dr inż. PIOTR WOJTAS rof. dr hab. inż. BOGDAN MIEDZIŃSKI dr inż. ARTUR KOZŁOWSKI mgr inż. JULIAN WOSIK Instytut Technik Innowacyjnych EMAG Katowice mgr inż. GRZEGORZ BUGAJSKI KGHM POLSKA MIEDŹ SA Lubin mgr inż. MIROSŁAW RACZYŃSKI KGHM CUPRUM CB-R Wrocław Ograniczenie strat energii w elektroenergetycznych sieciach rzemysłowych w asekcie ozyskiwania środków ublicznych na ich modernizację ( białe certyfikaty ) W artykule omówiono cele Unii Euroejskiej i jej odejście do kwestii rowadzenia efektywniejszej gosodarki elektroenergetycznej. Przedstawiono odstawowe unijne akty rawne dotyczące orawy efektywności energetycznej oraz ich krajową imlementację. Ukazano sosób funkcjonowania białych certyfikatów w zakresie działań dotyczących orawy efektywności gosodarki elektroenergetycznej oraz doświadczenia krajowe z ierwszej edycji rzetargu na białe certyfikaty. 1. WSTĘP Unia Euroejska stoi w obliczu dotychczas niesotykanych wyzwań będących wynikiem ograniczonych zasobów nośników energii, rosnącego zaotrzebowania na energię, narastającego uzależnienia od jej imortu, a także konieczności ograniczenia zmian klimatycznych i rzezwyciężenia kryzysu gosodarczego. Efektywne wykorzystanie energii jest jednym z najleszych sosobów srostania tym wyzwaniom. Podwyższa ono oziom bezieczeństwa energetycznego orzez obniżenie zużycia energii ierwotnej oraz ograniczenie imortu albo rzynajmniej tema jego wzrostu. Przyczynia się onadto do obniżenia emisji gazów cielarnianych i tym samym do łagodzenia skutków zmian klimatu. Przestawienie gosodarek oszczególnych krajów na bardziej efektywne gosodarki elektroenergetyczne może być także czynnikiem obudzającym oracowanie i uowszechnienie innowacyjnych rozwiązań technologicznych rzyczyniających się do orawy konkurencyjności tych gosodarek na rynkach globalnych oraz obudzającym wzrost gosodarczy. Pośrednio rowadzić to może do tworzenia wysoko kwalifikowanych stanowisk racy w strukturach związanych z efektywnością energetyczną. 2. PODSTAWY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI W ZAKRESIE POPRAWY EFEKTYWNOŚCI ELEKTROENERGETYCZNEJ Rada Euroejska w marcu 2007 r. dostrzegła otrzebę zwiększenia efektywności energetycznej w kontekście osiągnięcia w Unii Euroejskiej 9% oszczędności zużywanej energii do roku 2016 (dyrektywa 2006/12/WE). Cel ten znalazł swoje odbicie w Dyrektywie Parlamentu Euroejskiego i Rady w sawie efektywności energetycznej (dyrektywa 2004/8/WE i 2006/12/WE), a nastęnie w dyrektywach 2009/125/WE i 2010/30/UE. Ostatnią regulacją rawną w tym zakresie jest Dyrektywa Parlamentu
Nr 6(520) LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2014 13 Euroejskiego i Rady 2012/27/UE z dn. 25 aździernika 2012 r. w srawie efektywności energetycznej i zmiany wcześniejszych dyrektyw bądź ich uchylenia, która odwyższa zakładane oszczędności do oziomu 20% w roku 2020. Ustanowiła ona wsólną strukturę ramową dla środków służących wsieraniu efektywności energetycznej w Unii dla osiągnięcia głównego celu oraz stworzenia warunków dla orawy efektywności energetycznej o 2020 r. Celem ustanowionych rzeisów jest usunięcie barier na rynku energii oraz rzezwyciężenie nierawidłowości w funkcjonowaniu rynku energii ograniczających efektywność dostaw i wykorzystania energii. W zakresie orawy efektywności energetycznej w oszczególnych krajach istniały