Modyfikacje algorytmu działanie automatyki ARST na podstawie wniosków z analizy zakłócenia w SE Radkowice i SE Kielce Piaski w dniu 22.02.2009 Dariusz Kołodziej, Tomasz Ogryczak - Instytut Energetyki Oddział Gdańsk Tomasz Grychtal - PSE Operator SA Streszczenie: W referacie przedstawiono przebieg zakłócenia spowodowanego awarią napędu przełącznika zaczepów autotransformatora w SE Radkowice oraz jego wpływ na działanie automatyki regulacji napięcia ARST w tej stacji oraz w sąsiedniej stacji Kielce Piaski (regulacja skoordynowana). W wyniku sklejenia stycznika napędu przełącznika zaczepów dla kierunku sterowania w górę AT1 w SE Radkowice został wysterowany do skrajnego górnego położenia. Regulacja automatyczna pracującego równolegle AT2 została zablokowana. Pracujący w regulacji skoordynowanej AT1 w SE Kielce Piaski, w wyniku działania automatyki ARST, również został wysterowany do skrajnego górnego położenia PZ co nie było działaniem pożądanym w tej sytuacji. Przeprowadzono analizę przebiegu zakłócenia oraz działania układów ARST podczas jego trwania. Na tej podstawie sformułowano wnioski i zalecenia dotyczące odpowiednich modyfikacji algorytmów działania automatyki regulacyjnej, których celem jest wcześniejsze wykrycie ewentualnej awarii oraz maksymalne ograniczenie jej negatywnego oddziaływania na system elektroenergetyczny. W końcowej części referatu, w charakterze podsumowania, zostały zaprezentowane na przykładach przeprowadzonych wdrożeń, zmiany programu działania automatyki typu ARST w zakresie diagnostyki procesu zmiany przekładni (auto)transformatora oraz regulacji skoordynowanej sąsiednich stacji (silnie powiązanych w systemie). WSTĘP Opisane w niniejszym referacie zakłócenie miało miejsce w dwóch stacjach elektroenergetycznych położonych na terenie PSE Wschód, w SE Radkowice (RAD) wyposażonej w dwa autotransformatory 220/110 kv (RAD_AT1 i RAD_AT2) oraz w SE Kielce Piaski (KPK) wyposażonej w jeden autotransformator 220/110 kv (KPK_AT). Autotransformatory w tych stacjach objęte są automatyczną regulacją napięcia realizowaną przez układ automatyki typu ARST 6 w SE Radkowice oraz układ typu ARST 4 w SE Kielce Piaski. Ze względu na silne powiązanie krótkimi liniami 220kV i 110kV tych stacji w systemie elektroenergetycznym układy ARST mogą prowadzić regulację skoordynowaną. SE Radkowice jest wówczas stacją nadrzędną natomiast SE Kielce Piaski jest stacją podrzędną. Układy ARST przystosowane są do regulacji transformatorów pracujących równolegle. Praca równoległa wykrywana jest automatycznie przez układ na podstawie stanu łączników stacji. Regulacja transformatorami pracującymi równolegle posiada następujące cechy: - utrzymywanie równych przekładni obu transformatorów w czasie pracy układu; - wyrównywanie przekładni transformatorów w przypadku ich rozstrojenia w trakcie pracy lub w momencie załączania ich do pracy równoległej;
- obydwa transformatory pracujące równolegle traktowane są przez program regulacji jak jeden transformator, transformator o niższym numerze jest uznawany za wiodący w procesie regulacji, transformator o wyższym numerze za śledzący; - regulacja za pomocą transformatorów pracujących równolegle odbywa się w bezpiecznym obszarze, wyznaczonym przez blokady przeciążeniowe ustalone dla każdego z transformatorów osobno oraz blokady napięciowe (nadnapięciowe i podnapięciowe) ustalone dla szyn (po stronie niższej i wyższej transformatora), do których