80-824 Gdańsk, ul. Podwale Przedmiejskie 30, tel. 58 32 61 801, fa: 58 32 64 894, wup@wup.gdansk.pl, www.wup.gdansk.pl REJESTR INSTYTUCJI SZKOLENIOWYCH W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM Gdańsk 2014
Wstęp Szkolenia są jedną z najbardziej rozpowszechnionych form kształcenia pozaszkolnego. Celem uczestnictwa w szkoleniach jest uzyskanie, uzupełnienie lub doskonalenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych lub ogólnych, potrzebnych do wykonywania pracy. Osoby, które planują udział w szkoleniach, napotykają niejednokrotnie trudności ze znalezieniem odpowiedniej firmy szkoleniowej świadczącej usługi w danym zakresie. Wyjściem naprzeciw ich oczekiwaniom jest Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS), który jest centralną bazą firm szkoleniowych prezentujących swoją ofertę szkoleniową. Dostęp do RIS jest bezpłatny poprzez stronę internetową ww.ris.praca.gov.pl. Rejestr Instytucji Szkoleniowych prowadzony jest od 1 grudnia 2004 r. przez wojewódzkie urzędy pracy (podstawa prawna: art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.). Do rejestru wpisują się zarówno instytucje świadczące usługi szkoleniowe finansowane ze środków publicznych, jak i niepublicznych. RIS zawiera informacje o instytucjach szkoleniowych takie jak: nazwa i adres, forma prawna, obszar i tematyka szkoleń wraz z liczbą godzin szkoleniowych, orientacyjna cena szkoleń, posiadane certyfikaty i akredytacje, kadra dydaktyczna, baza lokalowa, wyposażenie oraz liczba przeszkolonych osób. Do głównych funkcji, jakie spełnia RIS zaliczyć można: orientację wszystkim zainteresowanym szkoleniami w rynku usług szkoleniowych, wsparcie służb zatrudnienia w znalezieniu wykonawców szkoleń, co wpływa na racjonalizację wydatków ze środków publicznych przeznaczonych na szkolenia osób zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy, upowszechnianie oferty szkoleniowej oraz zwiększenie jej dostępności. Instytucje wpisane do RIS mają obowiązek aktualizować na początku roku kalendarzowego albo w trakcie roku informacje zawarte w rejestrze, w przypadku, gdy zmianie ulegnie adres siedziby firmy, nazwa instytucji, zostanie otwarty bądź zlikwidowany jej oddział/filia. Niniejszy materiał przygotowano na podstawie danych o instytucjach szkoleniowych, wygenerowanych z aplikacji SYRIUSZ, na bazie którego działa rejestr. Zawiera charakterystykę instytucji szkoleniowych województwa pomorskiego wpisanych do RIS w 2014 r. W analizie uwzględniono także wybrane dane o bezrobotnych uczestniczących w szkoleniach w województwie pomorskim zawarte w załączniku nr 4 do sprawozdania MPiPS O rynku pracy w latach 2012 2013. 2
Instytucje szkoleniowe województwa pomorskiego wpisane do RIS Rejestr Instytucji Szkoleniowych (RIS) jest bazą dynamiczną, w której liczba aktywnych podmiotów ciągle się zmienia. Z roku na rok rejestr ten cieszy się coraz większą popularnością, na co wpływ ma z jednej strony świadomość instytucji szkoleniowych z korzyści wpisu do rejestru, z drugiej zaś z powstawaniem nowych podmiotów zajmujących się W roku 2014 odnotowano kolejny wzrost liczby instytucji szkoleniowych wpisanych w RIS. działalnością szkoleniową. Ponadto instytucje szukają możliwości realizacji szkoleń ze środków publicznych, co bez wpisu do RIS nie jest możliwe. Pomimo wzrostu liczby firm szkoleniowych w rejestrze, nie zaobserwowano istotnych zmian w charakterystykach je opisujących. W 2014 r. instytucji szkoleniowych wpisanych do rejestru było 900, co oznacza