PLAN OCHRONY KLIMATU I ADAPTACJI DO SKUTKÓW ZMIAN KLIMATU DLA MIASTA BYDGOSZCZY NA LATA 2012-2020

PLAN OCHRONY KLIMATU I ADAPTACJI DO SKUTKÓW ZMIAN KLIMATU DLA MIASTA BYDGOSZCZY NA LATA 2012-2020 PROJEKT Bydgoszcz, listopad 2012 r.

Fot. Urząd Miasta Bydgoszczy Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu Autorzy opracowania: Consus Carbon Enginering sp. z o.o.: Przemysław Chudy Katarzyna Juras Justyna Wysocka-Golec Tomasz Pawelec Wojciech Piskorski (weryfikacja) przy współpracy: Urząd Miasta Bydgoszczy, Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Dokument opracowano w wyniku realizacji przez Miasto Bydgoszcz projektu LAKS 2

SPIS TREŚCI SKRÓTY I DEFINICJE... 4 1. WSTĘP... 5 2. ORGANIZACJA I STRUKTURA MIASTA BYDGOSZCZY W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU... 7 3. STRATEGIA ROZWOJU MIASTA ORAZ WIZJA ROZWOJU DO 2020 ROKU... 10 4. CELE W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU... 12 5. ORGANIZACJA PLANU OCHRONY KLIMATU I ADAPTACJI DO SKUTKÓW ZMIAN KLIMATU DLA MIASTA BYDGOSZCZY NA LATA 2012-2020... 18 6. DZIAŁANIA W SEGMENCIE SAMORZĄDU... 23 7. DZIAŁANIA W SEGMENCIE SPOŁECZEŃSTWA... 35 8. ADAPTACJA... 43 9. PODSUMOWANIE... 44 10. LITERATURA I ŹRÓDŁA... 46 ZAŁĄCZNIK I - Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012-2020 harmonogram... 48 ZAŁĄCZNIK II - Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu na lata 2012-2020 (plik Excel)... 53 ZAŁĄCZNIK III - Potencjalne źródła finansowania dla działań przewidzianych w Planie... 54 3

SKRÓTY I DEFINICJE GHG GUS Mg CO 2 e NFOŚiGW OZE POKASZK Gazy cieplarniane (ang. Grenhouse Gases) Główny Urząd Statystyczny Tony ekwiwalentu dwutlenku węgla Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Odnawialne źródła energii Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu Porozumienie Porozumienie między Burmistrzami SEAP UE WFOŚiGW WGK ZEC Jednostki miejskie Interesariusze zewnętrzni Plan działań na rzecz zrównoważonego zużycia energii (ang. Sustainable Energy Action Plan) Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Zespół Elektrociepłowni Bydgoszcz Wydziały Urzędu Miasta, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury, spółki z udziałem miasta Mieszkańcy miasta, biznes, instytucje publiczne, organizacje pozarządowe i in. nie będące jednostkami miejskimi kilo (k) = 10 3 = tysiąc mega (M) = 10 6 = milion giga (G) = 10 9 = miliard tera (T) = 10 12 = bilion peta (P) = 10 15 = biliard g = gram W = wat kwh = kilowatogodzina MWh = megawatogodzina (tysiąc kilowatogodzin) MJ = megadżul = tysiąc kj GJ = gigadżul = milion kj TJ = teradżul = miliard kj Uwaga: w opracowaniu, do celów przeliczeniowych przyjęto 1 TJ = 277,78 MWh 4

1. WSTĘP W dniu 3.11.2010 r. Rada Miasta Bydgoszczy przyjęła uchwałą Nr LXXVIII/1164/10 Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu (POKASZK), który stanowi podstawę realizacji działań na rzecz ochrony klimatu i adaptacji do skutków zmian klimatu w mieście. Działania przewidziane w Planie miały doprowadzić do zredukowania emisji z Bydgoszczy o co najmniej 18,7%. Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu powstał w wyniku realizacji projektu LAKS Lokalna Odpowiedzialność za Realizację Celów Protokołu z Kioto ( Local Accountability for Kyoto Goals ), który Miasto Bydgoszcz realizowało wspólnie z miastami partnerskimi Reggio Emilia (Włochy), Padwa (Włochy) i Girona (Hiszpania) oraz Agencją Ochrony Zdrowia i Środowiska regionu Emilia Romagnia ARPA (Włochy). Celem projektu było podwyższenie świadomości i odpowiedzialności władz lokalnych, przedsiębiorców i obywateli za konieczność podjęcia działań na rzecz ograniczenia zmian klimatu i realizacji zobowiązań Protokołu z Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu. Miasta biorące udział w projekcie, realizowały projekt we współpracy, jednak działania na poziomie lokalnym prowadzono indywidualnie. Projekt realizowany był w trzech etapach: ETAP I ETAP II ETAP III Inwentaryzacja Emisji (Emissions Inventory): każde z miast opracowało raport z inwentaryzacji emisji GHG na podstawie wykonanej inwentaryzacji wszystkich gazów cieplarnianych z terenu miasta, powstałych w związku z działaniami i aktywnością miasta oraz jego mieszkańców, Działania redukcyjne oraz adaptacyjne (Mitigation and Adaptation Actions): to etap zaprojektowany specjalnie w celu opracowania planu strategicznego, zawierającego odpowiednie działania, które miasto wprowadzi w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych i adaptacji do zmian klimatu. Celem opracowania Planu Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu było zaproponowanie wszystkich możliwych działań do 2020 roku w celu zredukowania emisji gazów cieplarnianych przez miasto Bydgoszcz niej o 20% (w celu realizacji polityki klimatycznej UE), biorąc szczególnie pod uwagę sektory najbardziej odpowiedzialne za emisję gazów cieplarnianych. Ocena redukcji emisji gazów cieplarnianych (Assessment of the GHG Emissions Reduction): ostatni etap Systemu Odpowiedzialności za Zmiany Klimatu, przewiduje ocenę redukcji emisji uzyskanej na skutek realizacji działań. Celem ostatniego etapu jest tworzenie bilansu klimatycznego, zawierającego ocenę wpływu zastosowanych działań na redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz kosztów poniesionych aby osiągnąć cel redukcji. Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012-2020 (POKASZK 2012-2020) jest aktualizacją POKASZK. Aktualizacja spowodowana jest przystąpieniem Miasta Bydgoszczy do Porozumienia między Burmistrzami (wynika stąd konieczność opracowania tzw. Planu Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP)), a także z doświadczeń z realizacji POKASZK w latach 2010-2011 (wnioski wynikające z Bilansów Klimatycznych za lata 2010 i 2012). Zarówno SEAP na lata 2012-2020 jak i Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu na lata 2012-2020 muszą być ze sobą spójne pod względem proponowanych działań (metodyka planowania działań i zakres rzeczowy). Ponadto w ramach opracowania inwentaryzacji emisji GHG za rok 2011 dokonano przeglądu i weryfikacji 5