dołączone są oba transformatory. Zmiana zaczepów podczas pracy równoległej dwóch transformatorów, realizowana przez układ ARST, przebiega według następujących reguł: - układ steruje zmianą zaczepów najpierw transformatora wiodącego tak, aby osiągnąć jednostkową zmianę przekładni, następnie transformatora śledzącego także w celu osiągnięcia jednostkowej zmiany przekładni, - po dokonaniu zmiany zaczepów, podobnie jak dla pracy indywidualnej, następuje tzw. czas martwy, czas bezczynności układu (tylko w zakresie czynności regulacyjnych), trwający około 50 s, przeznaczony na zebranie stabilnych wyników pomiarów, - przebieg procesu sterowania napędem przełącznika zaczepów transformatora jest taki sam, jak w przypadku pracy indywidualnej transformatora. Układ ARST zapewnia utrzymywanie równej przekładni obu pracujących równolegle transformatorów. W przypadku zaistnienia nierówności przekładni układ przystępuje natychmiast do procesu wyrównywania. Wyrównywanie przekładni dla kryterium regulacji numer zaczepu odbywa się tak, aby transformator śledzący miał przekładnię równą przekładni transformatora wiodącego. Układ na podstawie zmierzonego numeru zaczepu transformatora wiodącego, oraz na podstawie posiadanych informacji o obu przełącznikach zaczepów (liczbie zaczepów, liczbie zwartych zaczepów itp.), wyznacza numer zaczepu jaki winien posiadać transformator śledzący. Wyrównywanie przekładni dla kryterium regulacji napięcia strony niższej ( D ), wyższej ( G ) oraz kryterium regulacji mocy biernej ( Q ) przebiega tak, aby nie powodowało pogorszenia regulowanej wielkości. Układ na podstawie aktualnych przekładni, oraz pomiaru regulowanej wielkości wybiera transformator, od którego zacznie wyrównywanie oraz kierunek zmian przekładni. Proces wyrównywania zaczepów odbywa się z szybkością około jeden krok na jedną minutę, co odpowiada zmianom jednostkowym przekładni na jednym lub dwóch transformatorach co około 1 min. Łączna ilość zmienianych zaczepów w toku wyrównywania przekładni, w ciągu realizacji jednego kroku zależy od tego, czy krok jest wykonywany przez jeden czy przez dwa transformatory oraz od ilości zwartych zaczepów jakie ma do pokonania każdy z transformatorów w danym przypadku. Proces regulacji zadanej wielkości przy wyrównanych przekładniach odbywa się z opóźnieniem takim jak dla regulacji indywidualnie pracującego transformatora. Dodatkowo w układach ARST przewidziany jest tryb regulacji skoordynowanej. Jest on wykorzystywany w procesie regulacji w stacjach położonych blisko siebie i połączonych krótkimi liniami przesyłowymi po stronie wyższej i niższej transformatorów (taki przypadek ma miejsce między innymi w SE Radkowice i w SE Kielce Piaski). W
tym trybie proces regulacji na stacji nadrzędnej odbywa się z wykorzystaniem wybranego kryterium regulacji i według wprowadzonych parametrów (najczęściej kryterium D i wartość zadana napięcia dla systemu szyn 110kV). W stacji podrzędnej natomiast, utrzymywana jest w sposób automatyczny taka sama przekładnia transformatora jak transformatora wiodącego w stacji nadrzędnej. Jest to realizowane w sposób analogiczny jak w przypadku pracy równoległej transformatorów na jednej stacji. Układy ARST pracujące w regulacji skoordynowanej są ze sobą połączone łączem komunikacyjnym (bezpośrednim lub poprzez układ zdalnego sterowania w ODM) za pośrednictwem, którego przesyłane są odpowiednie parametry. W chwili wystąpienia zakłócenia