3 Wymagania edukacyjne

Wymagania edukacyjne 21 3 Wymagania edukacyjne Wymagania edukacyjne przygotowano w formie zestawienia wiadomoêci i umiej tnoêci, które uczeƒ powinien opanowaç po omówieniu poszczególnych tematów podr cznika. Miarà tych osiàgni ç sà normy jakoêciowe zawarte w poziomach wymagaƒ: m, podstawowym, rozszerzajàcym i m. Pomogà one nauczycielowi w obiektywnej ocenie pracy i post pów ucznia. Wymagania edukacyjne zosta y opracowane przez panià Barbar Tomczak. Kryteria oceniania nale y dostosowaç do poziomu ucznia. Poziomy wymagaƒ ch (K) obejmuje umiej tnoêci potrzebne do Êwiadomego udzia u ucznia w zaj ciach szkolnych. Zak ada równie wykonywanie przez niego prostych zadaƒ zwiàzanych z yciem codziennym. Pozwala na wystawienie oceny dopuszczajàcej. podstawowych (P), zapewniajàcy ocen dostatecznà, zak ada opanowanie wa nych i najbardziej uniwersalnych wiadomoêci. Stanowià one podstaw percepcji treêci na wy szych poziomach. rozszerzajàcych (R), zapewniajàcy ocen dobrà, obejmuje treêci trudniejsze. Sà one w pewnym stopniu hipotetyczne, przydatne, ale nie niezb dne na danym etapie kszta cenia. PoÊrednio mogà byç u yteczne w pozaszkolnej dzia alnoêci ucznia. ch (D), pozwalajàcy na wystawienie oceny bardzo dobrej, zak ada opanowanie pe nego zakresu treêci kszta cenia. Zawiera elementy trudne do przyswojenia, wyjàtkowo z o one i twórcze pod wzgl dem naukowym. Oceniajàc wiedz i umiej tnoêci ucznia, nale y jednak uwzgl dniç jego indywidualne mo liwoêci. Trzeba te wziàç pod uwag jego zaanga owanie w prac na lekcji oraz na zaj ciach dodatkowych. Kategorie celów nauczania W zamieszczonych wymaganiach edukacyjnych zastosowano oznaczenia kategorii celów nauczania na podstawie taksonomii ABC wed ug prof. Boles awa Niemierki. Poziom Kategoria celu WiadomoÊci A. Zapami tywanie wiadomoêci B. Zrozumienie wiadomoêci Umiej tnoêci C. Stosowanie wiadomoêci w sytuacjach typowych D. Stosowanie wiadomoêci w sytuacjach problemowych

22 Wymagania edukacyjne Dzia 1. Po o enie i granice Europy i Polski 2. 3. 4. Budowa geologiczna Polski na tle struktur geologicznych Europy Zlodowacenia na obszarze Polski Ukszta towanie powierzchni Polski Klimat i wody powierzchniowe Europy Klimat Polski wskazuje Europ na mapie Êwiata podaje wielkoêç powierzchni Europy wskazuje na mapie Europy najwi ksze morza, pó wyspy i wyspy wskazuje na mapie hipsometrycznej góry, wy yny i niziny omawia najwa niejsze wydarzenia geologiczne na terenie Polski, korzystajàc z tabeli stratygraficznej w podr czniku wymienia trzy wielkie struktury geologiczne i Polsce wymienia nazwy trzech zlodowaceƒ na obszarze Polski wymienia najwa niejsze formy polodowcowe nazywa i wskazuje na mapie hipsometrycznej Polski niziny, wy yny, góry i depresje nazywa i wskazuje na mapie hipsometrycznej najwy szy szczyt i najni ej po o one miejsce rozumie termin: klimat wskazuje na mapie strefy klimatyczne, najd u sze rzeki i najwi ksze jeziora wskazuje na mapie Europy najwi ksze zlewiska nazywa typ klimatu, który wyst puje rozumie terminy: klimat umiarkowany przejêciowy i okres wegetacyjny wskazuje na mapie Polski obszary najcieplejsze i najzimniejsze latem oraz zimà wyjaênia termin: dobrze rozwini ta linia brzegowa okreêla wspó rz dne geograficzne najdalej wysuni tych punktów Europy i Polski wskazuje na mapie hipsometrycznej przebieg granicy mi dzy Europà a Azjà omawia konsekwencje rozciàg oêci po udnikowej