już wcześniej odowiednie regulacje rawne (Włochy 2001 r., Wielka Brytania 2002 r., Francja 2006 r. itd.). System orawy efektywności energetycznej oarty jest na tzw. białych certyfikatach, będących świadectwami otwierdzającymi zaoszczędzenie określonej ilości energii [2, 3] w wyniku realizacji inwestycji służących orawie efektywności energetycznej. Unia Euroejska, kierując się dążeniem do minimalizacji kosztów wdrożenia dyrektywy, nie ustanowiła jednolitego tekstu wymagań dotyczących orawy efektywności energetycznej (białych certyfikatów), ozwalając oszczególnym krajom zachować elastyczność wymagań wynikającą z lokalnej organizacji sektora energetycznego, uwarunkowań rawnych, technicznych i kulturowych. Na rynku krajowym odstawowymi aktami rawnymi stymulującymi orawę efektywności energetycznej są: Ustawa z dn. 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2011 r., nr 94, oz. 551), Obwieszczenie Ministra Gosodarki z dn. 21 grudnia 2012 r. w srawie szczegółowego wykazu rzedsięwzięć służących orawie efektywności energetycznej (M.P. z dn. 11 stycznia 2013 r., oz. 15). 3. SYSTEM BIAŁYCH CERTYFIKATÓW Ustawa [4] określiła krajowy cel w zakresie oszczędnego gosodarowania energią do roku 2016 w ilości nie mniejszej niż 9% średniego krajowego zużycia tej energii w ciągu roku rzy jego uśrednieniu za lata 2001-2005. Jest to wynik rzyjęcia z oóźnieniem dyrektywy 2006/12/WE. Oszczędność energii ierwotnej oblicza się z uwzględnieniem wsółczynników srawności rocesów rzetwarzania energii ierwotnej w energię finalną. Dla stymulowania działań energooszczędnych na drodze działań inwestycyjnych dotyczących systemu energetycznego rzedsiębiorstwo energetyczne (oerator systemu dystrybucyjnego), odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski są zobowiązane do uzyskania i rzedstawienia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (URE) świadectwa efektywności energetycznej o wartości wyrażonej w tonach oleju ekwiwalentnego (1 toe = 41,868 GJ lub 11,630 MWh, wartość oałowa toe wynosi 10 000 kcal/kg) nie większej niż 3% ilorazu: a) kwoty rzychodu ze srzedaży energii elektrycznej, cieła lub gazu ziemnego odbiorcom końcowym, osiągniętego za dany rok, w którym jest realizowany ten obowiązek, b) kwoty transakcji zakuu energii elektrycznej, cieła lub gazu ziemnego na Towarowej Giełdzie Energii (TGE), osiągniętego za dany rok w rzyadku odbiorcy końcowego działającego we własnym imieniu oraz towarowego domu maklerskiego lub domu maklerskiego działającego na zlecenie odbiorcy i ołaty zastęczej jednostkowej O zj. Całkowita ołata zastęcza wynosi: O O E (1) z O z ołata zastęcza (zł), O zj jednostkowa ołata zastęcza (900 < O zj < 2700 zł); rzyjęto, że O zj = 1000 zł/toe dla lat 2013-2015, E ilość energii ierwotnej wyrażona w (toe), równa różnicy między ilością energii ierwotnej wynikającej z obowiązku i rzeczywistej ilości energii ierwotnej wynikającej ze świadectw efektywności energetycznej umorzonych rzedsiębiorstwu energetycznemu lub domowi maklerskiemu, n n n u E E (2) 1 100O u n wskaźnik rocentowy w roku owstania obowiązku (u n = 1% dla 2013 r., 1,5% dla 2014 r. i 1,5 dla 2015 r.), n kwota rzychodu ze srzedaży energii elektrycznej, gazu ziemnego lub cieła, O zj = 1000 zł/toe (dla 2013 r.) lub E zj zj zj n n n u T E (3) 2 100O T n kwota transakcji zakuu energii (zł).