autotransformatory AT1 i AT2 w SE Radkowice pracowały równolegle i były załączone do regulacji automatycznej ARST w kryterium D regulacji napięcia strony niższej (110kV) autotransformatorów. W stacji Kielce Piaski autotransformator AT również był załączony do regulacji automatycznej ARST oraz dodatkowo do regulacji skoordynowanej. Zgodnie z zaimplementowanymi w układach ARST algorytmami regulacji, w powyższym układzie pracy tych stacji wiodącym autotransformatorem był RAD_AT1 natomiast przełącznik zaczepów RAD_AT2 oraz przełącznik zaczepów KPK_AT były automatycznie utrzymywane przez układy ARST w pozycjach zapewniających takie same przekładnie elektryczne jak autotransformatora wiodącego. PRZEBIEG ZAKŁÓCENIA W dniu 22.02.2009 w SE Radkowice, załączony do regulacji automatycznej układ ARST, w wyniku stwierdzenia odchyłki napięcia po stronie 110kV wygenerował rozkaz sterujący na przełączenie zaczepu RAD_AT1 w górę tzn. z pozycji 8 na 9. Ze względu na pracę równoległą RAD_AT1 i RAD_AT2, w celu utrzymania takiej samej przekładni z kilkusekundowym opóźnieniem został wygenerowany rozkaz sterujący na przełączenie zaczepu RAD_AT2 w górę z pozycji 8 na 9. Nastąpiło przełączenie zaczepu RAD_AT1, jednakże w wyniku awarii napędu przełącznika polegającej na sklejeniu się styków stycznika w układzie zasilania silnika napędu PZ, bieg napędu był samoczynnie kontynuowany w kierunku górnego skrajnego położenia (przy braku sygnałów sterujących). W tym czasie nastąpiło prawidłowe przełączenie PZ RAD_AT2 na pozycję 9. Po upływie około 1 minuty PZ RAD_AT1 osiągnął pozycję 18, układ ARST na podstawie otrzymanych danych obiektowych wygenerował rozkaz sterujący na przełączenie zaczepu RAD_AT1 w dół rozkaz ten nie został wykonany. W dalszej kolejności układ ARST wygenerował sygnał Awaria błąd pomiaru blokujący regulację i proces regulacji napięcia z wykorzystaniem RAD_AT1 i RAD_AT2 w SE Radkowice został zablokowany. Napęd PZ RAD_AT1 pracował aż do osiągnięcia po około 2 minutach skrajnego położenia na pozycji 27. W tym czasie układ ARST w SE Kielce Piaski był załączony do regulacji automatycznej KPK_AT i pracował w trybie regulacji skoordynowanej z RAD_AT1. W wyniku realizacji algorytmu regulacji w tym trybie układ ARST w SE Kielce Piaski rozpoczął proces przełączania zaczepów KPK_AT mający na celu utrzymanie przekładni zgodnej z aktualną przekładnią autotransformatora wiodącego. W wyniku takiego działania PZ KPK_AT1 również osiągnął skrajne położenie na pozycji 21. Układ ARST w SE Kielce Piaski wygenerował sygnalizację ostrzegawczą AT Blokada
przeciążeniowa i regulacja automatyczna ARST została zablokowana. Należy tu zaznaczyć, że takie działanie układu pomimo, że było zgodne z przyjętymi algorytmami i zasadami jego działania, z punktu widzenia prowadzenia regulacji w sytuacji awaryjnej, która miała miejsce w tym przypadku, nie było prawidłowe. Na skutek awarii napędu PZ RAD_AT1 oraz działania automatyki ARST nastąpiło przekroczenie dopuszczalnego napięcia roboczego w SE Radkowice o 4,8kV i wynosiło 127,8kV. Przepływ mocy biernej dla RAD_AT1 wyniósł 250 Mvar przy mocy czynnej na poziomie 70MW co spowodowało pobudzenie blokady przeciążeniowej układu ARST oraz zabezpieczenia od przeciążeń zainstalowanego po stronie 220kV RAD_AT1. Na skutek różnych wartości przekładni AT1 (zaczep 27) i AT2 (zaczep 9) nastąpił przepływ prądu wyrównawczego między AT1 i AT2. Przepływ mocy biernej dla AT2 wyniósł 140 