Spis treêci Wst p................................. 3 1. Co to jest koordynacja systemów............ 5 zabezpieczenia spo ecznego 2. Podstawowe akty prawne regulujàce.......... 7 koordynacj zabezpieczenia spo ecznego 3. Czy jesteê obj ty koordynacjà.............. 10 4. W jakich krajach mo esz korzystaç.......... 11 z zasad koordynacji 5. Podstawowe poj cia...................... 12 6. Âwiadczenia emerytalno - rentowe.......... 16 obj te koordynacjà 7. Zasady koordynacji Êwiadczeƒ.............. 17 emerytalno rentowych a) Zasada równego traktowania b) Zasada stosowania ustawodawstwa jednego paƒstwa c) Zasada sumowania okresów ubezpieczenia d) Zasada zachowania praw nabytych i zasada eksportu Êwiadczeƒ 8. Warunki wymagane do przyznania Êwiadczeƒ.. 21 obj tych koordynacjà oraz obliczanie ich wysokoêci
9. Ustalanie prawa i obliczanie wysokoêci..... 25 Êwiadczeƒ z zastosowaniem Rozporzàdzeƒ 1408/71 i 574/72 10. Gdzie uzyskasz informacje............. 36 o Êwiadczeniach emerytalno rentowych w innych paƒstwach cz onkowskich 11. Do kogo zwróciç si o przyznanie........ 37 Êwiadczeƒ emerytalno rentowych 12. Formularze......................... 40 13. Decyzje i tryb odwo ania.............. 41 14. Specjalne rozwiàzania dla obywateli...... 43 nowoprzyj tych paƒstw 15. Gdy emeryt lub rencista wyje d a....... 45 do innego paƒstwa cz onkowskiego 16. Instytucje w aêciwe dla za atwiania...... 47 Twoich spraw
Wst p Jednà z podstawowych zasad obowiàzujàcych w Unii Europejskiej jest zasada swobodnego przep ywu osób. Z zasadà tà zwiàzane jest zachowanie uprawnieƒ do zabezpieczenia spo ecznego, w tym uprawnieƒ emerytalnych i rentowych na wypadek niezdolnoêci do pracy lub z tytu u Êmierci ywiciela rodziny. Mo e si zdarzyç tak, e b dziesz pracowa w kilku paƒstwach Unii, jednak w adnym z nich nie przepracujesz okresu wystarczajàcego do ustalenia prawa do emerytury lub renty z tytu u niezdolnoêci do pracy. Mo e si równie zdarzyç i tak, e okres jaki przepracujesz w dwóch paƒstwach pozwoli na przyznanie Êwiadczenia w ka dym z nich. A mo e byç i tak, e w jednym paƒstwie ju uzyskasz prawo do emerytury, a w drugim prawo to b dzie przys ugiwa o za jakiê czas. O tym, jakie sà Twoje uprawnienia i co nale y zrobiç, aby w pe ni z nich skorzystaç dowiesz si z tej broszury. Broszura ta jest adresowana do obywateli polskich, którzy korzystajàc z zasady swobodnego 3
przep ywu osób, podejmujà decyzj o wyjeêdzie do jednego z paƒstw Unii Europejskiej w celu podj cia zatrudnienia, pracy zarobkowej na w asny rachunek i zastanawiajà si, jaki to b dzie mia o wp yw: na ich przysz à emerytur, na rent w przypadku niezdolnoêci do pracy czy te na zabezpieczenie pozosta ych przy yciu cz onków rodziny, na wysokoêç ju przyznanych Êwiadczeƒ emerytalno rentowych. Osoby, które naby y ju prawo do polskiej emerytury lub renty i chcà przeprowadziç si na sta e do jednego z paƒstw Wspólnoty oraz osoby, które w okresie poprzedzajàcym przystàpienie Polski do Unii pracowa y w jednym z paƒstw cz onkowskich niewàtpliwie znajdà równie odpowiedê na pytania dotyczàce ich sytuacji w zakresie uprawnieƒ emerytalno rentowych. 4
1. Co to jest koordynacja systemów zabezpieczenia spo ecznego W ka dym z paƒstw Unii obowiàzujà odmienne przepisy regulujàce zasady ustalania prawa do Êwiadczeƒ emerytalno rentowych oraz obliczania ich wysokoêci. Przynale noêç do Unii nie oznacza, e wszystkie paƒstwa muszà mieç i stosowaç w tym zakresie takie same przepisy. Natomiast w celu zagwarantowania przemieszczajàcym si obywatelom paƒstw cz onkowskich takich samych uprawnieƒ, jakie posiadajà obywatele paƒstwa, do którego wyjechaliêmy, w ramach Wspólnoty obowiàzuje koordynacja systemów zabezpieczenia spo ecznego. NajproÊciej rzecz ujmujàc polega ona na tym, e niezale nie od uregulowaƒ wewn trznych, wszystkie paƒstwa cz onkowskie zobowiàzane sà do stosowania w stosunku do osób przemieszczajàcych si prawa unijnego, koordynujàcego ustawodawstwa krajowe. Dzi ki koordynacji obywatele jednego paƒstwa cz onkowskiego przebywajàc w innym paƒstwie cz onkowskim sà traktowani tak samo jak obywatele tego paƒstwa. 5
Na równi z w asnymi obywatelami sà tak e traktowane osoby, które sà bezpaƒstwowcami albo uchodêcami zamieszka ymi na terytorium jednego z paƒstw Wspólnoty. Koordynacja nie naruszajàc ustawodawstwa krajowego ka dego z paƒstw cz onkowskich pozwala na stosowanie jednolitych przepisów w celu zachowania przez przemieszczajàcych si pracowników nabytych uprawnieƒ w sferze zabezpieczenia spo ecznego. 6
2. Podstawowe akty prawne regulujàce koordynacj systemów zabezpieczenia spo ecznego W przypadku, gdy b dziesz przemieszczaç si w obr bie paƒstw Wspólnoty Europejskiej, b dà mia y w stosunku do Ciebie zastosowanie przepisy : 1) Rozporzàdzenia (EWG) Rady numer 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 roku dotyczàcego stosowania systemów zabezpieczenia spo ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek oraz do cz onków ich rodzin, przemieszczajàcych si w granicach Wspólnoty. W dalszej cz Êci b dzie ono nazywane Rozporzàdzeniem 1408/71. Zapoznaj si zw aszcza z art. 37 51a, 2) Rozporzàdzenia (EWG) Rady numer 574/72 z dnia 21 marca 1972 roku ustalajàcego sposób stosowania rozporzàdzenia (EWG) numer 1408/71 dotyczàcego stosowania systemów zabezpieczenia spo ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w asny rachunek oraz do cz onków ich rodzin 7