14 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA Wartość wsółczynnika srawności rocesów rzetwarzania energii ierwotnej w energię finalną określa się oddzielnie dla energii elektrycznej, cieła i gazu ziemnego. Przyjmuje się, że wsółczynniki te są równe odwrotności wsółczynników nakładu energii ierwotnej, stosownie do wykorzystywanego źródła energii, i wynoszą odowiednio: 0,33 dla energii elektrycznej dostarczanej z sieci elektroenergetycznej, 0,83 dla cieła dostarczanego z sieci ciełowniczej, 0,91 dla gazu ziemnego. System umarzania białych certyfikatów lub wnoszenia ołaty zastęczej jest odobny do systemów umarzania innych wcześniej wrowadzonych kolorowych certyfikatów. Wływy z ołaty zastęczej stanowią rzychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gosodarki Wodnej. Przedsiębiorstwo energetyczne/inwestor może wejść w osiadanie świadectw efektywności energetycznej, tj. tzw. białych certyfikatów, orzez: a) zrealizowanie rzedsięwzięć służących orawie efektywności energetycznej, zgodnie z odowiednią rocedurą rawną, b) zaku świadectw efektywności energetycznej na TGE. W rzyadku rzedstawionym w unkcie a należy: rzygotować rzedsięwzięcie, oracować audyt energetyczny dla rzedsięwzięcia dotyczącego orawy efektywności energetycznej zgodnego z [1] rzez audytora sełniającego wymagania rawne, zgłosić inwestycję do rzetargu na białe certyfikaty; rzetargi takie organizuje URE, ogłaszając informacje o nich w Biuletynie Informacji Publicznej URE. Minimalna wielkość oszczędności energii ierwotnej, jaka może być zgłoszona do rzetargu, to 10 toe. Przetarg na białe certyfikaty jest ogłaszany nie rzadziej niż raz w roku. Białe certyfikaty są rzyznawane rzedsięwzięciom roefektywnościowym o wartości efektów, określonych zależnością: t (4) śr max ω śr t n ω max maksymalny efekt rooszczędnościowy zgłoszony do rzetargu, średnia ważona wartość efektu rooszczędno- K k 1 ściowego, śr, n wsółczynnik akcetacji ofert (dla ierwszego rzetargu ustalono t = 0,5), E toe (5) K zł E ilość energii ierwotnej zaoszczędzonej w ciągu roku, K wartość świadectwa energetycznego, o którą ubiega się odmiot, zrealizować rzedsięwzięcie roefektywnościowe w rzyadku wygrania rzetargu, sorządzić audyt efektywności energetycznej otwierdzający oszczędność energii uzyskaną w wyniku realizacji rzedsięwzięcia w ilości określonej w deklaracji rzetargowej (dla mniejszych rzedsięwzięć, o efekcie oniżej 100 toe, obligatoryjny audyt końcowy nie jest wymagany), zawiadomić Prezesa URE o zakończeniu rzedsięwzięcia roefektywnościowego w ciągu 30 dni. Prezes URE w ciągu 30 dni od dnia zawiadomienia wystawia odmiotowi, który zrealizował rzedsięwzięcie roefektywnościowe, stosowne świadectwo (deozytariuszem świadectw efektywności energetycznej jest TGE), a także dokonuje wyrywkowej weryfikacji efektów rzedsięwzięcia lub zleca jej rzerowadzenie. Schemat systemu funkcjonowania białych certyfikatów rzedstawiono na rys. 1. W rzyadku błędnego oinformowania Prezesa URE o efektach roefektywniościowych odmiot zostaje wykluczony z udziału w rzetargach na białe certyfikaty na okres 5 lat oraz onosi nałożoną rzez niego karę. Istnieją rzedmiotowe i odmiotowe ograniczenia dotyczące uczestnictwa w rzetargach na białe certyfikaty. Z udziału w rzetargach wykluczone są odmioty zlokalizowane w secjalnych strefach ekonomicznych (SSE). Przyjmuje się, że zwolnienia odatkowe, jakie uzyskują odmioty działające w SSF, są formą omocy ublicznej. W rzetargach nie mogą być zgłaszane także rzedsięwzięcia dofinansowane ze środków budżetowych, w tym także ze środków omocowych ozyskiwanych rzez aństwo z innych krajów UE. Istnieją możliwości ozyskiwania środków na działania roefektywnościowe również z innych źródeł, chociażby z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gosodarki Wodnej (NFOŚiGW). N. w marcu 2014 r. NFOŚiGW uruchomił środki na wsarcie dla rzedsiębiorstw w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gosodarki. Budżet tego rogramu oszacowano na onad 340 mln zł dla nowych inwestycji, a dodatkowe 5 mln zł rzeznaczono na wykonanie audytów energetycznych. W ierwszej części tego rogramu rzedsiębiorcy mogą uzyskać
