J Ę Z Y K I O B C E. E G Z A M I N M A T U R A L N Y 2 0 0 9 na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie

Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu J Ę Z Y K I O B C E E G Z A M I N M A T U R A L N Y 2 0 0 9 na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie SPRAWOZDANIE OKRĘGOWE Wrocław 2009

Opracowanie: Grzegorz Przybylski, Agnieszka Sibiga Copyright by Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu 2009 2

SPIS TREŚCI 1. Wyniki egzaminu z języka angielskiego i niemieckiego... 4 2. Komentarz do wyników egzaminu z języka angielskiego...10 POZIOM PODSTAWOWY...10 POZIOM ROZSZERZONY...13 3. Poprawność językowa na poziomie rozszerzonym analiza porównawcza realizacji zadań sprawdzających stosowanie struktur leksykalno-gramatycznych i poziomu języka w wypowiedzi pisemnej...16 4. Komentarz do wyników egzaminu z języka niemieckiego...26 POZIOM PODSTAWOWY...26 POZIOM ROZSZERZONY część I...29 POZIOM ROZSZERZONY część II...31 5. Czy błędy językowe w wypracowaniach na poziomie rozszerzonym są związane z metodą komunikatywną?...32 3

1. Wyniki egzaminu z języka angielskiego i niemieckiego Do egzaminu przeprowadzonego z języka angielskiego w dniu 5 maja 2009 r. przystąpiło po raz pierwszy 27191 zdających (tabela 1). Język niemiecki zdawało 7 maja 2009 r. 8850 osób (tabela 2). Tabela 1. Liczby uczniów na egzaminie maturalnym z języka angielskiego zestaw standardowy 1 Wyszczególnienie poziom podstawowy obowiązkowo poziom rozszerzony OKE Wrocław zdających RAZEM dodatkowo poziom rozszerzony RAZEM LO 13895 3752 17647 215 17862 LP 3205 50 3255 7 3262 LU 357 357 357 T 5473 79 5552 11 5563 TU 146 1 147 147 RAZEM 23076 3882 26958 233 27191 dolnośląskie LO 10370 2816 13186 160 13346 LP 2411 38 2449 6 2455 LU 253 253 253 T 3640 54 3694 8 3702 TU 100 100 100 RAZEM 16774 2908 19682 174 19856 opolskie LO 3525 936 4461 55 4516 LP 794 12 806 1 807 LU 104 104 104 T 1833 25 1858 3 1861 TU 46 1 47 47 RAZEM 6302 974 7276 59 7335 1 Wszystkie statystyki w opracowaniu podano według stanu na dzień 30 06 2009 r. 4

Tabela 2. Liczby uczniów na egzaminie maturalnym z języka niemieckiego zestaw standardowy Wyszczególnienie poziom podstawowy obowiązkowo poziom rozszerzony OKE Wrocław zdających RAZEM dodatkowo poziom rozszerzony RAZEM LO 3677 507 4184 163 4347 LP 1133 14 1147 4 1151 LU 312 5 317 1 318 T 2759 71 2830 24 2854 TU 178 2 180 180 RAZEM 8059 599 8658 192 8850 dolnośląskie LO 3000 385 3385 95 3480 LP 890 6 896 2 898 LU 200 200 200 T 1771 10 1781 2 1783 TU 92 92 92 RAZEM 5953 401 6354 99 6453 opolskie LO 677 122 799 68 867 LP 243 8 251 2 253 LU 112 5 117 1 118 T 988 61 1049 22 1071 TU 86 2 88 88 RAZEM 2106 198 2304 93 2397 Z języka angielskiego pomyślnie złoŝyło egzamin pisemny na poziomie podstawowym 88,9%, zaś na poziomie rozszerzonym jako przedmiot obowiązkowy 99,9%. Razem w województwie dolnośląskim i opolskim egzamin zdało 90,5% absolwentów szkół ponadgimnazjalnych przystępujących do egzaminu po raz pierwszy (tabela 3). W stosunku do ubiegłego roku zdawalność spadła o 3 punkty procentowe. 5

Tabela 3. Wskaźniki dotyczące zdawalności egzaminu maturalnego z języka angielskiego Uzyskali co najmniej 30% pkt na egzaminie obowiązkowym zdający poziom podstawowy poziom rozszerzony RAZEM liczba % liczba % liczba % OKE Wrocław LO 13265 95,5 3749 99,9 17014 96,4 LP 2515 78,5 49 98,0 2564 78,8 LU 179 50,1 179 50,1 T 4468 81,6 78 98,7 4546 81,9 TU 96 65,8 1 100,0 97 66,0 RAZEM 20523 88,9 3877 99,9 24400 90,5 dolnośląskie LO 9874 95,2 2813 99,9 12687 96,2 LP 1915 79,4 38 100,0 1953 79,7 LU 126 49,8 126 49,8 T 2962 81,4 53 98,1 3015 81,6 TU 62 62,0 62 62,0 RAZEM 14939 89,1 2904 99,9 17843 90,7 opolskie LO 3391 96,2 936 100,0 4327 97,0 LP 600 75,6 11 91,7 611 75,8 LU 53 51,0 53 51,0 T 1506 82,2 25 100,0 1531 82,4 TU 34 73,9 1 100,0 35 74,5 RAZEM 5584 88,6 973 99,9 6557 90,1 100 90 80 96,2 97,0 Zdawalność egzaminu pisemnego z języka angielskiego w 2009 r. - zdający po raz pierwszy (stan 30 06 2009 r.) 79,7 75,8 81,6 82,4 74,5 dolnośląskie opolskie 90,7 90,1 70 60 50 49,8 51,0 62,0 40 30 20 10 0 LO LP LU T TU RAZEM Typ szkoły Diagram 1. Zdawalność egzaminu maturalnego z języka angielskiego 6

Z języka niemieckiego pomyślnie zdało egzamin pisemny na poziomie podstawowym 94,0%, na poziomie rozszerzonym zdawanym jako przedmiot obowiązkowy 99,8%. Razem w województwie dolnośląskim i opolskim egzamin zdało 94,4% absolwentów szkół ponadgimnazjalnych przystępujących do egzaminu po raz pierwszy (tabela 4). Jest to wynik lepszy od ubiegłorocznego o około 4 punkty procentowe. Tabela 4. Wskaźniki dotyczące zdawalności egzaminu maturalnego z języka niemieckiego Uzyskali co najmniej 30% pkt na egzaminie obowiązkowym Wyszczególnienie poziom podstawowy poziom rozszerzony razem liczba % liczba % liczba % OKE Wrocław LO 3615 98,3 506 99,8 4121 98,5 LP 1037 91,5 14 100,0 1051 91,6 LU 244 78,2 5 100,0 249 78,5 T 2556 92,6 71 100,0 2627 92,8 TU 127 71,3 2 100,0 129 71,7 RAZEM 7579 94,0 598 99,8 8177 94,4 dolnośląskie LO 2950 98,3 384 99,7 3334 98,5 LP 808 90,8 6 100,0 814 90,8 LU 142 71,0 142 71,0 T 1610 90,9 10 100,0 1620 91,0 TU 51 55,4 51 55,4 RAZEM 5561 93,4 400 99,8 5961 93,8 opolskie LO 665 98,2 122 100,0 787 98,5 LP 229 94,2 8 100,0 237 94,4 LU 102 91,1 5 100,0 107 91,5 T 946 95,7 61 100,0 1007 96,0 TU 76 88,4 2 100,0 78 88,6 RAZEM 2018 95,8 198 100,0 2216 96,2 7