metodyki obliczeniowej stosowanej do oszacowania wielkości emisji, wykonano również przeliczenie wcześniejszych inwentaryzacji. W rezultacie zaktualizowano wielkość emisji dla roku bazowego, która stanowi podstawę do określania celów redukcji emisji dla miasta. Działania ujęte w Planie obejmują następujące główne segmenty: A. Segment samorządu - działania związane z aktywnością samorządu lokalnego: ta część odnosi się do emisji, za które Samorząd jest bezpośrednio odpowiedzialny (Urząd Miasta, miejskie jednostki organizacyjne, spółki z udziałem miasta), B. Segment społeczeństwa - działania związane z aktywnością społeczeństwa: ta część odnosi się do wszystkich pozostałych emisji gazów cieplarnianych, których źródłem jest działalność społeczeństwa, w tym przedsiębiorstw w granicach administracyjnych miasta (mieszkalnictwo, handel i usługi, przemysł, transport, gospodarka odpadami 1 ). C. Działania wynikające z innych polityk; wynikające z uwarunkowań zewnętrznych, na które Samorząd nie ma bezpośredniego wpływu, a które oddziałują na terenie miasta. Plan zawiera główne działania, jakie Miasto zamierza podjąć w celu ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z terenu miasta. Dodatkowo w Planie został uwzględniony komponent dotyczący adaptacji do skutków zmian klimatu. Aktualizacja Planu uwzględnia doświadczenia z realizacji działań za rok 2011 i uwzględnia wnioski zgłaszane przez jednostki uczestniczące w opracowaniu pierwszej i obecnej wersji niniejszego dokumentu. Aktualizując Plan dokonano również weryfikacji wcześniejszych szacunków efektów działań, uwzględniono również planowane działania zgłaszane przez interesariuszy. 1 Sektor rolniczy jest pomijany w działaniach 6

2. ORGANIZACJA I STRUKTURA MIASTA BYDGOSZCZY W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU Ustawa Prawo Ochrony Środowiska w art. 376 określa, że organami ochrony środowiska są: Wójt, burmistrz lub prezydent miasta; Starosta; Sejmik województwa; Marszałek województwa; Wojewoda; Minister właściwy do spraw środowiska; Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska; Regionalny dyrektor ochrony środowiska Ponadto organy Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie ochrony środowiska określone w przepisach ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Ustrój oraz organizację pracy Rady Miasta i Prezydenta określa Statut Miasta Bydgoszczy. Miasto jest wspólnotą samorządową osób zamieszkałych na jego terenie o charakterze gminy miejskiej na prawach powiatu. Posiada osobowość prawną. Mieszkańcy Miasta wykonują swoje uprawnienia bezpośrednio w drodze wyboru Rady Miasta i Prezydenta oraz za pośrednictwem organów miasta. Organami Miasta są: Rada oraz Prezydent. Rada Miasta jest organem stanowiącym i kontrolnym w Mieście, do którego należy rozstrzyganie we wszystkich sprawach publicznych, mających na celu zaspokojenie zbiorowych potrzeb mieszkańców, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Rada kontroluje działalność Prezydenta, miejskich jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych miasta. Rada obraduje na sesjach i rozstrzyga w drodze uchwał sprawy należące do jej kompetencji określonych w przepisach. Do zarządzania miastem Rada powołuje jednostki pomocnicze, jakimi są osiedla. Do rozpatrywania spraw szczegółowych Rada Miasta powołała następujące Komisje 2 : Budżetu i Polityki Finansowej, Przedsiębiorczości i Rozwoju Miasta, Gospodarki Przestrzennej, Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska, Polityki Zdrowotnej, Kultury i Nauki, Edukacji, Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego, Samorządności i Statutowo Organizacyjna, Rodziny i Polityki Społecznej, Promocji Miasta i Współpracy z Zagranicą, Rewizyjna. Sprawy zmian klimatu są w kompetencjach Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska. Przedmiotem działania tej komisji jest gospodarka komunalna i mieszkaniowa, w tym 2 Stan na wrzesień 2012 r. 7

sprawy eksploatacji i zarządzania mieniem komunalnym, transportu, komunikacji i łączności, zieleni miejskiej i cmentarzy komunalnych, lokalizacji i funkcjonowania targowisk, budownictwa drogowego (ulice, chodniki, mosty), wodociągów i kanalizacji, zaopatrzenia miasta w wodę i ciepło, energetyki, gospodarki lokalami mieszkalnymi i użytkowymi, remontów kapitalnych i bieżących budynków. Komisja zajmuje się problematyką związaną z energetyką i ochroną środowiska naturalnego oraz działaniami na rzecz poprawy jego stanu, w tym analizą zagrożeń środowiska naturalnego miasta i podejmowanych działań w tym zakresie, gospodarki wodno-ściekowej i melioracji terenów, gospodarki odpadami w aspekcie eksploatacji miejskiego wysypiska śmieci, w tym rozwiązywaniem problematyki recyklingu odpadów, zagrożeń wynikających z emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz troską o poprawę czystości powietrza w mieście, zagrożeń związanych z hałasem i ich zapobieganiem, zaopatrzeniem miasta w wodę pitną oraz zabieganiem o poprawę jej jakości, wszelkich zagrożeń ekologicznych w mieście oraz działań dla przeciwdziałania ich powstawaniu, edukacji ekologicznej, gospodarką środkami finansowymi celowymi na ochronę środowiska. Komisja Rady dokonuje oceny planowanych i budowanych urządzeń technicznych służących poprawie stanu środowiska naturalnego. 3 Prezydent Miasta Organem wykonawczym miasta jest Prezydent, wybierany w wyborach powszechnych. Prezydent wykonuje uchwały Rady oraz kieruje sprawami bieżącymi miasta przy pomocy Urzędu Miasta, w którym istnieją następujące wydziały 4 : Wydział Organizacyjno - Administracyjny Wydział Informatyki Wydział Zarządzania Budżetem Miasta Wydział Podatków i Opłat Lokalnych Wydział Rozwoju i Strategii Miasta Wydział Administracji Budowlanej Wydział Mienia i Geodezji Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Wydział Uprawnień Komunikacyjnych Wydział Edukacji Wydział Zarządzania Kryzysowego Wydział Spraw Obywatelskich Wydział Zamówień Publicznych Biuro Rady Miasta Urząd Stanu Cywilnego Zespół Kontroli Zespół Prawny Zespół Obsługi Inwestora i Przedsiębiorczości Zespół Audytu Wewnętrznego Wydział Inwestycji Miasta Wydział Promocji, Sportu i Turystyki 3 http://www.bip.um.bydgoszcz.pl/rada_miasta/ 4 Stan na wrzesień 2012 r. 8

Zespół Obsługi Mediów i Informacji Publicznej Zespół ds Polityki Właścicielskiej i Mieszkaniowej Wydział Zdrowia, Świadczeń i Polityki Społecznej Inżynier Miasta Biuro Kultury Bydgoskiej Biuro Konserwatora Zabytków Wydział Księgowości Wydział Windykacji. Sprawami zmian klimatu zajmuje się Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska (WGK), który też prowadzi wszystkie sprawy dotyczące szeroko rozumianej ochrony środowiska. Docelowo tematyką związaną energetyką i ochroną klimatu zajmować się będzie Energetyk Miejski (we współpracy z WGK). Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu dla Miasta Bydgoszczy na lata 2012-2020 obejmuje działania nie tylko związane z jednym wydziałem czy też jednostką organizacyjną. Jest to plan skierowany do wszystkich organów miasta, jednostek organizacyjnych, jak również do interesariuszy zewnętrznych. Współpraca i zaangażowanie wszystkich na rzecz ochrony klimatu, w tym poprawy efektywności energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii przyniesie efekt, który może zagwarantować bezpieczny, zrównoważony rozwój miasta oraz pracę, w czystym, zdrowym i przyjaznym dla mieszkańców środowisku. 9