przemieszczajàcych si w granicach Wspólnoty. W dalszej cz Êci broszury b dzie ono nazywane Rozporzàdzeniem 574/72. Zapoznaj si zw aszcza z art. 35 59. Koniecznie musisz wiedzieç, jaka jest moc prawna tych przepisów. Otó przepisy te, nie naruszajàc uregulowaƒ ustawodawstwa obowiàzujàcego w ka dym paƒstwie cz onkowskim, sà od nich wa niejsze w tym znaczeniu, e jeêli przepis ustawodawstwa krajowego reguluje jakàê sytuacj odmiennie ni to czyni jedno z wymienionych Rozporzàdzeƒ, lub te nie zawiera przepisu proceduralnego umo liwiajàcego realizacj uprawnieƒ wynikajàcych z koordynacji stosuje si przepisy Rozporzàdzenia. Przyk ad: Przez okres 6 lat pracowa eê w Iraku. By eê do tej pracy skierowany za zgodà w adz polskich. Okres ten zosta uwzgl dniony przy ustalaniu prawa i wysokoêci Twojej wczeêniejszej emerytury, przyznanej Ci po 40 latach pracy, po zwolnieniu z pracy w zwiàzku z likwidacjà zak adu pracy. GdybyÊ si przeniós na sta e do innego paƒstwa, zgodnie z polskà ustawà emerytalnà okres ten zosta by wy àczony ze sta u emerytalnego, 8
a prawo do emerytury by oby ustalone ponownie, ale ju z pomini ciem lat pracy w Iraku. Zgodnie z polskim prawem okresy takiej pracy podlegajà wy àczeniu ze sta u pracy w przypadku wyjazdu z Polski na sta e. Zastosowanie przepisów unijnych gwarantuje Ci zachowanie tego okresu w sta u równie i wówczas, gdy przeprowadzisz si do jednego z paƒstw cz onkowskich. 9
3. Czy jesteê obj ty koordynacjà Koordynacjà systemów zabezpieczenia spo ecznego jesteê obj ty, jeêli jesteê osobà zatrudnionà, wykonujàcà prac na w asny rachunek, osobà bezrobotnà, studentem albo emerytem lub rencistà. Koordynacja obejmuje tak e cz onków Twojej rodziny. Cz onkowie rodziny nie muszà byç obywatelami Polski, by zasady koordynacji mia y do nich zastosowanie. Przyk ad: Obywatel Szwecji pracowa na terenie Polski i Szwecji. Aby przyznaç mu prawo do polskiej renty z tytu u niezdolnoêci do pracy koniecznym by o zsumowanie okresów ubezpieczenia przebytych w obu tych paƒstwach. W przypadku zgonu, pozostali przy yciu uprawnieni cz onkowie rodziny niezale nie od tego, czy majà obywatelstwo szwedzkie, polskie, czy któregoê z krajów spoza Wspólnoty, nab dà po spe nieniu wymaganych warunków uprawnienia do renty rodzinnej. 10
4. W jakich krajach mo esz korzystaç z zasad koordynacji Z chwilà uzyskania przez Polsk cz onkostwa w Unii Europejskiej mo esz powo ywaç si na zasady koordynacji w paƒstwach: 1) Unii Europejskiej, 2) Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Lichtenstein, Norwegia), 3) Szwajcarii. Pami taj jednak o wyjàtkach: a) Dania przepisów tych nie stosuje si na obszarze Grenlandii i Wysp Faro, b) Portugalia przepisy te stosuje si równie na obszarze Madery i na Azorach, c) Zjednoczone Królestwo przepisy te stosuje si równie na obszarze Gibraltaru, ale nie stosuje si na obszarze Wysp Man i Wysp Normandzkich, d) Francja przepisy te stosuje si równie na obszarze Reunion, Martyniki, Gwadelupy i Gujany Francuskiej, 11
5. Podstawowe poj cia Zapoznaj si ze znaczeniem nast pujàcych poj ç: a) miejsce zamieszkania oznacza miejsce sta ego pobytu, b) pobyt oznacza pobyt czasowy, c) ustawodawstwo oznacza wszelkie przepisy prawne dotyczàce systemów zabezpieczenia spo ecznego. W Polsce podstawowym aktem prawnym regulujàcym zasady przyznawania i wyp aty Êwiadczeƒ emerytalno rentowych jest ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych /Dz. U. Nr 162, poz.1118 ze zm./. W ka dym kraju obowiàzujà inne przepisy dotyczàce przyznawania Êwiadczeƒ emerytalno rentowych, d) pracownik oraz osoba pracujàca na w asny rachunek to w rozumieniu przepisów unijnych ka da osoba ubezpieczona w ramach ubezpieczenia obowiàzkowego lub dobrowolnego o charakterze ciàg ym z tytu u jednego lub wi cej ryzyk odpowiadajàcym dzia om zabezpieczenia spo ecznego. 12
e) instytucja oznacza, w odniesieniu do ka dego paƒstwa cz onkowskiego, instytucj lub w adze powo ane do stosowania przepisów prawa, f) w aêciwa w adza oznacza, w odniesieniu do ka dego paƒstwa cz onkowskiego, ministra, ministrów lub innà odpowiednià w adz, którym podlegajà, systemy zabezpieczenia spo ecznego. W Polsce w zakresie Êwiadczeƒ emerytalno rentowych w aêciwa w adza to Minister Pracy i Polityki Spo ecznej, g) instytucja àcznikowa, oznacza, w odniesieniu do ka dego Paƒstwa cz onkowskiego, instytucj upowa nionà do bezpoêredniego komunikowania si mi dzy sobà. Ka da instytucja Paƒstwa cz onkowskiego oraz ka da osoba majàca miejsce zamieszkania lub przebywajàca na terytorium Paƒstwa cz onkowskiego mo e zwracaç si do instytucji innego Paƒstwa cz onkowskiego bàdê bezpoêrednio, bàdê za poêrednictwem instytucji àcznikowych. W Polsce, instytucjà àcznikowà w zakresie Êwiadczeƒ emerytalno rentowych jest Centrala Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych. W odniesieniu do Êwiadczeƒ rolników indywidualnych jest to Centrala Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego. 13
