URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO Warszawa, 10 lipca 2015 r.

URZĄD KOMISJI NADZORU FINANSOWEGO Warszawa, 10 lipca 2015 r.

SŁOWA KLUCZOWE: ZAKŁADY UBEZPIECZEŃ, ZAKŁADY REASEKURACJI, WYPŁACALNOŚĆ, 2

SYNTEZA W raporcie zostały zaprezentowane podstawowe informacje dotyczące wyników finansowych sektora ubezpieczeń i reasekuracji zagregowane na podstawie sprawozdań finansowych i statystycznych za I kwartał 2015 rok. Przedstawiono także podstawowe tendencje zaobserwowane w sektorze ubezpieczeń w ciągu tego okresu i podjęto próbę wyjaśnienia i uzasadnienia zidentyfikowanych zmian. Sektor ubezpieczeń ogółem odnotował w I kwartale 2015 r. zysk techniczny równy 1,01 mld zł (niższy o 21,48% w porównaniu z I kwartałem 2014 r.) oraz zysk finansowy równy 1,07 mld zł (niższy o 9,29% w porównaniu z I kwartałem 2014 r.). W dziale ubezpieczeń na życie wypracowano zysk techniczny w wysokości 0,62 mld zł (niższy o 20,78% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego) oraz zysk finansowy w wysokości 0,67 mld zł (wyższy o 6,11% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego). Z punktu widzenia wyników poszczególnych grup ubezpieczeń, o pogorszeniu wyniku technicznego zadecydował przede wszystkim spadek wyniku w grupie 3 (ubezpieczenia z UFK) - o 0,08 mld zł oraz w grupie 1 (ubezpieczenia na życie) - o 0,06 mld zł. Spadek wyniku technicznego związany był przede wszystkim ze wzrostem wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto, w szczególności rezerwy dla ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający (ubezpieczenia unit-link) oraz wzrostem kosztów działalności ubezpieczeniowej. W ubezpieczeniach pozostałych osobowych i majątkowych osiągnięto zysk techniczny równy 0,39 mld zł (niższy o 22,55% w porównaniu z I kwartałem 2014 r.) oraz zysk finansowy netto równy 0,40 mld zł (niższy o 27,02% w porównaniu z I kwartałem 2014 r.). Z punktu widzenia wyników poszczególnych grup ubezpieczeń, o pogorszeniu zysku technicznego zadecydował głównie spadek zysku w grupie 3 (ubezpieczenia autocasco) - o 0,10 mld zł oraz wyższe straty w grupach 10 (OC komunikacyjna) o 0,04 mld zł i 6 (ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej) - o 0,03 mld zł. Pogorszenie wyników w ubezpieczeniach komunikacyjnych to skutek m.in. spadku wartości składki zarobionej w następstwie wzrostu rezerwy składek i na ryzyko niewygasłe, przy jednoczesnym wzroście wypłacanych świadczeń i wzroście kosztów działalności ubezpieczeniowej, a także efekt niższej składki zarobionej za sprawą niższych przychodów ze składki przypisanej brutto. Spadek przychodów z tytułu składki przypisanej brutto związany jest natomiast z utrzymującą się konkurencją cenową, zarówno ze strony krajowych zakładów ubezpieczeń, jak i ze strony działających na polskim rynku oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń. W ubezpieczeniach żeglugi morskiej i śródlądowej (grupa 6) spadek zysku technicznego to efekt wyższych odszkodowań i świadczeń. W portfelu ubezpieczeń bezpośrednich działu I dominowały ubezpieczenia grupy 3 (ubezpieczenia na życie związane z UFK) ze składką równą 3,55 mld zł i stanowiły one 49,43% łącznej składki przypisanej brutto z ubezpieczeń bezpośrednich zakładów działu I (wzrost o 5,29 pkt proc.). W grupie tej zanotowano zwiększenie składki przypisanej brutto o 0,49 mld zł. Spadek odnotowały zaś ubezpieczenia grupy 1, ze składką równą 2,25 mld zł (roczny spadek o 11,86%) i stanowiły 31,35% ubezpieczeń bezpośrednich działu I (zmniejszenie udziału o 5,54 pkt proc.). Na powyższe zmiany w portfelu ubezpieczeń działu I wpływ miał przede wszystkim ponowny wzrost zainteresowania ubezpieczeniami z UFK. W dziale II najwyższy bezwzględny wzrost składki przypisanej brutto zanotowano w grupie 1 (ubezpieczenia wypadku) o 0,14 mld zł oraz w grupie 3 (ubezpieczenia autocasco) o 0,03 mld zł. W dziale tym nadal dominują ubezpieczenia komunikacyjne (grupa 3 i grupa 10), które stanowią 48,67% portfela ubezpieczeń bezpośrednich. Udział tych ubezpieczeń w dziale II zwiększył się o 0,23 pkt proc. w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wypłacalność sektora kształtuje się na bezpiecznym poziomie. 3

SPIS TREŚCI 1. ZMIANY PRAWNE MAJĄCE WPŁYW NA SEKTOR UBEZPIECZENIOWY... 5 2. ANALIZA DANYCH O SEKTORZE UBEZPIECZEŃ... 6 2.1. PODMIOTY RYNKU UBEZPIECZENIOWEGO... 6 2.2. PRZYCHODY ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 6 2.2.1. PRZYCHODY Z TYTUŁU SKŁADKI PRZYPISANEJ BRUTTO... 7 2.2.2. PRZYCHODY Z DZIAŁALNOŚCI LOKACYJNEJ... 11 2.3. KOSZTY ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 12 2.3.1. ODSZKODOWANIA I ŚWIADCZENIA WYPŁACONE... 12 2.3.2. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI UBEZPIECZENIOWEJ... 16 2.3.3. KOSZTY ZWIĄZANE Z DZIAŁALNOŚCIĄ LOKACYJNĄ... 18 2.4. WYNIKI ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 18 2.4.1. WYNIK TECHNICZNY... 18 2.4.2. WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI LOKACYJNEJ... 20 2.4.3. WYNIK FINANSOWY NETTO... 21 2.5. AKTYWA ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 23 2.5.1. LOKATY ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ (LOKATY Z POZYCJI B AKTYWÓW)... 24 2.6. PASYWA ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 26 2.6.1. KAPITAŁY WŁASNE ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 27 2.6.2. REZERWY TECHNICZNO-UBEZPIECZENIOWE BRUTTO... 28 2.7. WYPŁACALNOŚĆ ZAKŁADÓW UBEZPIECZEŃ... 31 3. REALIZACJA WYBRANYCH POZYCJI PLANÓW FINANSOWYCH ZA I KWARTAŁ 2015 R.... 34 SPIS TABEL... 35 SPIS WYKRESÓW... 36 4

1. Zmiany prawne mające wpływ na sektor ubezpieczeniowy Odnosząc się do najważniejszych zmian prawnych dotyczących działalności ubezpieczeniowej w 2015 r. należy wskazać w szczególności na następujące przepisy: Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 lutego 2015 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania czynności agencyjnych. Dz.U. z 2015 r. poz 276 Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 czerwca 2015 r. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 lutego 2015 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej. Dz.U. z 2015 r. poz 275 Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 czerwca 2015 r. 5

