EGZAMIN POTWIERDZAJĄCY KWALIFIKACJE ZAWODOWE ETAP PRAKTYCZNY - TECHNIK CZERWIEC 2007 TECHNIK FARMACEUTYCZNY Symbol cyfrowy 322[10] Przykłady wybranych fragmentów prac egzaminacyjnych z komentarzem
Zadanie egzaminacyjne Do apteki ogólnodostępnej typu A zgłosił się pacjent z receptą lekarską na lek recepturowy. Recepta została przyjęta do wykonania pod numerem 000325. Opracuj projekt realizacji prac związanych ze sporządzeniem leku wg recepty pacjenta oraz wypisz sygnaturę, którą należy dołączyć do tego leku. Projekt realizacji prac powinien zawierać: 1. Tytuł pracy egzaminacyjnej odnoszący się do zakresu opracowania projektu realizacji prac. 2. Założenia - czyli niezbędne dane wynikające z treści zadania oraz dokumentacji. 3. Wykaz synonimów lub nazw równorzędnych oraz dawki wszystkich składników leku recepturowego, porównanie dawek przepisanych przez lekarza z D.j.max. oraz opis działania i zastosowania gotowego leku. 4. Wykaz ilości substancji leczniczych potrzebnych do wykonania leku wraz z obliczeniami. 5. Wykaz prac związanych z wykonaniem leku według załączonej recepty (w formie opisu lub schematu blokowego) wraz z komentarzem dotyczącym sposobu i kolejności łączenia składników. 6. Wykaz niezbędnego sprzętu i opakowania do wykonania leku, wybrany spośród przedstawionych w Załączniku 4. 7. Opracowanie sygnatury zamieszczoną w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ. Do wykonania zadania wykorzystaj: Recepta lekarska Załącznik 1. Wybrane fragmenty Farmakopei Polskiej Załącznik 2. Wybrane fragmenty Leksykonu leków Załącznik 3. Wykaz sprzętu i materiałów dostępnych w aptece Załącznik 4. Druk sygnatury zamieszczony w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ. Czas przeznaczony na wykonanie zadania wynosi 240 minut. 2
Załącznik 1. Recepta 11000000007177533775 SZPITAL SPECJALISTYCZNY ŚW. WOJCIECHA Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Oddział Onkologiczny 28-762 Gorlice ul. Pomorska 70 Tel. (32)841-80, fax 555-12-12 REGON 192077401 Świadczeniodawca 11 R Pacjent Oddział NFZ X Uprawnienia Janina K. ul. Leśna 7 28-808 Bobrowo X Ch.przewlekłe Rp. Codeini phosphatis 0,01 Metamizoli natrici 0,25 Acidi acetylsalicylici 0,3 M.f. pulv. D.t.d. No 20 D.S. 3 x dziennie 1 proszek 11000000007177533775 Data Dane id. i podpis lekarza 02.06.2007 r. Marcin Igrekowski onkolog Nr rej. 6222321 3
Wybrane fragmenty Farmakopei Polskiej Załącznik 2. 4
5
6
Wybrane fragmenty Leksykonu leków. Załącznik 3. 7
Wykaz sprzętu i materiałów dostępnych w aptece: Załącznik 4. - wagi elektroniczne i szalkowe z kompletami odważników, - loża z nawiewem laminarnym, - unquator, - łaźnia wodna, - kuchenka elektryczna, - moździerz i pistel, - klisze, - utensylia apteczne, - butelki szklane o różnej pojemności, - pojemniki plastikowe o różnej pojemności, - opłatki skrobiowe, - torebki papierowe na leki do zastosowania zewnętrznego i wewnętrznego, - torebki foliowe z zapięciem zatrzaskowym, - substancje lecznicze i pomocnicze oraz specyfiki stosowane w recepturze, - sygnatura: - druki odpisów recept, - bloczki kontrolne, - naklejki, - rękawiczki winylowe. Uwaga: w KARCIE PRACY EGZAMINACYJNEJ zamieszczony był druk sygnatury - do wypełnienia 8
Uwagi ogólne Egzamin praktyczny w zawodzie technik farmaceutyczny potwierdził dobre przygotowanie zawodowe zdających do pracy w tym zawodzie. Jednak w pracach egzaminacyjnych zdający nie ustrzegli się wielu błędów. Większość braków i niedociągnięć w opracowaniach wynikało z nie wypełnienia poleceń zapisanych w poszczególnych punktach bądź nie rozumienia ich treści. W większości prac nie przywiązano żadnej uwagi do uporządkowanego sposobu przedstawienia opracowania. Elementem sprawiającym największą trudność były Założenia. Wyraźnie można było stwierdzić czy zdającemu znana była forma zadania egzaminacyjnego, czy nauczyciel pracował z uczniami nad opanowaniem umiejętności wyodrębniania założeń, czy też nie. Trafiały się prace gdzie zdający w tej części zamieszczali definicję farmakopealną proszków Pulveres, podziały farmakopealne, wymogi farmakopealne stawiane proszkom, tok wykonania, rodzaje niezgodności występujących w proszkach, wyliczali składniki kosztów wyceny sporządzenia tego leku recepturowego i odpłatność