i równole nikowej Europy i Polski wymienia najwa niejsze orogenezy wyjaênia poj cie: skamienia oêç przewodnia wymienia skamienia oêci przewodnie ery paleozoicznej i mezozoicznej omawia ukszta towanie powierzchni Polski na tle budowy geologicznej omawia najwa niejsze wydarzenia geologiczne w poszczególnych erach wskazuje na mapie Europy i Polski pasma górskie orogenezy kaledoƒskiej, hercyƒskiej i alpejskiej wskazuje na mapie Polski maksymalne zasi gi trzech zlodowaceƒ omawia wp yw zlodowaceƒ na rzeêb naszego kraju charakteryzuje akumulacyjne i erozyjne formy polodowcowe na terenach nizinnych omawia przyk ady form polodowcowych w górach wskazuje na mapie hipsometrycznej Polski pasy ukszta towania powierzchni omawia najwa niejsze cechy rzeêby powierzchni Polski wskazuje na mapie hipsometrycznej krainy geograficzne w poszczególnych pasach ukszta towania powierzchni oblicza ró nice wysokoêci wzgl dnej mi dzy wybranymi punktami geograficznymi omawia cechy klimatów Europy na podstawie klimatogramów rozumie znaczenie wód powierzchniowych dla ycia i gospodarki cz owieka omawia czynniki kszta tujàce klimat wymienia i omawia rodzaje zasilania rzek wskazuje zwiàzki mi dzy klimatem a warunkami ycia ludzi omawia cechy klimatu Polski wskazuje na mapie Polski regiony o najkrótszym i najd u szym okresie wegetacyjnym wymienia masy powietrza kszta tujàce pogod omawia cechy mas powietrza nap ywajàcych nad obszar Polski analizuje i uzasadnia przebieg izoterm na obszarze Polski w okresie zimowym i letnim omawia zró nicowanie opadów atmosferycznych na obszarze Polski analizuje profile hipsometryczne Europy omawia warunki powstania z ó w gla kamiennego, soli kamiennej i wapieni analizuje przekroje geologiczne Europy i Polski porównuje rzeêb m odoglacjalnà z rzeêbà staroglacjalnà omawia podobieƒstwa i ró nice w ukszta towaniu powierzchni Polski i Europy na podstawie krzywych hipsograficznych charakteryzuje klimat Europy z uwzgl dnieniem czynników klimatotwórczych wskazuje zwiàzki mi dzy typem klimatu a rodzajem zasilania rzek charakteryzuje klimat Polski z uwzgl dnieniem czynników klimatotwórczych i nap ywajàcych mas powietrza uzasadnia ró nice w d ugoêci okresu wegetacyjnego w poszczególnych regionach Polski uzasadnia zró nicowanie sum opadów atmosferycznych I. Po o enie oraz Êrodowisko przyrodnicze Europy i Polski 5. 6.

Dzia 7. 8. 9. 10. 11. Wody powierzchniowe i podziemne Polski Morze Ba tyckie RoÊlinnoÊç i gleby Europy Gleby RoÊlinnoÊç i Êwiat zwierz cy Polski Pobrze a Pojezierza rozumie poj cia: sieç rzeczna, rzeka g ówna, dop yw, dorzecze, zlewisko, dzia wód i ujêcie deltowe pokazuje na mapie rzeki g ówne: Wis i Odr oraz wybrane rzeki pasa pobrze y wskazuje na mapie najwi ksze dop ywy Wis y i Odry wymienia i wskazuje na mapie najwi ksze oraz najg bsze jeziora pokazuje na mapie Europy Morze Ba tyckie wskazuje na mapie polskie wybrze e Ba tyku rozumie i wyjaênia, dlaczego Morze Ba tyckie zaliczamy do mórz Êródziemnych wymienia i wskazuje na mapie Europy strefy roêlinne: tundr, tajg, las liêciasty, step, roêlinnoêç Êródziemnomorskà przyporzàdkowuje strefom roêlinnym charakterystyczne typy gleb wyjaênia poj cie: gleba wymienia g ówne typy gleb wyst pujàcych rozumie poj cie: szata roêlinna wymienia formacje roêlinne tworzàce szat roêlinnà (las, àka, torfowisko i roêlinnoêç wodna) podaje przyk ady zbiorowisk leênych wyst pujàcych wskazuje na mapie pas pobrze