Nr 6(520) LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2014 15 Rys. 1. Schemat funkcjonowania systemu białych certyfikatów [3] dofinansowanie na audyty energetyczne w wysokości do 70% ich kosztów. W części drugiej (zwiększenie efektywności energetycznej) dofinansowane zostaną inwestycje rowadzące do oszczędności energii lub wzrostu efektywności energetycznej, a w trzeciej (E-Kumulator) wsierane będą rojekty związane z wytwarzaniem energii i aliwa z odadów rzemysłowych, zmniejszeniem zużycia surowców ierwotnych oraz ograniczeniem emisji szkodliwych gazów do atmosfery. Środki ochodzące z NFOŚiGW, zgodnie interretacją Ministra Finansów, nie są środkami budżetowymi (są środkami ozabudżetowymi), co oznacza, że rzedsięwzięcia te mogą być zgłaszane do rzetargu na świadectwa efektywności energetycznej (białe certyfikaty). Procentowe obowiązkowe oszczędności energii i wysokość ołaty zastęczej wnoszonej do NFOŚiGW w oszczególnych latach rzedstawiono w tab. 1. Tabela 1. Obowiązkowe oszczędności energii i wysokość ołaty zastęczej w oszczególnych latach [4] Rok Obowiązek Ołata zastęcza 2013 1% 1000 zł/toe 2014 1,5% 1000 zł/toe 2015 1,5% 1000 zł/toe lata nastęne?? Dotychczas rozstrzygnięty został jeden rzetarg na białe certyfikaty (ogłoszenie Prezesa URE z dn. 31 grudnia 2012 r., rozstrzygnięcie rzetargu 31 siernia 2013 r.). Druga edycja rzetargu na białe certyfikaty została ogłoszona 27 grudnia 2013 r., a zamknięcie rzyjmowania deklaracji rzetargowych nastąiło o 30 dniach, tj. 27 stycznia 2014 r. Termin rozstrzygnięcia rzetargu nie jest jeszcze znany.
16 MECHANIZACJA I AUTOMATYZACJA GÓRNICTWA Przetargi organizowane są w trzech kategoriach rzedsięwzięć dotyczących orawy efektywności energetycznej: kategoria I: użytkownicy końcowi energii elektrycznej działania dotyczące zwiększenia oszczędności energii rzez odbiorców końcowych, osoby fizyczne, osoby rawne, jednostki organizacyjne nieosiadające osobowości rawnej (80% wartości wszystkich certyfikatów), kategoria II: urządzenia otrzeb własnych służące rocesowi wytwarzania energii zwiększenie oszczędności energii rzez urządzenia otrzeb własnych (zesoły omocniczych obiektów lub instalacji służących rocesowi wytwarzania energii elektrycznej lub cielnej), kategoria III: dystrybucja i rzesył energii lub nośników energii zmniejszenie strat energii elektrycznej, cieła lub gazu ziemnego w rocesie rzesyłu i dystrybucji. 4. ZAKRES DZIAŁAŃ DOTYCZĄCYCH PO- PRAWY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZ- NEJ W PRZEMYSŁOWYCH UKŁADACH ELEKTROENERGETYCZNYCH Zakres działań służących orawie efektywności energetycznej w rzemysłowych układach elektroenergetycznych obejmuje: wymianę źródeł światła na energooszczędne, wymianę oraw oświetleniowych na orawy o większej skuteczności (wraz z osrzętem), wdrażanie systemów oświetleniowych o regulowanym oborze mocy w zależności od otrzeb użytkowników, stosowanie energooszczędnych systemów zasilania, wymianę wentylatorów i om na urządzenia o wyższej srawności, sterowanie układów omowych (stosowanie om z regulacją obrotów), stosowanie ekonomicznych srężarek, odzysk cieła z