100 90 98,5 98,5 Zdaw alność egzam inu pisem nego z języka niem ieckiego w 2009 r. - zdający po raz pierw szy (stan 30 06 2009 r.) 90,8 94,4 91,5 91,0 96,0 88,6 dolnośląskie opolskie 93,8 96,2 80 70 71,0 60 55,4 50 40 30 20 10 0 LO LP LU T TU RAZEM Typ szkoły Diagram 2. Zdawalność egzaminu maturalnego z języka niemieckiego Średni wynik procentowy z języka angielskiego zdawanego jako przedmiot obowiązkowy wyniósł 61,4% dla poziomu podstawowego i był zbliŝony do ubiegłorocznego, a dla poziomu rozszerzonego 72,8% i był wyŝszy o 5 procentowych (tabela 5). Tabela 5. Średni wynik procentowy zdających egzamin maturalny z języka angielskiego Wyszczególnienie PP obowiązkowy Średni wynik procentowy PR OKE Wrocław dodatkowy PR PR razem LO 69,4 73,1 76,6 73,3 LP 48,4 61,7 52,9 60,6 LU 34,7 T 50,9 64,6 49,6 62,7 TU 39,5 68,0 68,0 RAZEM 61,4 72,8 74,6 72,9 dolnośląskie LO 69,5 73,2 77,6 73,5 LP 48,9 61,6 52,0 60,3 LU 34,6 T 50,9 62,6 47,4 60,6 TU 39,2 RAZEM 61,8 72,9 75,3 73,1 opolskie LO 69,0 72,7 73,8 72,7 LP 46,9 62,1 58,0 61,8 LU 34,9 T 51,0 69,0 55,3 67,5 TU 40,3 68,0 68,0 RAZEM 60,2 72,5 72,6 72,4 8

Z języka niemieckiego zdawanego jako przedmiot obowiązkowy średni wynik procentowy wyniósł 57,9% dla poziomu podstawowego i był o ponad 2 punkty procentowe wyŝszy od ubiegłorocznego, a 72,8% dla poziomu rozszerzonego i był zbliŝony do ubiegłorocznego (tabela 6). Tabela 6. Średni wynik procentowy zdających egzamin maturalny z języka niemieckiego Wyszczególnienie PP obowiązkowy Średni wynik procentowy PR OKE Wrocław dodatkowy PR PR razem LO 65,5 75,9 74,3 75,6 LP 48,2 74,0 71,5 73,5 LU 45,3 83,4 74,0 81,8 T 54,0 81,9 69,4 78,8 TU 44,6 83,0 83,0 RAZEM 57,9 76,7 73,6 76,0 dolnośląskie LO 64,4 73,2 72,8 73,1 LP 46,7 75,0 72,5 74,4 LU 39,8 T 49,4 63,9 46,0 60,9 TU 34,5 RAZEM 56,0 73,0 72,3 72,8 opolskie LO 70,4 84,6 76,4 81,8 LP 53,8 73,2 70,5 72,7 LU 55,0 83,4 74,0 81,8 T 62,3 84,9 71,5 81,4 TU 55,5 83,0 83,0 RAZEM 63,3 84,2 75,1 81,4 Zadania z arkuszy na poziomie podstawowym okazały się w obydwu językach średnio trudne. Wskaźnik łatwości zadań z języka angielskiego wynosił 0,61; a z języka niemieckiego 0,57. Na poziomie rozszerzonym zadania w obydwu językach okazały się łatwe Wskaźnik łatwości wynosił 0,73 dla języka angielskiego i 0,77 dla języka niemieckiego. 9

2. Komentarz do wyników egzaminu z języka angielskiego POZIOM PODSTAWOWY ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający selekcjonuje informacje (II. 1 d) 5 Zadanie 2. Rozumienie ze słuchu 4 Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone informacje (II. 1 c) 1 Zdający określa kontekstu sytuacyjny (II.1 g.) 5 Zadanie 3. Rozumienie ze słuchu 4 Zdający selekcjonuje informacje (II. 1 d) 1 Zdający określa główną myśl tekstu (II. 1 a) 5 Zadanie 4. Odbiór tekstu czytanego 8 Zdający selekcjonuje informacje (II. 2 d) 8 Zadanie 5. Odbiór tekstu czytanego 6 Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone informacje (II. 2 c) 5 Zadanie 6. Odbiór tekstu czytanego 6 Zdający selekcjonuje informacje (II. 2 d) Zdający określa intencję autora (II. 2 e) 6 10

ZADANIA OTWARTE Zadanie 7. Miałeś/łaś odwiedzić kolegę w Londynie w przyszłym tygodniu. Napisz wiadomość, w której: odwołasz swoją wizytę z powodów zdrowotnych (Inf. 1) napiszesz, co zalecił Ci lekarz (Inf. 2) zapytasz kolegę, jakie ma plany na wakacje (Inf. 3) zaproponujesz wspólny wyjazd w góry, kiedy wyzdrowiejesz. (Inf. 4) W zadaniu oceniana jest umiejętność przekazania informacji określonych w poleceniu (4 punkty) oraz poprawność językowa (1 punkt). TREŚĆ Kryterium Ocenianie Punktacja POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA Zdający uzyskuje, udziela, przekazuje lub odmawia informacji, wyjaśnień, pozwoleń (IV. 2 b) Zdający poprawnie stosuje środki leksykalnogramatyczne, adekwatnie do ich funkcji (III. 2 e) Przyznajemy 1 pkt. za kaŝdą informację zgodną z poleceniem. Nie przyznajemy za przekazanie informacji, jeŝeli błędy językowe zaburzają jej zrozumienie. 1 pkt - błędy stanowiące do 25% liczby wszystkich wyrazów 0 pkt - błędy stanowiące powyŝej 25% liczby wyrazów. NiezaleŜnie od liczby błędów w pracy zdający otrzymuje 0, jeŝeli uzyskał mniej niŝ 3 punkty za treść. 0-4 0-1 Od zdających oczekiwano, Ŝe w sposób komunikatywny przekaŝą informacje zawarte w poleceniu. Największy problem mieli z czwartą informacją, poniewaŝ bardzo często nie umieli napisać słowa mountains (góry) w języku angielskim. Zamiast uŝycia tego konkretnego wyrazu w tekście zapisanym po angielsku umieszczali polskie nazwy miejscowości w górach. Zgodnie z ustaleniami krajowego zespołu koordynatorów nie przyznawano za takie odpowiedzi. Zadanie 8. Po skończeniu szkoły postanowiłeś/łaś przerwać naukę na rok. Nie rozmawiałeś/łaś o tym jeszcze z rodzicami. Napisz list do kolegi z Anglii. Poinformuj o swojej decyzji i podaj powód jej podjęcia. (Inf. 1a, 1b) Napisz, jak zamierzasz spędzić ten rok i co chcesz robić po jego zakończeniu. (Inf. 2a, 2b) Wspomnij o pozytywnej reakcji Twoich przyjaciół oraz swoich obawach związanych z reakcją rodziców. (Inf. 3a, 3b) Zapytaj kolegę o jego opinię i poproś o radę, jak przekonać rodziców do tego pomysłu. (Inf. 4a, 4b) W zadaniu oceniana jest umiejętność przekazania informacji (4 punkty), forma (2 punkty), bogactwo językowe (2 punkty) oraz poprawność językowa (2 punkty). 11

Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ FORMA BOGACTWO JĘZYKOWE POPRAWNO ŚĆ JĘZYKOWA Zdający uzyskuje, udziela, przekazuje lub odmawia informacji, wyjaśnień, pozwoleń (IV. 2 b) Zdający wypowiada się w określonej formie z zachowaniem podanego limitu słów (III. 2 f) Zdający zna proste struktury leksykalnogramatyczne umoŝliwiające formułowanie wypowiedzi (I. 1) Zdający poprawnie stosuje środki leksykalnogramatyczne, adekwatnie do ich funkcji (III. 2 e) Informacje w liście są dwuczęściowe. Za kaŝdą informację ( kropkę ) przyznajemy: 1 pkt jeŝeli zdający przekazał w tekście obydwie jej części. 0,5 pkt jeŝeli zdający przekazał tylko jedną część. 0 pkt jeŝeli brakuje obydwu części informacji Nie przyznajemy za przekazanie informacji, jeŝeli błędy językowe zaburzają jej zrozumienie. Oceniając pracę pod względem formy, bierzemy pod uwagę trzy podkryteria: zgodność tekstu z wymaganą formą (wymagane 5 elementów: odpowiedni zwrot rozpoczynający list, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, odpowiedni zwrot kończący list) spójność i logika tekstu objętość pracy w granicach określonych w poleceniu (120-150 słów). NiezaleŜnie od stopnia realizacji poszczególnych podkryteriów zdający otrzymuje 0, jeŝeli: - praca zawiera mniej niŝ 3 z 5 wymaganych elementów formy. - praca zawiera więcej niŝ 200 słów Oceniając pracę pod względem bogactwa językowego, bierzemy pod uwagę zróŝnicowanie struktur gramatycznych oraz słownictwa. 2 pkt zróŝnicowane struktury gramatyczne, bogate słownictwo 1 pkt mało zróŝnicowane struktury gramatyczne, mało urozmaicone słownictwo 0 pkt niezróŝnicowane struktury gramatyczne, ubogie słownictwo NiezaleŜnie od jakości języka w pracy zdający otrzymuje 0, jeŝeli: - praca liczy mniej niŝ 60 słów, czyli 50% wymaganego limitu - zdający przekazał mniej niŝ połowę informacji, czyli uzyskał mniej niŝ 2 punkty za treść 2 pkt błędy stanowiące 0-15% liczby wszystkich wyrazów 1 pkt błędy stanowiące 15% - 25% liczby wszystkich wyrazów 0 pkt błędy stanowiące powyŝej 25% liczby wyrazów NiezaleŜnie od liczby błędów w pracy zdający otrzymuje 0, jeŝeli: - praca liczy mniej niŝ 60 słów, czyli 50% wymaganego limitu, - zdający przekazał mniej niŝ połowę informacji, czyli uzyskał mniej niŝ 2 punkty za treść. 0-4 0 2 0 2 0 2 W tym zadaniu zdający często tracili punkty za niekomunikatywne przekazanie treści. Czasami zdarzało się, Ŝe informacje były niezrozumiałe takŝe z powodu uŝywania słów polskich lub niemieckich. Wielu zdających nie uzyskało za poprawność 12

i bogactwo językowe, poniewaŝ nie przekazali w sposób komunikatywny co najmniej połowy informacji. POZIOM ROZSZERZONY ZADANIA OTWARTE Zadanie 1. Przetwarzanie tekstu 5 Zdający stosuje zmiany struktur leksykalnogramatycznych (V. 2 b) 2,5 Zadanie 2. Przetwarzanie tekstu 5 Zdający stosuje zmiany struktur leksykalnogramatycznych (V. 2 b) 2,5 Jak co roku te zadania okazały się najtrudniejsze. Uczniowie tracili punkty z powodu błędów ortograficznych. W odpowiedziach na zadanie 2. często nie wykazali się zarówno znajomością, jak i umiejętnością zastosowania wymaganej struktury leksykalnogramatycznej. Zadanie 3. W zadaniu oceniana jest treść (5 ), kompozycja (4 punkty), bogactwo językowe (5 ) oraz poprawność językowa (4 punkty). Zdający mieli wybrać jeden z trzech tematów i napisać wypowiedź zgodną z formą zawartą w poleceniu. Temat 1 Opisz zaniedbane miejsce w Twojej okolicy (np. budynek, ulica, park), które ze względu na swoją lokalizację i ciekawą historię mogłoby stać się atrakcją turystyczną. Kryterium Ocenianie Punktacj a TREŚĆ Zdający tworzy tekst w postaci dłuŝszej wypowiedzi pisemnej uwzględniającej opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, zjawisk, czynności (III. 2 a) Wymagamy pracy, w której zdający: formułuje wypowiedź zgodną z tematem, tj. opisuje zaniedbane miejsce, które moŝe stać się atrakcją turystyczną uwzględniając dwa elementy polecenia: lokalizację tego miejsca oraz ciekawą historię związaną z tym miejscem przedstawia istotne informacje na temat opisywanego miejsca (np. rodzaj miejsca, jego połoŝenie, cechy charakterystyczne) opisuje to miejsce, zachowując logiczny porządek przedstawia swoje opinie na temat tego miejsca i uzasadnia je. 0 5 13

Temat 2 Napisz opowiadanie, w którym awaria jakiegoś urządzenia technicznego sprawia, Ŝe główny bohater nieoczekiwanie otrzymuje ciekawą propozycję pracy. Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ Zdający tworzy tekst w postaci dłuŝszej wypowiedzi pisemnej uwzględniającej relacjonowanie wydarzeń (III. 2b) Wymagamy pracy, w której zdający: formułuje wypowiedź zgodną z tematem, tj. relacjonuje wydarzenie związane z awarią urządzenia technicznego oraz wynikające z tej awarii otrzymanie propozycji pracy przez głównego bohatera określa czas, miejsce wydarzeń i bohaterów logicznie odtwarza wydarzenia prowadzące do wydarzenia głównego szczegółowo przedstawia wydarzenie główne przekonująco opisuje reakcje ludzi, lub/i przedstawia wnioski i konsekwencje wydarzenia. 0 5 Temat 3 Napisz rozprawkę przedstawiającą wady i zalety bycia dzieckiem sławnych rodziców. Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ Zdający tworzy tekst w postaci dłuŝszej wypowiedzi pisemnej uwzględniającej przedstawianie i uzasadnianie opinii własnych i innych osób (III. 2 d) Wymagamy pracy, w której zdający: formułuje wypowiedź zgodną z tematem, tj. przedstawia wady i zalety bycia dzieckiem sławnych rodziców prawidłowo formułuje tezę adekwatną do tematu, tj. odnoszącą się do wad i zalet bycia dzieckiem sławnych rodziców omawia temat, trafnie dobierając argumenty za i przeciw dokonuje podsumowania tematu. 0 5 Pozostałe elementy, tj. kompozycja i poziom języka były oceniane zgodnie z kryteriami zawartymi w Informatorze maturalnym. Zdający najchętniej wybierali temat 3. Podobnie jak w latach ubiegłych, najwięcej problemów stwarzało sformułowanie tezy adekwatnej do tematu rozprawki. W opowiadaniu zdający mieli problemy z ukazaniem wydarzenia głównego. Temat opisu był najlepiej realizowany, chociaŝ czasami zdający zapominali o tym, Ŝe miejsce, które ukazują ma być zaniedbane. Zaniedbanie miejsca, zgodnie z załoŝeniami zadania, powinno zostać ujęte w opisie. 14

ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 4. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone informacje (II. 1 c) 5 Zadanie 5. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający określa główną myśl tekstu (II. 1 a) 5 Zadanie 6. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający selekcjonuje informacje (II. 1 d) 5 Zadanie 7. Odbiór tekstu czytanego 5 Zdający selekcjonuje informacje (II. 2 d) 5 Zadanie 8. Odbiór tekstu czytanego 4 Zdający rozpoznaje związki między poszczególnymi częściami tekstu (II. 2 f) 4 Zadanie 9. Odbiór tekstu czytanego 6 Zdający rozpoznaje róŝnorodne struktury leksykalnogramatyczne w podanym kontekście (II. 2 j) 3 15

3. Poprawność językowa na poziomie rozszerzonym analiza porównawcza realizacji zadań sprawdzających stosowanie struktur leksykalno-gramatycznych i poziomu języka w wypowiedzi pisemnej Analizując wyniki egzaminu maturalnego z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym z okręgu OKE we Wrocławiu widzimy wyraźnie, Ŝe największą trudność zdającym przysporzyły zadania sprawdzające umiejętność stosowania struktur leksykalnogramatycznych. ZauwaŜyć teŝ moŝna znaczącą róŝnicę pomiędzy wskaźnikiem łatwości tych zadań a wskaźnikiem łatwości zadań sprawdzających pozostałe umiejętności językowe (Tabela 7.). Tabela 7. Wskaźniki łatwości zadań sprawdzających poszczególne umiejętności językowe według typów szkół Wyszczególnienie Okręg OKE we Wrocławiu LO LP T Razem Słuchanie (Zadania 4,5,6) 0,81 0,70 0,76 0,80 Czytanie (Zadania 7,8) 0,77 0,62 0,66 0,77 Pisanie (Zadanie 3) 0,76 0,58 0,61 0,75 Rozpoznawanie struktur leksyk.-gramat. (Zadanie 9) Stosowanie struktur leksyk.-gramat. (Zadania 1,2) 0,64 0,51 0,56 0,64 0,36 0,14 0,19 0,35 Suma 0,73 0,57 0,62 0,72 Nasuwa się więc pytanie, dlaczego stosowanie struktur gramatyczno-leksykalnych sprawiło zdającym tak wiele trudności i czy istnieje związek pomiędzy wynikami tych zadań a poziomem języka zaprezentowanym przez zdających w wypowiedzi pisemnej. Niniejsze opracowanie przedstawia analizę realizacji zadań otwartych i wypowiedzi pisemnych, prezentuje moŝliwe przyczyny tak duŝej róŝnicy we wskaźnikach łatwości i proponuje praktyczne wskazówki metodyczne. Zadanie 1. oparte było na tekście dotyczącym zakresu tematycznego Zdrowie. NaleŜało w nim uzupełnić kaŝdą lukę wyrazem pochodzącym od wyrazu podanego w nawiasie (słowotwórstwo). Zadanie składało się z pięciu zadań cząstkowych, zdający mógł otrzymać 0,5 punktu za kaŝdą poprawną odpowiedź. Warunkiem zaliczenia kaŝdego zadania cząstkowego była pełna poprawność ortograficzna. Rozwiązywalność tego zadania wyniosła 46% (zadania cząstkowe od 12% do 78%). Okazało się więc, Ŝe było to zadanie trudne. Zadanie cząstkowe 1.1. polegało na przekształceniu podanego w nawiasie rzeczownika caution w przysłówek cautiously. Było to zadanie bardzo trudne. Jedynie 12% zdających udzieliło prawidłowej odpowiedzi. Większość zdających prawidłowo odczytała sens zdania i znała zasadę tworzenia przysłówka poprzez dodanie końcówki ly. Jednak problemem było utworzenie przymiotnika, do którego naleŝało dodać tę końcówkę. Najczęściej podawanymi błędnymi odpowiedziami były: cautionfully, cautionally i cautionely. Część zdających zasugerowała się jedynie częścią orzeczenia have been i stworzyła 16

formę past participle cautioned. Jeszcze inni zdający poprawnie utworzyli przysłówek, jednak źle zinterpretowali treść tekstu i dodawali przedrostek un nadający znaczenie przeciwne. Wpisywali więc słowo uncoutiously, myląc je prawdopodobnie ze słowem unconsciously. W zadaniu cząstkowym 1.2. naleŝało utworzyć od czasownika warn na rzeczownik w liczbie mnogiej warnings. 62% zdających udzieliło prawidłowej odpowiedzi, a więc było to zadanie umiarkowanie trudne. Zdający, którzy nie udzieli prawidłowych odpowiedzi, najczęściej zapominali, Ŝe musi to być rzeczownik w liczbie mnogiej i wpisywali go w liczbie pojedynczej warning. Sporadycznie pojawiała się równieŝ forma warned, jak gdyby zdający chcieli stworzyć stronę bierną, która zupełnie nie pasowała jednak do kontekstu zdania. Najmniej problemów sprawiło zdającym zadanie cząstkowe 1.3. utworzenie od rzeczownika health przymiotnika w stopniu wyŝszym healthier. Zadanie to rozwiązało poprawnie 78% zdających. NaleŜało więc ono do zadań łatwych. Najczęściej powtarzająca się błędna odpowiedź to healther lub healthyer. A więc zdający albo traktowali health jako przymiotnik, albo nie znali zasady stopniowania przymiotników zakończonych na y. Zadanie cząstkowe 1.4. polegało na dodaniu przedrostka do słowa able, aby powstał czasownik enable. Zadanie okazało się trudne. Rozwiązało je 24% zdających. A wśród błędnych odpowiedzi moŝemy znaleźć wszystkie moŝliwe formy powstałe od słowa able, a więc: unable, ability, disable, capable. Prawdopodobnie zdający na ślepo zgadywali odpowiedź zupełnie nie radząc sobie ze zrozumieniem zdania. Dosyć często pojawiały się równieŝ odpowiedzi z błędem ortograficznym anable. Ostatnie zadanie cząstkowe 1.5. wymagało od zdających umiejętności utworzenia rzeczownika annoucement od czasownika annouce. 56% uczniów udzieliło poprawnych odpowiedzi, a więc było to zadanie umiarkowanie trudne. Bardzo wielu zdających popełniło prosty błąd ortograficzny, wpisując wyraz announcment i w ten sposób traciło 0,5 punktu. Z powyŝszych wyników moŝemy wysnuć wniosek, Ŝe zdający znają podstawowe zasady słowotwórstwa i potrafią zastosować je w typowych przekształceniach. Problemy pojawiają się w zadaniach, w których występują mniej znane wyrazy, lub uczniowie mają problem ze zrozumieniem zdania, które naleŝy uzupełnić. Przygotowując uczniów do tego typu zadań warto zwracać im uwagę, Ŝe najpierw powinni oni zastanowić się, jaka część mowy jest uzupełnieniem danej luki, a potem dokładnie przeanalizować w jakiej formie powinna ona być wpisana. Uczniowie przystępujący do egzaminu dojrzałości na poziomie rozszerzonym muszą mieć świadomość, jaka część mowy moŝe się znaleźć w danym kontekście w zdaniu. Nie bez znaczenia jest teŝ częste zwracanie uwagi na pisownię, nie tylko przy okazji rozwiązywania ćwiczeń na słowotwórstwo, ale teŝ, na przykład, przy prezentacji nowego słownictwa, gdyŝ zdający często tracili punkty z powodu błędów ortograficznych. MoŜna teŝ zaproponować uczniom prowadzenie słowniczka wyrazów często mylonych lub słowniczka wyrazów, z którymi uczniowie mają problemy. Oczywiście nie do przecenienia jest zachęcanie uczniów do częstego czytania róŝnego rodzaju autentycznych tekstów w języku angielskim. Zadanie 2. polegało na dokonaniu przez zdającego, przy uŝyciu odpowiednich konstrukcji gramatycznych lub leksykalnych, transformacji pięciu podanych zdań. Przekształcenie musiało być dokonane w taki sposób, aby nie zmieniać podanych do wykorzystania elementów i zachować znaczenie zdania wyjściowego. Zdający mógł uzyskać 0,5 punktu 17

