieplnej zasilającej urządzenia technologiczne i obiekty składowiska (w tym kompostownię, c.o. i przygotowanie c.w.u.), Budowa przyłącza do sieci elektroenergetycznej umożliwiającego przesył do sieci nadwyżek wyprodukowanej energii elektrycznej. Gaz wysypiskowy ze składowiska pobierany będzie z istniejącego systemu odgazowującego, który tworzą zespół 80 perforowanych studni i rurociągów poziomych oraz rurociągów zbierających. Gaz będzie podsysany przez dwie dmuchawy (ssawy) Roots a i tłoczony, przez separatory cieczy i wilgoci do stacji rozdzielczej, a następnie do trzech bloków energetycznych. Niski poziom wilgotności gazu zapewni odwadniacz z elementem filtracyjnym oraz chłodnice wentylatorowe, powodujące wykraplanie pary wodnej. Urządzenia powyższe będą wchodziły w skład projektowanej stacji przesyłowej gazu. Wydajność stacji będzie regulowana automatycznie, przez aparaturę kontrolno pomiarową i system komputerowy. Nominalna wydajność stacji 1000 m 3 /h zapewni dostawę paliwa do bloków energetycznych docelowo o łącznej mocy 2 MW. Każdy z trzech bloków energetycznych wyposażony będzie w silnik tłokowy z zapłonem iskrowym, napędzający generator elektryczny oraz wymiennik ciepła do odbioru ciepła z chłodzenia silników. Sprawność całkowita tych urządzeń sięga 90%, przy sprawności elektrycznej ok. 35% i sprawności cieplnej ok. 55%. Każdy blok będzie wyposażony w elektroniczny panel sterowania. Ciepło odbierane z wymienników ciepła w blokach energetycznych, będzie dostarczane do odbiorców przez istniejącą sieć cieplną. Energia elektryczna poprzez wewnętrzny system dyspozycji mocy przesyłana będzie kablami do urządzeń technologicznych i obiektów składowiska, a nadwyżka energii, poprzez przyłącze - do zewnętrznej sieci elektroenergetycznej. Wszystkie urządzenia będą całkowicie zautomatyzowane i bezobsługowe. 14

Budowa biogazowni kogeneracyjnej zasilanej gazem wysypiskowym, spalanym dotychczas bezproduktywnie w pochodni, pozwalająca na rezygnację z zakupów węgla i energii elektrycznej, jest dla składowiska optymalnym rozwiązaniem techniczno - ekonomicznym i środowiskowym. Przyjęte rozwiązania projektowe oparte są na ogólnych wymaganiach zawartych w ustawie o odpadach i wytycznych budowy składowisk komunalnych. Przyjęte rozwiązania techniczne kogeneracyjnej biogazowni wysypiskowej stanowią optymalne rozwiązanie, sprawdzone w szeregu podobnych instalacjach w kraju i UE. Instalacja może być w znacznym stopniu wyposażona w urządzenia i automatykę produkcji polskiej. Technologia jest nowoczesna i spełnia wszystkie wymagania techniczne i środowiskowe zarówno polskie jak i UE. Wysoka sprawność zmodernizowanej instalacji oraz pełna automatyka pozwala na stwierdzenie, że spełnia ona wymagania BAT. D. Budowa kogeneracyjnej biogazowni w oczyszczalni ścieków Przykład hipotetycznej inwestycji opracowany z wykorzystaniem informacji z rzeczywistych projektów budowy biogazowni w oczyszczalniach ścieków, np. w Tychach i Zawierciu. Sytuacja aktualna Miejscem realizacji projektu będzie oczyszczalnia ścieków w.., prowadzona przez Zakład Usług Komunalnych Sp. z o.o. Oczyszczalnia została oddana do użytku w 1996 r. jako mechaniczna i rozbudowana w 2008 r. o część biologiczną. Aktualna przepustowość oczyszczalni wynosi 2 750 m 3 /dobę ścieków. Dopływające