wzrost o 2,5% (22 instytucje) w stosunku do roku wcześniejszego. liczba instytucji 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 878 900 677 685 718 476 512 535 469 357 67 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. Rysunek 1. Instytucje szkoleniowe wpisane do RIS w województwie pomorskim Podobnie jak w latach wcześniejszych, województwo pomorskie, nadal pod względem liczby instytucji wpisanych do RIS plasuje się nieco wyżej niż średnia w Polsce. Ponadto województwa wielkopolskie i śląskie utrzymały znaczny wzrost liczby instytucji wpisanych do rejestru, co pozwoliło zbliżyć się im do województwa mazowieckiego, w którym od lat obserwuje się najwięcej instytucji szkoleniowych w RIS. 3
mazowieckie wielkopolskie śląskie małopolskie dolnośląskie lubelskie POMORSKIE POLSKA łódzkie zachodniopomorskie kujawsko-pomorskie podkarpackie warmińsko-mazurskie lubuskie podlaskie świętokrzyskie opolskie liczba instytucji 2500 2120 2000 1594 1548 1500 1000 1171 1070 905 900 898 798 770 694 682 500 528 447 439 395 314 0 Rysunek 2. Instytucje szkoleniowe wpisane do RIS w Polsce W województwie pomorskim widoczna jest silna koncentracja terytorialna instytucji szkoleniowych wpisanych do rejestru. Prawie połowa firm posiada swoje siedziby w Trójmieście (w tym w Gdańsku 30%, w Gdyni 16%), najmniej natomiast w powiecie nowodworskim i tczewskim (po 1%). słupski lęborski pucki wejherowski Gdynia Dominują instytucje szkoleniowe zlokalizowane w Trójmieście. Słupsk Sopot Gdańsk kartuski bytowski gdański nowodworski koscierski malborski człuchowski chojnicki starogardzki tczewski sztumski kwidzyński Liczba instytucji wpisanych do RIS 0-19 20-39 40-54 55 i więcej Rysunek 3. Instytucje szkoleniowe wpisane do RIS w województwie pomorskim 4
Nieco ponad połowa instytucji szkoleniowych prowadzonych jest przez W RIS dominują osoby fizyczne, a około jedna czwarta usług szkoleniowych oferowana jest instytucje przez stowarzyszenia, fundacje, spółki oraz inne osoby prawne. Ponadto szkoleniowe do RIS wpisują się przede wszystkim podmioty niepubliczne, które prowadzone przez w województwie pomorskim stanowiły blisko 95% aktywnych instytucji odnotowanych osoby w fizyczne. 2014 r. Osoba fizyczna 55% Szkoła wyższa/kolegium 2% Placówka kształcenia ustawicznego, placówka kształcenia praktycznego 7% Inna forma 7% Rysunek 4. Forma organizacyjna instytucji szkoleniowych wpisanych do RIS Szkoła ponadgimnazjalna 2% Stowarzyszenie, fundacja, spółka oraz inna osoba prawna, w tym Zakład Doskonalenia Zawodowego 27% Pomimo coraz większej liczby instytucji szkoleniowych w RIS, nadal niewiele jest takich, które posiadają akredytację lub znak jakości (128 instytucji, 14% ogółu podmiotów) lub wpisane są do ewidencji prowadzonej przez jednostki samorządu terytorialnego na podstawie przepisów o systemie oświaty (139 instytucji, 15% ogółu). Mniej niż jedna czwarta instytucji posiada akredytację lub znak jakości. Instytucje szkoleniowe wpisane do RIS każdego roku do dnia 31 stycznia mają obowiązek poinformować, w postaci papierowej lub elektronicznej, właściwy wojewódzki urząd pracy o kontynuowaniu swojej działalności szkoleniowej. W składanym wniosku podają informacje między innymi o liczbie przeszkolonych osób w roku wcześniejszym, w tym także na zlecenie urzędu pracy. Podawane przez te instytucje dane zazwyczaj mają charakter przybliżony, nie są one weryfikowane, jednakże wskazują trendy na rynku szkoleń. Jak widać na rysunku 5, instytucje szkoleniowe województwa pomorskiego największą liczbę osób przeszkoliły w 2009 r. W 2013 r. liczba uczestników szkoleń była nieznacznie mniejsza niż w 2012 r. Również liczba przeszkolonych na zlecenie powiatowych urzędów pracy województwa pomorskiego nie uległa istotnej zmianie w 2013 r. w porównaniu do roku wcześniejszego. Ponadto udział uczestniczących w szkoleniach skierowanych przez powiatowe urzędy pracy w ogóle przeszkolonych przez firmy był nadal niski i wynosił 4%. Zaledwie 4% przeszkolonych to osoby skierowane przez powiatowe urzędy pracy. 5