y wskazuje na mapie g ówne miasta pobrze y nazywa i wskazuje na mapie regiony geograficzne pasa pobrze y wskazuje na mapie pojezierza i ich granice omawia krajobraz pojezierzy nazywa i wskazuje na mapie najwi ksze i najg bsze jeziora pokazuje na mapie dorzecza i zlewiska polskich rzek wymienia typy genetyczne jezior wyst pujàcych i wskazuje ich przyk ady na mapie wymienia i wskazuje na mapie kana y omawia znaczenie kana ów w egludze Êródlàdowej i gospodarce kraju wyznacza na mapie dzia y wód mi dzy zlewiskami a dorzeczami omawia znaczenie i formy wykorzystania wód podziemnych wymienia rodzaje wód mineralnych wskazuje na mapie Polski obszary wyst powania wód mineralnych okreêla po o enie Morza Ba tyckiego wskazuje na mapie g bie, wyspy, zatoki i cieêniny Morza Ba tyckiego omawia znaczenie Morza Ba tyckiego dla paƒstw nad nim po o onych omawia cechy fizyczne i chemiczne wód Ba tyku charakteryzuje zagro enia Êrodowiska Morza Ba tyckiego spowodowane gospodarczà dzia alnoêcià cz owieka omawia roêlinnoêç wybranych stref roêlinnych wymienia astrefowà roêlinnoêç i gleby wskazuje wspó zale noêci mi dzy klimatem, roêlinnoêcià a glebami omawia wp yw dzia alnoêci cz owieka na zmiany w Êrodowisku roêlinnym i glebowym rozumie, e gleby nale à do zasobów naturalnych pokazuje na mapie gleb Polski obszary wyst powania gleb o ró nej yznoêci wyjaênia, od czego zale y yznoêç gleby wskazuje na mapie gleb rozmieszczenie strefowych i astrefowych gleb omawia g ówne przyczyny degradacji gleb pokazuje na mapie Polski najwi ksze obszary leêne bory i puszcze wyjaênia rol i znaczenie lasów dla przyrody oraz gospodarki cz owieka wyjaênia terminy: roêlinnoêç naturalna i monokultura porównuje sk ad gatunkowy drzewostanów ró nych zbiorowisk leênych wyst pujàcych charakteryzuje Êwiat zwierzàt polskich lasów nazywa i charakteryzuje typy wybrze y morskich pokazuje na mapie parki narodowe pasa pobrze y omawia funkcje miast pobrze y przedstawia g ówne formy terenu tworzàce krajobraz pasa pobrze y wyjaênia, jak powsta a Mierzeja Helska i u awy WiÊlane charakteryzuje g ówne formy terenu omawia g ówne cechy klimatu nazywa i wskazuje na mapie najwi ksze miasta wyjaênia poj cie: cieƒ opadowy charakteryzuje gospodark pojezierzy omawia walory turystyczno-krajoznawcze pasa pojezierzy analizuje na mapie asymetri dorzeczy i jej zwiàzek z nachyleniem terenu wskazuje na mapie sztuczne zbiorniki i omawia ich znaczenie wyjaênia twierdzenie, e woda jest êród em ycia porównuje cechy wód Morza Ba tyckiego z wodami innych mórz i Oceanu Atlantyckiego analizuje typy wybrze y Ba tyku i wyjaênia ich genez omawia sposoby ochrony wybrze y morskich charakteryzuje strefowoêç i astrefowoêç roêlinnà oraz glebowà Europy wskazuje na potrzeb ochrony Êrodowiska naturalnego analizuje i porównuje ró ne profile glebowe szereguje i charakteryzuje typy gleb Polski od najbardziej do najmniej yznych uzasadnia potrzeb racjonalnego gospodarowania zasobami gleb omawia przestrzenne zró nicowanie lesistoêci i zró nicowanie gatunkowe lasów omawia ró norodne dzia ania cz owieka podejmowane w celu ochrony lasów charakteryzuje gospodark pobrze y i wykazuje jej zwiàzek z nadmorskim po o eniem omawia walory turystyczne regionu porównuje Êrodowiska pojezierzy, wskazujàc podobieƒstwa i ró nice analizuje zale noêç gospodarki od Êrodowiska przyrodniczego I. Po o enie oraz Êrodowisko przyrodnicze Europy i Polski 12. 13.