3. STRATEGIA ROZWOJU MIASTA ORAZ WIZJA ROZWOJU DO 2020 ROKU Strategia Rozwoju Bydgoszczy do 2015 roku, przyjęta w 2004 5 roku wytycza podstawowe kierunki oraz wizję rozwoju miasta. Dzięki społecznej partycypacji, w powstawaniu strategii, wykreowana została koncepcja rozwojowa uwzględniająca zagadnienia równowagi społecznej, aspiracje bydgoszczan, dobrą jakość życia, nowoczesną gospodarkę, troskę o przestrzeń publiczną miasta, wartości nauki i kultury, zintegrowanie z rozwojem regionu. Aktualizacja i uszczegółowienie strategii zawarta jest w Planie Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014 przyjętym przez Radę Miasta Bydgoszczy 1 kwietnia 2009 roku. Plan Rozwoju Bydgoszczy to podstawowy dokument, służący optymalnemu zarządzaniu rozwojem Bydgoszczy. Jest on średniookresowym planem realizacyjnym. Jest on także podstawą przy ubieganiu się o środki z funduszy strukturalnych oraz Spójności Unii Europejskiej. Ponadto stanowi podstawę do konstruowania rocznych planów i budżetu miasta. Misja Miasta Bydgoszcz wg Strategii Rozwoju Miasta z 2004 roku oraz Planu Rozwoju Miasta: Bydgoszcz miastem bezpiecznym, przyjaznym ludziom i środowisku, nowoczesną i funkcjonalną metropolią sprzyjającą rozwojowi innowacyjnej gospodarki, znaczącym krajowym i międzynarodowym ośrodkiem administracyjnym, naukowym, kulturalnym, sportowym i turystycznym. Plan Rozwoju Bydgoszczy stanowi plan operacyjny dla Strategii Rozwoju Miasta, a wybrane priorytety realizują główne jej cele: Dostępność komunikacyjna (zewnętrzna i wewnętrzna). Wzrost innowacyjności i konkurencyjności gospodarki miasta. Nauka i edukacja czynnikiem jakościowego rozwoju społeczeństwa. Poprawa atrakcyjności zamieszkania. Rozwój obszaru metropolitalnego. Efektywna realizacja Planu Rozwoju Bydgoszczy w wybranych priorytetach możliwa będzie poprzez wdrażanie 14 programów, w których pogrupowano konkretne projekty. Programy te przedstawiają się następująco: 1) Bydgoszcz sprawna komunikacyjnie, 2) e Bydgoszcz, 3) Gospodarna Bydgoszcz, 4) Pracujmy w Bydgoszczy, 5) Przystanek Bydgoszcz, 6) Miasto nauki, 7) Edukacja dla każdego, 8) Bezpieczna Bydgoszcz, 9) Mieszkajmy w Bydgoszczy, 10) Zielona i czysta Bydgoszcz, 5 Uchwała nr XXXVI/795/04 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 10 listopada 2004 roku w sprawie strategii rozwoju Bydgoszczy 10

11) Kultura bez granic, 12) Żyjmy razem i zdrowo, 13) Bydgoszcz bogata w imprezy i sukcesy sportowe, 14) Metropolia. W kontekście projektu Planu Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu na lata 2012-2020 oraz jego realizacji w najbliższych ośmiu latach przedstawia się wizję dla miasta, związaną z szeroko rozumianym zagadnieniem ochrony środowiska. Związana ona jest z realizacją zadań na wszystkich szczeblach zarządzania, jak również we wszystkich sektorach społeczeństwa miasta Bydgoszczy: Bydgoszcz miastem zrównoważonej energii, liderem w zakresie wykorzystania technologii niskoemisyjnych i ochrony klimatu. Bydgoszcz miastem zrównoważonego rozwoju, inspirującym przykładem dla innych miast. Poprzez działania na rzecz ochrony klimatu miasto lepiej adoptuje się do energetycznych i środowiskowych wyzwań przyszłości. Zmiany klimatu to proces naturalny, który jednak jak wykazują badania naukowe jest nasilany głównie przez działalność człowieka (emisje antropogenicznych gazów cieplarnianych na skutek wykorzystania paliw kopalnych do produkcji energii). Poprzez swoje działania w zakresie racjonalnego korzystania z energii i redukcji emisji gazów cieplarnianych Bydgoszcz daje szansę nie tylko obecnym ale również i przyszłym pokoleniom na życie w harmonii z przyrodą z poszanowaniem dóbr naturalnych zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. 11

4. CELE W ZAKRESIE OCHRONY KLIMATU Strategia Europa 2020 określa drogę wzrostu Unii Europejskiej na lata 2011-2020 w kierunku inteligentnej i zrównoważonej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu. Równoległa praca nad tymi trzema priorytetami powinna pomóc UE i państwom członkowskim w uzyskaniu wzrostu zatrudnienia oraz zwiększeniu produktywności i spójności społecznej. UE wyznaczyła konkretny plan obejmujący pięć celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii które należy osiągnąć do 2020 r. W każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły z kolei własne cele krajowe. Konkretne działania na poziomie zarówno unijnym, jak i krajowym wzmacniają realizację strategii. Jednym z priorytetów tej strategii jest zrównoważony rozwój, co oznacza m.in.: budowanie bardziej konkurencyjnej gospodarki niskoemisyjnej, która będzie korzystać z zasobów w sposób racjonalny i oszczędny, ochronę środowiska naturalnego, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i zapobieganie utracie bioróżnorodności, wprowadzenie efektywnych, inteligentnych sieci energetycznych, pomaganie konsumentom w dokonywaniu świadomych wyborów. Unijne cele służące zapewnieniu zrównoważonego rozwoju obejmują: 1. do 2020 r. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20 proc. w stosunku do poziomu z 1990 r. 2. zwiększenie do 20 proc. udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogólnym zużyciu energii, 3. dążenie do zwiększenia efektywności wykorzystania energii o 20 proc. Wyżej wymienione cele potocznie zwane są pakietem 3 x 20. Działania związane z realizacją ambitnych celów pakietu oraz innych inicjatyw spadają w dużej mierze na jednostki samorządu terytorialnego. To właśnie władze lokalne miast, w których żyje 75% mieszkańców Unii i w których konsumuje się 80% energii przekładającej się na emisję gazów cieplarnianych, stoją przed największymi wyzwaniami, ale mogą też najwięcej zmienić. Władze lokalne, mogą odnieść największe sukcesy, korzystając z podejść zintegrowanych w zarządzaniu środowiskiem miejskim poprzez przyjmowanie długoterminowych i średnioterminowych planów działań i ich aktywną realizację. Miasto Bydgoszcz realizując projekt LAKS zobowiązało się podjąć wyzwanie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych z obszaru miasta o 20% w stosunku do roku bazowego, za który przyjęto 2005 r. Pierwotnie cel ten został wyznaczony w ramach opracowanego POKASZK - ustalono, że redukcja wyniesie min. 18,7% w stosunku do emisji z roku 2005, ze wskazaniem do osiągnięcia 20% poziomu redukcji. Po przystąpieniu w roku 2011 do Porozumienia konieczne było zrewidowanie celu redukcji emisji zgodnie z wytycznymi Sekretariatu Porozumienia między Burmistrzami. Na podstawie wyników inwentaryzacji emisji (tab. 1., rys. 1.) ustalono, że wielkość emisji z obszaru miasta w roku bazowym (2005 r.) wynosiła 2 639 144 Mg CO 2 e 6. Celem miasta Bydgoszcz jest 6 W celu zachowania spójności z SEAP przyjęto wielkość emisji obliczoną dla obszaru miasta z pominięciem sektorów rolnictwa (65 762 Mg CO 2 e w 2005 r.) oraz emisji ze składowania odpadów (70 064 Mg CO 2 e w 2005 r.). Ponadto niewielkie różnice w wielkości emisji (poniżej 0,005%) pomiędzy wielkościami z Raportu 12