w tys. osób 320 270 271 233 301 311 294 288 289 286 220 197 170 120 70 20 3 0 11 12 14 14 14 16 9 11 12-30 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. Uczestnicy szkoleń ogółem Uczestnicy szkoleń na zlecenie urzędu pracy Rysunek 5. Uczestnicy szkoleń w województwie pomorskim w latach 2004-2013 Duża konkurencja na rynku szkoleniowym wymusza na firmach szkoleniowych szukanie różnych sposobów promocji swoich usług, w celu pozyskania jak największej liczby klientów, co ma odzwierciedlenie także w danych zawartych w RIS. W 2013 r. w porównaniu do roku wcześniejszego zwiększyła się w województwie pomorskim zarówno liczba podmiotów wpisanych do rejestru (o 0,16 tys., 22%), jak i liczba oferowanych przez nie szkoleń szkoleń (o 0,5 W 2013 r. dominowała oferta szkoleniowa z obszaru rozwoju osobowości i kariery zawodowej, usług transportowych oraz zarządzania i administrowania. tys., 6%). Jednocześnie zmniejszyła się liczba przeszkolonych osób (o 2,7 tys., 1%). Zatem w 2013 r. zanotowano mniejszy popyt na usługi szkoleniowe, przy jednocześnie szerszej ofercie podmiotów realizujących takie usługi. Firmy szkoleniowe w 2013 r., podobnie jak rok wcześniej, swoją ofertę kierowały przede wszystkim do pracodawców i osób zainteresowanych szkoleniami z rozwoju osobowościowego i kariery zawodowej, usługami transportowymi oraz zarządzaniem i administrowaniem. We wszystkich powyższych obszarach nastąpił wzrost liczby oferowanych szkoleń w porównaniu do roku 2012 odpowiednio o 6%, 8% i 10%. Należy zwrócić uwagę na istotny względny wzrost oferty szkoleniowej w obszarze usługi gastronomiczne (o 34%, tj. o 66 szkoleń) oraz architektura i budownictwo (o 21%, tj. o 63 szkolenia). W niektórych obszarach zawodowych zaobserwowano spadek liczby oferowanych szkoleń, jednakze nie były to wielkości znaczące. Największy spadek wystąpił w obszarze usługi fryzjerskie i kosmetyczne (o 25 szkoleń, tj. 6%) oraz informatyka i wykorzystanie komputerów (o 21 szkoleń, tj. 3%). 6
45 49 136 171 157 177 126 137 122 143 184 219 188 170 195 294 247 264 228 265 261 357 371 384 402 377 453 437 452 468 514 510 606 585 711 783 826 863 919 892 2012 r. 2013 r. architektura informatyka języki i budo-wnictwo wykorzystanie obce komputerów ochrona własności i osób opieka opieka prace społeczna zdrowotna sekretarskie i biurowe prawo rachunkowość, rolnictwo, rozwój sprzedaż, szkolenie sztuka, technika usługi usługi usługi usługi zarządzanie księgowość, leśnictwo osobowości marketing, nauczycieli kultura, i handel fryzjerskie gastronomiczne hotelarskie, transportowe i admini- bankowość, i rybołóstwo i kariery public i nauka rzemiosło artykułami i kosmetyczne turystyka strowanie ubezpieczenia, analiza inwestycyjna zawodowej relations, o kształceniuartystyczne technicznymi handel nieruchomościami i rekreacja Rysunek 6. Szkolenia według wybranych obszarów zawodowych w ofercie instytucji szkoleniowych w województwie pomorskim Informacje przekazywane przez podmioty wpisane do