24 Wymagania edukacyjne Dzia 14. Niziny Ârodkowopolskie 15. 16. 17. Wy yny Kotliny Podkarpackie Karpaty Sudety Mój region, moja ma a ojczyzna nazywa i wskazuje na mapie hipsometrycznej regiony geograficzne pasa nizin wskazuje najwi ksze miasta i omawia ich funkcje wymienia g ówne cechy krajobrazu staroglacjalnego pokazuje na mapie Polski pas wy yn nazywa i wskazuje na mapie regiony geograficzne w pasie wy yn wymienia g ówne formy rzeêby pasa wy yn wskazuje na mapie g ówne miasta regionu wskazuje na mapie Polski Kotlin Sandomierskà i Kotlin OÊwi cimskà wymienia surowce mineralne kotlin wskazuje na mapie najwi ksze miasta kotlin i omawia ich funkcje wskazuje na mapie hipsometrycznej Polski Karpaty i okreêla ich po o enie wskazuje najwy sze pasmo Karpat: Tatry i najwy szy szczyt: Rysy omawia cechy klimatu górskiego charakteryzuje pi tra roêlinne w Tatrach, pos ugujàc si ilustracjà wskazuje na mapie Polski Sudety i Przedgórze Sudeckie wskazuje na mapie Karkonosze i najwy szy szczyt: Ânie k omawia krajobraz Sudetów wymienia surowce mineralne wyst pujàce w Sudetach nazywa swój region, lokalizuje go we w aêciwym pasie ukszta towania powierzchni i wskazuje na mapie hipsometrycznej Polski omawia Êrodowisko przyrodnicze swojego regionu wymienia dzia y gospodarki wyst pujàce w regionie omawia krajobraz staroglacjalny Nizin Ârodkowopolskich wskazuje na mapie najwi ksze obszary leêne i parki narodowe wymienia g ówne bogactwa mineralne nizin porównuje Êrodowisko przyrodnicze nizin, wskazujàc podobieƒstwa i ró nice charakteryzuje parki narodowe pasa nizin omawia g ówne cechy krajobrazu wy yn charakteryzuje krajobraz Gór Âwi tokrzyskich wymienia surowce mineralne i wskazuje regiony ich wyst powania omawia walory turystyczne wy yn analizuje wp yw warunków glebowych i klimatycznych na rozwój rolnictwa Wy yny Ma opolskiej i Wy yny Lubelskiej omawia etapy powstawania w gla kamiennego analizuje wp yw surowców mineralnych na rozwój przemys u Wy yny Âlàskiej omawia Êrodowisko naturalne kotlin wskazuje na mapie najwi ksze rzeki i obszary leêne regionu omawia genez Kotlin Podkarpackich omawia budow geologicznà Beskidów i Pienin charakteryzuje wody powierzchniowe i podziemne Karpat wyjaênia wp yw wysokoêci n.p.m. na klimat i roêlinnoêç gór porównuje rzeêb Tatr Wysokich i Tatr Zachodnich na tle ich budowy geologicznej wydziela regiony geograficzne w Sudetach charakteryzuje budow geologicznà Sudetów wskazuje najwa niejsze miasta i omawia ich funkcje omawia budow gór zr bowych, pos ugujàc si schematem omawia gospodark w Sudetach omawia gospodark regionu na tle Êrodowiska przyrodniczego ocenia warunki ycia miejscowej ludnoêci ocenia stan gospodarki w swoim regionie omawia histori, tradycje i folklor swojego regionu omawia wykorzystanie surowców mineralnych w przemyêle przetwórczym analizuje wp yw warunków klimatycznych i glebowych na rozwój rolnictwa w pasie nizin analizuje wp yw przemys u i urbanizacji na degradacj Êrodowiska przyrodniczego Wy yny Âlàskiej porównuje Êrodowisko przyrodnicze i gospodark wy yn, wskazujàc ró nice charakteryzuje gospodark regionu z uwzgl dnieniem czynników przyrodniczych wykazuje ró nice w krajobrazie Tatr, Pienin i Beskidów na tle ich budowy geologicznej omawia walory turystyczne i rekreacyjne Karpat porównuje krajobraz Sudetów Zachodnich, Ârodkowych i Wschodnich na tle ich budowy geologicznej wymienia i omawia walory turystyczne Sudetów proponuje zmiany w dzia alnoêci gospodarczej i us ugowej wp ywajàce na popraw jakoêci ycia ludzi przygotowuje tekst reklamowy promujàcy walory turystyczne regionu II. Charakterystyka regionów fizycznogeograficznych Polski 18. 19.