h) instytucja w aêciwa oznacza: instytucj, w której sk adasz wniosek o przyznanie i kontynuacj Êwiadczenia, lub instytucj, od której masz prawo uzyskaç Êwiadczenia lub mia byê do tego prawo, gdybyê Ty sam lub cz onkowie Twojej rodziny mieszkali na terytorium Paƒstwa Unii Europejskiej, gdzie znajduje si ta instytucja, lub instytucj okreêlonà przez w aêciwà w adz danego Paƒstwa cz onkowskiego. W Polsce podstawowymi instytucjami w aêciwymi w zakresie emerytur i rent sà: jednostki organizacyjne Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych jednostki organizacyjne Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego w odniesieniu do rolników indywidualnych. i) instytucja miejsca zamieszkania oraz instytucja miejsca pobytu oznaczajà, odpowiednio, instytucj uprawnionà do udzielania Êwiadczeƒ w miejscu zamieszkania zainteresowanego oraz instytucj upowa nionà do udzielania Êwiadczeƒ w miejscu pobytu zainteresowanego, zgodnie ze stosowanym 14
przez nie ustawodawstwem lub, je eli taka instytucja nie istnieje, instytucj wyznaczonà przez w aêciwà w adz danego paƒstwa cz onkowskiego. W Polsce te instytucje to inspektorat lub oddzia Zak adu Ubezpieczeƒ Spo ecznych, biuro terenowe lub oddzia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo ecznego, na terenie którego masz miejsce sta ego pobytu lub na terenie którego mia eê miejsce sta ego pobytu przed wyjazdem z kraju. j) paƒstwo w aêciwe oznacza paƒstwo cz onkowskie, na terytorium którego znajduje si instytucja w aêciwa. Paƒstwem w aêciwym jest wi c paƒstwo, którego przepisom prawnym w zakresie zabezpieczenia spo ecznego podlegasz. 15
6. Âwiadczenia emerytalno rentowe obj te koordynacjà W zakresie Êwiadczeƒ emerytalno rentowych przepisami Wspólnotowymi sà obj te: emerytury, renty z tytu u niezdolnoêci do pracy, renty rodzinne, Êwiadczenia z tytu u wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasi ki pogrzebowe 16
7. Zasady koordynacji Êwiadczeƒ emerytalno rentowych a) Zasada równego traktowania Jest to jedna z fundamentalnych zasad prawa Wspólnotowego. Wynika z niej, e obywatele paƒstw cz onkowskich zamieszkujàcy na terenie innego paƒstwa cz onkowskiego, majà takie same obowiàzki i korzystajà z takich samych praw jak obywatele tego paƒstwa. Zabroniona jest wi c jakakolwiek forma dyskryminacji ze wzgl du na obywatelstwo. Nie mo e te wyst powaç dyskryminacja ze wzgl du na p eç ubezpieczonych. Nie oznacza to jednak, e prawo unijne nie dopuszcza mo liwoêci ró nicowania wieku emerytalnego. Ustalenie wieku emerytalnego ró nego dla kobiet i m czyzn nie jest dyskryminacjà w Êwietle prawa unijnego. b) Zasada stosowania ustawodawstwa jednego paƒstwa Zgodnie z tà zasadà ubezpieczony podlega wy àcznie ustawodawstwu jednego paƒstwa cz onkowskiego. Zasada stosowania 17
ustawodawstwa jednego paƒstwa dotyczy pracownika i osoby pracujàcej na w asny rachunek. W praktyce sprowadza si ona do tego, e poza kilkoma wyjàtkami miejsce pracy decyduje o tym, ubezpieczeniu którego paƒstwa podlega osoba, która prac wykonuje. JeÊli wi c pracownik lub osoba pracujàca na w asny rachunek mieszka na terenie innego paƒstwa cz onkowskiego ni pracuje, podlega wy àcznie jednemu ustawodawstwu zwykle ustawodawstwu paƒstwa, w którym wykonywana jest ta praca. c) Zasada sumowania okresów ubezpieczenia Dla ustalania prawa do emerytury i renty jest to zasada o fundamentalnym znaczeniu. W praktyce oznacza ona, e b dàc obywatelem Polski, mo na mieszkaç i pracowaç lub prowadziç dzia alnoêç na w asny rachunek w ka dym innym paƒstwie cz onkowskim UE, a prawo Wspólnotowe gwarantuje przy ustalaniu prawa do Êwiadczeƒ emerytalno rentowych mo liwoêç zsumowania wszystkich okresów ubezpieczenia przebytych w paƒstwach Wspólnoty. W przypadku gdy przepisy paƒstwa cz onkowskiego, od którego pracownikowi lub osobie pracujàcej na w asny rachunek b dà przys ugiwa y Êwiadczenia emerytalno 18
rentowe, wymagajà posiadania okreêlonego okresu ubezpieczenia, a zainteresowany w tym paƒstwie nie przepracowa wymaganego okresu, instytucja w aêciwa tego paƒstwa ustalajàc prawo do Êwiadczeƒ uwzgl dni, gdy jest to konieczne, okresy ubezpieczenia przebyte w innych krajach Unii Europejskiej, tak jakby by y to okresy przebyte w tym kraju. Przyk ad: Pani Kowalska pracowa a w Polsce 10 lat, po czym wyjecha a do W och i tam znalaz a prac. Po 15 latach pracy we W oszech Pani Kowalska jako 60 cio letnia kobieta wróci a do Polski. Zgodnie z dziê obowiàzujàcym prawem Pani Kowalskiej nie przys uguje prawo do polskiej emerytury, gdy pracowa a zbyt krótko. Rozporzàdzenie 1408/71 gwarantuje natomiast zsumowanie okresów w celu nabycia prawa do emerytury! Pani Kowalskiej zsumowane zostanà wi c okresy pracy przebyte w Polsce i we W oszech i dzi ki temu otrzyma Êwiadczenie. d) Zasada zachowania praw nabytych i zasada eksportu Êwiadczeƒ Z zasady tej wynika gwarancja wyp aty emerytury lub renty wówczas, gdy osoba 19