do oczyszczalni ścieki są wstępnie podczyszczane mechanicznie na kratach schodkowych, potem płyną przez piaskownik do komory czerpalnej pompowni i do odtłuszczacza i na końcu do osadników wstępnych. Oczyszczanie biologiczne jest prowadzone metodą osadu czynnego. Po zakończeniu procesu biologicznego oczyszczania, ścieki wraz z osadem doprowadzane są do dwóch radialnych osadników wtórnych. Zatrzymany osad czynny jest zawracany i poddawany ponownej obróbce jako osad wtórny. Wytworzone osady ściekowe są stabilizowane tlenowo i odwadniane na prasie filtracyjnej i nadają się m. in. do przyrodniczego zastosowania (kompost). Zapotrzebowanie oczyszczalni na ciepło dla potrzeb technologicznych, m.in. do podgrzewania osadów w komorach fermentacyjnych, oraz c.o. i przygotowania c.w.u., wynosiło w roku 2012 ok. 1250 MWh/rok i jest w miarę stałe. Zapotrzebowanie na energię elektryczną do napędu urządzeń technologicznych, oświetlenia terenu oraz budynków zaplecza technicznego i biurowego na terenie oczyszczalni wynosiło ok. 2800 MWh/rok i też jest stałe. Na terenie oczyszczalni zlokalizowana jest kotłownia gazowa, zasilana gazem ziemnym. Wyposażona jest ona w trzy kotły wodne (dwa główne i trzeci rezerwowy), FUO Rumia GZ 35, każdy o mocy 350 kw. Łączna moc nominalna kotłowni wynosi l,05 MW. Rok produkcji kotłów: 1995, sprawność eksploatacyjna 55 %, stan techniczny średni. Woda wychodząca z kotłów regulowana jest stałotemperaturowo, a następnie zostaje rozdzielona na dwa obiegi, technologiczny oraz c.o. Temperatura w poszczególnych obiegach jest regulowana. Przygotowanie c.w.u. odbywa się lokalnie w punktach poboru za pomocą podgrzewaczy elektrycznych. 15

Na terenie Zakładu nie ma źródeł energii elektrycznej. Zakład pobiera energię elektryczną z sieci rozdzielczej, poprzez stację transformatorową 15/04 kv i Główny Punkt Zasilania (GPZ) 110/15 kv, zasilany z linii elektroenergetycznej 110 kv przebiegającej przez Gminę. Energię dostarcza ENERGA Operator S.A. Istniejąca kotłownia zasilana jest gazem ziemnym, a więc kopalnym. Kotły są dość wyeksploatowane, o niskiej sprawności i wymagają wymiany. Koszty produkcji ciepła są znaczne. Jednocześnie wytwarzane w oczyszczalni osady ściekowe nie są, a mogłyby być wykorzystane energetycznie, poprzez wytworzenie metanu w procesie ich fermentacji i użycie go np. do skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła. Pozwoliłoby to istotne obniżenie kosztów zakupu paliw i energii, a więc obniżki kosztów funkcjonowania oczyszczalni. W ramach analizy możliwych opcji rozpatrzono i porównano, oprócz Wariantu 0 (bez zmian), dwa warianty techniczne, jak niżej: Wariant 0. Pozostawienie stanu istniejącego bez zmian. Wariant 1. Modernizacja istniejącej kotłowni na gaz ziemny z przejściem na opalanie biogazem. Wariant 2. Budowa biogazowni produkującej energię elektryczną i ciepło w kogeneracji. Wariant 0 całkowicie nie wchodzi w rachubę, ponieważ omówione wyżej problemy są poważne i będą narastać. Spośród wariantów 1 2, jako optymalny, wybrano Wariant 2 (biogazownia kogeneracyjna), o czym przesądziła najwyższa ocena łączna. Przedmiot projektu i podstawowe parametry Przedmiotem projektu jest budowa kogeneracyjnej biogazowni o mocy 0,69 MWe i 1,62 MWe w oczyszczalni ścieków w.., poprzez energetyczne