Dzia 20. 21. 22. 23. 24. 25. Mapa polityczna Europy i podzia administracyjny Polski Cechy demograficzne ludnoêci Europy Cechy demograficzne i rozmieszczenie ludnoêci Wewn trzne i zewn trzne migracje Polaków Struktura narodowoêciowa i wyznaniowa Struktura zatrudnienia i problem bezrobocia Urbanizacja i Polsce wskazuje na mapie politycznej najwi ksze paƒstwa Europy i ich stolice okreêla lata, w których nastàpi y najwi ksze zmiany granic w II po. XX wieku rozumie potrzeb podzia u administracyjnego Polski wymienia jednostki podzia u administracyjnego kraju rozumie terminy: przyrost naturalny, g stoêç zaludnienia i piramida wieku wskazuje na mapie Europy paƒstwa o najwi kszej i najmniejszej g stoêci zaludnienia wymienia liczb mieszkaƒców kontynentu europejskiego rozumie termin: demografia wymienia liczb mieszkaƒców Polski wskazuje na mapie Polski obszary o najwi kszej i najmniejszej g stoêci zaludnienia rozumie terminy: migracja wewn trzna i migracja zewn trzna wymienia kraje, w których znajdujà si najwi ksze skupiska polskiej ludnoêci rozumie terminy: mniejszoêç narodowa i grupa etniczna podaje przyk ady mniejszoêci narodowej i grupy etnicznej rozumie poj cia: struktura zatrudnienia, bezrobocie wymienia dzia y gospodarki rozumie termin: urbanizacja wskazuje na mapie najwi ksze miasta Europy i Polski wymienia wartoêç wskaênika urbanizacji rozumie, e granice i nazwy paƒstw europejskich ulega y zmianom, podaje przyk ady takich zmian wymienia rodzaje w adzy samorzàdowej wskazuje na mapie administracyjnej Polski województwa i miasta wojewódzkie wskazuje na mapie politycznej najwi ksze i najmniejsze paƒstwa Europy i ich stolice omawia zmiany podzia u administracyjnego po II wojnie Êwiatowej wymienia organy w adzy paƒstwowej i samorzàdowej w województwach, powiatach i gminach wyjaênia, na czym polega proces starzenia si spo eczeƒstwa europejskiego omawia czynniki, które wp ywajà na wzrost przeci tnej d ugoêci ycia omawia przyczyny zró nicowania g stoêci zaludnienia analizuje piramid wieku ludnoêci Europy wskazuje zagro enia wynikajàce z faktu starzenia si spo eczeƒstwa europejskiego analizuje piramid wieku ludnoêci Polski wyjaênia, dlaczego w ostatnich latach zmniejszy a si liczba ludnoêci omawia przyczyny Êrodowiskowe i gospodarcze wp ywajàce na zró nicowanie g stoêci zaludnienia analizuje przyrost naturalny w latach 1946 2003 wymienia przyczyny migracji wewn trznych i migracji zewn trznych po zakoƒczeniu II wojny Êwiatowej okreêla, w jaki sposób saldo migracji zewn trznych wp ywa na liczb ludnoêci wymienia najliczniejsze mniejszoêci narodowe, grupy etniczne i wyznaniowe wymienia i wskazuje na mapie Polski g ówne regiony zamieszkiwane przez mniejszoêci narodowe i grupy etniczne omawia na podstawie materia ów êród owych elementy etnograficzne wybranej grupy etnicznej wymienia g ówne przyczyny bezrobocia pokazuje na mapie Polski regiony o najwi kszym i najmniejszym bezrobociu analizuje zmiany w strukturze zatrudnienia w latach 1930 2003 porównuje zatrudnienie w rolnictwie i wybranych krajach europejskich wyjaênia przyczyny zró nicowania stopy bezrobocia w kraju omawia przyczyny szybkiego wzrostu liczby ludnoêci miejskiej wymienia przyczyny rozwoju miast po II wojnie Êwiatowej wskazuje przyk ady aglomeracji i konurbacji wskazuje na mapie politycznej Europy paƒstwa o najwi kszym i najmniejszym wskaêniku urbanizacji wymienia przyczyny malejàcej liczby ludnoêci najwi kszych miast w ostatnich latach omawia zmiany na mapie politycznej Europy po 1990 roku i podaje ich przyczyny wymienia kraje europejskie, które powsta y z po àczenia lub podzia u innych paƒstw porównuje podzia administracyjny Polski z innymi paƒstwami europejskimi wskazuje i analizuje przyczyny zró nicowania przyrostu naturalnego, kierunku i salda migracji oraz struktury wiekowej ludnoêci wyciàga wnioski z porównania przeci tnej d ugoêci ycia Polaków i innych narodów europejskich analizuje i wyjaênia przyczyny zmian migracji wewn trznej w latach 1946 2003 wykazuje zale noêci mi dzy strukturà narodowoêciowà a wyznaniowà ludnoêci Polski wskazuje i analizuje przyczyny oraz skutki bezrobocia wyciàga wnioski z porównania struktury zatrudnienia i paƒstwach wysokorozwini tych UE wykazuje ró nice mi dzy aglomeracjà a konurbacjà wskazuje przyk ady aglomeracji i konurbacji III. Obszar, ludnoêç i urbanizacja i Polsce 26.