2. Analiza danych o sektorze ubezpieczeń 2.1. Podmioty rynku ubezpieczeniowego Na koniec I kwartału 2015 r. zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce posiadało 59 krajowych zakładów ubezpieczeń - 28 zakładów ubezpieczeń działu I (ubezpieczenia na życie) i 30 zakładów ubezpieczeń działu II (pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe) oraz 1 zakład reasekuracji (PTR S.A.). Wśród krajowych zakładów ubezpieczeń działalność ubezpieczeniową prowadziło 26 zakładów ubezpieczeń na życie, 30 zakładów ubezpieczeń osobowych i majątkowych oraz 1 zakład reasekuracji. Różnica w liczbie zakładów posiadających zezwolenie do prowadzenia działalności wynika z faktu, iż w dniu 10 marca 2015 r. wydano zezwolenie na wykonywanie działalności przez PKO TU S.A., które jeszcze jej nie rozpoczęło. Na koniec I kwartału 2015 r. nie rozpoczęło wykonywania działalności ubezpieczeniowej również Pocztowe Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie S.A. Ponadto, jeden zakład ubezpieczeń znajduje się w dobrowolnej likwidacji, tj. UNIVERSUM Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie S.A. w likwidacji. W I kwartale 2015 r. 5 zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich Unii Europejskiej i innych państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego działu II notyfikowało zamiar prowadzenia działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach swobody świadczenia usług, dodatkowo jeden zakład zarówno w dziale I i II. W tym samym okresie 3 zakłady ubezpieczeń z państw członkowskich Unii Europejskiej notyfikowały zmianę zakresu działalności ubezpieczeniowej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach swobody świadczenia usług. W I kwartale 2015 roku 2 zakłady ubezpieczeń zakończyły prowadzenie działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Na dzień 31 marca 2015 r. łączna liczba zagranicznych zakładów ubezpieczeń z państw członkowskich Unii Europejskiej i innych państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, które notyfikowały zamiar prowadzenia działalności na terytorium Polski w ramach swobody świadczenia usług (w inny sposób niż przez oddział) wynosiła 614, natomiast łączna liczba zakładów ubezpieczeń, które notyfikowały zamiar utworzenia oddziału, wynosiła 25. Dodatkowo, jeden zakład reasekuracji z siedzibą w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej pozostawał uprawniony do wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez oddział. 2.2. Przychody zakładów ubezpieczeń 1 Zakłady ubezpieczeń uzyskały w I kwartale 2015 r. przychody w wysokości 19,42 mld zł. W strukturze przychodów zakładów ubezpieczeń dominuje składka przypisana brutto (74,05% przychodów ogółem), niezrealizowane zyski z lokat (9,84%) oraz przychody z lokat (9,22%). 1 Zakłady ubezpieczeń działu I i działu II oraz zakład reasekuracji działu II, dalej zwane zakładami ubezpieczeń. Wyniki zakładu reasekuracji PTR S.A. uwzględnione zostały w wynikach zakładów ubezpieczeń działu II. 6

2.2.1. Przychody z tytułu składki przypisanej brutto Po pierwszym kwartale 2015 roku składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń wyniosła 14,38 mld zł i była o 2,95% (0,41 mld zł) wyższa, niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. Wpływ na to miał wzrost przypisu składki zarówno w dziale I jak i w dziale II. W obu działach wysokość składki osiągnęła niemal taką samą wartość po 7,19 mld zł. Składka przypisana sektora ubezpieczeń jest wyższa o 2,95% (o 412 mln zł) Wykres 1. Składka przypisana brutto w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Składka zakładów ubezpieczeń na życie (dział I) Na koniec pierwszego kwartału 2015 roku składka przypisana brutto zakładów ubezpieczeń na życie wyniosła 7,19 mld zł i była wyższa o 3,72% (o 0,26 mld zł) w porównaniu z I kwartałem 2014 r. Spośród grup ubezpieczeń działu I tylko w grupie 1 (ubezpieczenia na życie) zanotowano spadek składki przypisanej brutto o 11,86%, tj. z 2,55 mld zł w analogicznym okresie do 2,25 mld zł. Natomiast największy wzrost o 16,15% wystąpił w grupie 3 (ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym), gdzie składka wyniosła 3,55 mld zł i wzrosła o 0,49 mln zł w stosunku rocznym. W grupie 4 (ubezpieczenia rentowe) nastąpiło zwiększenie składki o 14,65% do wartości 0,03 mld zł. Grupa 2 (ubezpieczenia posagowe) oraz grupa 5 (ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe) zanotowały wzrost składki odpowiednio po 5,78% i 4,85% w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku. Koncentracja sektora ubezpieczeń działu I W dziale I udział 5 największych zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 roku wyniósł 56,79% i był niższy o 2,09 p.p w stosunku do I kwartału 2014 r. Tabela 1. Zakłady ubezpieczeń działu I o największych udziałach w rynku (mierzonych wielkością składki przypisanej brutto) w I kwartale 2014 i 2015 roku Lp. Zakład ubezpieczeń 03.2014 Zakład ubezpieczeń 03.2015 1 PZU ŻYCIE SA 30,63% PZU ŻYCIE SA 28,43% 2 OPEN LIFE TU ŻYCIE S.A. 9,05% AVIVA TUnŻ S.A. 7,78% 3 METLIFE TUnŻiR S.A. 7,14% OPEN LIFE TU ŻYCIE S.A. 7,49% Udział w rynku 5 największych zakładów działu I wynosi 56,79% 7

Lp. Zakład ubezpieczeń 03.2014 Zakład ubezpieczeń 03.2015 4 AVIVA TUnŻ S.A. 6,89% METLIFE TUnŻiR S.A 7,39% 5 ING TUnŻ S.A. 5,17% TUnŻ WARTA S.A. 5,70% Razem 58,88% Razem 56,79% Struktura ubezpieczeń bezpośrednich działu I W strukturze ubezpieczeń bezpośrednich działu I w I kwartale 2015 roku dominowały ubezpieczenia na życie związane z UFK (grupa 3) stanowiące 49,43% łącznej składki, gdzie 11,90% aktywów UFK (6,69 mld zł) stanowią umowy ubezpieczenia na życie z UFK lokujące środki finansowe w instrumenty strukturyzowane lub instrumenty pochodne w związku z oferowaniem ubezpieczeniowych produktów o charakterze inwestycyjnym. Drugą pozycję zajmowały ubezpieczenia na życie (grupa 1) stanowiące 31,35% składki przypisanej brutto. Należy zaznaczyć, iż 5,51% składki przypisanej brutto (0,12 mld zł) w grupie 1 to składka przypisana brutto z ubezpieczeniowych produktów strukturyzowanych 2. Kolejną pozycję zajmowały uzupełniające ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe (grupa 5), stanowiące 18,36% składki. Udział ubezpieczeń rentowych (grupa 4) i posagowych (grupa 2) był nieznaczny i wynosił odpowiednio 0,47% i 0,39% składki przypisanej brutto działu I z ubezpieczeń bezpośrednich. W strukturze ubezpieczeń działu I przeważały ubezpieczenia z grupy 3, stanowiące prawie połowę składki działu Wykres 2. Struktura składki przypisanej brutto z ubezpieczeń bezpośrednich działu I w I kwartałach lat 2010-2015 Analizując zmiany w strukturze składki przypisanej brutto w okresie pierwszego kwartału 2015 r. w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku można zauważyć spadek udziału ubezpieczeń na życie z grupy 1 (ubezpieczenia na życie) o 5,54 p.p., przy wzroście udziału w rynku ubezpieczeń z grupy 3 (ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym) o 5,29 p.p. W grupie 5 (uzupełniające ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe) nastąpiło zwiększenie udziału o 0,20 p.p. Należy zauważyć także minimalny wzrost udziału w grupie 4 (ubezpieczenia rentowe) 2 Ubezpieczeniowe produkty strukturyzowane są oferowane najczęściej w formie połączenia ubezpieczenia na życie i dożycie lub ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Są to produkty z określonym poziomem gwarancji ochrony kapitału, w których zyski zależą od inwestycji w instrumenty pochodne. 8