pacjenta. Wymieniali grupy substancji leczniczych wchodzących w skład proszków i dokonywali ich charakterystyki fizykochemicznej i farmakologicznej. Przedstawiano charakterystykę etykiet w zależności od przynależności substancji leczniczej do określonego wykazu leków. Nierzadko opracowanie tego elementu, czyli założeń, obejmowało 5-6 stron! Bywały również i takie prace gdzie całość pracy egzaminacyjnej przedstawiona była w części odnoszącej się do Założeń. Oceniane były następujące elementy pracy egzaminacyjnej: I. Tytuł pracy egzaminacyjnej. II. Założenia. III. Wykaz synonimów lub nazw równorzędnych oraz dawki wszystkich składników leku recepturowego, porównanie dawek przepisanych przez lekarza z D.j.max. oraz opis działania i zastosowania gotowego leku. IV. Obliczenia ilości substancji leczniczych. V. Wykaz prac związanych z wykonaniem leku według załączonej recepty. VI. Wykaz niezbędnego sprzętu i opakowania do wykonania leku. VII. Opracowanie sygnatury. VIII. Praca egzaminacyjna jako całość 9
Uwagi szczegółowe: 1. Tytuł pracy. Tytuł pracy egzaminacyjnej powinien odnosić się do zakresu opracowania. Za właściwe przyjęto uważać sformułowania: wykonanie leku recepturowego na podstawie recepty lekarskiej (lub równoważne), dla osoby dorosłej, proszków, proszków dzielonych, proszków dzielonych do użytku wewnętrznego. W kilku pracach pojawił się jako tytuł Proszki. Jak udziwnione potrafiły być tytuły, przedstawiono na poniższych odbitkach, gdzie wykonywaną postacią leku zdaniem autorów były tabletki a również i maść. 10
2. Założenia - czyli niezbędne dane wynikające z treści zadania oraz dokumentacji. Z zapisu recepty wynikało że należy wykonać lek recepturowy którym są - proszki dzielone, - ich ilość to 20, - są do użytku wewnętrznego, - dla osoby dorosłej, - zawierają w swoim składzie trzy substancje lecznicze z czego dwie należą do wykazu B: metamizol sodowy i fosforan kodeiny, - trzecia substancja kwas acetylosalicylowy jest substancją higroskopijną. Z treści zadania wynikało również, że konieczne będzie określenie dawek jednorazowych substancji leczniczych wymienionych w recepcie, porównanie z dawką jednorazową maksymalną i wyciągnięcie wniosków, podanie synonimów lub nazw równorzędnych, podanie opisu działania i zastosowania gotowego leku, opracowanie opisu wykonania z komentarzem, wykazu niezbędnego sprzętu oraz opisu sygnatury. 11
W tej części opracowania bardzo często brakowało określenia postaci leku do wykonania, i jego ilości. Często jedyna informacja dotycząca ilości wykonywanych proszków 20, jak i to że są to proszki dzielone zawarta była w opisie toku wykonania: dzielę (pakuję, rozsypuję) do 20 opłatków skrobiowych. Równie często to, że proszki są do stosowania wewnętrznego wynikało jedynie z przyjęcia białej torebki (torebki do stosowania wewnętrznego) jako opakowania dla proszków w opłatkach skrobiowych. Powyższy przykład jak i prezentowany poniżej dość przejrzyście (aczkolwiek nie w pełni) ujmują sposób przedstawienia założeń. 12
Prezentowane poniżej przykłady fragmentów prac pokazują, że zdający nie bardzo wiedzieli co powinni zamieścić w tym miejscu swojego opracowania. 13
14
15
3. Wykaz synonimów lub nazw równorzędnych oraz dawki wszystkich składników leku recepturowego, porównanie dawek przepisanych przez lekarza z D.j.max. oraz opis działania i zastosowania gotowego leku. W tym punkcie autorzy opracowań mieli szczególną okazję do wykazania się umiejętnością czytania ze zrozumieniem i systematycznością w opracowaniu poszczególnych elementów zadania. W większości opracowań poprawnie podawano synonimy i/lub nazwy równorzędne substancji leczniczych: fosforanu kodeiny, metamizolu sodowego i kwasu acetylosalicylowego. Często terminy łacińskie w pierwszym i drugim przypadku traktowano jako synonimy ( Nominativus, Genetivus ). Błędem było podawanie nazw Oxeladin i cytrynian okseladyny jako nazw równorzędnych fosforanu kodeiny jak również nazw chemicznych dla wymienionych w recepcie substancji leczniczych. 16