26 Wymagania edukacyjne Dzia 27. Rolnictwo europejskie 28. 29. 30. Czynniki rozwoju rolnictwa Produkcja roêlinna Hodowla zwierzàt Integracja polskiego rolnictwa z rolnictwem Unii Europejskiej Przemys Sytuacja polskiego przemys u Przemys wydobywczy wymienia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa wymienia g ówne uprawy i zwierz ta hodowane na kontynencie europejskim rozumie wp yw warunków naturalnych na rozmieszczenie upraw i hodowli zwierzàt wymienia przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa rozumie poj cie: rozdrobnienie gruntów rozumie poj cia: u ytki rolne, grunty orne, àki i pastwiska, sady wymienia g ówne uprawy i zwierz ta hodowane wyjaênia, dlaczego dominuje uprawa zbó i ziemniaków wyjaênia, na czym polega Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej rozumie i wyjaênia termin: przemys wymienia czynniki lokalizacji przemys u w przesz oêci i obecnie wymienia cechy polskiego przemys u rozumie przyczyny problemów wyst pujàcych obecnie w polskim przemyêle wymienia g ówne surowce mineralne wyst pujàce wskazuje na mapie Polski miejsca wyst powania w gla kamiennego, w gla brunatnego, soli kamiennej i siarki omawia na przyk adach wp yw czynników przyrodniczych na rozmieszczenie upraw i hodowli zwierzàt omawia na wybranych przyk adach wp yw czynników pozaprzyrodniczych na wielkoêç produkcji i wskaênik zatrudnienia w rolnictwie rozumie znaczenie rolnictwa ekologicznego wskazuje na mapie Europy regiony o najbardziej i najmniej korzystnych warunkach rozwoju rolnictwa uzasadnia twierdzenie, e wi ksza cz Êç kontynentu posiada korzystne warunki przyrodnicze do rozwoju rolnictwa wskazuje na mapie Polski regiony o najbardziej i najmniej korzystnych warunkach rozwoju rolnictwa omawia wp yw rozdrobnienia gruntów na poziom gospodarki rolnej charakteryzuje przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa omawia zatrudnienie w polskim rolnictwie i problem bezrobocia na wsi wskazuje na mapie Polski obszary g ównych upraw i rozmieszczenie hodowli wymienia przyk ady zastosowaƒ roêlin uprawnych i zwierzàt gospodarskich w przemyêle spo ywczym, odzie owym i skórzanym rozumie termin: obsada rozumie i wykazuje zale noêci mi dzy warunkami naturalnymi a rozmieszczeniem g ównych upraw i hodowli zwierzàt w kraju rozumie i wyjaênia zwiàzek mi dzy produkcjà rolnà i jej wielkoêcià a wy ywieniem ludnoêci wskazuje korzyêci i zagro enia polskiego rolnictwa po integracji z UE omawia za o enia polityki rolnej Unii Europejskiej omawia korzyêci i zagro enia polskiego rolnictwa w ramach Unii Europejskiej wskazuje ró nice w strukturze przemys u europejskiego rozumie termin: globalizacja produkcji przemys owej omawia zró nicowanie uprzemys owienia analizuje ró nice wyst pujàce w strukturze przemys u europejskiego na przestrzeni wieków wymienia ga zie przemys u, które intensywnie rozwija y si po zakoƒczeniu II wojny Êwiatowej omawia wybrane problemy, które obecnie wyst pujà w polskim przemyêle charakteryzuje obecnà sytuacj polskiego przemys u wydobywczego i przetwórczego wskazuje na mapie g ówne regiony wyst powania surowców mineralnych omawia ró norodne wykorzystanie surowców skalnych rozumie, e zasoby surowców mineralnych ulegajà wyczerpaniu omawia wyst powanie i znaczenie gospodarcze z ó surowców mineralnych podaje przyk ady negatywnego wp ywu górnictwa na Êrodowisko naturalne wyjaênia, dlaczego kraje europejskie nale à do czo owych Êwiatowych producentów zbó, buraków cukrowych i ziemniaków analizuje zagro enia Êrodowiska naturalnego zwiàzane z rozwojem rolnictwa intensywnego i niew aêciwie prowadzonà gospodarkà rolnà porównuje przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa w wybranych regionach kraju analizuje zmiany w polskim rolnictwie po 1990 roku analizuje mocne i s abe strony rolnictwa wyjaênia zmiany w produkcji roêlinnej i zwierz cej w kraju w ostatnich latach i ocenia ich konsekwencje porównuje rolnictwo i paƒstwach UE analizuje mo liwoêci rozwoju rolnictwa polskiego po integracji z UE, wykorzystujàc ró norodne materia y êród owe porównuje i analizuje problemy przemys u paƒstw Europy Zachodniej, Ârodkowej i Wschodniej oraz wyciàga wnioski porównuje i analizuje sytuacj polskiego przemys u i paƒstw wysokorozwini tych UE wymienia korzyêci i zagro enia dla przemys u wynikajàce z cz onkostwa Polski w UE okreêla zasoby surowcowe naszego kraju i wielkoêci wydobycia na podstawie danych statystycznych i wykresów analizuje pozytywne i negatywne skutki zmian w polskim górnictwie V. Przemys i Polsce IV. Rolnictwo i Polsce 31. 32. 33. 34.