za kaŝde poprawne rozwiązanie. Rozwiązywalność tego zadania to 25% (zadania cząstkowe od 11% do 33%). Było to więc zadanie trudne. Zadanie cząstkowe 2.1. wymagało od uczniów uŝycia czasownika frazowego (to) put up with. 33% zdających udzieliło poprawnych odpowiedzi. Zdający, którzy udzielili błędnych odpowiedzi, wpisywali róŝne przyimki: out, on, off, down. MoŜna przypuszczać, Ŝe spotkali się z róŝnymi czasownikami frazowymi jednak nie pamiętali ich znaczeń. Zadanie 2.2. polegało na zastosowaniu inwersji po zwrocie Under no circumstances. Było to trudne zadanie rozwiązało je 21% zdających. Większość zdających wpisywała I would dare bez zastosowania inwersji. Trudno jednoznacznie określić jakie mogą być przyczyny tego błędu. Prawdopodobnie uczniowie nie znają tzw. inwersji stylistycznej, choć jest ona podana w zakresie struktur gramatycznych do opanowania na poziomie rozszerzonym opublikowanym w Informatorze o egzaminie maturalnym. Zadanie 2.3. to zastosowanie konstrukcji to + past participle po zdaniu wprowadzającym He is said. 25% zdających rozwiązało je poprawnie. Wielu zdających uŝyło konstrukcji to + infinitive, nie zwracając uwagi na fakt, iŝ w obu częściach zdania występują róŝne czasy. Najwięcej problemów przysporzyło zdającym zadanie 2.4. polegające na przekształceniu zdania w mowie niezaleŝnej na mowę zaleŝną. Jedynie 11% uczniów wykonało je poprawnie. W zadaniu tym uczniowie mieli dwie trudności do pokonania. Pierwszą z nich był czasownik beg uŝyty do relacjonowania. DuŜa część zdających myślała, Ŝe skoro często mówi się beg for money, food itd., to analogicznie tworzyła formy beg for not tell, lub beg for didn t say. Druga trudność polegała na takim ułoŝeniu dopełnienia bliŝszego i dalszego, Ŝe wykluczało ono uŝycie słowa say ze zdania wyjściowego. A więc nawet jeśli ktoś pokonał juŝ pierwszą trudność, to często wpadał w drugą pułapkę pisząc: The girl begged her mother not to say Paul anything zamiast not to tell Paul anything. W tym zadaniu pojawiło się teŝ sporo błędnych odpowiedzi, których nie da się w Ŝaden sposób wyjaśnić, jak na przykład: that her hadn t to say. Ostatnie zadanie cząstkowe 2.5., polegające na zastosowaniu czasu Past Perfect po wyraŝeniu if only, rozwiązało prawidłowo 33% zdających. Wśród błędnych odpowiedzi moŝna znaleźć praktycznie wszystkie moŝliwe czasy gramatyczne i to zarówno w formie przeczącej jak i twierdzącej. Wyniki zadania 2. wskazują, Ŝe większość zdających nie opanowała struktur gramatyczno-leksykalnych wymaganych na poziomie rozszerzonym. Przyczyn tak złego wyniku moŝna szukać w róŝnych aspektach procesu dydaktycznego i trudno jest jednoznacznie wskazać winnych. Trzeba teŝ przyznać, Ŝe zagadnienia gramatyczne wybrane w tym roku do sprawdzenia w zadaniu 2. wydają się trudne, ale w ubiegłych latach wskaźnik łatwości tego typu zadań równieŝ wskazywał, Ŝe są to zadania trudne lub bardzo trudne, więc z pewnością nie jest to jedyna przyczyna tak niskiego wyniku. MoŜemy się więc zastanowić, czy winy nie ponosimy my nauczyciele, wybierając te metody pracy z uczniem, które mają na celu osiągnięcie jak najwyŝszego poziomu komunikatywności, a przy tym często zaniedbujemy poprawność językową oraz pomijamy nieprzydatne struktury gramatyczne. Nie bez winy jest teŝ spora część uczniów, którzy otwarcie przyznają, Ŝe ćwiczenie gramatyki na poziomie rozszerzonym jest stratą czasu, gdyŝ, ich zdaniem, do sprawnego posługiwania się językiem obcym wystarczy płynnie mówić i rozumieć, co inni uŝytkownicy języka mają nam do przekazania. Są teŝ uczniowie, którzy po prostu nie zdąŝyli osiągnąć wymaganego poziomu zaawansowania językowego, gdyŝ prezentowali 18