Większą trudność sprawiło podanie dawek jednorazowych, porównanie ich z dawką maksymalną jednorazową i przedstawienie wniosku. W wielu pracach wymagana analiza dawek została ograniczona do podania w opracowaniu jedynie dawek i wniosków dla fosforanu kodeiny i metamizolu sodowego. Kwas acetylosalicylowy był pomijany mimo tego, że w treści zadania wyraźnie zaznaczono: wszystkich składników leku. Często dawki jednorazowe były przeliczane na dawki dobowe i porównywane z maksymalną dawką dobową. Dokonywano różnych, niczym nie uzasadnionych przeliczeń gdzie wyliczona dawka była wielokrotnie niższa od faktycznie stosowanej. Wyciągano również wnioski z porównania dawki jednorazowej z dawką maksymalną dobową lub zwykle stosowaną. Sposoby prezentacji dawek i wniosków zaprezentowano na poniższych przykładach: 17
18
Kolejnym punktem wymagającym opracowania w tym elemencie było działanie i zastosowanie gotowego leku. Najczęściej działanie poszczególnych substancji leczniczych prezentowano w nie wymaganym opisie właściwości fizykochemicznych, na tym poprzestając, zapominając o podaniu działania gotowego leku recepturowego. Tylko w niewielu pracach obok działania leku recepturowego podawane było zastosowanie. W kilku pracach autorzy wykazali się bardzo dobrą umiejętnością kojarzenia faktów : skład leku recepturowego - recepta wystawiona przez lekarza onkologa - zastosowanie: wspomaganie leczenia bólu w chorobie nowotworowej! 19
4. Wykaz ilości substancji leczniczych potrzebnych do wykonania leku wraz z obliczeniami. Ten element pracy sprawiał najmniejsze problemy i w większości prac przyznawana była maksymalna ilość punktów. 20
Podawane były ilości nie poparte obliczeniami, a również podawano masy fosforanu kodeiny i metamizolu sodowego pomijając masę kwasu acetylosalicylowego. Były prace w których pominięto element 4. Jeżeli autorzy podawali w dalszej części pracy jakie masy substancji były odważane dla wykonania leku recepturowego, egzaminatorzy przyznawali taką samą ilość punktów. W niektórych pracach autorzy przedstawiali obliczenia na 21 proszków (jeden na zapas ) i w takim przypadku uzyskiwali również taką samą ilość punktów, jeżeli proszki dzielone były przez rozważanie a masa pojedynczego proszku wynosiła 0,56. Punktowano również maksymalną ilością punktów podanie właściwych wartości liczbowych mas substancji bez podania obliczeń. 5. Wykaz prac związanych z wykonaniem leku wg załączonej recepty (w formie opisu lub schematu blokowego) wraz z komentarzem dotyczącym sposobu i kolejności łączenia składników. Przyjęto tak samo oceniać różne sposoby wykonania leku recepturowego co wynikało z różnego podejścia autorów podręczników do toku wykonywania proszków. W opisie prac związanych z wykonaniem leku recepturowego w pracy egzaminacyjnej konieczne było uwzględnienie: - przygotowania stanowiska do prac, - przygotowania się osoby dowykonania leku recepturowego,, - odważanie właściwych mas substancji, - proszkowanie i łączenie z pozostałymi substancjami, 21
- opisanie czynności proszkowania (używanie pistla, karty/kliszki), - podzielenie na 20 proszków, ich zapakowanie do odpowiedniej torebki, - wykonanie czynności końcowych, - komentarz do wykonania. W tej części opracowania najczęstszym brakiem było pominięcie komentarza do wykonania leku. Niektórzy autorzy w miejsce substancji pro receptura używali tabletek lub tabletki ekspediowali oddzielnie. W takich przypadkach nie były przyznawane im odpowiednio: punkty za ważenie, proszkowanie, łączenie z pozostałymi składnikami itp. Za pozostałe prawidłowo wykonane czynności uzyskiwali punkty zgodnie z kluczem oceniania. Często w toku wykonania umieszczano sprzęt niezbędny do wykonania leku, który powinien być wyodrębniony i wykazany w elemencie 6. Kilka poniżej prezentowanych odbitek ilustruje omówiony problem. W jednej z prac wymieniono kolejne czynności dokonując ich opisów a następnie połączono w schemat blokowy. 22
23
24
25
6. Wykaz sprzętu i opakowania do wykonania leku, wybrany spośród przedstawionych w załączniku 4. W większości prac wybrany niezbędny sprzęt został przedstawiony jako oddzielny 6 element i to w sposób pełny. W kilku pracach autorzy wybierając wagi szalkowe nie uwzględniali zestawu odważników co jest istotnym niedopatrzeniem, ponieważ nie możliwe byłoby odważanie substancji. Dlatego też nie uzyskiwali punktów w takim przypadku. W kilku pracach, o czym już wspomniano, wymieniono niezbędny sprzęt w opisie toku wykonania. 26