PRZEDSIĘBIORSTWO UPADŁEGO W UPADŁOŚCI LIKWIDACYJNEJ Rafał Adamus Warszawa 2011
Spis treści Wykaz skrótów / 13 Rozdział I Zagadnienia wprowadzające / 17 1. Uwagi ogólne / 17 2. Istota upadłości likwidacyjnej / 20 2.1. Dwa tryby prowadzenia postępowania upadłościowego i ich zmiana / 20 2.2. Uwagi ogólne dotyczące przebiegu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego / 23 2.3. Likwidacja masy upadłości z uwagi na kryterium przedmiotu likwidacji / 28 2.4. Status prawny przedsiębiorstwa upadłego w postępowaniu upadłościowym / 31 2.4.1. Przedsiębiorstwo upadłego jako przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym / 31 2.4.1.1. Różne znaczenia pojęcia przedsiębiorstwa w prawie cywilnym / 31 2.4.1.2. Przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym jako przedmiot stosunków prawnych. Prawo do przedsiębiorstwa / 34 2.4.1.3. Pojęcie przedsiębiorstwa w prawie upadłościowym / 35 2.4.2. Przedsiębiorstwo upadłego jako, co do zasady, element masy upadłości / 37 2.4.3. Przedsiębiorstwo upadłego stanowiące składnik majątku wspólnego małżonków / 40
Spis treści 2.4.4. Pojęcie przedsiębiorstwo upadłego a pojęcie zakład pracy / 41 2.4.5. Pojęcie zorganizowanej części przedsiębiorstwa / 43 2.5. Zagadnienie uprawnień korporacyjnych i ustawowych w odniesieniu do przedsiębiorstwa w czasie upadłości likwidacyjnej przedsiębiorcy / 46 2.6. Zasada zachowania przedsiębiorstwa upadłego w postępowaniu upadłościowym (art. 2 p.u.n.) / 49 Rozdział II Prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka / 55 1. Zagadnienie dopuszczalności dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej / 55 1.1. Utrata prawa zawiadywania i rozporządzania przedsiębiorstwem przez upadłego z chwilą ogłoszenia upadłości likwidacyjnej / 55 1.2. Pozytywne przesłanki dopuszczalności dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa przez syndyka / 57 1.3. Zagadnienie prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego a działalność koncesjonowana i wymagająca zezwolenia (tzw. przesłanka negatywna) / 61 1.4. Zgoda na prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego przez okres dłuższy niż trzy miesiące / 63 1.5. Zagadnienie prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego a plan likwidacyjny / 66 1.6. Status prawny syndyka w związku z prowadzeniem przez niego przedsiębiorstwa upadłego / 67 1.7. Syndyk prowadzący przedsiębiorstwo upadłego a zagadnienie postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych / 68 1.8. Sposób prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka / 71 1.8.1. Uwagi ogólne dotyczące kryteriów staranności w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa / 71 1.8.2. Ogólne kryterium staranności dla zachowań syndyka / 72 1.8.3. Obowiązek zachowania przedsiębiorstwa w stanie niepogorszonym. Szczególne kryterium obowiązku staranności syndyka / 72
Spis treści 1.9. Zaniechanie prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka / 74 1.10. Charakter prawny kosztów prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego / 75 1.11. Prowadzenie przedsiębiorstwa a regulacja art. 227 p.u.n. / 76 1.12. Zagadnienie umów wzajemnych upadłego w kontekście dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka / 76 1.12.1. Uwagi ogólne / 76 1.12.2. Zasady ogólne dotyczące zobowiązań upadłego w upadłości likwidacyjnej / 77 1.12.3. Regulacja art. 91 p.u.n. / 80 1.12.4. Zasady dotyczące umów wzajemnych / 81 1.12.5. Przesłanki zastosowania art. 98 ust. 1 p.u.n. / 