Mvar. Również w SE Kielce Piaski nastąpiło przekroczenie dopuszczalnego napięcia roboczego rozdzielni 110kV i wyniosło 128,3kV. Przepływ mocy biernej dla KPK_AT wyniósł 128 Mvar przy mocy czynnej 97,7 MW co również spowodowało pobudzenie blokady przeciążeniowej układu ARST. Po stwierdzeniu przez obsługę stacji uszkodzenia napędu PZ RAD_AT1 w SE Radkowice zostały podjęte działania mające na celu przywrócenie przekładni transformatorów i napięć systemowych na obydwu stacjach do prawidłowych poziomów. W wyniku mechanicznego zablokowania napędu RAD_AT1 nie było to możliwe i konieczne było obustronne wyłączenie autotransformatora. Automatyka ARST w obydwu stacjach została odstawiona. W SE Kielce Piaski obsługa z wykorzystaniem stacyjnego Systemu Sterowania i Nadzoru (SSiN) zmieniła położenie przełącznika zaczepów na pozycję 9 w celu doprowadzenia do właściwego poziomu napięcia rozdzielni 110kV. Analizując przebieg wyżej opisanego zakłócenia pod kątem działania automatyki ARST można stwierdzić, że układ w SE Radkowice działał prawidłowo. Nie spowodował zbędnego wysterowania przełącznika zaczepów RAD_AT2 w celu wyrównania przekładni z RAD_AT1. Działanie automatyki zostało zablokowane po przekroczeniu dopuszczalnego poziomu obciążenia autotransformatora. Celowe natomiast jest zmodyfikowanie mechanizmu diagnostyki przełącznika zaczepów (auto)transformatora stosowanej w układach ARST do wykrywania nieprawidłowości w procesie przełączania zaczepów i blokowania w takim przypadku regulacji automatycznej. Jak wynika z powyższego opisu podczas zakłócenia nie wystąpiła sygnalizacja Awaria przełącznika zaczepów pomimo ewidentnego wystąpienia takiej awarii. Wynika to z przyjętej dotychczas zasady, że stwierdzenie takiej awarii następuje po trzeciej nieudanej próbie przełączenia zaczepu. Niewątpliwie błędnym, okazało się działanie układu ARST w SE Kielce Piaski realizującego regulację skoordynowaną w stacji podrzędnej. Układ wysterował przełącznik zaczepów autotransformatora do skrajnego górnego położenia (21) dążąc do wyrównania jego przekładni z wiodącym RAD_AT1, pomimo faktu, że zmiany zaczepów RAD_AT1 następowały samoczynnie i poza kontrolą układu automatyki. Algorytm działania układu ARST w zakresie regulacji skoordynowanej należy zmodyfikować w taki sposób aby uwarunkować jego działanie od prawidłowego stanu procesu regulacji zarówno w stacji podrzędnej jak i nadrzędnej. W tym celu należy powiązać istniejące w algorytmach regulacji mechanizmy wykrywania awarii i blokad z funkcjami realizującymi regulację skoordynowaną.
Wcześniejsze wykrycie i zasygnalizowanie przez układ ARST awarii związanej z przełączaniem zaczepów oraz wstrzymanie procesu regulacji skoordynowanej w przypadku wykrycia nieprawidłowości w jego przebiegu umożliwi obsłudze, zarówno na poziomie stacji jak i ODM szybszą diagnozę i podjęcie odpowiednich działań w celu wyeliminowania zagrożenia lub minimalizacji skutków ewentualnej awarii MODYFIKACJE ALGORYTMU DZIAŁANIA ARST Koordynacja, od strony technicznej, realizowana jest z wykorzystaniem dedykowanego kanału komunikacyjnego (łącza szeregowego) łączącego układy ARST w stacjach Radkowice i Kielce Piaski. Układ ARST z stacji nadrzędnej przesyła daną koordynacyjną do stacji podrzędnej. Jeżeli algorytm programu ARST w stacji nadrzędnej, na podstawie lokalnie dostępnych danych, stwierdzi, że istnieje możliwość koordynacji ze stacją podrzędną, wtedy wypracowuje daną