o 0,04 p.p. Natomiast w grupie 2 (ubezpieczenia posagowe) udział w rynku jest taki sam jak rok temu. Zakłady ubezpieczeń na życie w I kwartale 2015 r. osiągnęły składkę przypisaną brutto z tytułu ubezpieczeń grupowych w wysokości 2,88 mld zł, a z tytułu ubezpieczeń indywidualnych 4,31 mld zł. W stosunku do I kwartału 2014 r. składka z tytułu ubezpieczeń grupowych zmniejszyła się o 0,12 mld zł, a składka z tytułu ubezpieczeń indywidualnych wzrosła o 0,38 mld zł. Spośród 26 zakładów działu I, 13 (14 w I kwartale 2014 r.) miało powyżej 50% udziału składki z ubezpieczeń grupowych w swoim portfelu. Składka przypisana brutto z tytułu wpłat jednorazowych w I kwartale 2015 r. osiągnęła poziom 2,96 mld zł i zwiększyła się w stosunku do poprzedniego okresu o 0,14 mld zł. Natomiast składka płacona okresowo wyniosła w badanym okresie 4,23 mld zł i wzrosła o 0,12 mld zł. 10 zakładów działu I (13 w I kwartale 2014) wykazało powyżej 50% udziału składek jednorazowych w całym portfelu. Składka zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych (dział II) Wysokość składki przypisanej brutto zakładów działu II po pierwszym kwartale 2015 r. wyniosła 7,19 mld zł i w porównywaniu ze składką w analogicznym okresie 2014 r. wzrosła o 2,19% (o 0,15 mld zł). Największy wzrost składki przypisanej brutto w dziale II w stosunku do analogicznego okresu 2014 r. odnotowano w następujących grupach ubezpieczeń: w grupie 1 (ubezpieczenia wypadku) wzrost o 0,14 mld zł (o 50,20%) do wartości 0,42 mld zł. w grupie 3 (auto-casco) wzrost o 0,03 mld zł (o 2,15%) do wartości 1,38 mld zł. Największy spadek przypisu składki brutto w dziale II w stosunku do analogicznego okresu 2014 r. wystąpił w następujących grupach ubezpieczeń: w grupie 10 (OC komunikacyjna), gdzie składka przypisana brutto była niższa w stosunku do roku poprzedniego o 0,05 mld zł (spadek o 2,35%) i wyniosła 1,94 mld zł. w grupie 13 (OC pozostała) - składka przypisana brutto była niższa w stosunku do roku poprzedniego o 0,05 mld zł (spadek o 8,37%) i wyniosła 0,60 mld zł. w grupie 16 (ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych) spadek o 0,04 mld zł (o 16,05%) do wartości 0,21 mld zł. Wysokość składki w dziale II jest wyższa o 2,19% w stosunku do roku ubiegłego i wynosi 7,19 mld zł 9

Wykres 3. Zmiana składki przypisanej brutto w poszczególnych grupach działu II w I kwartale 2015 roku w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego Koncentracja sektora ubezpieczeń działu II W okresie I kwartału 2015 r. w dziale II udział w rynku 5 największych zakładów ubezpieczeń wyniósł 67,58%, co stanowi wzrost o 0,26 p.p. w porównaniu z poprzednim rokiem. Tabela 2. Zakłady ubezpieczeń działu II o największych udziałach w rynku (mierzonych wielkością składki przypisanej brutto) w I kwartałach 2014 i 2015 roku Lp. Zakład ubezpieczeń 03.2014 Zakład ubezpieczeń 03.2015 1 PZU SA 32,43% PZU SA 31,01% 2 TUiR WARTA S.A. 13,50% TUiR WARTA S.A. 13,62% 3 STU ERGO HESTIA SA 10,27% STU ERGO HESTIA SA* 12,47% 4 TUiR ALLIANZ POLSKA S.A. 6,72% TUiR ALLIANZ POLSKA S.A. 6,37% 5 UNIQA TU S.A. 4,40% UNIQA TU S.A. 4,11% Razem 67,32% Razem 67,58 % W dziale II nastąpił niewielki wzrost (o 0,26 p.p.) udziału w rynku 5 największych zakładów ubezpieczeń i wynosi 67,58% * STU ERGO HESTIA SA po połączeniu z MTU Moje Towarzystwo Ubezpieczeń S.A. Struktura ubezpieczeń bezpośrednich działu II W strukturze pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych bezpośrednich w I kwartale 2015 roku dominowały ubezpieczenia komunikacyjne (grupa 3 i 10) stanowiące łącznie 48,67% składki przypisanej brutto działu II z działalności bezpośredniej, przy czym udział ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych wynosił 28,44%, natomiast ubezpieczeń auto-casco 20,23%. Drugą pozycję zajmowały ubezpieczenia majątkowe (grupa 8 i 9), które stanowiły łącznie 24,33% składki. Na kolejnych miejscach znajdowały się pozostałe ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (grupy 11-13) o udziale 9,20%, ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe (grupa 1 i 2) i ubezpieczenia finansowe (grupa 14-16) stanowiące odpowiednio 8,28% i 6% składki działu. W strukturze ubezpieczeń bezpośrednich działu II dominują ubezpieczenia komunikacyjne stanowiące łącznie 48,67% składki działu 10

Wykres 4. Struktura składki przypisanej brutto z ubezpieczeń bezpośrednich działu II w I kwartałach lat 2010-2015 Porównując strukturę rynku ubezpieczeń bezpośrednich działu II po I kwartale 2015 roku z analogicznym okresem 2014 roku należy wskazać, że największy spadek udziału, o 0,71 p.p. zanotowały ubezpieczenia grupy 13 (OC pozostała), następnie 0,56 p.p. ubezpieczenia grupy 16 (ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych). Natomiast największy wzrost o 2,09 p.p. (do 6,12%) dotyczył grupy 1 (ubezpieczenia wypadku). 2.2.2. Przychody z działalności lokacyjnej Przychody z działalności lokacyjnej, z lokat na ryzyko zakładu ubezpieczeń oraz na ryzyko ubezpieczających, na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosły 3,70 mld zł, co stanowiło wzrost o 68,41% (tj. o 1,50 mld zł) w porównaniu z I kwartałem 2014 r. W dziale I przychody z działalności lokacyjnej zwiększyły się prawie dwukrotnie (wzrost o 85,87%, tj. o 1,44 mld zł). W dziale II przychody z działalności lokacyjnej wzrosły o 12,05%, tj. o 0,06 mld zł. Na przychody z działalności lokacyjnej ogółem na koniec I kwartału 2015 r. składają się przychody z lokat (48,37%) oraz niezrealizowane zyski z lokat (51,63%). W strukturze przychodów z lokat zakładów ubezpieczeń ogółem dominuje wynik dodatni z realizacji lokat (40,34%) oraz przychody z tytułu dłużnych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych o stałej kwocie dochodu (35,99%). Wzrost przychodów z działalności lokacyjnej sektora ubezpieczeń o 68,41% Tabela 3. Zestawienie przychodów z działalności lokacyjnej zakładów ubezpieczeń (w mln zł) w I kwartale 2014 i 2015 r. Dział I Dział II Wyszczególnienie 03.2014 03.2015 Zmiana w % Zmiana 03.2014 03.2015 Zmiana w % 11 Zmiana Razem 1 678,13 3 119,22 85,87% 1 441,09 519,95 582,62 12,05% 62,68 I. Przychody z lokat 905,38 1 366,78 50,96% 461,40 409,83 423,75 3,40% 13,93 1. Przychody z lokat w nieruchomości 0,44 0,67 52,91% 0,23 4,43 4,87 9,94% 0,44 2. Przychody z lokat w jednostkach 0,92 229,67 24 983,93% 228,76 1,55 0,60-61,34% -0,95 podporządkowanych 2.1. z udziałów i akcji 0,00 229,43 x 229,43 0,00 0,00 0,00% 0,00 2.2. z pożyczek i dłużnych papierów wartościowych 0,92 0,25-73,01% -0,67 1,55 0,60-61,34% -0,95