zbyt niski poziom rozpoczynając naukę w szkole ponadgimnazjalnej, uczyli się w grupach językowych o duŝym zróŝnicowaniu poziomu lub w grupach, w których większość uczniów wybrała maturę na poziomie podstawowym, czy teŝ nie mieli wystarczającej liczby zajęć edukacyjnych, aby w pełni sprostać wymaganiom egzaminacyjnym. Trudno więc będzie poprawić wynik podobnych zadań podczas kolejnych sesji egzaminacyjnych, ale zawsze warto poświęcić trochę czasu na refleksję nad doborem metod pracy z uczniem i wypracowanie odpowiedniej równowagi pomiędzy komunikatywnością a poprawnością językową. Tam, gdzie jest to moŝliwe moŝna podjąć działania mające na celu stworzenie grup międzyoddziałowych, w których uczyliby się uczniowie o podobnym poziomie zaawansowania językowego i przygotowujący się do egzaminu maturalnego na tym samym poziomie. WaŜne jest teŝ zmienienie podejścia samych uczniów do gramatyki, gdyŝ jak zostanie to wykazane w dalszej części niniejszego opracowania, za nieznajomość struktur leksykalno-gramatycznych zdający moŝe stracić nie tylko 2,5 punktu. Teraz przejdziemy do analizy poziomu języka w wypowiedziach pisemnych. Uczniowie mieli do wyboru trzy tematy: 1. Opisz zaniedbane miejsce w Twojej okolicy (np. budynek, ulicę, park), które ze względu na swoją lokalizację i ciekawą historię mogłoby stać się atrakcją turystyczną. 2. Napisz opowiadanie, w którym awaria jakiegoś urządzenia technicznego sprawia, Ŝe główny bohater nieoczekiwanie otrzymuje ciekawą propozycję pracy. 3. Napisz rozprawkę przedstawiającą wady i zalety bycia dzieckiem sławnych rodziców. Zadanie to okazało się łatwe wskaźnik łatwości 0,75. PoniŜsza tabela przedstawia wskaźniki łatwości dla kryterium treści, kompozycji, bogactwa językowego i poprawności językowej w róŝnych typach szkół. Tabela 8. Wskaźniki łatwości wypowiedzi pisemnych według typów szkół Okręg OKE we Wrocławiu LO LP T Razem Treść 0,85 0,74 0,77 0,84 Kompozycja 0,87 0,63 0,69 0,86 Bogactwo językowe 0,65 0,49 0,52 0,65 Poprawność językowa 0,66 0,44 0,44 0,65 Nas będzie interesowało bogactwo językowe i poprawność językowa. Wskaźnik łatwości dla tych kryteriów to 0,65 i jest on duŝo niŝszy od wskaźnika pozostałych dwóch kryteriów, czyli treści i kompozycji. MoŜemy wysnuć wniosek, Ŝe nauczyciele zdąŝyli juŝ wypracować metody efektywnego nauczenia uczniów, co naleŝy napisać i w jaki sposób skonstruować wypowiedź pisemną. Gorzej wypada realizacja kryteriów mierzących poziom języka. Diagram 3 przedstawia rozkład procentowy zdających, którzy uzyskali poszczególną liczbę za bogactwo językowe w wypowiedzi pisemnej. 19

60,00% 50,00% 49,40% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 22,30% 13,50% 11,30% 0,30% 3,10% 0pkt 1pkt 2pkt 3pkt 4pkt 5pkt Diagram 3. Rozkład procentowy liczby za bogactwo językowe w wypowiedzi pisemnej Widzimy, Ŝe w sumie około 85% wypowiedzi pisemnych zdających zostało zakwalifikowanych na poziom B (od 2 do 4 ). Uczniowie ci stosują słownictwo i frazeologię na poziomie średniozaawansowanym oraz posługują się mało urozmaiconymi strukturami składniowymi. MoŜna w ich pracach znaleźć nieliczne powtórzenia. Jedynie nieco ponad 11% prac zostało zakwalifikowanych na poziom A (5 ). Są to zdający, którzy stosują urozmaicone słownictwo i frazeologię oraz urozmaicone struktury składniowe na poziomie zaawansowanym. Niestety, około 3% prac zostało zakwalifikowanych na poziomie C (od 0 do 1 punktu), czyli ich autorzy posługują się bardzo ograniczonym słownictwem i zakresem struktur składniowych na poziomie podstawowym. Na diagramie 4 moŝemy sprawdzić rozkład procentowy zdających, którzy uzyskali poszczególną liczbę za poprawność językową w wypowiedzi pisemnej. 50,00% 40,00% 39,40% 30,00% 26,80% 20,00% 20,00% 10,00% 3,90% 9,90% 0,00% 0pkt 1pkt 2pkt 3pkt 4pkt Diagram 4. Rozkład procentowy liczby za poprawność językową w wypowiedzi pisemnej Największą grupę stanowią uczniowie, którzy uzyskali 3 punkty za poprawność, czyli popełnili od 5% do 10% błędów w swoich wypowiedziach pisemnych. Przyjmując, Ŝe statystyczne wypracowanie liczy około 230 słów to zdający najczęściej popełniają od 12 do 20

23 błędów językowych, ortograficznych i interpunkcyjnych. (Błędy ortograficzne i interpunkcyjne liczone są jako 0,5 błędu językowego.) Jest to dość duŝa liczba błędów. Często sprawia ona, iŝ w nieznacznym stopniu zakłócona zostaje komunikacja i czytając takie prace mamy trudności ze zrozumieniem niektórych ich fragmentów. Zdający, którzy uzyskali 0 lub 1 punkt za poprawność stanowili około 14% zdających i w ich wypowiedziach pisemnych nagromadzenie błędów sprawia, Ŝe komunikacja jest w znacznym stopniu zaburzona, poniewaŝ popełnili oni ponad 15% błędów. Cieszy wynik 20% zdających, którzy napisali prace, w których liczba błędów stanowi nie więcej niŝ 5%. W ich przypadku moŝemy mówić o pełnej komunikatywności. W tym miejscu moŝemy zmodyfikować tezę znacznej grupy uczniów o sprawnym posługiwaniu się językiem obcym, do którego wystarczy płynnie mówić i rozumieć, co inni uŝytkownicy języka mają nam do przekazania. Musimy do niej dodać elementy poprawności i bogactwa językowego. Do sprawnego posługiwania się językiem obcym niezbędne jest więc wypowiadanie się w sposób jednoznaczny, nie budzący wątpliwości, co do znaczenia wypowiedzi wśród odbiorców danego przekazu. Jest rzeczą niezmiernie waŝną unikanie błędów, które zakłócają znaczenie wypowiedzi i uŝywanie środków leksykalnych, które w sposób precyzyjny wyraŝą intencje autora wypowiedzi. Mając na uwadze, Ŝe sprawne posługiwanie się językiem obcym to przede wszystkim jednoznaczne i precyzyjne wypowiedzi, postanowiliśmy sprawdzić, czy istnieje związek między poziomem języka zaprezentowanym przez zdających w wypowiedzi pisemnej i ich wynikami w zadaniach sprawdzających stosowanie struktur leksykalno-gramatycznych. Diagram 5. przedstawia zaleŝność między liczbą uzyskanych przez zdających w zadaniach 1 i 2a liczbą uzyskanych za bogactwo językowe. Bogactwo językowe 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,59 4,21 4,35 3,72 3,87 3,53 3,37 3,16 2,94 2,76 2,37 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Punkty za zadanie 1 i 2 Diagram 5. ZaleŜność między liczbą uzyskanych przez zdających w zadaniach 1 i 2 a liczbą uzyskanych za bogactwo językowe Jak widzimy, istnieje duŝa zaleŝność między liczbą za zadania 1 i 2 a liczbą za bogactwo językowe w wypowiedzi pisemnej. Interpretując ten wykres moŝemy dojść do wniosku, Ŝe co prawda nie rozwiązując poprawnie Ŝadnego lub prawie Ŝad- 21