uprawniona do tych Êwiadczeƒ nie mieszka na terytorium paƒstwa, w którym prawo to uzyska a. Przepisy Rozporzàdzenia 1408/71 stanowià, e emerytury lub renty nabyte zgodnie z ustawodawstwem jednego z paƒstw cz onkowskich nie mogà ulec zmniejszeniu, zmianie, cofni ciu ani te nie mogà zostaç odebrane z tego tylko powodu, e Êwiadczeniobiorca zamieszkuje na terenie innego paƒstwa cz onkowskiego ni to, gdzie znajduje si instytucja zobowiàzana do wyp acania Êwiadczenia. Z zasadà tà nierozerwalnie powiàzana jest zasada eksportu Êwiadczeƒ. Rozporzàdzenia unijne zawierajà przepisy gwarantujàce w przypadku zamieszkania w innym paƒstwie cz onkowskim ni to, które wyp aca Êwiadczenie przekazywanie tych Êwiadczeƒ do paƒstwa cz onkowskiego, w którym zamieszka emeryt lub rencista. Ustalajà one równie odpowiednie procedury dotyczàce przekazywania tych Êwiadczeƒ. Gdyby nie ta regulacja, obywatel Polski, który przemieêci si np. do Szwecji, nie straci by wprawdzie prawa do emerytury czy renty, jednak mo liwoêç wyp aty tych Êwiadczeƒ ogranicza aby si wy àcznie do terytorium Polski. 20
8. Warunki wymagane do przyznania Êwiadczeƒ obj tych koordynacjà oraz obliczanie ich wysokoêci Ustawodawstwo wewn trzne ka dego Paƒstwa Cz onkowskiego okreêla, jakie Êwiadczenia przys ugujà w ramach systemów zabezpieczenia spo ecznego, jakie sà warunki wymagane do ich przyznania oraz w jaki sposób ustalana jest wysokoêç tych Êwiadczeƒ. W ustawodawstwie polskim Êwiadczenia emerytalno rentowe obj te koordynacjà to: emerytura, renta z tytu u niezdolnoêci do pracy, w tym renta szkoleniowa, renta rodzinna, Êwiadczenia z tytu u wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zasi ek pogrzebowy. 21
Warunki jakie trzeba spe niç w celu uzyskania prawa do tych Êwiadczeƒ sà szczegó owo okreêlone w ustawie z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z póên. zm.). W odniesieniu do rolników jest to ustawa z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu spo ecznym rolników (tekst jednolity Dz. U. Nr 7 z 1998r., poz.25 z póên. zm.). Âwiadczenia wypadkowe regulowane sà ustawà z dnia 12 czerwca 1975 r. o Êwiadczeniach z tytu u wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 z póên. zm.). W ka dym z Paƒstw cz onkowskich mogà przys ugiwaç inne Êwiadczenia, jak i te inne zasady ustalania do nich prawa. W Êwietle przepisów unijnych osoby podlegajàce ubezpieczeniu w innym paƒstwie cz onkowskim, korzystajà ze Êwiadczeƒ okreêlonych przez ustawodawstwo tego paƒstwa. Uwaga! Wypadek, który wydarzy si w drodze do pracy lub z pracy na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego ni paƒstwo w aêciwe, uwa a si za wypadek, który nastàpi na terytorium paƒstwa w aêciwego. Oznacza to, e osoba, która jadàc do pracy lub z pracy uleg a wypadkowi 22
na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego ni to, w którym pracuje i jest ubezpieczona, mo e ubiegaç si o Êwiadczenia od tego paƒstwa, w którym jest ubezpieczona, gdy uwa a si, e wypadek nastàpi w aênie na terenie tego paƒstwa. Dlatego przed wyjazdem do innego paƒstwa cz onkowskiego Unii Europejskiej dowiedz si, jakie sà warunki wymagane do przyznania emerytury, renty z tytu u niezdolnoêci do pracy czy te jakie Êwiadczenia przyznawane sà z tytu u zaistnia ego wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Dowiedz si te jaki jest sposób ustalania wysokoêci Êwiadczeƒ emerytalno rentowych. Wa ne sà równie informacje o tym, jakie i komu przys ugujà Êwiadczenia w przypadku zgonu ywiciela rodziny. Wa ne Je eli pracownik lub osoba pracujàca na w asny rachunek, emeryt lub rencista bàdê osoba ubiegajàca si o rent, lub te cz onek jego rodziny umrze na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego ni paƒstwo w aêciwe, nale y przyjàç, e zgon nastàpi na terytorium paƒstwa w aêciwego. Tak wi c to paƒstwo, w którym jesteêmy ubezpieczeni czy te które wyp aca emerytur 23
lub rent zobowiàzane jest do wyp aty zasi ku pogrzebowego nawet wówczas, gdy cz onek naszej rodziny umrze na terytorium innego paƒstwa cz onkowskiego. Je eli wi c o jedno z wymienionych Êwiadczeƒ b dziesz stara si w Polsce, b dziesz musia spe niç warunki wymagane do ich nabycia przewidziane w polskim ustawodawstwie. Zapami taj! W paƒstwach Unii Europejskiej obowiàzujà zró nicowane zasady w zakresie ustalania prawa do Êwiadczeƒ emerytalno rentowych oraz ich wysokoêci. 24
9. Ustalanie prawa i obliczanie wysokoêci Êwiadczeƒ z zastosowaniem Rozporzàdzeƒ 1408/71 i 574/72 Jak wyglàdajà Twoje uprawnienia, gdy podlega eê ubezpieczeniu wy àcznie w Polsce? Wariant 1 JeÊli ca y okres ubezpieczenia przeby eê w Polsce i zamieszkujesz w Polsce przys ugujàce Ci Êwiadczenia zostanà przyznane wy àcznie w oparciu o przepisy polskiego ustawodawstwa. W tym zakresie nie b dà mia y zatem do Ciebie zastosowania przepisy Rozporzàdzeƒ. Wariant 2 Je eli masz wy àcznie prawo do polskiego Êwiadczenia, a zamieszkasz na sta e na terenie jednego z paƒstw Wspólnoty lub te przeniesiesz si tam po przyznaniu emerytury lub renty, to skorzystasz z uregulowaƒ unijnych 25