Dział I Dział II Wyszczególnienie Zmiana Zmiana 03.2014 03.2015 Zmiana 03.2014 03.2015 w % w % Zmiana 2.3. z pozostałych lokat 0,00 0,00 0,00% 0,00 0,00 0,00 0,00% 0,00 3. Przychody z innych lokat finansowych 636,78 598,54-6,00% -38,23 298,19 229,92-22,90% -68,27 3.1. z udziałów, akcji, innych papierów wartościowych o zmiennej kwocie dochodu oraz jednostek uczestnictwa 68,37 83,90 22,73% 15,54 5,28 4,63-12,40% -0,66 i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych 3.2. z dłużnych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych 426,33 423,54-0,65% -2,79 256,45 220,86-13,88% -35,59 o stałej kwocie dochodu 3.3. z lokat terminowych w instytucjach kredytowych 128,16 74,86-41,59% -53,30 12,22-10,10-182,66% -22,32 3.4. z pozostałych lokat 13,93 16,25 16,66% 2,32 24,24 14,54-40,02% -9,70 4. Wynik dodatni z rewaloryzacji lokat 3,89 0,19-95,09% -3,70 7,96 3,69-53,62% -4,27 5. Wynik dodatni z realizacji lokat 263,36 537,70 104,17% 274,34 97,69 184,67 89,03% 86,98 II. Niezrealizowane zyski z lokat 772,75 1 752,44 126,78% 979,69 110,12 158,87 44,27% 48,75 2.3. Koszty zakładów ubezpieczeń Łączne koszty zakładów ubezpieczeń w I kwartale 2015 r. wyniosły 18,35 mld zł. W strukturze kosztów zakładów ubezpieczeń dominują odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto (47,57% łącznych kosztów) oraz koszty akwizycji i koszty administracyjne (19,65% łącznych kosztów). 2.3.1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone Główną pozycję kosztów zakładów ubezpieczeń stanowiły koszty związane z wypłatą odszkodowań i świadczeń wynikających z umów ubezpieczenia. W okresie I kwartału 2015 r. zakłady ubezpieczeń wypłaciły w ujęciu brutto 8,73 mld zł odszkodowań i świadczeń wraz z kosztami likwidacji szkód i windykacji regresów. W porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. wartość ta zmniejszyła się o 0,44 mld zł, czyli o 4,82%. 12

Wykres 5. Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Odszkodowania i świadczenia wypłacone zakładów ubezpieczeń na życie W dziale I w ciągu I kwartału 2015 r. wypłacone zostały odszkodowania i świadczenia brutto w wysokości 5,17 mld zł (59,24% łącznych świadczeń brutto sektora ubezpieczeń), co stanowi kwotę o 0,63 mld zł (o 10,79%) niższą niż w analogicznym okresie 2014 r. Wartość wypłaconych świadczeń w dziale I spadła o 10,79% Z punktu widzenia poszczególnych grup ubezpieczeń spadek wartości odszkodowań i świadczeń wypłaconych brutto spowodowany był przede wszystkim niższymi wypłatami w ramach grupy 1 (ubezpieczenia na życie) - o 1,44 mld zł, tj. 40,47%, z poziomu 3,55 mld zł do poziomu 2,11 mld zł. Z drugiej strony nastąpił wzrost wartości odszkodowań i świadczeń wypłaconych brutto w grupie 3 (ubezpieczenia na życie z UFK) - o 0,75 mld zł, tj. 43,16%, z poziomu 1,75 mld zł do poziomu 2,50 mld zł. Najwyższe odszkodowania i świadczenia działu I w I kwartale 2015 r. wypłacono z tytułu ubezpieczeń grupy 3 (2,50 mld zł). Ich wartość zwiększyła się w stosunku do analogicznego okresu 2014 r. o 0,75 mld zł i była niższa od uzyskanej w tej grupie składki o 1,05 mld zł. 13

Wykres 6. Składka przypisana brutto i odszkodowania wypłacone brutto według grup ubezpieczeń działu I w I kwartale 2015 r. (w mld zł) Odszkodowania i świadczenia wypłacone zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych W dziale II w okresie I kwartału 2015 r. odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto wyniosły 3,56 mld zł i w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. ich wartość wzrosła o 5,44%, czyli o 0,18 mld zł. Z punktu widzenia poszczególnych grup ubezpieczeń wzrost wartości odszkodowań i świadczeń wypłaconych brutto spowodowany był przede wszystkim większymi wypłatami w grupie 10 (OC komunikacyjna) o 0,14 mld zł, tj. o 9,88%, z poziomu 1,46 mld zł do poziomu 1,61 mld zł oraz w grupie 3 (AC komunikacyjna) o 0,05 mld zł, tj. o 5,71%, z poziomu 0,90 mld zł do poziomu 0,95 mld zł. Największy spadek wartości wypłaconych odszkodowań i świadczeń w dziale II odnotowano w grupie 15 (gwarancja ubezpieczeniowa) o 0,07 mld zł, tj. o 70,70%, z poziomu 0,10 mld zł do poziomu 0,03 mld zł oraz w grupie 14 (ubezpieczenia kredytu) o 0,03 mld zł, tj. o 48,10%, z poziomu 0,07 mld zł do poziomu 0,03 mld zł. Najwyższe odszkodowania i świadczenia działu II w I kwartale 2015 r., podobnie jak w analogicznym okresie roku ubiegłego, wypłacono z tytułu ubezpieczeń komunikacyjnych (grupa 10 i 3). Nadal ich udział w odszkodowaniach i świadczeniach działu II jest bardzo duży (dla grupy 10 wyniósł 45,85%, a dla grupy 3 27,18%). Wartość wypłaconych odszkodowań i świadczeń w dziale II wzrosła o 5,44% 14

Wykres 7. Składka przypisana brutto i odszkodowania wypłacone brutto według grup ubezpieczeń działu II w I kwartale 2015 r. (w mld zł) Wskaźnik szkodowości na udziale własnym Wskaźnik szkodowości na udziale własnym wskazuje, jaką część składki zarobionej zakład ubezpieczeń przeznacza na wypłatę odszkodowań i świadczeń powiększonych o zmianę stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia. Wskaźnik szkodowości na udziale własnym działu II w okresie czterech kwartałów 2014 r. wzrósł w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku z 57,57% do 58,63%, tj. o 1,06 p.p. Oznacza to, iż zakłady ubezpieczeń tego działu przeznaczyły na wypłatę odszkodowań i świadczeń powiększonych o zmianę stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia 58,63% składki zarobionej na udziale własnym. Kształtowanie się wskaźnika szkodowości w poszczególnych grupach ubezpieczeń przedstawia poniższy wykres. Zakłady ubezpieczeń działu II na wypłatę odszkodowań i świadczeń przeznaczyły prawie 58,63% składki zarobionej Wykres 8. Kształtowanie się wskaźnika szkodowości na udziale własnym w poszczególnych grupach działu II w I kwartale 2014 i 2015 r. 15