koordynacyjną, której wartość jest niezerowa. Stacja podrzędna odbierająca niezerową wartość danej koordynacyjnej, po uwzględnieniu lokalnych warunków, może zostać załączona przez operatorów stacji lub dyspozytorów ODM do pracy skoordynowanej, celem utrzymywania zgodnej przekładni autotransformatora z przekładniami autotransformatorów w stacji nadrzędnej. Praca skoordynowana w zmodyfikowanych układach ARST trwa tak długo jak długo spełnione są warunki po stronie stacji nadrzędnej i podrzędnej lub do czasu wyłączenia jej przez operatora lub dyspozytora. Zasady koordynacji w stacji nadrzędnej Program zmodyfikowanego układu ARST w stacji nadrzędnej Radkowice (RAD) na podstawie danych z obiektu i stanu pracy układu regulacji podejmuje decyzję czy możliwa jest ewentualna koordynacja ze stacją podrzędną. Możliwość koordynacji manifestuje się przesyłem niezerowej wartości danej koordynacyjnej do stacji podrzędnej. Warunki konieczne do spełnienia po stronie stacji nadrzędnej do koordynacji są następujące: autotransformator AT1 pracuje (połączony z rozdzielnią 220 i 110 kv), w przypadku, gdy AT1 w stacji Radkowice jest wyłączony, wówczas autotransformator AT2 (połączony z rozdzielnią 220 i 110 kv) stanowi podstawę do wyznaczania wartości danej koordynacyjnej, autotransformator AT1 (lub odpowiednio AT2) załączony do pracy w ARST, nie występują błędy związane z procesem regulacji (błędy pomiarów, błędy przekładni, zmiany przekładni, awaria przełącznika zaczepów). Niespełnienie któregokolwiek z podanych warunków skutkuje natychmiastowym wyzerowaniem wartości danej koordynacyjnej co oznacza, że stacja nadrzędna nie może pełnić roli wiodącej w procesie koordynacji. Brak kontroli wyżej wymienionych warunków niezbędnych podczas koordynacji pracy ARST stał się przyczyną niepoprawnego działania układu ARST w stacji Kielce Piaski po awarii napędu przełącznika zaczepów w Radkowicach. Wartość zmiennej koordynacyjnej nie jest aktualizowana zarówno podczas przełączania zaczepów jak i w czasie bezpośrednio po przełączeniu (około 1 minuty). W
tym czasie program ARST dokonuje oceny poprawności przebiegu zmiany zaczepów. W przypadku wykrycia błędu lub awarii nie zostanie wyznaczona nowa wartość danej koordynacyjnej (zostanie przesłana wartość zerowa brak możliwości dalszej koordynacji). Aktualny numer zaczepu autotransformatora AT1 w stacji Radkowice stanowi podstawę do wyznaczania wartości danej koordynacyjnej, zapewniającej utrzymanie na autotransformatorze AT1 w stacji Kielce Piaski (KPK) przekładni równej lub podobnej. Tabela 1 przedstawia zależności między zaczepami obydwu autotransformatorów i wartościami danej koordynacyjnej przesyłanej między stacjami. Tabela 1. Koordynacja zaczepów AT1 KPK wg AT1 RAD AT1 RAD Nr zaczepu Dana koordynacyjna AT1 KPK Nr zaczepu 1 88 1 2 89 1 3 90 1 4 91 2 5 92 3 6 93 4 7 94 5 8 95 6 9 96 7 10 97 8 11 98 9 12 99 10 13 100 11 14 100 11 15 100 11 16 101 12 17 102 13 18 103 14 19 104 15 20 105 16 21 106 17 22 107 18 23 108 19 24 109 20 25 110 21 26 111 21 27 112 21 W przypadku, gdy AT1 w stacji Radkowice jest całkowicie wyłączony (w stanie beznapięciowym), wówczas bieżący numer zaczepu autotransformatora AT2 stanowi podstawę do wyznaczania wartości danej koordynacyjnej, zapewniającej utrzymanie równości lub podobieństwa przekładni na autotransformatorze AT1 w stacji Kielce Piaski. Zależności między zaczepami a wartościami danej koordynacyjnej przedstawia tabela 2.