redukcja emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku o około 20% w stosunku do roku 2005, czyli do poziomu 2 111 315 Mg CO 2 e. Wyniki kontrolnej inwentaryzacji emisji, wykonanej w roku 2012 pokazują, że wielkość emisji gazów cieplarnianych z obszaru miasta w roku 2011 wynosiła 2 960 667 Mg CO 2 e, co oznacza, że do osiągnięcia celu konieczne jest ograniczenie emisji co najmniej o 849 352 Mg CO 2 e. Tabela 1. Całkowita emisja gazów cieplarnianych z terenu miasta w tonach ekwiwalentu dwutlenku węgla (MgCO 2 e) bez uwzględnienia emisji ze składowania odpadów oraz z rolnictwa 2011 2009 2005 Całkowita emisja z obszaru miasta (MgCO 2 e) 2 960 667 3 001 317 2 639 144 W tym: Emisja segment samorządu (MgCO 2 e) 142 983 156 677 156 576 Emisja segment społeczeństwa (MgCO 2 e) 2 817 684 2 844 640 2 482 568 Udział emisji samorządu w całkowitej emisji (%) 4,8 5,2 5,9 Emisja per capita (MgCO 2 e) 8,31 8,39 7,21 Źródło: Raport z inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych dla Miasta Bydgoszczy (rok: 2011) 30% 23% 31% 28% Mieszkalnictwo Usługi (w tym budynki samorządu) Przemysł 31% 14% Transport (w tym pojazdy samorządu) Oświetlenie publiczne 18% 23% Rysunek 1. Udział poszczególnych sektorów w ogólnej emisji z obszaru miasta w roku 2005 (koło wewnętrzne i 2011 (koło zewnętrzne). Źródło: Raport z inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych dla Miasta Bydgoszczy (rok: 2011) z inwentaryzacji emisji gazów cieplarnianych dla miasta Bydgoszczy za rok 2011, a wielkościami przyjętymi w POKASZK i SEAP wynikają z zastosowanych zaokrągleń w obliczeniach. 13

Celem dla Bydgoszczy jest osiągnięcie co najmniej 20% redukcji emisji w stosunku do roku bazowego 2005 r., czyli do poziomu 2 111 315 Mg CO 2 e, co oznacza ograniczenie emisji o co najmniej 849 352 Mg CO 2 e. Tabela 2. Cel redukcji emisji dla miasta Bydgoszczy Wskaźnik Wartość bazowa (2005 rok) Wartość obecna (2011 rok) Wartość docelowa (2020 rok) Wielkość emisji CO 2 (Mg CO 2 e /rok) 7 2 639 144 2 960 667 2 111 315 Źródło: Obliczenia na podstawie wyników inwentaryzacji emisji Należy mieć na uwadze, że na skutek uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych oraz naturalnych trendów (rozwój gospodarczy) emisja z terenu miasta będzie ulegać zmianie. Aby oszacować jaką wielkość emisji należy zredukować (wyrażoną w jednostkach bezwzględnych) konieczne jest opracowanie prognozy emisji dla roku docelowego (rok 2020). Według prognozy wykonanej według założeń biznes jak zwykle (BAU business as usual), do której przyjęto trendy założone w Polityce Energetycznej Polski do 2030 roku (tab. 3.), emisje GHG w Bydgoszczy w 2020 roku osiągnęłyby poziom 3 510 581 Mg CO 2 e. Oznacza to, że gdyby zachować status quo i nie realizować żadnych działań w mieście nakierowanych na ograniczenie zużycia energii i ograniczenie emisji, a także nie wdrażać w skali kraju nowego prawa nakierowanego na te efekty, to emisja w Bydgoszczy osiągnęłaby poziom o 33% większy niż w roku bazowym. Tabela 3. Prognoza zapotrzebowania na energię finalną według polityki Energetycznej Polski do 2030 roku 2010 r. [Mtoe] W podziale na sektory 2020 r. [Mtoe] Zmiana [%] przemysł 18,2 20,9 +14,84% transport 15,5 18,7 +20,65% usługi 6,6 8,8 +33,33% gospodarstwa domowe 19 19,4 +2,11% W podziale na nośniki węgiel 10,9 10,3-5,50% produkty naftowe 22,4 24,3 +8,48% gaz ziemny 9,5 11,1 +16,84% energia odnawialna 4,6 5,9 +28,26% 7 Bez uwzględnienia emisji ze składowania odpadów oraz rolnictwa 14

energia elektryczna 9 11,2 +24,44% ciepło sieciowe 7,4 9,1 +22,97% pozostałe paliwa 0,5 0,8 +60,00% Źródło: Polityka energetyczna Polski do 2030 roku Realizacja założonego celu (ograniczenia emisji o 20% w stosunku do poziomu emisji z roku 2005) jest możliwa, pod warunkiem: powstrzymania wzrostu emisji (od 2011 roku emisja GHG z miasta nie może wzrastać), ograniczenia emisji o co najmniej 849 352 Mg CO 2 e. Cel powinien być realizowany z uwzględnieniem utrzymania równowagi pomiędzy: bezpieczeństwem energetycznym; zaspokojeniem potrzeb społecznych; konkurencyjnością gospodarki; ochroną środowiska. Realizacja działań będzie skoncentrowana w tych obszarach, które charakteryzują się największym potencjałem ograniczania emisji (tzn. mają duży udział w całkowitej emisji z obszaru miasta oraz władze miasta mogą mieć istotny wpływ na kształtowanie wielkości emisji). Na podstawie szczegółowych wyników inwentaryzacji emisji wskazano priorytetowe obszary działań, które charakteryzują się największym potencjałem ograniczania emisji: 1. Jednostki miejskie Jest to sektor mający stosunkowo niewielki udział w emisji z terenu miasta (ok. 4,8% w 2011 roku), jednak jest on szczególnie istotny ze względu na łatwość implementacji działań oraz znaczenie w propagowaniu działań i postaw wśród mieszkańców miasta (urząd i jednostki podległe powinny być przykładem i wzorem do naśladowania). Europejskie dyrektywy dotyczące efektywności energetycznej podkreślają wzorcową rolę sektora publicznego w tym zakresie. 2. Mieszkalnictwo Sektor mieszkaniowy ma obecnie drugi co do wielkości udział w całkowitej emisji z obszaru miasta (28% w 2011 r.). Jest to jednocześnie sektor, na który władze miasta mają istotny wpływ (zwłaszcza zasób budynków komunalnych) szczególnie poprzez prowadzenie działań podnoszących świadomość korzystania z energii, a także wprowadzanie systemów zachęt finansowych. Mieszkalnictwo cechuje się bardzo dużym potencjałem redukcji emisji. 3. Transport Transport jest kluczowym obszarem działalności ze względu na największy udział w emisji z obszaru miasta (30% w roku 2011). Intensywny, dotychczasowy i prognozowany, wzrost liczby pojazdów i natężenia ruchu wymaga od władz miasta zdecydowanych działań w celu minimalizacji jego wpływu na środowisko i klimat. Transport cechuje się też istotnym potencjałem redukcji. Jednocześnie w zakresie kształtowania układu komunikacyjnego i zasad ruchu oraz transportu publicznego (komunikacja miejska) władze miasta mają duże możliwości implementacji działań służących redukcji zużycia energii i emisji CO 2, a prowadzone działania mają duże znaczenie promujące idee zrównoważonej energii. Dla celów planowania działań wykonano analizę SWOT, w kontekście przyjętego celu dla miasta Bydgoszczy. Tabela 4. prezentuje najistotniejsze uwarunkowania. 15

UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE Plan Ochrony Klimatu i Adaptacji do Skutków Zmian Klimatu Tabela 4. Analiza SWOT realizacji celu ograniczania emisji w Bydgoszczy (S) SILNE STRONY (W) SŁABE STRONY Aktywna postawa władz miasta w zakresie działań na rzecz ochrony środowiska i ochrony klimatu, Doświadczenia w realizacji projektów z zakresu efektywności energetycznej, Jednostki komunalne działają na rzecz racjonalnego zużycia energii (modernizacje sieci ciepłowniczej, energetyczne wykorzystanie biogazu i in.), Rozwinięta sieć ciepłownicza i duże źródła ciepła mogące zapewnić zaopatrzenie w ciepło sieciowe dla znacznego obszaru miasta, Duzy potencjał ograniczenia zużycia energii w obiektach publicznych, Wyższe uczelnie na terenie miasta, Niewystarczające środki finansowe na realizację działań, Niewielki potencjał energii odnawialnej na terenie miasta, Niewielka świadomość społeczna w zakresie ochrony klimatu, (O) SZANSE (T) ZAGROŻENIA Krajowe zobowiązania dotyczące zapewnienia odpowiedniego poziomu energii odnawialnej i biopaliw na poziomie krajowym, w zużyciu końcowym, Wymagania dotyczące efektywności energetycznej (dyrektywy UE), Wsparcie finansowe dla inwestycji w OZE, termomodernizację i rozbudowę sieci ciepłowniczej, fundusze zewnętrzne na działania na rzecz efektywności energetycznej i redukcji emisji (fundusze europejskie, środki krajowe), Wzrastająca presja na racjonalne gospodarowanie energią i ograniczanie emisji w skali europejskiej i krajowej, Rozwój technologii energooszczędnych oraz ich coraz większa dostępność (np. tanie świetlówki energooszczędne), Naturalna wymiana floty transportowej 16 Brak kompromisu w skali globalnej co do porozumienia w sprawie celów redukcji emisji GHG i osłabienie roli polityki klimatycznej UE, Ogólnokrajowy trend wzrostu zużycia energii elektrycznej, Wzrost udziału transportu indywidualnego i tranzytu w zużyciu energii i emisjach z sektora transportowego na terenie miasta

na pojazdy zużywające coraz mniej paliwa, Wzrost cen nośników energii powodujący presję na ograniczenie końcowego zużycia energii, Wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa, Źródło: opracowanie własne W planowanych działaniach skoncentrowano się na wykorzystaniu szans i mocnych stron, przy jednoczesnym nacisku na minimalizację zagrożeń. 17

5. ORGANIZACJA PLANU OCHRONY KLIMATU I ADAPTACJI DO SKUTKÓW ZMIAN KLIMATU DLA MIASTA BYDGOSZCZY NA LATA 2012-2020 Wytyczne dla opracowania Planu Plan opiera się na opracowanych w latach 2010 (za lata: 2005-2009) i 2012 (za rok 2011) inwentaryzacjach emisji gazów cieplarnianych dla obszaru miasta Bydgoszczy. Rokiem bazowym przyjętym jako punkt wyjścia w określeniu celu redukcji emisji jest 2005 r. Wykonana w roku 2011 inwentaryzacja emisji posłużyła za punkt kontrolny w określaniu drogi do celu redukcji emisji, za który przyjmuje się osiągnięcie co najmniej 20% redukcji emisji gazów cieplarnianych. Opracowując plan wykorzystano rezultaty realizacji projektu LAKS, który zakończył się w roku 2011. Ponadto wykorzystano metodologie zalecane przez Sekretariat Porozumienia Burmistrzów (podręcznik Jak opracować plan działania w zakresie zrównoważonej energii ) oraz inne uznane międzynarodowo metodologie (m.in. ICLEI International Local Government GHG Emissions Analysis Protocol oraz ICLEI Cities for Climate Protection (CCP) 5-milestone methodology ). Wszystkie obliczenia związane z emisją gazów cieplarnianych oparte są na międzynarodowej metodologii ( 2006 IPCC Guidelines for National Grenhouse Gas Inventories ), według której sporządzane są m.in. krajowe inwentaryzacje emisji gazów cieplarnianych. Do szacowania efektów działań wykorzystano tam gdzie było to możliwe wyniki bezpośrednich obliczeń oparte na danych empirycznych, a w przypadku ich braku uznane w branży wskaźniki oraz szacunki eksperckie. Działania w Planie pogrupowane są w dwóch głównych segmentach, w ramach których wydzielone są obszary działania: A segment samorządu działania realizowane przez jednostki miejskie, mające na celu osiągnięcie redukcji głównie w segmencie samorządowym (budynki publiczne, komunikacja publiczna i in.) A.1. A.2. A.3. A.4. A.5. A.6. A.7. A.8. Lokalna produkcja i dystrybucja energii, Budynki publiczne, Flota pojazdów, Oświetlenie publiczne, Gospodarka wodno-ściekowa, Gospodarka odpadami, Gospodarka przestrzenna, Zamówienia publiczne, B segment społeczeństwa działania realizowane przez jednostki miejskie oraz interesariuszy zewnętrznych mające na celu osiągnięcie redukcji głównie w segmencie społeczeństwa B.1. B.2. B.3. B.4. B.5. B.6. Lokalna produkcja i dystrybucja energii, Sektor mieszkalny, Sektor usług i handlu, Sektor przemysłowy, Sektor transportu, Gospodarka odpadami, 18