2.3.2. Koszty działalności ubezpieczeniowej Znaczącą pozycję wśród wydatków zakładów ubezpieczeń zajmują koszty działalności ubezpieczeniowej, które obejmują saldo kosztów akwizycji, kosztów administracyjnych oraz prowizji reasekuracyjnych i udziałów w zyskach reasekuratorów. W okresie I kwartału 2015 r. koszty działalności ubezpieczeniowej, po uwzględnieniu otrzymanych prowizji reasekuracyjnych, osiągnęły wartość 3,39 mld zł, co stanowiło wzrost w stosunku do analogicznego okresu 2014 r. o 5,94%, tj. o 0,19 mld zł. Zakłady ubezpieczeń poniosły na swoją działalność koszty w wysokości blisko 27,24 zł z każdych 100 zł składki zarobionej na udziale własnym (ok. 26,30 zł w analogicznym okresie 2014 r.). W ubezpieczeniach na życie koszty wyniosły ok. 22,37 zł (ok. 21,65 zł w I kwartale 2014 r.), natomiast w ubezpieczeniach pozostałych osobowych i majątkowych ok. 33,52 zł (ok. 32,19 zł w I kwartale 2014 r.). Łącznie koszty administracyjne i akwizycji w I kwartale 2015 r. wyniosły 3,61 mld zł i w porównaniu z analogicznym kwartałem ubiegłego roku wzrosły o 5,95%, tj. o 0,20 mld zł. Koszty działalności ubezpieczeniowej wzrosły o 5,94% Zakłady ubezpieczeń poniosły na swoją działalność koszty w wysokości blisko 27,24 zł z każdych 100 zł składki Wykres 9. Koszty działalności ubezpieczeniowej w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Koszty akwizycji obejmują m.in. wszelkie koszty związane z zawieraniem i odnawianiem umów ubezpieczenia (np. prowizje agencyjne, koszty badań lekarskich, koszty ekspertyz). Obejmują one również płacone cedentom prowizje reasekuracyjne i udziały w zyskach. W trakcie I kwartału 2015 r. koszty akwizycji w zakładach ubezpieczeń ogółem osiągnęły kwotę 2,74 mld zł i były wyższe o 4,88% (tj. o 0,13 mld zł) w stosunku do I kwartału 2014 r. Koszty akwizycji łącznie stanowiły 19,04% składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń, co oznacza wzrost o 0,35 p.p. w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku. Koszty akwizycji w dziale I wyniosły 1,20 mld zł (wzrost o 7,14% w stosunku do I kwartału 2014 r.) i stanowiły 16,68% składki przypisanej brutto działu I (wzrost o 0,53 p.p.). Koszty akwizycji w dziale II wyniosły 1,54 mld zł (wzrost o 3,18% w stosunku do I kwartału 2014 r.) i stanowiły 21,40% składki przypisanej brutto działu II (wzrost o 0,20 p.p.). 16

Wykres 10. Kształtowanie się wskaźnika kosztów akwizycji w I kwartałach lat 2010-2015 Koszty administracyjne obejmują koszty zarządu i administracji oraz ogólne koszty dotyczące działalności ubezpieczeniowej, takie jak: koszty utrzymania biur, koszty usług obcych, wynagrodzenia, koszty zużycia energii itp. Koszty administracyjne sektora ubezpieczeń w okresie I kwartału 2015 r. wyniosły 0,87 mld zł i w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego wzrosły o 9,47%. Koszty te ogółem stanowiły 6,03% składki przypisanej brutto sektora ubezpieczeń (5,68% w I kwartale 2014 r.) Koszty administracyjne w dziale I wyniosły 0,42 mld zł, a ich udział w składce przypisanej brutto w dziale I wyniósł 5,87% (5,62% w analogicznym okresie ubiegłego roku). Koszty administracyjne w dziale II wyniosły 0,45 mld zł, a ich udział w składce przypisanej brutto w dziale II wyniósł 6,20% (5,73% w analogicznym okresie ubiegłego roku). Wykres 11. Kształtowanie się wskaźnika kosztów administracyjnych w I kwartałach lat 2010-2015 17

2.3.3. Koszty związane z działalnością lokacyjną Koszty związane z działalnością lokacyjną wszystkich zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosły 1,13 mld zł, co stanowiło wzrost o 20,94% w porównaniu z I kwartałem 2014 r., kiedy to osiągnęły one wartość 0,94 mld zł. Nieznaczne zmniejszenie kosztów wystąpiło w dziale I, gdzie wyniosły one 0,69 mld zł (spadek o 0,04 mld zł), z czego 0,50 mld zł stanowiły niezrealizowane straty na lokatach (wzrost o 0,01 mld zł). Na spadek kosztów działu I wpływ miało zmniejszenie się wyniku ujemnego z realizacji lokat o 0,50 mld zł. W dziale II koszty działalności lokacyjnej wyniosły 0,44 mld zł i zwiększyły się w stosunku do poprzedniego okresu o 0,23 mld zł. W strukturze kosztów związanych z działalnością lokacyjną ogółem dominują niezrealizowane straty na lokatach, które stanowiły 70,80% kosztów oraz wynik ujemny z realizacji lokat, który stanowił 23,63%. Wzrost kosztów działalności lokacyjnej - o 20,94% Tabela 4. Zestawienie kosztów związanych z działalnością lokacyjną zakładów ubezpieczeń (w mln zł) w I kwartale 2014 i 2015 r. Dział I Dział II Wyszczególnienie Zmiana Zmiana 03.2014 03.2014 Zmiana 03.2013 03.2014 Zmiana w % w % Razem 725,25 690,20-4,83% -35,05 211,93 443,22 109,13% 231,28 I. Koszty działalności lokacyjnej 240,69 191,34-20,50% -49,35 124,93 139,61 11,76% 14,69 1. Koszty utrzymania nieruchomości 1,87 1,38-26,48% -0,50 5,18 5,69 10,03% 0,52 2. Pozostałe koszty działalności lokacyjnej 33,62 36,30 7,96% 2,68 13,44 15,73 17,04% 2,29 3. Wynik ujemny z rewaloryzacji lokat 0,69 1,89 173,46% 1,20 6,43 2,08-67,57% -4,34 4. Wynik ujemny z realizacji lokat 204,50 151,77-25,79% -52,73 99,89 116,10 16,24% 16,22 II. Niezrealizowane straty na lokatach 484,56 498,86 2,95% 14,31 87,01 303,60 248,94% 216,60 2.4. Wyniki zakładów ubezpieczeń 2.4.1. Wynik techniczny W I kwartale 2015 r. zakłady ubezpieczeń odnotowały zysk techniczny na poziomie 1,01 mld zł, co stanowiło spadek o 21,48%, tj. o 0,28 mld zł w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Spadek zysku technicznego miał miejsce w obu działach ubezpieczeń. W dziale ubezpieczeń na życie zysk techniczny wyniósł 0,62 mld zł (spadek o 20,78%, tj. o 0,16 mld zł w stosunku do I kwartału 2014 r.). W dziale ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych zysk techniczny wyniósł 0,39 mld zł (spadek o 22,55%, tj. o 0,11 mld zł w stosunku do I kwartału 2014 r.). Zysk techniczny sektora ubezpieczeń był o 21,48% niższy niż rok wcześniej 18

Wykres 12. Wynik techniczny w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Wynik techniczny zakładów ubezpieczeń na życie W I kwartale 2015 r. nastąpił spadek zysku technicznego w dziale I o 20,78% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Z punktu widzenia wyników w poszczególnych grupach ubezpieczeń, o pogorszeniu zysku technicznego działu I zadecydowały przede wszystkim spadki w grupie 3 (ubezpieczenia na życie z UFK) - o 0,08 mld zł (z kwoty 0,16 mld zł do kwoty 0,08 mld zł), w grupie 1 (ubezpieczenia na życie) - o 0,06 mld zł (z kwoty 0,17 mld zł do kwoty 0,11 mld zł) oraz w grupie 5 (ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe) - o 0,02 mld zł (z kwoty 0,43 mld zł do kwoty 0,41 mld zł). Niewielki wzrost wielkości zysku technicznego (o 0,0017 mld) miał miejsce jedynie w grupie 4 (ubezpieczenia rentowe). Przyczyną spadków był przede wszystkim wzrost kosztów działalności ubezpieczeniowej. W dziale I nastąpił spadek wyniku technicznego o 20,78% w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. Wykres 13. Wynik techniczny wg grup ubezpieczeń działu I w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) 19