pozwalajàcych na wyp at Êwiadczenia w tym kraju, w którym zamieszkasz. Jak si przedstawiajà uprawnienia do poszczególnych Êwiadczeƒ w przypadku, gdy podlega eê ubezpieczeniu w kilku krajach Wspólnoty? a) Emerytura Przepisy Rozporzàdzenia 1408/71 gwarantujà uzyskanie prawa do emerytury w ka dym paƒstwie cz onkowskim, w którym by eê ubezpieczony co najmniej przez 1 rok. Prawo do tej emerytury b dzie ustalane na podstawie ustawodawstwa wewn trznego ka dego z paƒstw, w którym podlega eê ubezpieczeniu. Jednak przy ustalaniu prawa do emerytury w przypadku gdy w danym paƒstwie cz onkowskim nie przeby eê okresu wymaganego do przyznania Êwiadczenia sumowane b dà okresy przebyte w innych paƒstwach cz onkowskich. Sumowaniu podlegajà wszystkie okresy ubezpieczenia w dowolnym kraju Unii Europejskiej, które w paƒstwach tych sà uwzgl dniane przy ustalaniu okresu wymaganego do przyznania emerytury. Tak wi c ka de paƒstwo musi uwzgl dniç okresy przebyte w drugim paƒstwie cz onkowskim, niezale nie od tego, czy okresy takie sà wymienione w jego ustawodawstwie krajowym (zasada sumowania). 26
Przyk ad 1: Pan Kowalski przez okres 10 lat by ubezpieczony w paƒstwie X, przez 8 lat w paƒstwie Y i przez 9 lat w paƒstwie Z. Wniosek o emerytur zg osi w paƒstwie X, w którym Êwiadczenie to przys uguje 65 letniemu m czyênie, po udowodnieniu 25 lat ubezpieczenia. Paƒstwo X przyzna Panu Kowalskiemu emerytur, bowiem ukoƒczy on wiek 65 lat, a àcznie z okresami przebytymi w paƒstwach Y i Z posiada ponad 25 letni sta ubezpieczeniowy. Paƒstwo Y przyzna emerytur za dwa lata, bowiem w tym kraju emerytura przys uguje m czyênie po ukoƒczeniu 67 lat i udowodnieniu 20 lat ubezpieczenia. Natomiast Pan Kowalski nie uzyska emerytury w paƒstwie Z, bowiem w tym kraju Êwiadczenie przys uguje 67 letniemu m czyênie posiadajàcemu 35 lat okresów ubezpieczenia. Wy ej opisana i zilustrowana przyk adem metoda ustalania prawa do emerytury stosowana jest w przypadku, gdy w danym kraju okres ubezpieczenia jest zbyt krótki do przyznania tego Êwiadczenia w oparciu o przepisy ustawodawstwa wewn trznego. JeÊli okres ten jest wystarczajàcy nie zachodzi potrzeba sumowania okresów ubezpieczenia przebytych w innych paƒstwach 27
Wspólnoty, chyba e po zsumowaniu tych okresów przys ugiwa oby wy sze Êwiadczenie. Przyk ad 2: Pan Kowalski by przez okres 25 lat ubezpieczony w paƒstwie X oraz przez okres 10 lat w paƒstwie Y. W ka dym z tych paƒstw wiek emerytalny w przypadku m czyzn wynosi 65 lat, a wymagany okres ubezpieczenia 25 lat. W paƒstwie X prawo do emerytury zostanie ustalone wy àcznie w oparciu o przepisy ustawodawstwa krajowego, bowiem Pan Kowalski spe ni wszystkie warunki wymagane do przyznania emerytury. Natomiast paƒstwo Y b dzie musia o zastosowaç zasad sumowania i przyzna emerytur po zliczeniu okresów ubezpieczenia przebytych w tym paƒstwie oraz w paƒstwie X. Jak ju wspomniano, przepisy Rozporzàdzenia 1408/71 gwarantujà uzyskanie prawa do emerytury w ka dym paƒstwie cz onkowskim, w którym by eê ubezpieczony co najmniej przez 1 rok. Zatem je eli okres Twojego ubezpieczenia by krótszy ni jeden rok, nie uzyskasz emerytury w paƒstwie, w którym go przeby eê. Nie oznacza to jednak, e okres ten przepada. Zostanie on uwzgl dniony przez 28
paƒstwo cz onkowskie, w którym b dziesz si ubiega o emerytur i potraktowany tak, jakby by to okres przebyty w tym paƒstwie. Przyk ad 3: Pan Kowalski by ubezpieczony przez 8 miesi cy w paƒstwie X, 10 miesi cy w paƒstwie Y i 27 lat w paƒstwie Z. Paƒstwo Z uwzgl dni okresy przebyte w paƒstwach X i Y tak, jakby by to okres przebyty na mocy ustawodawstwa tego paƒstwa. Natomiast paƒstwa X i Y nie wyp acà Ci Êwiadczeƒ, gdy pracowa eê na ich terytorium krócej ni rok. Dla uwzgl dnienia okresów ubezpieczenia krótszych ni 1 rok nie ma znaczenia, czy naby eê prawo do emerytury na podstawie ustawodawstwa krajowego, czy te przebyte okresy wymagajà zsumowania w celu uzyskania prawa do emerytury. Jak du e jest znaczenie tego przepisu przekonasz si po zapoznaniu si z przyk adami ilustrujàcymi obliczanie wysokoêci emerytury. Wiesz ju zatem, e w przypadku, gdy by eê ubezpieczony w kilku paƒstwach cz onkowskich okresy te mogà byç wykorzystane przy ustalaniu prawa do emerytury. Twój sta przebyty w ró nych Paƒstwach cz onkowskich nie przepada. 29
A jak zostanie ustalona wysokoêç Twojej emerytury? Wróçmy do przyk adu 1 szego, w którym Pan Kowalski nabywa prawo do emerytury w paƒstwie X, w paƒstwie Y nab dzie za dwa lata, a w paƒstwie Z nie uzyska emerytury, bowiem nie posiada wymaganego okresu ubezpieczenia. Jak obliczy wysokoêç emerytury paƒstwo X W pierwszej kolejnoêci paƒstwo to ustali wysokoêç emerytury w taki sposób, w jaki przewiduje to ustawodawstwo krajowe. Przy obliczaniu tej emerytury, okreêlanej w Rozporzàdzeniu 1408/71 jako emerytura teoretyczna, zostanà uwzgl dnione wszystkie okresy ubezpieczenia, a wi c 10 lat przebytych w paƒstwie X, 8 lat w paƒstwie Y oraz 9 lat w paƒstwie Z. Tak wi c teoretyczna wysokoêç emerytury zostanie obliczona przy uwzgl dnieniu 27 lat ubezpieczenia. Za ó my, e wysokoêç teoretycznej emerytury wynosi 500 euro. Po obliczeniu wysokoêci emerytury teoretycznej paƒstwo X ustali rzeczywistà kwot Êwiadczenia, którà b dzie wyp aca o. W tym celu ustali proporcj okresów 30