Podział taki wynika z przyjętej metodologii w ramach projektu LAKS, został on zachowany w celu utrzymania spójności z opracowanymi już Bilansami Klimatycznymi za lata 2010 i 2011. W ramach aktualizacji Planu zrezygnowano z działań w sektorze rolniczym, ze względu na niewielką adekwatność tego sektora dla miasta oraz nie uwzględnianie go w ramach SEAP. Emisje z obszaru (sektora) gospodarki odpadami 8 zostały wyłączone z celu redukcji, jednak działania w tym obszarze są przewidziane 9. Planowane działania uwzględniają: działania zalecane, wynikające ze współpracy w ramach realizacji projektu LAKS wspólnie z partnerami oraz z przewodnika Jak opracowywać plan działań w zakresie zrównoważonej energii (SEAP), działania wynikające z podejmowanych inicjatyw w Bydgoszczy, działania wynikające z doświadczeń ekspertów opracowujących niniejszy dokument. Dla każdego działania w planie określono: Spodziewaną redukcję emisji gazów cieplarnianych i oszczędności energii, Jednostkę odpowiedzialną za realizowane zadanie, Terminy realizacji zadania, Szacowane nakłady finansowe na realizację działania.. Aspekty organizacyjne i finansowe Planu Realizacja Planu Działań Klimatu i Adaptacji Skutków Zmian Klimatu podlega władzom miasta. Zadania wynikające z Planu są przypisane poszczególnym jednostkom podległym władzom miasta, a także interesariuszom zewnętrznym. Jednostką koordynującą i monitorującą realizację Planu Działań będzie nowo powołane stanowisko Energetyka Miejskiego. Monitoring realizacji Planu oraz jego aktualizacja podlegać będzie koordynatorowi. Rolą koordynatora Planu jest dopilnowanie, aby cele i kierunki działań wyznaczone w Planie były: przyjmowane w odpowiednich zapisach prawa lokalnego, uwzględniane w dokumentach strategicznych i planistycznych, uwzględniane w wewnętrznych instrukcjach Urzędu Miejskiego. Działania przewidziane w Planie Ochrony Klimatu i Adaptacji Skutków Zmian Klimatu będą finansowane ze środków zewnętrznych i własnych miasta. Środki na realizację powinny być zabezpieczone głównie w programach krajowych i europejskich, a we własnym zakresie konieczne jest wpisanie działań długofalowych do wieloletnich prognoz finansowych oraz uwzględnienie wszystkich działań w budżecie miasta i jednostek podległych na każdy rok. Przewiduje się pozyskanie zewnętrznego wsparcia finansowego (w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek) dla prowadzonych działań. Ponieważ nie można zaplanować w budżecie miasta wydatków z wyprzedzeniem do roku 2020, stąd też kwoty przewidziane na realizację poszczególnych zadań należy traktować jako szacunkowe zapotrzebowanie na finansowanie, a nie planowane kwoty do wydatkowania. 8 Emisje wynikające ze składowania odpadów 9 Zakład termicznego przekształcania odpadów 19

W ramach corocznego planowania budżetu miasta i jednostek miejskich na kolejny rok, wszystkie jednostki wskazane w Planie jako odpowiedzialne za realizację działań powinny zabezpieczyć w budżecie środki na realizację odpowiedniej części zadań przewidzianych w Planie. Pozostałe działania, dla których finansowanie nie zostanie zabezpieczone w budżecie, powinny być brane pod uwagę w ramach pozyskiwania środków z dostępnych funduszy zewnętrznych. Obecnie kończy się okres programowania finansowego 2007-2013, stąd też dostępność funduszy zewnętrznych (europejskich) jest znacznie ograniczona, gdyż wiele źródeł zostało już wyczerpanych. Od roku 2014 będą dostępne fundusze z kolejnego okresu programowania. W Załączniku III podsumowano przykłady dostępnych źródeł finansowania przedsięwzięć przewidzianych w Planie. Metodologia opracowania działań Działania ujęte w niniejszym planie można podzielić na dwa rodzaje. Pierwszy rodzaj to działania, których efektem końcowym jest poprawa efektywności energetycznej, a więc w konsekwencji zmniejszenie ilości zużywanej energii i redukcja emisji gazów cieplarnianych. Poprawa efektywności wiąże się nie tylko z wykorzystaniem energii na ogrzewanie w budynkach, ma znacznie szerszy wymiar, bo dotyczy również m.in. efektywnego wykorzystania energii w transporcie. Drugi rodzaj to działania mające na celu zmianę lokalnej struktury energetycznej na taką, która charakteryzuje się mniejszą emisyjnością (tzw. fuel stwitch np. zamiana węglowego źródła ciepła na gazowe) lub brakiem emisji (odnawialne źródła energii). Oba rodzaje działań mogą być realizowane poprzez: zadania inwestycyjne to wysokonakładowe przedsięwzięcia, skierowane na poprawę funkcjonowania określonych urządzeń, systemów, np. termomodernizacyjne, wymiany indywidualnych źródeł ciepła, modernizacja sieci ciepłowniczej, wymiana taboru komunikacji publicznej itp.; zadania nieinwestycyjne to niskonakładowe przedsięwzięcia, skierowane głównie na zmianę zachowań użytkowników energii, tak aby korzystali z energii w sposób efektywny, jak najmniej uciążliwy dla środowiska. Realizowane działania służące redukcji emisji CO 2 powinny charakteryzować się efektywnością zarówno ekologiczną, jak i ekonomiczną i społeczną, czyli powinny przynosić jak największe korzyści dla całego miasta. Dodatkowym aspektem koniecznym do uwzględnienia przy planowaniu i realizacji działań jest wzorcowa rola, jaką powinien pełnić samorząd (inspirować i zachęcać mieszkańców do działania na praktycznych przykładach). Projektując działania do Planu brano pod uwagę ich wartość nie tylko w zakresie bezpośredniego ograniczenia emisji, ale również w zakresie wpływu ekonomicznego i społecznego, a także wzorcowej roli samorządu. Stad też obecność w Planie zadań, które w niewielkim stopniu ograniczają emisję, ale za to są istotne z w/w punktu widzenia. Uwarunkowania zewnętrzne do roku 2020 Planując działania do roku 2020 konieczne było określenie wpływu czynników zewnętrznych na końcowe zużycie energii i wielkość emisji z obszaru miasta w roku 2020, bez uwzględnienia działań realizowanych przez samorząd. W tym celu opracowano dwa scenariusze prognozy: 20