Wynik techniczny zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych W okresie I kwartału 2015 r. nastąpił spadek zysku technicznego w dziale II o 22,55% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Z punktu widzenia wyników poszczególnych grup ubezpieczeń, o pogorszeniu zysku technicznego zadecydował przede wszystkim spadek zysku w grupie 3 (ubezpieczenia autocasco) - o 0,10 mld zł (z kwoty 0,11 mld zł do kwoty 0,01 mld zł) oraz w grupie 8 (ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami) - o 0,02 mld zł, jak również większe straty techniczne w grupie 10 (OC komunikacyjna) - o 0,04 mld zł, w grupie 6 (ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej) - o 0,03 mld zł. Pogorszenie wyników spowodowane było wzrostem odszkodowań i świadczeń wypłaconych brutto oraz kosztów działalności ubezpieczeniowej. Największa poprawa wyniku technicznego na przestrzeni roku nastąpiła w grupie 13 (OC ogólnej) - o 0,10 mld zł oraz w grupie 16 (ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych) - o 0,02 mld zł. Na tę poprawę wpływ miało głównie zmniejszenie wypłaconych odszkodowań. W dziale II nastąpił spadek wyniku technicznego o 22,55% w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. Wykres 14. Wynik techniczny wg grup ubezpieczeń działu II w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) 2.4.2. Wynik z działalności lokacyjnej Należy zauważyć, że w przypadku zakładów ubezpieczeń na życie działalność lokacyjna jest ujęta w technicznym rachunku ubezpieczeń, więc omawiany powyżej wynik techniczny tego działu prezentuje zarówno wynik z działalności ubezpieczeniowej, jak i lokacyjnej. Wynik z działalności lokacyjnej ogółem wynosił na koniec pierwszego kwartału 2015 r. 2,71 mld zł (wzrost o 95,41%). Zakłady ubezpieczeń działu I oraz działu II wykazały zysk z działalności lokacyjnej wynoszący odpowiednio: 2,43 mld zł (wzrost o 1,48 mld zł) w dziale I oraz 0,28 mld zł (spadek o 0,15 mld zł) w dziale II. 20

Tabela 5. Zestawienie przychodów i kosztów z działalności lokacyjnej zakładów ubezpieczeń (w mln zł) w I kwartale 2014 i 2015 r. Dział I Dział II Wyszczególnienie Wynik z działalności lokacyjnej Przychody z działalności lokacyjnej Koszty związane z działalnością lokacyjną 03.2014 03.2015 Zmiana w % Zmiana 03.2014 03.2015 Zmiana w % Zmiana 952,88 2 429,01 154,91% 1 476,13 432,94 279,02-35,55% -153,92 1 678,13 3 119,22 85,87% 1 441,09 519,95 582,62 12,05% 62,68 725,25 690,20-4,83% -35,05 87,01 303,60 248,94% 216,60 2.4.3. Wynik finansowy netto Wynik finansowy netto sektora ubezpieczeń w okresie I kwartału 2015 r. wyniósł 1,07 mld zł i spadł o 9,29%, tj. o 0,11 mld zł w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. Wynik finansowy netto działu I wyniósł 0,67 mld zł i w porównaniu z I kwartałem 2014 r. wzrósł o 6,11%. Wynik finansowy netto działu II osiągnął wartość 0,40 mld zł i w odniesieniu do I kwartału 2014 r. spadł o 27,02%. Wynik finansowy sektora ubezpieczeń spadł o 9,29% Wykres 15. Wynik finansowy netto w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Wskaźniki rentowności Wskaźniki rentowności obrazują relacje zachodzące pomiędzy wynikami finansowymi zakładu ubezpieczeń w odniesieniu do różnych kategorii ekonomicznych, mają więc za zadanie ocenę zysku osiągniętego z poniesionych nakładów. Wskaźniki rentowności określają wielkość wyniku finansowego (brutto lub netto) przypadającą na jednostkę zaangażowanych w zakładzie ubezpieczeń kapitałów własnych, aktywów ogółem czy składki przypisanej brutto. W przypadku odnotowanego zysku określają stopę zwrotu ze środków będących w dyspozycji zakładu ubezpieczeń bądź z działalności ubezpieczeniowej. 21

Tabela 6. Kształtowanie się wybranych wskaźników rentowności w I kwartale 2014 i 2015 r. Ogółem Dział I Dział II Nazwa wskaźnika 3 03.2014 03.2015 03.2014 03.2015 03.2014 03.2015 Wskaźnik rentowności sprzedaży (ROS) 8,42% 7,42% 9,08% 9,29% 7,77% 5,55% Wskaźnik rentowności kapitałów własnych (ROE) 3,41% 3,01% 4,79% 5,03% 2,57% 1,80% Wskaźnik rentowności aktywów (ROA) 0,70% 0,59% 0,62% 0,63% 0,81% 0,54% Wskaźniki rentowności sprzedaży i kapitałów własnych działu I wykazywały tendencję spadkową w I kwartałach lat 2010-2013, a od I kwartału 2014 obserwowany jest ich wzrost. Wskaźnik rentowności aktywów działu I w badanym okresie był na podobnym poziomie. Tymczasem w przypadku wskaźników rentowności działu II zaobserwowano odwrotny trend. Wskaźniki wzrastały do I kwartału 2013 r. a następnie od I kwartału 2014 r. rozpoczęły tendencję spadkową. Wykres 16. Wybrane wskaźniki rentowności zakładów ubezpieczeń działu I w I kwartałach lat 2010-2015 3 Rentowność sprzedaży (ROS) - wskaźnik informuje o udziale wyniku finansowego netto w wartości składki przypisanej brutto. Rentowność kapitałów własnych (ROE) - wskaźnik będący relacją wyniku finansowego netto do średniej wartości kapitałów własnych. Rentowność aktywów (ROA) - wskaźnik stanowi relację wyniku finansowego netto do średniej wartości aktywów. 22

Wykres 17. Wybrane wskaźniki rentowności zakładów ubezpieczeń działu II w I kwartałach lat 2010-2015 2.5. Aktywa zakładów ubezpieczeń Wartość aktywów zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 182,81 mld zł i wzrosła w porównaniu z okresem poprzednim o 7,48%, tj. o 12,73 mld zł. Aktywa zakładów ubezpieczeń na życie, równe 108,39 mld zł, wzrosły o 7,07% (tj. o 7,16 mld zł) w porównaniu z poprzednim okresem. W zakładach pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych wartość aktywów wyniosła 74,42 mld zł, co w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego stanowiło wzrost o 8,09% tj. o 5,57 mld zł. Aktywa zakładów ubezpieczeń obu działów ubezpieczeń zwiększyły się, ogółem o 7,48% Wykres 18. Suma bilansowa w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Główną pozycją aktywów zakładów ubezpieczeń działu I i działu II są lokaty (pozycja B aktywów), stanowiące 57,74% sumy bilansowej oraz aktywa netto ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający, których udział w sumie bilansowej wynosi 30,77%. Główną pozycję aktywów zakładów ubezpieczeń stanowią lokaty 23