nego zadania cząstkowego sprawdzającego stosowanie struktur gramatycznoleksykalnych, zdający średnio moŝe dostać około 2 za bogactwo językowe, ale przypomnijmy, Ŝe oznacza to posługiwanie się słownictwem i frazeologią na poziomie średnio zaawansowanym lub wręcz podstawowym i wyklucza sprawne posługiwanie się językiem obcym na poziomie rozszerzonym. Natomiast zdający, który uzyskał maksymalną lub prawie maksymalną liczbę za zadania 1 i 2 uzyskał równieŝ bardzo wysoką ocenę za bogactwo językowe i w jego przypadku moŝemy być pewni, Ŝe dzięki swojemu zasobowi słownictwa i frazeologii będzie wypowiadał się precyzyjnie i adekwatnie do kontekstu sytuacyjnego. Diagram 6. przedstawia zaleŝność między liczbą uzyskanych przez zdających w zadaniach 1 i 2 a liczbą uzyskanych za poprawność językową w wypowiedzi pisemnej. Poprawność językowa 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 1,34 1,96 2,28 2,66 2,89 2,99 3,22 3,32 3,58 3,72 3,85 0 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 Punkty za zadanie 1 i 2 Diagram 6. ZaleŜność między liczbą uzyskanych przez zdających w zadaniach 1 i 2 a liczbą uzyskanych za poprawność językową w wypowiedzi pisemnej Podobnie jak bogactwo językowe, równieŝ poprawność językowa jest mocno związana z liczbą za zadania 1 i 2. Patrząc na wykres moŝemy stwierdzić, Ŝe zdający, którzy nie uzyskali Ŝadnych w zadaniach sprawdzających stosowanie struktur leksykalno-gramatycznych popełniają statystycznie powyŝej 15% błędów w wypowiedzi pisemnej, czyli otrzymują maksymalnie 1 punkt za poprawność językową. Zdający, którym udało się rozwiązać przynajmniej jedno lub dwa zadania cząstkowe statystycznie robią od 10% do 15% błędów, a więc za poprawność uzyskują 2 punkty. Widzimy równieŝ, Ŝe jeśli zdający rozwiązał wszystkie lub prawie wszystkie zadania cząstkowe to statystycznie popełnia od 0% do 5% błędów i uzyskuje maksymalną liczbę za poprawność językową tj.4. Teraz przeanalizujmy kilka fragmentów wypowiedzi pisemnych uczniów. Na początek fragment opisu, napisanego przez zdającego, który uzyskał 0,5 punktu za zadania 1 i 2. 22

JuŜ na pierwszy rzut oka widzimy, Ŝe zdający popełnił bardzo duŝą liczbę błędów. Problemy zdającego ze słowotwórstwem z zadania 1. mają odzwierciedlenie równieŝ w przytoczonym fragmencie. Uczeń nie potrafi utworzyć rzeczownika od czasownika build a błąd ortograficzny w przymiotniku high (hight) sprawia, Ŝe nie wiadomo, czy chciał powiedzieć wysoki (high) czy wysokość (height). Zdający nie radzi sobie z przedimkami, ma problemy ze zgodnością liczby mnogiej podmiotu i orzeczenia, oraz zaprezentował bardzo niski poziom bogactwa językowego. W rezultacie jego komunikat jest w duŝej mierze nieczytelny dla odbiorcy. Na plus tego fragmentu wypowiedzi moŝemy jedynie zapisać próbę uŝycia przymiotników w opisie miejsca. Bogactwo językowe w tej pracy zostało ocenione na 1 punkt, a poprawność na 0 (ponad 20% błędów w całej pracy). Przyjrzyjmy się fragmentowi opowiadania zdającego, który uzyskał 3 punkty za zadanie 1 i 2. Uczeń ten zaprezentował bogactwo językowe na wyŝszym poziomie. Widzimy tu prawidłowo zastosowaną inwersję po zwrocie Not only (zdający równieŝ poprawnie rozwiązał zadanie cząstkowe 2.2.), ale juŝ błędnie zastosowany czasownik modalny must i past participle. Jest teŝ próba uŝycia róŝnych czasów narracyjnych (Past Simple i Past Continuous), ale są teŝ, niestety, podstawowe błędy w przedimkach i błąd ortograficzny. Jest to przykład wypowiedzi zdającego, który zbliŝa się do poziomu językowego wymaganego na rozszerzonej maturze, choć jeszcze go nie osiągnął. 23

Ucząc tego typu uczniów musimy pamiętać, Ŝe popełniają oni najwięcej błędów, starając się wprowadzać do swoich wypowiedzi bardziej wyszukane słownictwo i bardziej zaawansowane struktury gramatyczne. Dlatego teŝ niezmiernie waŝne jest wnikliwe monitorowanie ich pracy w celu skorygowania pojawiających się błędów, a w skrajnych przypadkach doradzenie pisania prostszym językiem tak, aby uczeń popełnił mniej błędów i jego komunikat był czytelny dla odbiorcy. Spójrzmy teraz na fragment rozprawki napisanej przez zdającego, który uzyskał 4,5 punktu za zadania 1 i 2. Mamy tu zwroty typowe dla rozprawki, stronę bierną po czasowniku modalnym i kilka przykładów słownictwa z poziomu rozszerzonego. O pracy tego zdającego moŝemy powiedzieć, Ŝe spełnia warunki w kryterium bogactwa językowego i poprawności, aby zakwalifikować ją na poziom A. Jest ona przykładem, sprawnego posługiwania się językiem na poziomie rozszerzonym. Podsumowując, moŝna stwierdzić, Ŝe właściwe stosowanie struktur leksykalnogramatycznych jest kluczową umiejętnością zapewniającą sukces na egzaminie maturalnym z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym. Dzięki tej umiejętności zdający moŝe zapewnić sobie aŝ 34% moŝliwych do uzyskania: 5 za zadania sprawdzające stosowanie struktur leksykalno-gramatycznych, 5 za bogactwo językowe w wypowiedzi pisemnej, 4 punkty za poprawność językową w wypowiedzi pisemnej i 3 punkty za zadania na rozpoznawanie struktur leksykalno-gramatycznych. Biorąc pod uwagę, Ŝe pozostałe umiejętności językowe sprawdzane na egzaminie maturalnym okazały się duŝo łatwiejsze, to właśnie procent uzyskanych za tak zwaną gramatykę jest czynnikiem decydującym o ostatecznym wyniku zdającego i jego ewentualnym miejscu na listach rekrutacyjnych ogłaszanych przez wyŝsze uczelnie. Dlatego teŝ nie moŝemy zaniedbywać umiejętności stosowania struktur leksykalno-gramatycznych podczas procesu kształcenia. Uwaga ta w równym stopniu dotyczy obu stron zainteresowanych jak najwyŝszym wynikiem egzaminu maturalnego, a więc nauczycieli i uczniów. 24