silników elektrycznych i srężarek do celów technologicznych i grzejnych, wymianę silników elektrycznych na silniki o wyższej srawności i mocy dobranej do otrzeb, stosowanie naędów o regulowanej wydajności (rędkości obrotowej regulowanej za omocą falowników), modernizację oświetlenia hal, terenów, warsztatów rodukcyjnych, ograniczenie strat mocy sowodowanych rzeływem mocy biernej w sieciach rzemysłowych, ograniczenie strat mocy w transformatorach (wymiana na transformatory nowszej konstrukcji, o niższej stratności w żelazie i mocy dostosowanej do rzeczywistych otrzeb), komensację mocy biernej transformatorów na biegu jałowym, stosowanie układów komensacji mocy biernej w sieciach wewnątrzzakładowych. Szczególnie dużo miejsca w obwieszczeniu [1] oświęcono orawie efektywności energetycznej w zakresie gosodarki cielnej w rzedsiębiorstwach. 5. PODSUMOWANIE DOŚWIADCZENIA Z PIERWSZEJ EDYCJI PRZETARGU NA BIAŁE CERTYFIKATY Cele wyznaczone w zakresie oszczędzania energii na skutek orawy efektywności energetycznej są ambitne i zgodnie z założeniami mają dorowadzić do oszczędności rzędu 2,2 Mtoe do roku 2016. Tymczasem wyniki ierwszej edycji rzetargu na białe certyfikaty, które oublikowane zostały we wrześniu ubiegłego roku, uwidaczniają ewne roblemy. Do rzetargu zgłoszono skutecznie 209 deklaracji rzetargowych, z czego rzyjęto 102, a 107 odrzucono. Okazało się, że znaczna część odrzuconych deklaracji osiadała wady rawne, choć w większości były one marginalne. Tak duża liczba odrzuconych deklaracji rzetargowych świadczy o tym, że system może być niezrozumiały i mało atrakcyjny dla odmiotów, do których był skierowany. Jego małej skuteczności dowodzi również fakt, że okres rozatrywania deklaracji rzetargowych był bardzo długi (8,5 miesiąca), co sowodowane było zaewne ograniczoną liczbą etatów dla racowników obsługi. Ustawa [4] miała stanowić zachętę do realizacji działań służących orawie efektywności energetycznej w formie białych certyfikatów. Okazało się jednak, że nie jest ona wystarczająca, a ozyskiwanie białych certyfikatów zamiast być dla rzedsiębiorstwa wartością dodaną, odnoszącą jego konkurencyjność staje się nierzyjemnym obowiązkiem. Wolumen świadectw efektywności energetycznej, zarezerwowany do wydania we wsomnianym rzetargu, wynosił odowiednio: dla rzedsięwzięć w kat. I (odbiorcy końcowi) 440 000 toe, dla rzedsięwzięć w kat. II (wytwarzanie energii) 55 000 toe, dla rzedsięwzięć w kat. III (rzesył i dystrybucja) 55 000 toe.
Nr 6(520) LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2014 17 Ustawy [4] nie stosuje się do instalacji objętych systemem handlu urawnieniami dotyczącymi emisji gazów cielarnianych, oza otrzebami własnymi, co skutecznie ograniczyło liczbę rzedsięwzięć inwestycyjnych roefektywnościowych douszczonych do udziału w rzetargu, często w sosób czysto formalny (uznanie całego rzedsiębiorstwa za instalację objętą handlem urawnieniami do emisji gazów cielarnianych). Stosunkowo wysokie koszty wykonania audytu energetycznego będącego integralną częścią deklaracji rzetargowej były barierą ograniczającą zainteresowanie odmiotów rzetargiem. Największe zainteresowanie rzetargiem na białe certyfikaty wykazały odmioty działające na rynku energii cielnej, zainteresowane w szczególności wymianą sieci cielnych głównie na reizolowane. Większość zgłoszonych rzedsięwzięć dotyczyła zadań zakończonych, co wiąże się z obowiązkiem wykonania audytu owykonawczego i surowymi karami za ewentualne rozbieżności wysokości zgłoszonych do rzetargu i uzyskanych efektów rzeczywistych. Narzucony ustawą 30-dniowy termin owiadomienia Prezesa URE o zakończeniu realizacji zadania