Tabela 2. Koordynacja AT1 KPK wg AT2 RAD AT2 RAD Nr zaczepu Dana koordynacyjna AT1 KPK Nr zaczepu 1 90 1 2 90 1 3 90 1 4 91 2 5 92 3 6 93 4 7 94 5 8 95 6 9 96 7 10 97 8 11 98 9 12 99 10 13 100 11 14 100 11 15 100 11 16 100 11 17 100 11 18 101 12 19 102 13 20 103 14 21 104 15 22 105 16 23 106 17 24 107 18 25 108 19 26 109 20 27 110 21 Pobudzenie blokad napięciowych, przeciążeniowych lub blokad od skrajnych położeń przełączników zaczepów na AT1 i AT2 w stacji nadrzędnej w czasie regulacji skoordynowanej, nie wpływa na działanie mechanizmu koordynacji (nie wyłącza go). Jeżeli blokady wstrzymają działanie algorytmu regulacji w stacji nadrzędnej to stacja podrzędna mimo to, dostosuje przekładnię swojego autotransformatora do przekładni jaką posiadają autotransformatory w stacji nadrzędnej. Jeżeli zadziałają blokady w stacji podrzędnej, to układ ARST tej stacji przestanie reagować na przesyłane wartości zmiennej koordynacyjnej i przestanie dostosowywać przekładnię podległego autotransformatora. Autotransformatory w stacji nadrzędnej, pełniącej wiodącą rolę w procesie regulacji obejmującej obydwie stacje, nie załącza się do regulacji skoordynowanej. Załączaniu do pracy skoordynowanej podlega autotransformator w stacji podrzędnej. Stacji, która musi zmienić na czas koordynacji swój program działania, z regulacji indywidualnej na funkcję śledzenia przekładni autotransformatorów w stacji nadrzędnej.
Zasady koordynacji w stacji podrzędnej Program zmodyfikowanego układu ARST w stacji podrzędnej (Kielce Piaski), na podstawie danych z obiektu i stanu pracy układu regulacji podejmuje decyzję czy możliwa jest jego ewentualna koordynacja ze stacją nadrzędną. Warunki do spełnienia, obecnie bardziej rygorystyczne, po stronie stacji podrzędnej są następujące: autotransformator AT1 pracuje (połączony z rozdzielnią 220 i 110 kv), autotransformator AT1 załączony do pracy w ARST, nie występują błędy związane z procesem regulacji (błędy pomiarów, błędy przekładni, zmiany przekładni, awaria przełącznika zaczepów), sprawna łączność ze stacją nadrzędną za pośrednictwem dedykowanego kanału komunikacyjnego, odbiór ze stacji nadrzędnej niezerowej danej koordynacyjnej co świadczy o gotowości stacji nadrzędnej do pełnienia roli wiodącej w procesie regulacji skoordynowanej. Załączenie autotransformatora w stacji podrzędnej do pracy skoordynowanej odbywa się za pomocą rozkazu wysłanego z terminala SSiN w stacji lub terminala DYSTER w ODM. Aby załączenie było możliwe konieczne jest spełnienie wyżej wymienionych warunków. Rozkaz załączenia pracy skoordynowanej, gdy brak jest któregokolwiek z warunków, jest odrzucany i generowany jest sygnał niedozwolona zmiana parametru. Rozkaz wyłączenia z pracy skoordynowanej przyjmowany jest bezwarunkowo. Wcześniejsze realizacje układów ARST nie stawiały żadnych warunków w momencie załączania do pracy skoordynowanej, osoba decydująca o załączeniu musiała sprawdzić czy obie stacje w danym momencie mogą prowadzić regulację skoordynowaną. Po wyłączeniu autotransformatora z regulacji skoordynowanej pozostaje on w kryterium regulacji zaczepowej z wartością zadaną numeru zaczepu równą aktualnie mierzonej wartości. W przypadku wyłączenia autotransformatora z pracy automatycznej w ARST lub odłączenia autotransformatora od systemów szyn rozdzielni, następuje natychmiastowe wyłączenie z pracy skoordynowanej Zerwanie łączności na czas dłuższy niż 3 minuty lub odbiór zerowej wartości danej koordynacyjnej przez czas dłuższy niż 3 minuty powoduje zablokowanie pracy skoordynowanej (pobudzenie sygnalizacji Błąd koordynacji, ARST Zablokowanie ARST, i w efekcie tego pobudzenie sygnału ARST Nieczynna ). Sygnał Błąd koordynacji RAD jest dodatkowym sygnałem umożliwiającym interpretację sygnału ARST Nieczynna w Regionalnym Centrum Nadzoru (RCN) lub lokalnie na stacji KPK. Załączenie autotransformatora do pracy skoordynowanej powoduje zmianę kryterium regulacji z dotychczasowego na kryterium zaczepowe z wartością zadaną zaczepu równą zaczepowi mierzonemu. W trakcie pracy skoordynowanej, w miarę zmian zachodzących w stacji nadrzędnej, wyznaczane są nowe wartości zadanych zaczepów, zapewniających utrzymanie zgodnych przekładni autotransformatorów w stacji nadrzędnej i podrzędnej.