Dzia 35. 36. 37. Przemys energetyczny Przemys przetwórczy i okr gi przemys owe Gospodarka morska Komunikacja Komunikacja Turystyka Turystyka rozumie termin: przemys energetyczny wymienia typy elektrowni wyst pujàcych wskazuje zalety i wady elektrowni cieplnych w naszym kraju wyjaênia poj cia: przemys przetwórczy i okr g przemys owy wymienia ga zie przemys u przetwórczego nazywa i wskazuje na mapie najwi ksze okr gi przemys owe rozumie poj cie: gospodarka morska wymienia dzia y gospodarki morskiej wymienia nazwy i wskazuje na mapie najwi ksze porty morskie rozumie poj cie: us ugi wyjaênia poj cia: komunikacja, transport, àcznoêç wymienia rodzaje transportu omawia znaczenie transportu w gospodarce wymienia zagro enia wynikajàce z szybkiego rozwoju motoryzacji wymienia i wskazuje na mapie najwi ksze polskie porty lotnicze wskazuje na mapie Polski g ówne szlaki transportu làdowego rozumie poj cie: turystyka wymienia rodzaje turystyki wskazuje na mapie Europy paƒstwa o najwi kszych dochodach z turystyki wskazuje regiony turystyczne wskazuje na mapie i charakteryzuje walory turystyczne wybranych regionów Polski wymienia nazwy paƒstw najcz Êciej odwiedzanych przez Polaków omawia zalety i wady budowy elektrowni wodnych wskazuje na mapie najwi ksze elektrownie cieplne i wodne w naszym kraju omawia struktur produkcji energii elektrycznej wskazuje na mapie i omawia wybrane okr gi przemys owe omawia wp yw czynników lokalizacji na rozmieszczenie zak adów przemys owych omawia struktur prze adunków w polskich portach wymienia gatunki ryb, które owi si w Morzu Ba tyckim omawia walory turystyczne wybrze a Ba tyku omawia problemy, które wyst pujà w polskim przemyêle stoczniowym i rybo ówstwie wymienia przyk ady dzia alnoêci us ugowej omawia znaczenie àcznoêci w yciu ludzi i funkcjonowaniu paƒstw wymienia i wskazuje na mapie najwi ksze porty morskie omawia szlaki transportu analizuje wady i zalety poszczególnych Êrodków transportu wyjaênia, dlaczego polskie statki p ywajà pod tanimi banderami analizuje pozytywne i negatywne skutki budowy autostrad omawia przyczyny dynamicznego rozwoju àcznoêci ze szczególnym uwzgl dnieniem telefonii komórkowej analizuje kierunki zmian w transporcie krajowym omawia wp yw poszczególnych Êrodków transportu na zmiany w Êrodowisku naturalnym omawia walory turystyczne wybranego kraju omawia przyczyny rozwoju turystyki analizuje dane statystyczne, kartodiagramy i wykresy dotyczàce bazy noclegowej, zatrudnienia i wp ywów z turystyki omawia walory turystyczne najbardziej atrakcyjnych regionów Europy, korzystajàc z ró nych êróde informacji omawia walory turystyczne naszego kraju, korzystajàc z ró nych êróde wskazuje utrudnienia, które zniech cajà turystów zagranicznych do przyjazdu do Polski analizuje dane statystyczne i wykresy dotyczàce nat enia i kierunków ruchu turystycznego omawia mo liwoêci rozwoju elektrowni niekonwencjonalnych porównuje produkcj energii elektrycznej i wybranych krajach UE rozumie i wyjaênia koniecznoêç zmian w polskim przemyêle analizuje pozytywne i negatywne skutki zmian w polskim przemyêle na podstawie materia ów êród owych omawia znaczenie i powiàzania gospodarki morskiej z innymi dzia ami gospodarki w kraju analizuje zró nicowanie poziomu rozwoju transportu i podaje jego przyczyny omawia przyk ady wspó zale noêci mi dzy komunikacjà a innymi dzia ami gospodarki omawia przyczyny zró nicowania g stoêci dróg làdowych charakteryzuje zmiany w strukturze przewozów osób i towarów podaje przyczyny wyjaênia, w jaki sposób turystyka wp ywa na rozwój gospodarczy regionów turystycznych i paƒstw omawia przyczyny wzrostu turystyki zagranicznej Polaków po 1990 roku analizuje zmiany struktury przyjazdów turystów zagranicznych po przystàpieniu Polski do UE VI. Us ugi i Polsce V. Przemys i Polsce 38. 39. 40. 41.