często nie wystarcza do oszacowania efektu rocznego z działań roefektywnościowych. Rozbieżności omiędzy wielkością rzeczywistych końcowych rocznych efektów oszczędnościowych a audytem wstęnym z technicznego unktu widzenia raktycznie niemożliwe do uniknięcia grożą nałożeniem kar rzez Prezesa URE. Konieczne byłoby zatem ustalenie zakresu tolerancji dla uzyskania efektów. Sukces w rzetargu gwarantuje wysoki stosunek ilości energii ierwotnej zaoszczędzonej średniorocznie do wartości świadectwa energetycznego, o jaką odmiot zgłaszający się ubiega (wielkość ). Wybrane oferty oiewały zaledwie na 3,8% uli rzewidzianych do wydania świadectw (białych certyfikatów) w ierwszym rzetargu, co należy uznać za klęskę rzedsięwzięcia. W kategorii I rzedsięwzięć wybrano 42 oferty o wartości efektów 0,72 < < 3,49 (dla ofert złożonych 0,55 < < 3,49), łączny efekt wydanych świadectw efektywności energetycznej wyniósł 13183 toe. W kategorii II rzedsięwzięć wybrano 11 ofert o wartości efektów 0,75 < < 1,573 (dla ofert złożonych 0,62 < < 1,573), łączny efekt wydanych świadectw efektywności energetycznej wyniósł 3780,3 toe. W kategorii III rzedsięwzięć wybrano 41 ofert o wartości efektów 1,0 < < 5,44 (dla ofert złożonych 0,74 < < 5,44), łączny efekt wydanych świadectw efektywności energetycznej wyniósł 3735,24 toe. Niejednoznaczność oublikowanych rzez sąd konkursowy wyników dotyczących odrzucenia oferty rzetargowej ( wystąienie rzesłanek dot. odrzucenia ) była owodem licznych zaytań odmiotów uczestniczących nieskutecznie w rzetargu o owody odrzucenia oferty rzetargowej. Kluczowym dokumentem deklaracji rzetargowej był audyt efektywności energetycznej. Złym nawykiem odmiotów rzystęujących do rzetargu stało się oczekiwanie na ukazanie się ogłoszenia o rzetargu i óźniejsze oracowanie dokumentacji rzetargowej (w tym wyboru audytora i oracowanie audytu efektywności energetycznej). Mała ilość wydanych białych certyfikatów może rzyczynić się do ogłębienia skutków braku efektywności energetycznej i sowoduje, że obowiązek rzedstawiania ich do umarzania Prezesowi URE zostanie zastąiony wnoszeniem ołaty zastęczej do NFOŚiGW. Świadczy to o tym, że system nie sełnia swojego zadania i ma marginalne znaczenie. Dla drugiego rzetargu ogłoszonego 31 grudnia 2013 r. rzewidziano dwukrotnie większą ulę świadectw ochodzenia efektywności energetycznej oraz obniżono wsółczynnik akcetacji ofert do wartości t = 0,4, a termin rozstrzygnięcia rzetargu do chwili obecnej (20 maja 2014) nie jest jeszcze znany. W styczniu 2014 r. dokonano na TGE ierwszych transakcji dotyczących zakuu świadectw efektywności energetycznej na kwotę 5400 toe o cenie 900 zł/toe. Dla orównania we Włoszech, w odobnym rzetargu, uzyskano rawie dwukrotnie większe efekty od zakładanych. Literatura 1. Obwieszczenie Ministra Gosodarki z dn. 21 grudnia 2012 r. w srawie szczegółowego wykazu rzedsięwzięć służących orawie efektywności energetycznej. M.P. z dn. 11 stycznia 2013 r., oz. 15. 2. Rozorządzenie Ministra Gosodarki z dnia 4 września 2012 r. w srawie sosobu obliczania ilości energii ierwotnej odowiadającej wartości świadectwa efektywności energetycznej oraz wysokości jednostkowej ołaty zastęczej. Dz.U. z 2012 r., oz. 1039. 3. Rozorządzenie Ministra Gosodarki z dnia 10 siernia 2012 r. w srawie szczegółowego zakresu i sosobu sorządzania audytu efektywności energetycznej i wzoru karty audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii. Dz.U. z 2012 r., oz. 962. 4. Ustawa z dn. 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej. Dz.U. z 2011 r., nr 94, oz. 551. Artykuł został zrecenzowany rzez dwóch niezależnych recenzentów.