Tabela 7. Aktywa zakładów ubezpieczeń (w mld zł) w I kwartale 2014 i 2015 r. Wyszczególnienie 03.2014 03.2015 Zmiana Zmiana Udział (w %) (w mld zł) w dziale Dział I 101,23 108,39 7,07 % 7,16 100,00 % wartości niematerialne i prawne 0,23 0,36 57,78 % 0,13 0,33 % lokaty B 44,44 45,47 2,31 % 1,03 41,95 % lokaty C 50,79 56,25 10,74 % 5,46 51,90 % należności 1,18 1,55 32,21 % 0,38 1,43 % inne składniki aktywów 0,47 0,47 0,49 % 0,00 0,43 % rozliczenia międzyokresowe 4,13 4,29 3,89 % 0,16 3,96 % Dział II 68,84 74,41 8,09 % 5,57 100,00 % wartości niematerialne i prawne 0,65 0,74 13,33 % 0,09 0,99 % lokaty B 56,09 60,08 7,12 % 3,99 80,74 % należności 6,37 6,90 8,24 % 0,52 9,27 % inne składniki aktywów 0,79 0,64-19,75 % -0,16 0,86 % rozliczenia międzyokresowe 4,94 6,06 22,76 % 1,12 8,14 % 2.5.1. Lokaty zakładów ubezpieczeń (lokaty z pozycji B aktywów) Wartość lokat z pozycji B aktywów zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 105,55 mld zł, co w porównaniu z okresem poprzednim stanowiło wzrost o 4,99%, tj. o 5,02 mld zł. Główną pozycję w strukturze lokat stanowiły dłużne papiery wartościowe i akcje, udziały oraz jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych, których udział wyniósł odpowiednio: 55,37% oraz 22,38%. Zakłady ubezpieczeń na życie Na koniec pierwszego kwartału 2015 r., lokaty z pozycji B aktywów wynosiły 45,47 mld zł, co oznacza, że w stosunku do I kwartału 2014 r. zwiększyły się o 2,31%, tj. o 1,03 mld zł. Udział lokat B w strukturze aktywów zakładów ubezpieczeń działu I wyniósł 41,95%. Na koniec I kwartału 2015 r. największy udział w lokatach pozycji B działu I stanowiły dłużne papiery wartościowe (67,19%), udziały i akcje o zmiennej kwocie dochodu wraz z jednostkami uczestnictwa i certyfikatami inwestycyjnymi w funduszach inwestycyjnych (15,58%) oraz lokaty terminowe (7,96%). Na zwiększenie się lokat działu I w I kwartale 2015 r. największy wpływ miały dłużne papiery wartościowe (o 1,72 mld zł, tj. 5,98% w porównaniu z I kwartałem 2014 r.). W przypadku lokat z pozycji B aktywów działu I największy spadek na koniec I kwartału 2015 r. osiągnęły lokaty terminowe zakładów ubezpieczeń na życie (spadek o 1,29 mld zł, tj. o 26,22% w porównaniu z poprzednim okresem). Powyższe związane było z niższą wartością lokat terminowych związanych z tzw. polisolokatami. Łączna wartość lokat terminowych na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wynosiła 3,62mld zł (wg stanu na koniec I kwartału 2014 r.: 4,91 mld zł), w tym: wartość lokat terminowych związanych z tzw. polisolokatami wynosiła 0,36 mld zł (wg stanu na koniec I kwartału 2014 r.: 1,18 mld zł). wartość lokat terminowych związanych z ubezpieczeniowym produktem strukturyzowanym wynosiła 1,30 mld zł (wg stanu na koniec I kwartału 2014 r.: 1,80 mld zł). 24

wartość pozostałych lokat terminowych wynosiła 1,96 mld zł (wg stanu na koniec I kwartału 2014 r.: 1,93 mld zł). Wykres 19. Struktura lokat z pozycji B bilansu działu I w I kwartałach lat 2010-2015 Zakłady pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych Wartość lokat z pozycji B aktywów na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 60,08 mld zł, co stanowiło wzrost w porównaniu z poprzednim okresem o 7,12%, tj. o 3,99 mld zł. Udział lokat B w strukturze aktywów zakładów ubezpieczeń działu II wyniósł 80,74%. Największy udział w lokatach pozycji B stanowiły dłużne papiery wartościowe (46,43%), udziały i akcje o zmiennej kwocie dochodu wraz z jednostkami uczestnictwa i certyfikatami inwestycyjnymi w funduszach inwestycyjnych (27,53%) oraz udziały lub akcje w jednostkach podporządkowanych (14,68%). W przypadku lokat z pozycji B zakładów ubezpieczeń działu II w I kwartale 2015 r. największy wzrost ich wartości osiągnęły dłużne papiery wartościowe (o 2,06 mld zł, tj. 7,98% w porównaniu z I kwartałem 2014 r.). 25

Wykres 20. Struktura lokat z pozycji B bilansu działu II w I kwartałach lat 2010-2015 2.6. Pasywa zakładów ubezpieczeń Główną pozycję pasywów zakładów ubezpieczeń stanowią rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe przeznaczone na pokrycie bieżących i przyszłych zobowiązań wynikających z zawartych umów ubezpieczenia oraz kapitały własne. Udział rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na udziale własnym w sumie bilansowej na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniósł 70,32%, natomiast kapitały własne stanowiły 19,88% wartości sumy bilansowej. Tabela 8. Pasywa zakładów ubezpieczeń (w mld zł) w I kwartale 2014 i 2015 r. Zmiana Wyszczególnienie 03.2014 03.2015 (w %) Zmiana (w mld zł) Udział w dziale Dział I 101,23 108,39 7,07 % 7,16 100,00 % kapitały własne 13,50 13,57 0,48 % 0,07 12,52 % zobowiązania podporządkowane 0,07 0,07-0,50 % 0,00 0,07 % rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na udziale własnym 82,76 87,94 6,25 % 5,17 81,13 % oszacowane regresy i odzyski 0,00 0,00-0,00 0,00 % pozostałe rezerwy 1,34 1,57 16,91 % 0,23 1,45 % zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów 0,37 0,17-53,24 % -0,20 0,16 % pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne 2,36 4,20 77,72 % 1,84 3,88 % rozliczenia międzyokresowe 0,82 0,87 5,89 % 0,05 0,80 % Dział II 68,84 74,41 8,09 % 5,57 100,00 % kapitały własne 21,84 22,77 4,29 % 0,94 30,61 % zobowiązania podporządkowane 0,09 0,10 10,17 % 0,01 0,14 % rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na udziale własnym 38,06 40,60 6,68 % 2,54 54,56 % oszacowane regresy i odzyski 0,36 0,36-1,09 % 0,00 0,48 % pozostałe rezerwy 0,96 1,21 25,99 % 0,25 1,62 % zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów 1,45 1,38-5,47 % -0,08 1,85 % pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne 5,57 7,39 32,66 % 1,82 9,94 % rozliczenia międzyokresowe 1,23 1,31 7,03 % 0,09 1,76 % Główną pozycję pasywów zakładów ubezpieczeń stanowią rezerwy technicznoubezpieczeniowe brutto oraz kapitały własne 26