ubezpieczenia przebytych w tym paƒstwie, do sumy wszystkich uwzgl dnionych okresów ubezpieczania. Proporcja ta to 10/27, a zatem takà cz Êç emerytury teoretycznej (500 euro) b dzie wyp aca o paƒstwo X. Jak ju dalej atwo obliczyç paƒstwo X b dzie wyp aca o emerytur w kwocie 185, 19 euro. A jaka b dzie wysokoêç emerytury w paƒstwie Y Paƒstwo Y równie ustali wysokoêç teoretycznej emerytury, stosujàc do tego wyliczenia wewn trzne przepisy. Przyjmijmy, e wysokoêç tej emerytury to 670 euro. Proporcja okresów ubezpieczenia przebytych w paƒstwie Y do wszystkich okresów przyj tych do ustalenia prawa do emerytury, a tym samym do obliczenia emerytury teoretycznej to 8/27. A zatem rzeczywista emerytura, jakà b dzie wyp aca o paƒstwo Y to 198,52 euro. Zaprezentowana metoda obliczania emerytury okreêlana jest jako pro rata temporis. Przejdêmy do przyk adu 2 giego. Pan Kowalski uzyska prawo do emerytury w paƒstwie X na podstawie okresów ubezpieczenia przebytych w tym paƒstwie, bez koniecznoêci uzupe niania ich okresami ubezpieczenia osiàgni tymi w paƒstwie Y. A zatem paƒstwo 31
to obliczy wysokoêç nale nej emerytury wy àcznie w oparciu o obowiàzujàce w tym zakresie przepisy wewn trzne. Pan Kowalski pracowa jeszcze w paƒstwie Y. Paƒstwo X ma obowiàzek sprawdziç, czy emerytura obliczona z uwzgl dnieniem okresu ubezpieczenia osiàgni tego w paƒstwie Y nie jest korzystniejsza. JeÊli jest ustali jà wed ug zaprezentowanej powy ej zasady pro rata temporis. Musisz jednak wiedzieç, e paƒstwo X nie ma tego obowiàzku, jeêli w odpowiednim dokumencie zagwarantowa o, e obliczenie emerytury wy àcznie w oparciu o ustawodawstwo krajowe daje taki sam lub korzystniejszy wynik. Paƒstwo Y, w którym Pan Kowalski by ubezpieczony przez okres 10 lat i naby prawo do emerytury dzi ki zsumowaniu tego okresu z okresami przebytymi w paƒstwie X, wysokoêç przys ugujàcej emerytury obliczy przy zastosowaniu zasady pro rata temporis (10/35 kwoty teoretycznej emerytury). Teraz kolej na przyk ad 3 ci. Prawo do emerytury jest przyznane w paƒstwie Z. WysokoÊç tej emerytury paƒstwo Z jest zobowiàzane ustaliç z uwzgl dnieniem okresów przebytych równie w paƒstwie X i Y tak jakby okresy te zosta y przebyte w paƒstwie Z. 32
Je eli po przystàpieniu Polski do Unii b dziesz ubiega si w Polsce o emerytur i masz okresy ubezpieczenia przebyte przyk adowo w Szwecji 8 miesi cy, we W oszech 10 miesi cy, a w Polsce 27 lat to Zak ad Ubezpieczeƒ Spo ecznych ustali wysokoêç twojej emerytury z uwzgl dnieniem sta u wynoszàcego 28 lat i 6 miesi cy. Zagraniczne instytucje ubezpieczeniowe (w naszym przyk adzie szwedzka i w oska) nie b dà wyp aca y Êwiadczeƒ b) Renta z tytu u niezdolnoêci do pracy W zasadzie w ka dym paƒstwie cz onkowskim wyst pujà odmienne zasady ustalania prawa do tej renty. Rozporzàdzenie 1408/71 (pos ugujàce si terminami renta inwalidzka i inwalidztwo) dokona o umownego podzia u tych ustawodawstw na dwa modele: 1) zgodnie z którym wysokoêç Êwiadczeƒ dla inwalidów nie zale y od d ugoêci ubezpieczenia, 2) zgodnie z którym wysokoêç renty jest uzale niona od okresów ubezpieczenia. Je eli podlega eê ubezpieczeniu w kilku paƒstwach cz onkowskich stosujàcych wy àcznie pierwszy model, musisz wiedzieç, 33
e prawo do renty z tytu u niezdolnoêci do pracy zostanie ustalone wy àcznie w oparciu o ustawodawstwo tego paƒstwa Wspólnoty, któremu podlega eê w chwili wystàpienia niezdolnoêci do pracy, a bez wzgl du na to w ilu paƒstwach podlega eê ubezpieczeniu otrzymywaç b dziesz jednà rent. Je eli podlega eê ubezpieczeniu w kilku paƒstwach cz onkowskich stosujàcych wy àcznie drugi model, ka de z tych paƒstw ustali prawo do renty na podstawie w asnego ustawodawstwa, a wysokoêç tej renty ka de z nich ustali proporcjonalnie do okresów ubezpieczenia przebytych w tym paƒstwie. Je eli najpierw podlega eê ubezpieczeniu w tym Paƒstwie, w którym wysokoêç renty nie zale y od d ugoêci osiàgni tych okresów ubezpieczenia, a póêniej by eê ubezpieczony w kraju, który uzale nia wysokoêç tego Êwiadczenia od d ugoêci przebytych okresów lub te odwrotnie b dziesz otrzymywa dwie renty. WysokoÊç w jakiej ka de z tych paƒstw b dzie p aci o rent zale y od tego, w którym z nich nastàpi o stwierdzenie stanu inwalidztwa. Orzeczenie o stanie stopnia niezdolnoêci do pracy (inwalidztwa) ka de paƒstwo cz onkowskie wydaje wed ug kryteriów przewidzianych w jego krajowym ustawodawstwie. 34
c) Renta rodzinna W regulacjach prawnych poszczególnych paƒstw Wspólnoty podobnie jak w polskich przepisach renta rodzinna stanowi pochodnà od Êwiadczenia, jakie pobiera lub jakie by uzyska zmar y ywiciel rodziny. Warunki wymagane do przyznania tego Êwiadczenia okreêla ustawodawstwo krajowe. Z uwagi na znaczne zró nicowania wyst pujàce w poszczególnych systemach prawnych zarówno w zakresie okreêlania kr gu cz onków rodziny uprawnionych do renty rodzinnej i warunków jakie muszà one spe niaç do uzyskania Êwiadczenia, a tak e rodzaju Êwiadczeƒ przyznawanych w tych paƒstwach po Êmierci ywiciela rodziny w przypadku ubiegania si o takie Êwiadczenia radzimy skontaktowaç si z w aêciwà instytucjà, która w ka dym z krajów udzieli Ci niezb dnych informacji i pomocy. d) Âwiadczenia wypadkowe Âwiadczenia te sà zawsze wyp acane w oparciu o przepisy ustawodawstwa tego kraju, w którym by eê ubezpieczony w chwili gdy mia miejsce wypadek przy pracy lub wystàpi a choroba zawodowa. 35
10. Gdzie uzyskasz informacje o Êwiadczeniach emerytalno rentowych w innych paƒstwach cz onkowskich? O tym, jakie Êwiadczenia sà przyznawane w razie niezdolnoêci do pracy, staroêci czy Êmierci ywiciela i jakie sà warunki uzyskania do nich prawa informacje uzyskasz w instytucji w aêciwej do realizacji Êwiadczeƒ emerytalno rentowych ka dego paƒstwa cz onkowskiego. Mo esz tak e zwróciç si do instytucji àcznikowej w tym paƒstwie. 36