83 1.12.6. Uprawnienie przemienne syndyka / 85 1.12.7. Zgoda rady wierzycieli albo sędziego-komisarza na wykonanie lub odstąpienie od umowy wzajemnej / 88 1.12.8. Forma oświadczenia syndyka w przedmiocie wykonania jednego z uprawnień przemiennych / 90 1.12.9. Pozycja prawna kontrahenta upadłego wobec uprawnień syndyka, o których mowa w treści art. 98 ust. 1 p.u.n. / 92 1.12.9.1. Uwagi ogólne / 92 1.12.9.2. Żądanie kontrahenta upadłego co do wykonania przez syndyka jednego z uprawnień przemiennych / 93 1.12.9.3. Ustawowy skutek milczenia syndyka w postaci odstąpienia od umowy / 95 1.12.9.4. Exceptio non adimpleti contractus / 97 1.12.10. Skutki prawne wykonania jednego z uprawnień przemiennych przez syndyka. Skutki prawne milczenia syndyka w przypadku zgłoszenia przez kontrahenta upadłego żądania w trybie art. 98 ust. 2 p.u.n. / 98 1.12.10.1. Uwagi ogólne / 98 1.12.10.2. Konsekwencje prawne wyboru przez syndyka uprawnienia do wykonania umowy wzajemnej / 98
Spis treści 1.12.10.3. Konsekwencje prawne wyboru przez syndyka uprawnienia do odstąpienia od umowy wzajemnej / 99 1.12.11. Zagadnienie dopuszczalności zmiany treści umowy, odnowienia, świadczenia w miejsce wypełnienia (datio in solutum), odstąpienia, rozwiązania umowy itp. / 103 1.13. Zagadnienie zawierania umów wzajemnych po ogłoszeniu upadłości / 104 1.14. Zagadnienie restrukturyzacji zatrudnienia / 105 1.15. Zagadnienie odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych / 106 1.16. Zagadnienie statusu zakładu pracy chronionej / 106 1.17. Zagadnienie sporządzania i badania sprawozdania finansowego / 107 1.18. Zagadnienie wykonywania obowiązków podatkowych przez syndyka / 110 1.19. Zagadnienie obowiązku syndyka do dokonywania wpłat z zysku / 111 1.20. Charakter prawny zobowiązań syndyka w postępowaniu upadłościowym z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego / 118 1.21. Prowadzenie przez syndyka przedsiębiorstwa a zagadnienie dodatkowego wynagrodzenia syndyka / 121 1.22. Zagadnienie odpowiedzialności syndyka związanej z prowadzeniem przedsiębiorstwa upadłego / 122 1.22.1. Uwagi ogólne / 122 1.22.2. Odpowiedzialność odszkodowawcza syndyka z tytułu nienależytego wykonywania obowiązków syndyka / 123 1.22.3. Ogólne zagadnienie dotyczące odpowiedzialności związanej z prowadzeniem przez syndyka przedsiębiorstwa upadłego / 125 1.22.4. Odpowiedzialność karnoprawna syndyka / 126 1.22.5. Odpowiedzialność porządkowa syndyka / 127 2. Zagadnienie wydzierżawienia przedsiębiorstwa upadłego po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej / 127 2.1. Uwagi ogólne / 127 2.2. Koncepcja wydzierżawienia przedsiębiorstwa a zagadnienie zasilania funduszów masy upadłości / 130
Spis treści 2.3. Tryb zawarcia umowy dzierżawy przedsiębiorstwa upadłego / 131 2.4. Forma umowy dzierżawy przedsiębiorstwa upadłego / 133 2.5. Zagadnienie treści umowy dzierżawy przedsiębiorstwa upadłego / 133 2.6. Zagadnienie prawa pierwokupu przedsiębiorstwa dla dzierżawcy / 137 2.6.1. Uwagi ogólne dotyczące prawa pierwokupu / 137 2.6.2. Zastrzeżenie prawa pierwokupu w umowie dzierżawy przedsiębiorstwa upadłego / 141 2.7. Zagadnienie dzierżawy przedsiębiorstwa upadłego a przejście zakładu pracy w rozumieniu art. 23 1 k.p. / 143 2.8. Zagadnienie dzierżawy przedsiębiorstwa a umowy związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa / 145 2.9. Zagadnienie odpowiedzialności cywilnej dzierżawcy przedsiębiorstwa upadłego / 145 Rozdział III Sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka / 147 1. Czynności podejmowane przez syndyka przed przystąpieniem do sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego / 147 1.1. Ogólne zasady likwidacji masy upadłości / 147 1.2. Spis inwentarza a przedsiębiorstwo upadłego / 149 1.3. Opis i oszacowanie przedsiębiorstwa upadłego / 152 1.3.1. Uwagi ogólne dotyczące opisu i oszacowania przedsiębiorstwa upadłego / 152 1.3.2. Metoda wyceny przedsiębiorstwa upadłego / 154 1.3.3. Zarzuty na opis i oszacowanie / 156 1.4. Czynności syndyka w przypadku sprzedaży przedsiębiorstwa spółki publicznej / 156 1.5. Zagadnienia antymonopolowe / 157 1.6. Inne instrumenty prawa upadłościowego sprzyjające integracji przedsiębiorstwa i sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego jako całości / 158 1.6.1. Uwagi ogólne / 158 1.6.2. Rzeczy przewłaszczone na zabezpieczenie stanowiące organizacyjny składnik przedsiębiorstwa upadłego / 158
Spis treści 1.6.3. Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym stanowiące organizacyjny składnik przedsiębiorstwa upadłego / 164 1.6.4. Inne instrumenty prawne / 168 2. Tryb sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego / 169 2.1. Sprzedaż przedsiębiorstwa upadłego w trybie aukcji albo przetargu / 169 2.1.1. Uwagi ogólne / 169 2.1.2. Szczególne zasady dotyczące aukcji albo przetargu w postępowaniu upadłościowym / 171 2.1.2.1. Uwagi ogólne / 171 2.1.2.2. Warunki przetargu albo aukcji / 172 2.1.2.3. Obwieszczenie o przetargu albo aukcji / 174 2.1.2.4. Przeprowadzenie przetargu albo aukcji na posiedzeniu jawnym / 175 2.1.2.5. Prowadzenie przetargu albo aukcji / 175 2.1.2.6. Wybór oferenta / 176 2.1.2.7. Zatwierdzenie wyboru oferenta / 177 2.1.3. Zagadnienie powództw związanych z aukcją albo przetargiem / 178 2.1.4. Zawarcie umowy sprzedaży przedsiębiorstwa w wyniku przeprowadzonej aukcji albo przetargu / 179 2.1.5. Niedojście do skutku aukcji albo przetargu bądź umowy sprzedaży w związku z wyborem oferenta w ramach aukcji albo przetargu / 180 2.2. Inny tryb sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego niż aukcja albo przetarg / 182 2.3. Treść umowy sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego / 184 2.3.1. Uwagi ogólne / 184 2.3.2. Zastrzeżenie warunku w umowie sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego, w sytuacji gdy uprawnionemu służy prawo pierwokupu. Wykonanie prawa pierwokupu / 185 2.3.3. Forma umowy sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego / 186 2.3.4. Dodatkowe wymogi związane z zawarciem umowy sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego / 188 2.4. Skutki sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego / 188 10
Spis treści 2.4.1. Uwagi ogólne / 188 2.4.2. Zakres sprzedawanego przedsiębiorstwa upadłego / 191 2.4.3. Problematyka odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa upadłego / 192 2.4.3.1. Brak odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa upadłego / 192 2.4.3.1.1. Uwagi ogólne / 192 2.4.3.1.2. Wyłączenie stosowania zasad ogólnych kodeksu cywilnego dotyczących odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa / 193 2.4.3.1.3. Wyłączenie stosowania przepisów o skutkach egzekucyjnej sprzedaży przedsiębiorstwa / 194 2.4.3.1.4. Wyłączenie stosowania przepisów o odpowiedzialności za zaległości podatkowe / 195 2.4.3.1.5. Zagadnienie odpowiedzialności cywilnej za długi upadłego i odpowiedzialności za zobowiązania publicznoprawne upadłego / 195 2.4.3.1.6. Zagadnienie odpowiedzialności cywilnej za długi syndyka i odpowiedzialności za zobowiązania publicznoprawne syndyka / 196 2.4.3.2. Zagadnienie odpowiedzialności rzeczowej / 196 2.4.3.2.1. Obciążenia rzeczowe na składnikach masy upadłości ustanowione w związku z czynnościami upadłego / 196 2.4.3.2.2. Zagadnienie obciążeń na składnikach przedsiębiorstwa ustanowionych przez syndyka / 197 2.4.3.2.3. Zagadnienie obciążeń na składnikach przedsiębiorstwa pozostających w mocy / 197 11