RIS odnośnie liczby bezrobotnych uczestników szkoleń różnią się od statystyk powiatowych urzędy pracy województwa pomorskiego, gdyż są podawane zazwyczaj jako wielkości przybliżone. Pomimo tego wskazują trend jaki występuje w tym zjawisku. W 2013 r. Najwięcej bezrobotnych przeszkolono w zakresie prawa jazdy kat. C, C+E i D, oraz przedsiębiorczości. w porównaniu do roku wcześniejszego tylko nieznacznie wzrosła liczba bezrobotnych biorących udział w szkoleniach (o blisko 100 osób, 2%). W 2013 r., podobnie jak rok wcześniej, najwięcej bezrobotnych przeszkolono w obszarze usługi transportowych (750 osób), przede wszystkim w zakresie prawa jazdy kat. C, C+E i D. Drugą najliczniejszą grupę przeszkolonych bezrobotnych (701 osób) odnotowano w obszarze zarządzanie i administrowanie, w której dominowały szkolenia z zakresu przedsiębiorczości. Grupa ta charakteryzowała się także największym przyrostem bezwzględnym w 2013 r. w porównaniu do roku wcześniejszego (o 158 osób). Znaczny wzrost (zarówno bezwzględny, jak i względny) przeszkolonych bezrobotnych o 144 osoby, tj. o 150% obserwowany był również w obszarze technika i handel artykułami technicznymi, w której dominowały szkolenia z zakresu spawania. Natomiast istotny spadek przeszkolonych bezrobotnych o 208 osób, tj. o 55% wystąpił w obszarze rozwój osobowości i kariery zawodowej. Dostępne dane odnośnie bezrobotnych, którzy ukończyli szkolenia według obszarów zawodowych umożliwiają obliczenie efektywności zatrudnieniowej 1 szkoleń, czyli wskaźnika ponownego zatrudnienia po szkoleniach. W 2013 r. największą efektywnością zatrudnieniową szkoleń dla bezrobotnych odnotowano w obszarze opieka zdrowotna (84%), zarządzanie i administrowanie (82%), rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna (75%) oraz ochrona środowiska (73%). 1 Wskaźnik efektywności zatrudnieniowej, jest to stosunek liczby osób, które po zakończeniu udziału w danym roku w określonej formie aktywizacji (w tym przypadku są to szkolenia) uzyskały w okresie do 3 miesięcy zatrudnienie, tj. wyrejestrowały się z powiatowego urzędu pracy lub jeżeli w okresie do 3 miesięcy od czasu zakończenia udziału w programie nie zarejestrowały się w powiatowym urzędzie pracy, do liczby osób, które w danym roku zakończyły udział w danej formie aktywizacji (w tym przypadku szkolenia). 7
2 1 5 11 10 40 37 28 25 26 53 68 61 77 96 85 71 142 128 176 160 169 152 144 156 207 240 270 312 299 347 332 336 380 461 543 565 686 701 750 Natomiast najmniejszą efektywność zatrudnieniową szkoleń zaobserwowano w obszarze sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne (4%) oraz po szkoleniach z zakresu aktywnego poszukiwania pracy (5%). Jednocześnie należy zaznaczyć, że liczba przeszkolonych bezrobotnych w tych obszarach była niewielka i wynosiła odpowiednio 16 i 20 osób.. 2012 r. 2013 r. architektura informatyka języki i budownictwo i wykorzystanie obce komputerów ochrona własności i osób opieka społeczna opieka prace zdrowotna sekretarskie i biurowe prawo rachunkowość, rolnictwo, rozwój sprzedaż, szkolenie sztuka, technika usługi usługi usługi usługi zarządzanie księgowość, leśnictwo osobowości marketing, nauczycieli kultura, i handel fryzjerskie gastronomiczne turystyka strowanie hotelarskie, transportowe i admini- bankowość, i rybołóstwo i kariery public i nauka rzemiosło artykułami i kosmetyczne ubezpieczenia, zawodowej relations, o kształceniu artystyczne technicznymi i rekreacja analiza handel inwestycyjna nieruchomościami Rysunek 8. Bezrobotni, którzy ukończyli szkolenia według wybranych obszarów zawodowych szkoleń w województwie pomorskim Źródło: opracowanie własne na podstawie badań statystycznych rynku pracy, MPiPS-01, zał. 4. Podsumowanie Biorąc pod uwagę wyżej przeprowadzaną analizę można sformułować następujące uwagi: 1. W województwie pomorskim w połowie 2014 r. do RIS wpisanych było 696 instytucji. 