11. Do kogo zwróciç si o przyznanie Êwiadczeƒ emerytalno rentowych W celu otrzymania Êwiadczeƒ emerytalno rentowych jesteê zobowiàzany z o yç wniosek do instytucji miejsca zamieszkania lub instytucji paƒstwa cz onkowskiego, którego ustawodawstwu ostatnio podlega eê. Musisz to zrobiç zgodnie z procedurami stosowanymi przez t instytucj. PowinieneÊ wskazaç w miar mo liwoêci, instytucj lub instytucje ubezpieczenia na wypadek inwalidztwa, ubezpieczenia emerytalnego lub ubezpieczenia na wypadek Êmierci (emerytury i rent) paƒstwa cz onkowskiego, w którym by eê ubezpieczony jako pracownik lub osoba pracujàca na w asny rachunek, bàdê gdy by eê pracownikiem wskazaç pracodawc lub pracodawców, którzy Ci zatrudniali na terytorium paƒstwa cz onkowskiego, przedstawiajàc posiadane Êwiadectwa pracy. Tak wi c emerytura czy te renta nie sà Êwiadczeniami, do których uprawnienia 37
sà przyznawane z urz du. W ka dym przypadku o ich przyznanie musisz wystàpiç z wnioskiem. Wystàpienie z wnioskiem do jednej instytucji ubezpieczeniowej nak ada na tà instytucj obowiàzek przekazania twojego wniosku do innych instytucji, w których by eê ubezpieczony. Z tych te wzgl dów wa nym jest, ebyê dok adnie poda w jakich paƒstwach pracowa eê. W przypadku emerytury masz mo liwoêç okreêlenia, od jakich instytucji ubezpieczeniowych oczekujesz rozpatrzenia wniosku. Mo esz za àdaç odroczenia rozpatrzenia wniosku przez okreêlonà instytucj ubezpieczeniowà. Wówczas Twoje uprawnienia do emerytury przez tà instytucj zostanà rozpatrzone w terminie póêniejszym. Uwaga! Data zg oszenia wniosku o Êwiadczenie to data z o enia tego wniosku w pierwszej instytucji w Polsce np. w ZUS ie lub KRUS ie nawet jeêli instytucja ta nie jest w aêciwa do za atwienia sprawy. Instytucja ta jest zobowiàzana do przekazania wniosku do instytucji we wszystkich w aêciwych paƒstwach. Paƒstwa te za dat zg oszenia wniosku przyjmà dat zg oszenia tego wniosku w pierwszej instytucji. 38
Zapami taj! Z wnioskiem o emerytur warto wystàpiç z pewnym wyprzedzeniem. W przypadku bowiem, gdy wyst puje koniecznoêç kontaktowania si z instytucjami ubezpieczeniowymi innych paƒstw cz onkowskich, musisz liczyç si z tym, e Twój wniosek mo e byç rozpatrywany d u ej. 39
12. Formularze Wa nym elementem w kontaktach mi dzy instytucjami ubezpieczeniowymi ró nych paƒstw cz onkowskich sà stosowane formularze, które pozwalajà na szybsze rozpatrzenie Twojej sprawy. Zosta y one pogrupowane wed ug rodzaju spraw, z którymi osoba zainteresowana mo e wyst powaç. I tak: Seria E 100 dla pracowników oddelegowanych i uprawnionych do Êwiadczeƒ chorobowych i macierzyƒskich, Seria E 200 dla obliczenia wysokoêci emerytury, Seria E 300 dla uprawnionych do zasi ku dla bezrobotnych, Seria E 400 dla uprawnieƒ do Êwiadczeƒ rodzinnych. W sprawach Êwiadczeƒ emerytalno rentowych b dà wi c wykorzystywane formularze z grupy E 200. Polska po przystàpieniu do Unii b dzie dysponowa a formularzami sporzàdzonymi w j zyku polskim. Uwaga! NieznajomoÊç j zyka kraju ubezpieczenia czy zamieszkania nie jest przeszkodà w ubieganiu si o Êwiadczenie. Wniosek i dokumenty sporzàdzone w Twoim j zyku ojczystym nie mogà byç odrzucone. 40
13. Decyzje i tryb odwo ania Od decyzji podj tej przez organ rentowy przys uguje osobie zainteresowanej prawo wniesienia odwo ania w okreêlonym czasie. W przypadkach dotyczàcych Êwiadczeƒ emerytalno rentowych ustalanych przy wspó udziale ró nych paƒstw cz onkowskich decyzje ostateczne przekazywane sà do instytucji rozpatrujàcej (w Polsce ZUS, KRUS) Decyzje te powinny zawieraç uzasadnienie i wskazywaç terminy wnoszenia odwo aƒ przewidziane przez dane ustawodawstwo. Po otrzymaniu decyzji instytucja rozpatrujàca podaje je do wiadomoêci wnioskodawcy w jego j zyku, w formie zestawienia zbiorczego, do którego do àczone sà te decyzje. Odwo ania mo na z o yç z chwilà otrzymania przez wnioskodawc zestawienia koƒcowego. Osoba zainteresowana otrzyma wi c zestawienie i data otrzymania tego zestawienia, a nie poszczególnych wydanych w sprawie decyzji, jest wià àca. Odwo anie mo esz z o yç w instytucji ubezpieczeniowej paƒstwa wydajàcego zestawienie koƒcowe lub te instytucji innego paƒstwa. 41
Odwo anie zostanie przekazane do tej instytucji, wobec której chcesz podjàç post powanie odwo awcze. Wa ne Procedury sàdowe sà ró ne w poszczególnych krajach. Zapoznaj si wi c z pouczeniem zamieszczonym na ka dej decyzji do àczonej do zestawienia. 42
14. Specjalne rozwiàzania dla obywateli nowoprzyj tych paƒstw. Âwiadczenie, które nie zosta o przyznane lub którego spe nienie zosta o zawieszone ze wzgl du na obywatelstwo lub miejsce zamieszkania danej osoby, powinno byç na jej wniosek przyznane lub przywrócone od dnia przyj cia do Unii, o ile wniosek w tej sprawie zostanie zg oszony w terminie dwóch lat liczàc od daty przystàpienia. Przyk ad: Pani Kowalska przed 1982r. pracowa a w Polsce i udowodni a 10 letni okres zatrudnienia. Od roku 1984 do 1993 r. Pani Kowalska mieszka a w Szwecji i tam te podlega a ubezpieczeniu. Po powrocie do Polski Pani Kowalska wystàpi a z wnioskiem o emerytur. Zak ad Ubezpieczeƒ Spo ecznych odmówi przyznania emerytury poniewa nie zosta udowodniony wymagany okres zatrudnienia. Dzisiaj Pani Kowalska nie ma prawa do polskiej emerytury, ale po przystàpieniu Polski do Unii sprawa uprawnieƒ b dzie ponownie rozpatrzona i Pani Kowalska emerytur uzyska. Je eli zainteresowana wystàpi z wnioskiem w tej sprawie przed up ywem dwóch lat liczàc od daty przystàpienia Polski do Unii Europejskiej, 43