wykorzystanie biogazu z beztlenowej fermentacji osadów ściekowych. Produkowana energia cieplna zużywana będzie dla potrzeb własnych oczyszczalni, do celów technologicznych (w tym podgrzewania osadów) oraz c.o. i przygotowania c.w.u. Energia elektryczna będzie zaspokajała potrzeby własne oczyszczalni: technologiczne (napęd urządzeń, etc), oświetlenie, a nadwyżki sprzedawane do sieci elektroenergetycznej. W ramach projektu przewiduje się realizację następujących zadań: Budowa trzech komór do beztlenowej fermentacji osadów ściekowych. Budowa dwóch bloków kogeneracyjnych o mocach 0,345 MWe i 0,531 MWt każdy. Budowa przyłącza do istniejącej sieci cieplnej z rur preizolowanych - 50 m. Modernizacja węzłów cieplnych w dostosowaniu do potrzeb pełnej automatyki. Budowa przyłącza do sieci elektroenergetycznej umożliwiającego przesył do sieci nadwyżek wyprodukowanej energii elektrycznej. Średnioroczna produkcja osadu wynosi ok. 4000-5000 Mg, przy uwodnieniu ok. 65%. Wytworzony w procesie oczyszczania ścieków osad wstępny kierowany będzie poprzez wymiennik ciepła do wydzielonych komór fermentacyjnych gdzie poddawany będzie procesowi beztlenowej fermentacji w temperaturze 32-35 0 C. Do komór tych trafi również osad nadmierny, po zagęszczeniu mechanicznym (razem ok. 80 90 Mg/dobę). Produkowany w komorach fermentacyjnych biogaz w ilości ok. 2500 m 3 /dobę i udziale metanu ok. 66% będzie zbierany do wspólnego kolektora, a następnie, po odwodnieniu w odwadniaczu, kierowany do reaktorów odsiarczania - przy użyciu rudy darniowej. Po odwodnieniu i odsiarczeniu biogaz będzie wprowadzany do elastycznego dwupowłokowego zbiornika ma- 16

gazynowego o pojemności 400 m 3, zabezpieczającego zmagazynowanie 6-godzinnej produkcji biogazu. Energia elektryczna i ciepło będzie wytwarzana w dwóch kontenerowych zespołach kogeneracyjnych, wyposażonych w agregaty prądotwórcze, z silnikami spalinowymi na biogaz, o mocy 345 kwe i cieplnej 531 kwt każdy oraz wymienniki ciepła. Woda podgrzewana w wymiennikach ciepła rozdzielana będzie na dwa obiegi: technologiczny oraz c.o i przygotowania c.w.u. Temperatura wody kierowanej do podgrzewu osadów utrzymywana będzie na poziomie 50 0 C, natomiast temperatura wody w obiegu c.o. regulowana będzie pogodowo. Zespoły kogeneracyjne zapewnią wystarczającą ilość ciepła i energii elektrycznej na potrzeby własne oczyszczalni. Ewentualna nadwyżka biogazu kierowana będzie do spalenia w pochodni. Istniejący kocioł o mocy cieplnej 895 kw z palnikiem gazowym wykorzystywany będzie jako rezerwowy na wypadek awarii lub remontu zespołu kogeneracyjnego. Budowa biogazowni kogeneracyjnej w oczyszczalni ścieków, zasilanej biogazem z fermentacji osadów ściekowych, pozwalająca na rezygnację z zakupów gazu ziemnego, jest dla oczyszczalni korzystnym rozwiązaniem techniczno - ekonomicznym i środowiskowym. Przyjęte rozwiązania techniczne kogeneracyjnej biogazowni w oczyszczalni stanowią optymalne rozwiązanie, sprawdzone w szeregu podobnych instalacjach w kraju i UE. Instalacja może być w znacznym stopniu wyposażona w urządzenia i automatykę produkcji polskiej. Technologia jest nowoczesna i spełnia wszystkie wymagania techniczne i środowiskowe zarówno polskie jak i UE. Wysoka sprawność zmodernizowanej instalacji oraz pełna automatyka pozwala na