scenariusz 0 (BAU) czyli biznes jak zwykle, założono, że nie zajdą żadne istotne zmiany w trendach konsumpcji energii, przyjęto założenia prognozy wykorzystanej w Polityce Energetycznej Polski do 2030 roku (założenia dotyczące wzrostu zapotrzebowania na energię w poszczególnych sektorach gospodarki oraz udziału poszczególnych paliw strukturze zużycia tab. 1.); scenariusz 1 czyli scenariusz uwzględniający zmiany jakie zajdą w otoczeniu wpływające na wzorce konsumpcji energii na terenie miasta, z uwzględnieniem następujących czynników: o brak zmian w zakresie zużycia energii i emisji w segmencie samorządowym, o wdrożenia do prawa polskiego dyrektyw UE dotyczących efektywności energetycznej zakłada się pełne wdrożenie i egzekucję celów wynikających z dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej (przyjętej we wrześniu 2012 roku) oraz dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej budynków (tzw. EPBD); o wdrożenia działań przewidzianych w polityce transportowej UE zakłada się, że działania zaproponowane w Białej Księdze Strategii Transportowej UE będą stopniowo wdrażane w celu ograniczania emisji; o naturalnego trendu wymiany sprzętu AGD, RTV i ITC przyjęto, że użytkowany sprzęt będzie stopniowo wymieniany na bardziej efektywny; o wdrożenia nowego prawa dot. OZE w Polsce, przewidującego wsparcie mikrogeneracji w OZE założono, że na skutek proponowanych systemów wsparcia znacznie wzrośnie udział energii elektrycznej wytwarzanej w indywidualnych źródłach, przez co spadnie zapotrzebowanie na energię elektryczną z sieci krajowej; o modernizacji ZEC Bydgoszcz działania w zakresie zwiększenia spalania biomasy i modernizacji źródeł wytwórczych, rozpoczęte w 2012 roku pozwolą na znaczne ograniczenie emisji w procesie produkcji ciepła sieciowego; o wzrostu udziału energii z OZE w energii elektrycznej w Polsce zakłada się wypełnienie przez Polskę unijnego celu wyznaczonego dla kraju na poziomie 15% udziału OZE w końcowym zużyciu energii, co przełoży się na ograniczenie wskaźnika emisji dla energii elektrycznej; o modernizacji sektora elektroenergetycznego w Polsce realizowane stopniowo inwestycje w nowe moce wytwórcze o wysokiej sprawności pozwolą ograniczyć wskaźnik emisji dla energii elektrycznej. Podsumowanie wyników prognoz przedstawiono w tabeli 5. Do celów planowania działań założono, że Scenariusz 1 odzwierciedla faktyczne trendy jakie wystąpią i będą miały wpływ na zużycie energii i emisję z terenu Bydgoszczy. W związku z tym założeniem działania jakie musi podjąć samorząd w celu ograniczenia zużycia energii i emisji powinny doprowadzić do ograniczenia emisji o co najmniej 123 351 Mg CO 2 e, aby osiągnąć cel 20% redukcji w stosunku do roku 2005. 21

Tabela 5. Wyniki prognoz wielkości emisji w roku 2020 w analizowanych scenariuszach: Scenariusz 0 (BAU) Scenariusz 1 Emisja całkowita w 2020 roku (Mg CO 2 e) 3 510 581 2 234 666 Poziom docelowy 80% emisji z roku 2005 (Mg CO 2 e) 2 111 315 2 111 315 Różnica w stosunku do poziomu docelowego (Mg CO 2 e) 1 399 266 123 351 Różnica w stosunku do poziomu docelowego (%) 33,02-15,33 Źródło: obliczenia własne Sposób określenia kosztów działań i szacowanych oszczędności Dane dotyczące działań już realizowanych, bądź zaplanowanych, których realizacja potrwa do roku 2013 lub 2014 zaczerpnięto bądź ze sprawozdań i informacji nt. zrealizowanych działań, bądź też z istniejących planów i programów. Na realizację tych działań, w większości zabezpieczone są środki finansowe. Działania od roku 2014 należy w większości traktować jako propozycję akceptowaną w trakcie konsultacji z zainteresowanymi instytucjami, które uznają, że są możliwe do przeprowadzenia pod warunkiem uzyskania odpowiednich środków z budżetu oraz środków zewnętrznych. Koszty tych działań określono w sposób przybliżony. Oczekiwane oszczędności planowanych działań określono na podstawie szacunkowej wielkości uzyskanych oszczędności energii (w okresie rocznym) i średnich jednostkowych kosztów poszczególnych nośników energii 10 (zł/mwh) według cen z roku 2011. 10 Dla energii elektrycznej, miksu energetycznego stosowanego w budynkach, paliw transportowych 22

6. DZIAŁANIA W SEGMENCIE SAMORZĄDU Poniżej przedstawiono syntetyczny opis planowanych działań realizowanych przez samorząd, skierowanych na osiągniecie redukcji emisji w segmencie samorządowym. Podsumowanie działań prezentuje tabela 6. Tabela 6. Podsumowanie planowanych efektów realizacji działań w segmencie samorządowym A.1. Obszar działań Lokalna produkcja i dystrybucja energii SEGMENT SAMORZĄDOWY Redukcja emisji [Mg CO 2 e] 23 Redukcj a zużycia energii [MWh] Produkcj a energii z OZE [MWh] Szac. koszty [tys. zł] Szac. oszczędności [tys. zł/rok] 9 622-13 580 25 700 7 741 A.2. Budynki publiczne 6 704 15 036 6,7 86 073 5 518 A.3. Flota pojazdów 2 934 7 387-95 668 2 777 A.4. Oświetlenie publiczne 7 151 10 093-5 000 5 753 A.5. Gospodarka wodno-ściekowa 1 320 1 375-40 000 505 A.6. Gospodarka odpadami - - - - - A.7. Gospodarka przestrzenna - - - - - A.8. Zamówienia publiczne 424 747 - - 274 SUMA 28 155 34 638 13 586,7 252 441 22 568 Wielkość emisji w segmencie w 2011 roku 142 983 Mg CO 2 e Redukcja emisji w porównaniu do roku 2011 19,69 % Źródło: opracowanie własne Sumaryczny, szacunkowy koszt planowanych działań to 252,441 mln zł. Na ten koszt składają się w większości duże działania inwestycyjne realizowane w zasobie budynków oraz taborze komunikacji publicznej: Działania termomodernizacyjne 78,6 mln zł, Modernizacja taboru komunikacji publicznej 86,068 mln zł, Modernizacja oczyszczalni ścieków Kapuściska 20 mln zł. Pozostałe koszty, do poniesienia na realizację Planu to 67,773 mln zł, czyli ok 8,47 mln zł rocznie. Na ten koszt składają się zarówno działania już przewidziane do finansowania, jak i nowe, które zaleca się podjąć do realizacji. Należy również zauważyć, że finansowanie działań w znacznej części opiera się na już pozyskanych bądź planowanych do pozyskania zewnętrznych funduszach. Planowane efekty realizowanych działań to: Ograniczenie emisji CO 2 o 28 155 Mg/rok, Ograniczenie zużycia energii o 34 638 MWh/rok, Zwiększenie produkcji energii z OZE o 13 587 MWh/rok. Bezpośrednie oszczędności wynikające oszacowanego ograniczenia zużycia energii kształtują się na poziomie prawie 22,6 mln zł rocznie (według cen energii z 2011 roku). Oszczędności te będą uzyskane przez miasto i jednostki miejskie.