Spis treści 2.4.3.2.4. Zagadnienie obciążeń na samym przedsiębiorstwie / 199 2.4.4. Zagadnienie dotyczące skutków sprzedaży przedsiębiorstwa dla umów najmu i dzierżawy składników przedsiębiorstwa / 199 2.4.5. Sprzedaż przedsiębiorstwa a prawa i obowiązki z zawartych i niewykonanych umów / 202 2.4.6. Sprzedaż przedsiębiorstwa a zagadnienia związane ze stosunkami pracy / 203 2.4.7. Przejście prawa do używania oznaczenia przedsiębiorstwa upadłego / 206 2.4.8. Sukcesja koncesji, zezwoleń, licencji i ulg / 207 2.4.9. Zagadnienie przejścia licencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej / 210 2.4.10. Zagadnienie skutków zbycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa / 210 2.4.11. Zbycie przedsiębiorstwa a zagadnienia prawnopodatkowe / 211 2.4.11.1. Zbycie przedsiębiorstwa a podatek VAT od sprzedaży przedsiębiorstwa / 211 2.4.11.2. Zbycie przedsiębiorstwa a podatek dochodowy / 212 Bibliografia / 213 12
Wykaz skrótów Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) k.k.s. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.r.o. ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) k.s.h. ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) pr. not. ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 z późn. zm.) pr. up. rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 z późn. zm.) p.u.n. ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.) 13
Wykaz skrótów p.w.p. u.o.k.k. u.r. u.s.d.g. ustawa o VAT u.s.u.m. u.w.z. u.z.r.r.z. u.z.w.u. ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117 z późn. zm.) ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa oraz ich wykonywaniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych prowadzących działalność w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych (Dz. U. Nr 65, poz. 404) ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o wpłatach z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 154, poz. 792 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 67, poz. 569 z późn. zm.) ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr 106, poz. 493 z późn. zm.) 14 Czasopisma Apel.-W-wa Apelacja. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie Biul. SN Biuletyn Sądu Najwyższego GS Gazeta Sądowa KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego M. Pod. Monitor Podatkowy M. Praw. Monitor Prawniczy
Wykaz skrótów NP ONSAiWSA OSA OSNC OSNP OSP PiP PPH Pr. Bank. Pr. Gosp. Pr. Spółek Prz. Pod. PS PUG RPEiS SP Nowe Prawo Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i wojewódzkich sądów administracyjnych Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Orzecznictwo Sądów Polskich Państwo i Prawo Przegląd Prawa Handlowego Prawo Bankowe Prawo Gospodarcze Prawo Spółek Przegląd Podatkowy Przegląd Sądowy Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Studia Prawnicze Inne NSA SA SN WSA Naczelny Sąd Administracyjny Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy Wojewódzki Sąd Administracyjny 15
16