2.6.1. Kapitały własne zakładów ubezpieczeń Wartość kapitałów własnych zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 36,34 mld zł i w odniesieniu do okresu poprzedniego zwiększyła się o 2,84%, tj. o 1,00 mld zł. Wartość kapitałów własnych zakładów ubezpieczeń na życie na koniec I kwartału 2015 r. wyniosła 13,57 mld zł i w odniesieniu do poprzedniego okresu ich wartość zwiększyła się o 0,48%, tj. o 0,06 mld zł. Poziom kapitałów własnych kształtował się na poziomie 12,52% sumy bilansowej. Wartość kapitałów własnych zakładów pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych na koniec I kwartału 2015 r. wyniosła 22,77 mld zł. Kapitały te wzrosły o 4,29%, tj. o 0,94 mld zł w stosunku do poprzedniego okresu. Wielkość kapitałów własnych stanowiła 30,61% wartości pasywów. Wartość kapitałów własnych ogółem zwiększyła się o 2,84% Wykres 21. Kapitały własne zakładów ubezpieczeń w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kapitale podstawowym zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 3,91 mld zł (1,73 mld zł w przypadku zakładów ubezpieczeń działu I oraz 2,18 mld zł w przypadku zakładów ubezpieczeń działu II), co stanowiło 69,31% łącznych kapitałów podstawowych sektora ubezpieczeń (odpowiednio: 57,95% w dziale I oraz 82,12% w dziale II). Wartość ta w stosunku do I kwartału 2014 zmniejszyła się o 0,40 mld zł, przy czym większy spadek bezpośrednich inwestycji zagranicznych zaobserwowano w dziale I o 0,36 mld zł. Ze względu na pochodzenie kapitału zagranicznego, wśród inwestorów z 12 krajów dominował kapitał austriacki (inwestycje w 10 zakładach ubezpieczeń o łącznej wartości 1,29 mld zł, co stanowiło 33,08% wartości inwestycji zagranicznych). Wysoki był również udział kapitału niemieckiego (inwestycje w 15 zakładach ubezpieczeń na kwotę 0,82 mld zł, co stanowiło 20,92% wartości inwestycji zagranicznych), francuskiego (inwestycje w 7 zakładach wynoszące 0,66 mld zł 16,91% inwestycji zagranicznych) i holenderskiego (inwestycje w 4 zakładach wynoszące 0,64 mld zł 16,43% inwestycji zagranicznych). W bezpośrednich inwestycjach zagranicznych dominuje kapitał austriacki oraz niemiecki 27

Wykres 22. Udział inwestorów zagranicznych w kapitale podstawowym zakładów ubezpieczeń w I kwartale 2015 r. 2.6.2. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe brutto Wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto zakładów ubezpieczeń na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 136,01 mld zł i w porównaniu z okresem poprzednim wzrosła o 6,52%, tj. o 8,33 mld zł. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe zakładów ubezpieczeń na życie Wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto zakładów ubezpieczeń na życie na koniec I kwartału 2015 r. wyniosła 88,56 mld zł. W porównaniu z I kwartałem 2014 r stanowiło to wzrost rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto o 6,07%, tj. o 5,07 mld zł. Na koniec I kwartału 2015 r. w strukturze rezerw techniczno-ubezpieczeniowych zakładów ubezpieczeń działu I dominującą pozycję zajmowały rezerwy ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty (inwestycyjne) ponosi ubezpieczający oraz rezerwy ubezpieczeń na życie, wynoszące odpowiednio 63,48% oraz 31,96% rezerw. Wzrost rezerw technicznoubezpieczeniowych brutto o 6,52% 28

Wykres 23. Struktura rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto działu I w I kwartałach lat 2010-2015 W dziale I na koniec pierwszego kwartału 2015 r. zarówno rezerwa składek i rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego brutto jak i rezerwa na niewypłacone odszkodowania i świadczenia brutto odnotowały wzrost. Zmiana stanu rezerwy składek i rezerwy na pokrycie ryzyka niewygasłego brutto oraz zmiana stanu rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia w badanym okresie również uległy zwiększeniu. W przypadku rezerw na życie brutto można zaobserwować tendencję spadkową rezerwy ubezpieczeń na życie a wzrostową rezerwy ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający. Zmiana stanu rezerw w ubezpieczeniach na życie oraz zmiana stanu rezerw dla ubezpieczenia na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający brutto odnotowały wzrost na koniec I kwartału 2015 r. Wykres 24. Wybrane rezerwy brutto oraz zmiany stanu rezerw brutto działu I w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) 29

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe zakładów ubezpieczeń pozostałych osobowych i majątkowych W zakładach pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto na koniec pierwszego kwartału 2015 r. wyniosła 47,45 mld zł. W porównaniu z poprzednim okresem roku 2014 nastąpił wzrost rezerw o 7,39%, tj. o 3,26 mld zł. W strukturze rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto działu II dominującą pozycję zajmowały rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia oraz rezerwa składek łącznie z rezerwą na pokrycie ryzyka niewygasłego, wynoszące odpowiednio 59,36% oraz 38,11% rezerw. W dziale II w strukturze rezerw technicznoubezpieczeniowych najwyższy udział posiadała rezerwa na niewypłacone odszkodowania i świadczenia Wykres 25. Struktura rezerw techniczno - ubezpieczeniowych brutto działu II w I kwartałach lat 2010-2015 W dziale II zarówno rezerwa składek i rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego brutto jak i rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia brutto wykazuje w badanym okresie tendencję wzrostową. W I kwartale 2015 r. zmiana stanu rezerw składek i na pokrycie ryzyka niewygasłego wzrosła, natomiast zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia brutto - zmniejszyła się. 30

Wykres 26. Wybrane rezerwy brutto oraz zmiany stanu rezerw brutto działu II w I kwartałach lat 2010-2015 (w mld zł) 2.7. Wypłacalność zakładów ubezpieczeń Analizie poddane zostało kształtowanie się wskaźników wypłacalności zakładów ubezpieczeń określonych w ustawie o działalności ubezpieczeniowej. Zgodnie z art. 146 ust. 1 4 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do posiadania środków własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności i nie niższej niż kapitał gwarancyjny. Środki własne stanowią bufor bezpieczeństwa dla działalności zakładu ubezpieczeń. Odpowiadają one wysokości aktywów zakładu ubezpieczeń z wyłączeniem aktywów przeznaczonych na pokrycie wszelkich przewidywalnych zobowiązań, wartości niematerialnych i prawnych, aktywów z tytułu odroczonego podatku oraz aktywów finansujących inwestycje w ramach ubezpieczeniowej grupy kapitałowej i konglomeratu finansowego. Margines wypłacalności określa globalne dodatkowe ryzyko, na jakie narażony jest zakład ubezpieczeń ponad ponoszone ryzyko ubezpieczeniowe i ryzyko wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej. Kapitał gwarancyjny równy jest jednej trzeciej marginesu wypłacalności, jednak nie mniej niż minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego 5 (stanowi najczęściej wymóg kapitałowy w przypadku zakładów ubezpieczeń w początkowej fazie działalności). Zgodnie z art. 154 ust. 1 6 ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń obowiązany jest posiadać aktywa spełniające warunki określone w ustawie w wysokości nie niższej niż wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych w ujęciu brutto. W szczególności ustawa wskazuje, iż aktywa te powinny być w odpowiedni sposób zróżnicowane i rozproszone (zdywersyfikowane). Środki własne stanowią bufor bezpieczeństwa dla działalności zakładu ubezpieczeń 4 Dotyczy również zgodnie z art. 223 z ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakładów reasekuracji. 5 Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego zakładów ubezpieczeń ustalana jest zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2003 r. w sprawie sposobu wyliczenia wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla działów i grup ubezpieczeń (Dz. U. Nr 211, poz. 2060, z późn. zm.). W przypadku zakładów reasekuracji zastosowanie mają przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 października 2009 r. w sprawie sposobu wyliczenia wysokości marginesu wypłacalności zakładów reasekuracji oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla rodzajów reasekuracji (Dz.U. Nr 169, poz. 1330, z późn. zm.). 6 Dotyczy również zgodnie z art. 223 z ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakładów reasekuracji. 31