Zestawienie działań do realizacji w segmencie: Numer A.1.1. Segment samorząd Obszar działania: Lokalne wytwarzanie energii elektrycznej - lokalna produkcja i dystrybucja energii Rodzaj działania: Inwestycyjne Działanie: Budowa małych elektrowni wodnych redukcja emisji 9 310 redukcja zużycia - (Mg CO 2 e): energii (MWh): Szacowany koszt (tys. zł): 25 000 Przewidywane finansowanie: - środki zewnętrzne - budżet spółki - inwestorzy Działanie zakłada powołanie spółki celowej, która zrealizuje inwestycje budowy małych elektrowni wodnych potencjalne lokalizacje Czyżkówko, Wyspa Młyńska - elektrownie o mocy 2,5 MW. Koszt inwestycji- około 10 mln zł za 1 MW mocy zainstalowanej. Funkcjonujące obecnie i planowane systemy wsparcia małych źródeł OZE pozwolą na stosunkowo szybki czas zwrotu z inwestycji, a środki ze sprzedaży energii oraz świadectw pochodzenia mogą zasilić budżet miasta w dłuższej perspektywie. produkcja energii z OZE przy założeniu 2,5 MW mocy ok. 13 140 MWh rocznie. Działanie to należy poprzedzić odpowiednimi pracami studialnymi. Numer A.1.2. Segment samorząd Obszar działania: Lokalne wytwarzanie energii elektrycznej - lokalna produkcja i dystrybucja energii Rodzaj działania: Inwestycyjne Działanie: Budowa elektrowni fotowoltaicznych na dachach budynków publicznych redukcja emisji 312 redukcja zużycia - (Mg CO 2 e): energii (MWh): Szacowany koszt (tys. zł): 2 200 Przewidywane finansowanie: - środki zewnętrzne - budżet spółki - inwestorzy Działanie zakłada powołanie spółki celowej, która zrealizuje inwestycje elektrowni fotowoltaicznych (PV) na dachach budynków publicznych. Zakłada się udostępnienie pod budowę około 10 tys. m 2 dachów, co pozwoli na zainstalowanie PV o mocy 500 kw. Koszt inwestycji - 24

około 2,2 mln zł. Funkcjonujące obecnie i planowane systemy wsparcia małych źródeł OZE pozwolą na stosunkowo szybki czas zwrotu z inwestycji, a środki ze sprzedaży energii oraz świadectw pochodzenia mogą zasilić budżet miasta w dłuższej perspektywie. produkcja energii z OZE- ok. 440 MWh rocznie. Działanie to należy poprzedzić odpowiednimi pracami studialnymi. Alternatywnym rozwiązaniem jest użyczenie dachów budynków publicznych dla przedsiębiorców prywatnych do realizacji tego typu inwestycji. Numer A.2.1. Segment samorząd Obszar działania: Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne (budynki publiczne) Rodzaj działania: Inwestycyjne Działanie: Termomodernizacja budynków budynki biurowe i użytkowe, poza edukacyjnymi (w tym docieplenie ścian i stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej) redukcja emisji 1445 redukcja zużycia 5 000 (Mg CO 2 e): energii (MWh): Szacowany koszt (tys. zł): 62 500 Przewidywane finansowanie: - budżet miasta - budżety jednostek i spółek - środki zewnętrzne Budynki publiczne, poza budynkami placówek edukacyjnych, odpowiadają za zużycie 45 657 MWh energii (w tym 16 160 MWh energii elektrycznej) w 2011 roku. W ramach tej grupy budynków realizowano już działania w zakresie termomodernizacji głównie wymiany stolarki okiennej oraz docieplenia ścian i stropodachów. Szacunkowy potencjał termomodernizacji wynosi ok 100-150 tys. m 2 powierzchni użytkowej, przy efekcie redukcji zużycia energii o ok. 30-40%. Należy jednak zauważyć, że część instytucji zlokalizowana jest w budynkach o charakterze zabytkowym, w związku z czym nie w pełni można wykorzystać ten potencjał. W związku z tym przyjmuje się, że 125 tys. m 2 powierzchni użytkowej może być poddane termomodernizacji w zakresie wymiany stolarki okiennej i dociepleń, osiągając efekt ograniczenia zużycia energii o 20% (ok. 40 kwh/m 2 ) i emisji o 11,56 kg/m 2. W ramach zadań realizowanych przez Energetyka Miejskiego należy przewidzieć wykonanie szczegółowej inwentaryzacji budynków wraz z określeniem zakresu możliwej termomodernizacji. Na podstawie takiego opracowania należy przyjąć plan termomodernizacji uwzględniający możliwości techniczne i finansowe miasta. Obecnie planowane działania jednostek miejskich obejmują m.in.: Modernizację instalacji centralnego ogrzewania oraz ocieplenie budynku Galerii bwa szacunkowy koszt 310 tys. zł, Wymiana okien i docieplenie wraz z rozbudową budynku Teatru Polskiego szacunkowy koszt 1 710 tys. zł, Termomodernizacja budynków MOPS (2 budynki do 2013 roku, 3 budynki po 2014 roku) - szacunkowy koszt 895 tys. zł. (finansowanie ze środków NFOŚiGW oraz PFRON z udziałem budżetu miasta). 25

Numer A.2.2. Segment samorząd Obszar działania: Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne (budynki publiczne) Rodzaj działania: Inwestycyjne Działanie: Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej - placówki edukacyjne (w tym docieplenie ścian i stropodachów, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej) redukcja emisji 461 redukcja zużycia 1 780 (Mg CO 2 e): energii (MWh): Szacowany koszt (tys. zł): 16 100 Przewidywane finansowanie: - budżet miasta - środki zewnętrzne Budynki placówek edukacyjnych (zarządzane przez Wydział Edukacji) to 75 960 MWh zużytej energii (9 643 MWh energii elektrycznej) w roku 2011. Są to placówki, które charakteryzują się dużym zapotrzebowaniem na ciepło i wciąż dużym potencjałem termomodernizacji. Według planu zgłoszonego przez Wydział Edukacji do roku 2020 zostanie poddanych termomodernizacji 11 obiektów, o łącznej powierzchni ponad 37 000 m 2. Zakres przewidywanych działań obejmuje ocieplenie ścian i dachów, wymianę okien, wymianę instalacji c.o., montaż perlatorów przy bateriach. Szacunkowy efekt tych działań to ograniczenie zużycia energii o ok. 30-40% - około 1 780 MWh oraz ograniczenie emisji o 461 Mg CO 2 e. Planowane nakłady na działania wynoszą 16,1 mln złotych. Należy rozważyć, w miarę możliwości technicznych i finansowych urzędu, objęcie kompleksową termomodernizacją większej liczby budynków. Numer A.2.3. Segment samorząd Obszar działania: Budynki, wyposażenie/urządzenia komunalne (budynki publiczne) Rodzaj działania: Nieinwestycyjne Działanie: Stopniowa wymiana w biurach sprzętu biurowego (ITC), urządzeń elektrycznych (klimatyzatory, podgrzewacze wody, AGD) oraz oświetlenia na bardziej efektywne energetycznie redukcja emisji 554 redukcja zużycia 781 (Mg CO 2 e): energii (MWh): Szacowany koszt (tys. zł): Przewidywane finansowanie: - budżet miasta - budżety jednostek i spółek Stopniowa wymiana wyposażenia budynków zużywającego energię elektryczną, zastąpienie urządzeń, bardziej efektywnymi, pozwoli na uzyskanie oszczędności energii. Doświadczenia europejskie pokazują, że wprowadzając proste metody oszczędzania, budynki użytkowe są w stanie zaoszczędzić do 40% energii elektrycznej. Urządzenia biurowe, AGD, klimatyzacja 26