Rozdział I Zagadnienia wprowadzające 1. Uwagi ogólne Niniejsze opracowanie jest poświęcone zagadnieniu problematyki prawnej przedsiębiorstwa upadłego w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego (art. 15 p.u.n.). Zwrot przedsiębiorstwo jest tu używany w znaczeniu przedmiotowym, w rozumieniu regulacji art. 55 1 k.c. 1 Niemniej w piśmiennictwie wyrażono także pogląd, że przepisy prawa upadłościowego i naprawczego posługują się pojęciem przedsiębiorstwa w znaczeniu funkcjonalnym i przedmiotowym 2. Jeden z autorów stwierdził, że na gruncie polskim jest to całkowicie przekonujące przypisywanie rozumienia przedsiębiorstwa w art. 55 1 k.c. jako przedmiotowo-funkcjonalne 3. Niezależnie jednak od rozbieżnych poglądów w materii rozumienia pojęcia przedsiębiorstwo, termin ten na gruncie przepisów prawa upadłościowego będzie oznaczał przedmiot, a nie podmiot stosunków prawnych. W monografii zostaną przedstawione zagadnienia prowadzenia, dzierżawy, sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego, a także 1 Na temat pojęcia przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym zob. np. W. Katner (w:) M. Safjan (red.), System Prawa Prywatnego, t. 1. Prawo cywilne część ogólna, Warszawa 2007, s. 1221, s. 16 i n.; A. Kidyba, Prawo handlowe, Warszawa 2009, s. 1221; E. Norek, Przedsiębiorstwo w obrocie gospodarczym, Warszawa 2007, s. 29 i n.; M. Wilejczyk, Zbycie przedsiębiorstwa, Wrocław 2004, s. 16 i n.; M. Habdas, Przedsiębiorstwo jako przedmiot stosunków prawnorzeczowych, Katowice 2007, s. 63 i n. 2 J. Strzępka, Egzekucja przez zarząd przymusowy i sprzedaż przedsiębiorstwa (wybrane zagadnienia), Pr. Spółek 2007, nr 1, s. 5; tenże, Sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w postępowaniu upadłościowym (w:) L. Ogiegło, W. Popiołek, M. Szpunar (red.), Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, Kraków 2005, s. 1393; tenże, Sprzedaż przedsiębiorstwa w upadłości, Pr. Spółek 2004, nr 5, s. 23. 3 W. Katner (w:) M. Safjan (red.), System Prawa Prywatnego, t. 1..., s. 1227. 17
Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające problematyka skutków sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego. W ramach niniejszego opracowania zostaną poddane również analizie zagadnienia zaprzestania prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka, a także odstąpienia od sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego jako całości. Przedsiębiorstwo jest jedną z wielu instytucji prawa cywilnego (art. 55 1 k.c.), która występuje w prawie upadłościowym. Przy czym przepisy prawa upadłościowego wprowadzają istotne modyfikacje do zagadnień związanych z przedsiębiorstwem w obszarze prawa upadłościowego w stosunku do modelu ogólnego ukształtowanego w prawie cywilnym. Celem niniejszego opracowania jest skoncentrowanie się wyłącznie na zagadnieniu owych modyfikacji. W konsekwencji poważny dorobek nauki prawa cywilnego dotyczący badań nad istotą przedsiębiorstwa zostanie przedstawiony w sposób bardzo syntetyczny i wybiórczy. Należy mieć na uwadze okoliczność, że prawo upadłościowe składa się m.in. z norm o charakterze materialnoprawnym, jak i norm o charakterze proceduralnym 4. Na status prawny przedsiębiorstwa upadłego w upadłości likwidacyjnej wywierają wpływ zarówno jedne, jak i drugie normy. W tytule opracowania użyto zwrotu przedsiębiorstwo upadłego. Wynika to z faktu, że mimo ogłoszenia upadłości likwidacyjnej, upadły zachowuje prawo podmiotowe do przedsiębiorstwa. Jednak przepisy prawa upadłościowego