28 Wymagania edukacyjne Dzia 42. 43. Handel zagraniczny Polski Inwestycje zagraniczne Zanieczyszczenie Êrodowiska przyrodniczego i Polsce Ochrona Êrodowiska przyrodniczego rozumie i wyjaênia poj cia: handel zagraniczny, eksport, import wyjaênia, dlaczego handel zagraniczny jest niezb dny do funkcjonowania kraju wymienia pi ciu g ównych partnerów handlowych Polski wyjaênia poj cie: inwestycje zagraniczne rozumie poj cie: Specjalna Strefa Ekonomiczna rozumie potrzeb inwestycji zagranicznych w przemys krajowy wyjaênia termin: zanieczyszczenie Êrodowiska przyrodniczego wskazuje na mapie Europy i Polski obszary o najbardziej zanieczyszczonym Êrodowisku naturalnym wymienia formy dzia alnoêci gospodarczej, które najbardziej zanieczyszczajà powietrze i wody powierzchniowe rozumie potrzeb ochrony zasobów przyrody wymienia ró ne formy ochrony przyrody wskazuje na mapie Polski parki narodowe wymienia towary, które Polska eksportuje i importuje wyjaênia poj cie: bilans handlu zagranicznego analizuje bilans handlu zagranicznego w latach 1990 2003 na podstawie wykresu s upkowego omawia wp yw handlu zagranicznego na rozwój gospodarczy kraju wymienia dzia y gospodarki, w których zagraniczni inwestorzy lokujà najwi cej kapita u podaje przyk ady zagranicznych inwestycji w polski przemys analizuje zró nicowanie przestrzenne inwestycji zagranicznych na terenie Polski wyjaênia, dlaczego najwi cej inwestycji zagranicznych lokuje si w du ych miastach omawia wp yw zanieczyszczeƒ na zmiany w Êrodowisku przyrodniczym wymienia ga zie przemys u, które szczególnie niekorzystnie wp ywajà na zmiany w Êrodowisku naturalnym wskazuje zwiàzki mi dzy wytwarzaniem odpadów a zmianami w Êrodowisku naturalnym omawia najgroêniejsze dla Êrodowiska formy dzia alnoêci gospodarczej i us ugowej cz owieka i Polsce na podstawie ró nych êróde informacji wymienia i wskazuje na mapie paƒstwa europejskie emitujàce do atmosfery najwi cej dwutlenku siarki omawia znaczenie parków narodowych, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody i pomników przyrody w ochronie przyrody wymienia i analizuje dzia ania, które mo e podjàç ka dy cz owiek w yciu codziennym w celu ochrony Êrodowiska przyrodniczego proponuje zmiany w sposobach gospodarowania cz owieka w celu ochrony Êrodowiska przyrodniczego propozycje uzasadnia analizuje mapy Obszary chronione, Obszary chronione i wyciàga wnioski analizuje zmiany w handlu zagranicznym Polski po 1990 roku omawia bilans handlu zagranicznego Polski na podstawie danych statystycznych omawia wp yw inwestycji zagranicznych na rozwój gospodarczy Polski charakteryzuje czynniki, które przyciàgajà inwestorów zagranicznych do Polski omawia inwestycje zagraniczne w przemys i us ugi omawia interakcje mi dzy elementami Êrodowiska przyrodniczego i wykazuje ich zwiàzek z obiegiem zanieczyszczeƒ w przyrodzie przewiduje negatywne skutki zanieczyszczenia Êrodowiska przyrodniczego i Polsce wymienia organizacje dzia ajàce na rzecz ochrony Êrodowiska w UE i omawia ich znaczenie VII. Degradacja i ochrona Êrodowiska VI. Us ugi i Polsce 44. 45.