2. Widoczna jest silna koncentracja terytorialna instytucji szkoleniowych województwa pomorskiego. W połowie 2014 r., podobnie jak w roku wcześniejszym, w prawie połowie przypadków siedzibą firmy było Trójmiasto. 3. W RIS dominują jednostki prowadzone przez osoby fizyczne (52% zarejestrowanych podmiotów). 4. Udział bezrobotnych uczestników szkoleń finansowanych z Funduszu Pracy w 2013 r., podobnie jak w latach wcześniejszych stanowił znikomy ułamek w stosunku do ogółu osób biorących udział w szkoleniach instytucji wpisanych do RIS, natomiast liczba przeszkolonych bezrobotnych zwiększyła się o niespełna 100 osób. 5. W porównaniu do roku wcześniejszego, w 2013 r. nastąpił wzrost liczby podmiotów wpisanych do RIS (o 0,16 tys., 22%) oraz liczby oferowanych przez nie szkoleń (o 0,5 tys., tj. 6%) przy jednoczesnym spadku liczby przeszkolonych osób (o 2,7 tys. osób, tj. 1%). 6. Oferta szkoleniowa instytucji wpisanych w województwie pomorskim do RIS w 2013 r. dotyczyła przede wszystkim usług transportowych (zwłaszcza kursów prawa jazdy) oraz zarządzania i administrowania (przede wszystkim szkoleń z zakresu przedsiębiorczości). 7. W 2013 r. wystąpił relatywnie wysoki względny wzrost oferty szkoleniowej w obszarze usługi gastronomiczne (o 34%, tj. o 66 szkoleń oraz architektura i budownictwo (o 21%, tj. o 63 szkolenia). 8
Załączniki Tablica 1. Szkolenia według wybranych obszarów zawodowych w ofercie instytucji szkoleniowych województwa pomorskim w latach 2012-2013 zmiana 2013 r./2012 r. Wyszczególnienie 2012 r. 2013 r. w liczbach bezwzględnych podstawowe programy ogólne, w tym: kształcenie umiejętności pisania, czytania i liczenia 21 0,3% 21 0,3% 0 0% rozwój osobowości i kariery zawodowej, w tym: nauka aktywnego poszukiwania pracy 863 61 11,1% 919 76 11,1% 56 15 6% 25% szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu 514 6,7% 510 6,2% -4-1% sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne 188 2,4% 170 2,1% -18-10% nauki humanistyczne (bez języków obcych) i społeczne, w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, 41 0,5% 51 0,6% 10 24% etnologia, geografia języki obce 453 5,9% 437 5,3% -16-4% dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna 19 0,2% 7 0,1% -12-63% sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami 452 5,9% 468 5,7% 16 4% rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna 228 3,0% 265 3,2% 37 16% zarządzanie i administrowanie 711 9,2% 783 9,5% 72 10% prace sekretarskie i biurowe 126 1,6% 137 1,7% 11 9% prawo 184 2,4% 219 2,7% 35 19% nauki o życiu i nauki przyrodnicze, w tym: biologia, zoologia, chemia, fizyka 16 0,2% 19 0,2% 3 19% matematyka i statystyka 17 0,2% 13 0,2% -4-24% informatyka i wykorzystanie komputerów 606 7,9% 585 7,1% -21-3% technika i handel artykułami technicznymi, w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektryka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa, i 371 4,8% 384 4,7% 13 4% konserwacja pojazdów górnictwo i przetwórstwo przemysłowe, w tym: przemysł spożywczy, lekki, chemiczny 10 0,1% 19 0,2% 9 90% architektura i budownictwo 294 3,8% 357 4,4% 63 21% rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 45 0,6% 49 0,6% 4 9% weterynaria 8 0,1% 8 0,1% 0 0% opieka zdrowotna 247 3,2% 264 3,2% 17 7% opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat 157 2,0% 177 2,2% 20 13% ochrona własności i osób 136 1,8% 171 2,1% 35 26% ochrona środowiska 41 0,5% 48 0,6% 7 17% usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja 122 1,6% 143 1,7% 21 17% usługi gastronomiczne 195 2,5% 261 3,2% 66 34% usługi fryzjerskie i kosmetyczne 402 5,2% 377 4,6% -25-6% usługi krawieckie i obuwnicze 31 0,4% 36 0,4% 5 16% usługi stolarskie, szklarskie 36 0,5% 39 0,5% 3 8% usługi transportowe, w tym: kursy prawa jazdy 826 10,7% 892 10,9% 66 8% pozostałe usługi 28 0,4% 35 0,4% 7 25% inne obszary szkoleń, w tym: BHP Ogółem 7706 100,0% 8204 100,0% 498 6% 318 180 4,1% 340 207 4,1% 22 27 w % 7% 15% 9
Tablica 2. Bezrobotni, którzy ukończyli szkolenia według wybranych obszarów zawodowych szkoleń w województwie pomorskim w latach 2012-2013 zmiana Wyszczególnienie 2012 r. 2013 r. 2013 r./2012 r. w liczbach w % bezwzględnych podstawowe programy ogólne, w tym: kształcenie umiejętności pisania, czytania i liczenia 0 0,0% 0 0,0% 0 - rozwój osobowości i kariery zawodowej, w tym: nauka aktywnego poszukiwania pracy 380 0 6,1% 172 20 2,7% -208 20-55% szkolenie nauczycieli i nauka o kształceniu 11 0,2% 5 0,1% -6-55% sztuka, kultura, rzemiosło artystyczne 10 0,2% 26 0,4% 16 160% nauki humanistyczne (bez języków obcych) i społeczne, w tym: ekonomia, socjologia, psychologia, politologia, 2 0,0% 0 0,0% -2-100% etnologia, geografia języki obce 40 0,6% 68 1,1% 28 70% dziennikarstwo i informacja naukowo-techniczna 0 0,0% 0 0,0% 0 - sprzedaż, marketing, public relations, handel nieruchomościami 312 5,0% 299 4,7% -13-4% rachunkowość, księgowość, bankowość, ubezpieczenia, analiza inwestycyjna 332 5,4% 336 5,3% 4 1% zarządzanie i administrowanie 543 8,8% 701 11,1% 158 29% prace sekretarskie i biurowe 169 2,7% 142 2,3% -27-16% prawo 2 0,0% 1 0,0% -1-50% nauki o życiu i nauki przyrodnicze, w tym: biologia, zoologia, chemia, fizyka 1 0,0% 1 0,0% 0 0% matematyka i statystyka 0 0,0% 0 0,0% 0 - informatyka i wykorzystanie komputerów 347 5,6% 270 4,3% -77-22% technika i handel artykułami technicznymi, w tym: mechanika, metalurgia, energetyka, elektryka, elektronika, telekomunikacja, miernictwo, naprawa, i 96 1,5% 240 3,8% 144 150% konserwacja pojazdów górnictwo i przetwórstwo przemysłowe, w tym: przemysł spożywczy, lekki, chemiczny 27 0,4% 9 0,1% -18-67% architektura i budownictwo 461 7,4% 565 9,0% 104 23% rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 77 1,2% 128 2,0% 51 66% weterynaria 1 0,0% 2 0,0% 1 - opieka zdrowotna 53 0,9% 25 0,4% -28-53% opieka społeczna, w tym: opieka nad osobami niepełnosprawnymi, starszymi, dziećmi, wolontariat 176 2,8% 160 2,5% -16-9% ochrona własności i osób 37 0,6% 28 0,4% -9-24% ochrona środowiska 48 0,8% 48 0,8% 0 0% usługi hotelarskie, turystyka i rekreacja 105 1,7% 61 1,0% -44-42% usługi gastronomiczne 156 2,5% 85 1,3% -71-46% usługi fryzjerskie i kosmetyczne 207 3,3% 144 2,3% -63-30% usługi krawieckie i obuwnicze 26 0,4% 41 0,7% 15 58% usługi stolarskie, szklarskie 2 0,0% 59 0,9% 57 2850% usługi transportowe, w tym: kursy prawa jazdy 686 11,1% 750 11,9% 64 9% pozostałe usługi 177 2,9% 299 4,7% 122 69% inne obszary szkoleń, w tym: BHP 1720 2 27,7% 1636 25 26,0% Ogółem 6204 100,0% 6301 100,0% 97 2% Źródło: opracowanie własne na podstawie badań statystycznych rynku pracy, MPiPS-01, zał. 4. -84 23-5% 1150% 10