wyłączają możliwość korzystania z tego prawa czy rozporządzania nim przez samego upadłego. Przedmiotem analiz będą wyłącznie aspekty o charakterze prawnym, z pominięciem m.in. zagadnień o charakterze ekonomicznym. Przy czym praktyczne problemy związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa upadłego mają przede wszystkim charakter biznesowy. Prawo upadłościowe nie cechuje się w tym zakresie nadmiarem regulacji normatywnej, co, z jednej strony, w zasadzie należy poczytywać za rozsądne założenie ustawodawcy. Niemniej prawo upadłościowe wytycza pewne ogólne ramy dla prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego. Z drugiej jednak strony, pewnym mankamentem jest niedoregulowanie pewnych zagadnień związanych z przedsiębiorstwem upadłego, co zmusza do sięgania m.in. do analogii przy rozstrzyganiu istotnych kwestii problemowych. Stan taki nie służy pewności obrotu. Zagadnienie zachowania przedsiębiorstwa upadłego jest kluczowe z punktu widzenia zarówno zasad ogólnych (art. 2 p.u.n.), jak i konstrukcji szczegółowych przepisów prawa upadłościowego i ma niebywałe znaczenie 18 4 Zob. np. R. Adamus, Miejsce Prawa upadłościowego i naprawczego w systemie prawa, PUG 2011, nr 3, s. 16 i n.
1. Uwagi ogólne praktyczne. Ustawa Prawo upadłościowe i naprawcze stara się odpowiadać nowoczesnym standardom 5 co do celów upadłości. Ważne są w tym zakresie uregulowania dotyczące zachowania przedsiębiorstwa upadłego. Nie oznacza to jednak, że w praktyce postępowań upadłościowych prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego przez syndyka lub jego sprzedaż w całości albo w zorganizowanej części są zjawiskiem powszechnym i typowym. Kwestia likwidacji poszczególnych składników przedsiębiorstwa wykracza poza granice niniejszego opracowania 6. Wreszcie poza zakresem tematycznym rozważań pozostaje zagadnienie przedsiębiorstwa w postępowaniu upadłościowym z możliwością zawarcia układu i w postępowaniu naprawczym 7. W przypadku tych dwóch procedur przedsiębiorstwo odpowiednio upadłego albo dłużnika nie podlega spieniężeniu na zaspokojenie wierzycieli (nie dotyczy to układu likwidacyjnego w ramach upadłości układowej) 8. Tym samym zagadnienia prawne związane z przedsiębiorstwem są innego rodzaju niż w wypadku upadłości likwidacyjnej i nie rodzą tak wielu wątpliwości prawnych zarówno teoretycznych, jak i praktycznych. Problematyka przedsiębiorstwa upadłego w ramach upadłości likwidacyjnej będzie miała istotne znaczenie m.in. w następujących wymiarach: po pierwsze, w wymiarze składników majątkowych i niemajątkowych przedsiębiorstwa, w szczególności z uwagi na zasady nabycia składników majątkowych w postępowaniu upadłościowym bez obciążeń; po drugie, w wymiarze umów zawartych przez podmiot prowadzący przedsiębiorstwo, a związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa; po trzecie, w wymiarze relacji wynikających ze stosunków pracy; po czwarte, w wymiarze problematyki tzw. sukcesji administracyjnej. 5 Zob. np. F. Zedler, Prawo upadłościowe i naprawcze w zarysie, Kraków 2004, s. 24 i n. 6 Na temat likwidacji składników masy upadłości zob. np. M. Koenner, Likwidacja upadłościowa, Kraków 2006, s. 15 i n. 7 Na temat postępowania naprawczego zob. np. R. Adamus, Prawo naprawcze przedsiębiorcy, Warszawa 2009. 8 Na temat układu likwidacyjnego zob. np. R. Adamus, Układ likwidacyjny w postępowaniu upadłościowym (w:) A. Witosz (red.), Instytucje Prawa upadłościowego i naprawczego, t. II, Katowice 2008, s. 61 i n. 19