stwierdzenie, że spełnia ona wymagania BAT. 4) WYKONALNOŚĆ EKONOMICZNO - FINANSOWA Zdolność finansowa beneficjenta do realizacji inwestycji Dla planowanej inwestycji wykonano analizę finansowo - ekonomiczną obejmującą.letni okres inwestycyjny (lata..) i dwudziestoletni okres eksploatacji (lata ). Analizę finansową wykonano przy zastosowaniu 5,0% stopy dyskonta, natomiast ekonomiczną dla 5,5% stopy dyskonta. Zestawienie wydatków inwestycyjnych zawiera Tabela 6. Tabela 6. Rekomendowane zestawienie nakładów inwestycyjnych projektu Nakłady inwestycyjne A.1. Koszt opracowania dokumentacji A. 1.1 koszt opracowania wstępnych prac studialnych i koncepcji i innych (jeżeli występują, należy wymienić) A. 1.2. koszt opracowania studium wykonalności Rok bazo Faza przedrealizacyjna Faza realizacji zowy.. r... r... r. I II III IV I II III IV I II III IV 17

A. 1.3. koszty dokumentacji w celu uzyskania decyzji środowiskowej A.1.4. koszt dokumentacji technicznej A. 1.5 inne koszty związane z planowaniem i projektowaniem inwestycji A.2. koszty przygotowania dokumentacji przetargowej i przeprowadzenia procedury zamówień publicznych B.1.zakup nieruchomości (jeśli dotyczy) B.2. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń, sprzętu, itp. B.3. koszty inżyniera kontraktu bądź nadzoru inwestorskiego B.4. koszty robót budowlanomontażowych B.4.X koszty robót budowlano - montażowych w rozbiciu na etapy (jeżeli występują) rozbiciu na kategorie robót, np. roboty ziemne, wyburzenia, odwodnienia, itp. B.5. koszty monitoringu środowiska w okresie budowy B.6. koszty promocji projektu B.7. inne koszty niezbędne do realizacji projektu B.8. nakłady odtworzeniowe (podnoszące wartość środków trwałych, remonty generalne) Źródło: Wzór Wytyczne Dla majątku wytworzonego w ramach projektu w rozpatrywanym okresie przewiduje się / nie przewiduje się wykonanie inwestycji odtworzeniowych. W okresie tym będą prowadzone będą prace remontowe i konserwacyjne. Zestawione w powyższej Tabeli koszty są w całości kosztami kwalifikowanymi. W okresie eksploatacji, w latach. nie przewiduje się wykonania inwestycji odtworzeniowych. Projekt nie będzie przynosił przychodów / będzie przynosił przychody ze sprzedaży ciepła, energii elektrycznej, certyfikatów pochodzenia energii i innych. Zestawienie przewidywanych przychodów ze sprzedaży przedstawia Tabela 9, koszty eksploatacyjne Tabela 10, a Plan amortyzacji Tabela 11. 18

Tabela 9. Zestawienie przewidywanych przychodów z projektu w latach. Lp. Wyszczególnienie Jednostka 1. Sprzedaż ciepła 1.1 Cena ciepła 1.2 Ilość ciepła 1.3 Przychody ze sprzedaży ciepła 2. Sprzedaż popiołu 2.1 Cena popiołu 2.2 Ilość popiołu Przychody ze sprzedaży 2.3 popiołu Źródło: Opracowania własne Przychody w stanie Przewidywane przychody w latach (20 lat) aktualnym r. r. r. r. r. Tabela 10. Koszty eksploatacyjne w latach. Lp. Wyszczególnienie Jedn. 1. Koszty zużycia materiałów, paliwa i energii zł/rok 2. Koszty usług obcych zł/rok 3. Podatki i opłaty zł/rok 4. Koszty wynagrodzeń zł/rok Koszty ubezpieczeń społecznych 5. i innych ubez- zł/rok pieczeń Pozostałe koszty rodzajowe 6. (podać jakie, nie można uwzględniać zł/rok amortyzacji) Źródło: Wzór Wytyczne Rok bazowy Okres realizacji projektu (np. 3 lata) Okres funkcjonowania projektu (20 lat)..r..r..r..r..r..r..r. Źródło danych dane firmy Tabela 11. Plan amortyzacji Lp. Wyszczególnienie Jedn. 1. Wartość netto środka trwałego (w roku bazowym wpisujemy wartość początkową) zł 2. Amortyzacja roczna zł/rok Wartość rezydualna (z 3. uwzględnieniem wcześniejszych zł etapów) Źródło: Wzór Wytyczne Rok bazowy Okres realizacji projektu (np. 3 lata) Okres referencyjny projektu (20 lat)........ Źródło danych dane firmy 19