Proces dopasowywania przekładni autotransformatora AT1 w stacji podrzędnej (Kielce Piaski) do przekładni autotransformatorów w stacji nadrzędnej (Radkowice) przebiega zgodnie z tabelą 1 oraz 2. Dopasowywanie zatrzymywane jest w przypadku pobudzenia blokad napięciowych, przeciążeniowych i od skrajnych zaczepów. Działanie blokad napięciowych jest selektywne, ukierunkowane tak, aby możliwe było wyjście podrzędnego układu regulacji ze stanu zablokowania, gdy takie działanie podejmie układ w stacji nadrzędnej. Zmiany w algorytmie sterowania zmianą położenia przełącznika zaczepów We wcześniej realizowanych układach ARST, blok programu związany ze sterowaniem napędem przełącznika zaczepów, za pomocą rozkazów wysyłanych do SSiN, sygnalizował niepoprawność przebiegu zmian zaczepów po trzech kolejnych niepoprawnych przełączeniach. Objawiało to się jako sygnały awaria przełącznika zaczepów lub błąd zmiany przekładni. W układach ARST, które mogą pracować w trybie koordynacji zmieniono tę zasadę po to, aby niepoprawne przełączenia w autotransformatorze w stacji nadrzędnej nie były automatycznie przenoszone na stację podrzędną. Funkcja diagnostyczna, w zmienionym algorytmie sterowania, wykrywa i sygnalizuje jako awaria przełącznika zaczepów każde niepoprawnie wykonane przełączenie zaczepów. Natomiast w przypadku braku przełączeń, mimo wysyłanych rozkazów do SSiN, zachowano limit kolejnych trzech prób do momentu sygnalizacji awarii przełącznika zaczepów lub błędu zmiany przekładni. Układ ARST powinien zachować pewną tolerancję dla tego rodzaju błędów, aby nie blokować pracy skoordynowanej bez ważnej i trwałej przyczyny. Przyczyną tego typu błędów może być opóźniona propagacja danych przesyłanych z SSiN do ARST po przełączeniu zaczepu lub spiętrzenie rozkazów sterujących w SSiN (niewykonanie rozkazu). PODSUMOWANIE Zaprezentowane powyżej modyfikacje algorytmu działania układów ARST w zakresie diagnostyki przełącznika zaczepów oraz procesu regulacji skoordynowanej zostały zaimplementowane w pierwszej kolejności w SE Radkowice i SE Kielce Piaski, próby laboratoryjne oraz próby funkcjonalne na obiektach potwierdziły prawidłowe działanie układów oraz skuteczność wprowadzonych rozwiązań. Od lipca 2009 roku układy w tych stacjach działają według nowych algorytmów. Nie stwierdzono dotychczas jakichkolwiek nieprawidłowości w ich działaniu. Wszystkie układy ARST realizowane lub modernizowane od drugiej połowy 2009 roku posiadają zmodyfikowaną diagnostykę przełącznika zaczepów, natomiast układy obejmujące węzły Gdańsk Błonia - SE Gdańsk1, Jasiniec - Bydgoszcz Zachód oraz Olsztyn Mątki Olsztyn1 działają według zmienionych algorytmów regulacji skoordynowanej.