Zak ad Ubezpieczeƒ Spo ecznych wyp aci wyrównanie za okres przypadajàcy od daty nabycia przez Polsk cz onkostwa. JeÊli natomiast wniosek ten zostanie zg oszony po up ywie dwóch lat przyznanie emerytury nastàpi od tego miesiàca, w którym zosta z o ony. Kraje cz onkowskie sà zobowiàzane wi c do ponownego ustalania prawa do Êwiadczeƒ emerytalno rentowych jak i te ponownego obliczania ich wysokoêci. Przyk ad: Pani WiÊniewska uzyska a prawo do emerytury. Przy obliczaniu jej wysokoêci nie zosta uwzgl dniony dziesi ciomiesi czny okres pracy we W oszech. Po przystàpieniu Polski do Unii Zak ad Ubezpieczeƒ Spo ecznych na wniosek zainteresowanej dokona przeliczenia wysokoêci pobieranej emerytury z uwzgl dnieniem okresu ubezpieczenia przebytego we W oszech. Przys ugujàce z tego tytu u wyrównanie b dzie wyp acone od daty przystàpienia Polski do Unii o ile wniosek zostanie zg oszony w terminie dwóch lat. W przypadku gdy wniosek zostanie zg oszony po up ywie dwóch lat od wstàpienia Polski do Unii wyrównanie zostanie wyp acone od miesiàca, w którym zosta zg oszony wniosek o doliczenie tego okresu. 44
15. Gdy emeryt lub rencista wyje d a do innego paƒstwa cz onkowskiego Jak ju wspominaliêmy jednà z unijnych zasad jest zachowanie praw nabytych i eksport Êwiadczeƒ. Tak wi c posiadane uprawnienia zachowujesz w przypadku wyjazdu na pobyt sta y do innego Paƒstwa, a Twoje Êwiadczenia w drujà za Tobà. Majàc ju ustalone prawo do emerytury lub renty z tytu u niezdolnoêci do pracy czy te renty rodzinnej musisz pami taç, e w przypadku zmiany miejsca zamieszkania instytucja wyp acajàca Êwiadczenie musi mieç czas na wprowadzenie stosownych zmian umo liwiajàcych terminowe dostarczenie Êwiadczenia. Tak wi c osoba uprawniona do Êwiadczeƒ nale nych na mocy ustawodawstwa jednego lub kilku paƒstw cz onkowskich, która przenosi swoje miejsce zamieszkania z jednego do drugiego paƒstwa, jest zobowiàzana powiadomiç o tym instytucj lub instytucje zobowiàzane do wyp acania tych Êwiadczeƒ oraz organ wyp acajàcy. Wyp ata dokonywana jest w walucie obowiàzujàcej w kraju zamieszkania. 45
Wa ne W przypadku gdy Êwiadczenie wyp acane jest z innego kraju, z emerytury i renty mogà byç potràcane op aty pocztowe lub koszty bankowe na warunkach przewidzianych w ustawodawstwie stosowanym przez organ wyp acajàcy. Musisz tak e pami taç, e je eli masz ustalone prawo do polskiego Êwiadczenia, a pracujesz w jednym z paƒstw cz onkowskich, przychody uzyskiwane przez Ciebie w tym paƒstwie b dà wp ywa y na wysokoêç polskiego Êwiadczenia. W zale noêci od ich wysokoêci mogà spowodowaç jego zmniejszenie lub zawieszenie. Równie zarobki osiàgane w Polsce mogà wp ynàç na wysokoêç Twojego Êwiadczenia wyp acanego przez inne paƒstwo cz onkowskie. O tym czy i w jakiej wysokoêci przychód uzyskiwany w innym paƒstwie cz onkowskim wp ywa na wysokoêç przys ugujàcego Êwiadczenia decyduje ustawodawstwo wewn trzne paƒstwa, które Ci wyp aca emerytur lub rent. W celu unikni cia przykrych niespodzianek zwiàzanych z uzyskiwaniem takiego przychodu, powinieneê ustaliç w ka dej instytucji paƒstwa wyp acajàcego ci Êwiadczenie, czy i w jakim stopniu przychód ten wp ywa na wysokoêç nale nych Êwiadczeƒ. 46
16. Instytucje w aêciwe dla za atwienia Twoich spraw Ka de paƒstwo, b dàce cz onkiem Unii Europejskiej jest zobowiàzane do wyznaczenia instytucji w aêciwych. Przypomnij sobie instytucja w aêciwa, to ta: której podlegasz w chwili sk adania wniosku o przyznanie Êwiadczenia lub jego kontynuacj, lub gdzie masz prawo uzyskaç Êwiadczenia lub mia byê prawo do uzyskania Êwiadczeƒ, gdybyê Ty sam lub cz onkowie Twojej rodziny mieszkali na terytorium Paƒstwa cz onkowskiego, gdzie znajduje si ta instytucja. Skoro ka de paƒstwo wyznacza takà instytucj, to oczywiêcie mo esz mieç problem z ustaleniem, która instytucja w ka dym z paƒstw jest instytucjà w aêciwà. 47
Masz dwa wyjêcia : 1) zapoznaç si z treêcià za àcznika nr 2 do Rozporzàdzenia 574/72, który wymienia instytucje w aêciwe ka dego paƒstwa cz onkowskiego. TreÊç rozporzàdzenia wraz z za àcznikami b dà dost pne w jednostkach ZUS u i KRUS u w momencie uzyskania przez Polsk cz onkostwa w Unii Europejskiej. Tam te mo esz zapytaç o instytucj w aêciwà kraju, do którego masz zamiar wyjechaç, 2) mo esz te skierowaç proêb do instytucji àcznikowej o przes anie Ci informacji na ten temat. Zapami taj! Przed wyjazdem z Polski do jakiegokolwiek paƒstwa UE nawià kontakt bàdê z najbli szà jednostkà ZUS u, bàdê Ministerstwem Pracy i Polityki Spo ecznej w celu uzyskania niezb dnych informacji na temat instytucji, przys ugujàcych Ci praw oraz obowiàzków, których b dziesz musia dope niç w celu nabycia lub zachowania uprawnieƒ. 48