Uproszczony rachunek zysków i strat przedstawia Tabela 12, uproszczone zestawienie przepływów pieniężnych Tabela 13, a obliczenie luki w finansowaniu Tabela 14. Tabela 12. Uproszczony rachunek zysków i strat [zł] Gru pa Wyszczególnienie r. r. r. r. r. A. Przychody netto produktów, towarów i materiałów B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu F. Zysk (strata) ze sprzedaży G. Pozostałe przychody operacyjne H. Pozostałe koszty operacyjne I. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (F+G-H) J. Przychody finansowe K. Koszty finansowe L.. Zysk (strata) na działalności gospodarczej (I+J-K) M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I M.II) N. Zysk (strata) brutto (L+/-M) O. Podatek dochodowy P. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty) R. Zysk (strata) netto (N-O-P) Źródło: Ustawa o rachunkowości Tabela 13. Uproszczone zestawienie przepływów pieniężnych [zł] (Metoda bezpośrednia) Gru pa Wyszczególnienie r. r. r. r. r. A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej I. Wpływy II. Wydatki III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II) B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej I. Wpływy II. Wydatki III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II) C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej I. Wpływy, w tym 1. Wpływy z emisji akcji i dopłat do kapitału 2. Kredyty i pożyczki 20

Gru pa Wyszczególnienie r. r. r. r. r. 4. Inne wpływy finansowe (w tym dotacja z EFRR) II. Wydatki III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III+/-B.III+/-C.III) E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych F. Środki pieniężne na początku okresu G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D) Źródło: Ustawa o rachunkowości Tabela 14. Luka w finansowaniu - podsumowanie Lp. Główne elementy i parametry (N - niedyskontowany, D - dyskontowany) 1. Okres odniesienia (lata) 2. Fin. stopa dysk. (%) 3. Łączny koszt inwestycji (PLN, N) 4. Łączny koszt inwestycji (PLN, D) 5. Wartość rezydualna (PLN, N) 6. Wartość rezydualna (PLN, D) 7. Przychody (PLN, D) 8. Koszty operacyjne (PLN, D) 9. Przychód netto (dochód) = (7) - (8) + (6) 10. Wydatki kwalifikowalne (art. 55 ust. 2) = (4) (9) 11. Luka w finansowaniu (%) = (10) / (4) Źródło: Wzór Wytyczne Wartość niezdyskontowana Wartość dyskontowana Zestawienie wskaźników finansowych i ekonomicznych oraz krótki opis korzyści i kosztów niekwantyfikowalnych Zestawienie wartości FNPV/C i FRR/C przedstawia Tabela 16, a zestawienie wartości FNPV/K i FRR/K Tabela 18. Tabela 16. Zestawienie wartości FNPV/C i FRR/C Wyszczególnienie Jednostka Wartość Stopa dyskonta [%] 5,00% FNPV/C [tys.zł] FRR/C [%] Źródło: Opracowania własne Tabela 18. Zestawienie wartości FNPV/K i FRR/K Wyszczególnienie Jednostka Wartość Stopa dyskonta [%] 5,00% FNPV/K [tys.zł] FRR/K [%] Źródło: Opracowania własne 21