Podsumowując, naleŝy stwierdzić, Ŝe przygotowanie do egzaminu maturalnego z języka angielskiego na poziomie rozszerzonym powinno uwzględniać następujące elementy: przyswojenie wszystkich struktur gramatyczno-leksykalnych wskazanych do opanowania na poziomie rozszerzonym w Informatorze o egzaminie maturalnym; systematyczne rozwiązywanie zadań sprawdzających opanowanie kaŝdej z wymaganych struktur; świadome wzbogacanie wypowiedzi pisemnych i ustnych o struktury gramatycznoleksykalne adekwatne dla danego tematu i formy wypowiedzi; systematyczne eliminowanie błędów językowych, ortograficznych i interpunkcyjnych w wypowiedziach pisemnych i ustnych. Aby spełnić pierwsze dwa punkty, moŝna skorzystać z podręczników uzupełniających poświęconych doskonaleniu tzw. Use of English lub ze stron internetowych proponujących zadania na odpowiednim poziomie zaawansowania. Do spełnienia kolejnych dwóch niejednokrotnie wystarczy systematycznie prowadzony notatnik, w którym uczeń zapisuje, które struktury leksykalno-gramatyczne powinien zastosować w danej formie wypowiedzi i zagląda do niego pisząc w szkole lub domu swoje wypowiedzi pisemne czy przygotowując się do wypowiedzi ustnej. Podobny notatnik moŝe być pomocny w eliminowaniu błędów. Uczniowie systematycznie zapisują w nim jakiego rodzaju błędu będą się starali juŝ nie popełnić. MoŜe to być przykładowo lista słów, w których dany uczeń często robi błędy ortograficzne, lub lista zwrotów z przyimkami, z którymi uczeń ma problemy. Taki notatnik powinien odpowiadać indywidualnym potrzebom ucznia. Jeśli uczeń sumiennie będzie do niego zaglądał, to z duŝym prawdopodobieństwem przyniesie to spodziewane efekty. 25

4. Komentarz do wyników egzaminu z języka niemieckiego POZIOM PODSTAWOWY ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający określa główną myśl tekstu (II. 1 a) 5 Zadanie 2. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone informacje (II. 1 c) 5 Zadanie 3. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający selekcjonuje informacje (II. 1 d) 5 Zadanie 4. Rozumienie tekstu czytanego 6 Zdający selekcjonuje informacje (II. 2 d) 6 Zadanie 5. Rozumienie tekstu czytanego 8 Zdający rozpoznaje związki między poszczególnymi częściami tekstu (II. 2 f) 8 Zadanie 6. Rozumienie tekstu czytanego 6 Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone informacje (II. 2 c) 6 26

ZADANIA OTWARTE Zadanie 7. Wspólnie z klasą organizujesz w Twojej szkole dzień niemiecki. Twoim zadaniem jest przygotowanie sałatki do degustacji. Napisz do swojego niemieckiego kolegi/niemieckiej koleŝanki maila i poproś go/ją o wskazówki. Poinformuj o organizowanym w Twojej szkole dniu niemieckim. (Inf. 1.) Napisz o zaproszonych gościach. (Inf. 2.) Opisz program, jaki zaprezentujecie. (Inf. 3.) Poproś o przepis na sałatkę ziemniaczaną. (Inf. 4.) W zadaniu oceniana jest umiejętność przekazania informacji określonych w poleceniu (4 punkty) oraz poprawność językowa (1 punkt). Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ Zdający uzyskuje, udziela, przekazuje lub odmawia informacji, wyjaśnień, pozwoleń (IV. 2 b) Przyznajemy 1 pkt za kaŝdą informację zgodną z poleceniem. Nie przyznajemy za przekazanie informacji, jeŝeli błędy językowe zaburzają jej zrozumienie. 0-4 POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA Zdający poprawnie stosuje środki leksykalnogramatyczne, adekwatnie do ich funkcji (III. 2 e) 1 pkt - błędy stanowiące do 25% liczby wszystkich wyrazów 0 pkt - błędy stanowiące powyŝej 25% liczby wyrazów NiezaleŜnie od liczby błędów w pracy zdający otrzymuje 0, jeŝeli uzyskał mniej niŝ 3 punkty za treść 0-1 Zadaniem zdających było komunikatywne przekazanie informacji zawartych w poleceniu. Zdający nie mieli z tym większych problemów. Najczęściej zauwaŝane błędy w przekazie to nieudolne wyraŝanie prośby, zwykle była to prośba o sałatkę, a nie o przepis na nią. Niedokładne zrozumienie polecenia powodowało równieŝ niewłaściwe uŝycie czasu zdający opisywali imprezę, która juŝ się odbyła, uŝywając czasu przeszłego, podczas gdy w tym zadaniu wymagany był czas przyszły lub teraźniejszy. Powodowało to dodatkowe błędy językowe i obniŝało ocenę za poprawność. Zadanie 8. Postanowiłeś/łaś zrealizować swoje marzenie z dzieciństwa i kupić sobie psa. W liście do kolegi/koleŝanki z Niemiec napisz: jakiego psa chcesz kupić i podaj powód, dla którego chcesz go mieć (Inf. 1a, 1b) w jaki sposób zamierzasz go nabyć i skąd weźmiesz pieniądze (Inf. 2a, 2b) jak się będziesz nim opiekować i co zrobisz z nim w czasie wakacji (Inf. 3a, 3b) 27

co o tym pomyśle sądzą Twoi rodzice i spytaj, jakie zdanie na ten temat ma Twój kolega/twoja koleŝanka. (Inf. 4a, 4b) W zadaniu oceniana jest umiejętność przekazania informacji (4 punkty), forma (2 punkty), bogactwo językowe (2 punkty) oraz poprawność językowa (2 punkty). Kryterium Ocenianie Punktacj a TREŚĆ Zdający uzyskuje, udziela, przekazuje lub odmawia informacji, wyjaśnień, pozwoleń (IV. 2 b) Informacje w liście są dwuczęściowe. Za kaŝdą informację ( kropkę ) przyznajemy: 1 pkt jeŝeli zdający przekazał w tekście obydwie jej części 0,5 pkt jeŝeli zdający przekazał tylko jedną część 0 pkt jeŝeli brakuje obydwu części informacji. Nie przyznajemy za przekazanie informacji, jeŝeli błędy językowe zaburzają jej zrozumienie. 0-4 FORMA Zdający wypowiada się w określonej formie z zachowaniem podanego limitu słów (III. 2 f) Oceniając pracę pod względem formy, bierzemy pod uwagę trzy podkryteria: zgodność tekstu z wymaganą formą (wymagane 5 elementów: odpowiedni zwrot rozpoczynający list, wstęp, rozwinięcie, zakończenie i odpowiedni zwrot kończący list) spójność i logika tekstu objętość pracy w granicach określonych w poleceniu (120-150 słów). NiezaleŜnie od stopnia realizacji poszczególnych kryteriów zdający otrzymuje 0, jeŝeli: - praca zawiera mniej niŝ 3 z 5 wymaganych elementów formy - praca zawiera więcej niŝ 200 słów. 0 2 Oceniając pracę pod względem bogactwa językowego, bierzemy pod uwagę zróŝnicowanie struktur gramatycznych oraz słownictwa BOGACTWO JĘZYKOWE Zdający zna proste struktury leksykalnogramatyczne umoŝliwiające formułowanie wypowiedzi (I. 1) 2 pkt. zróŝnicowane struktury gramatyczne, bogate słownictwo 1 pkt mało zróŝnicowane struktury gramatyczne, mało urozmaicone słownictwo 0 pkt. niezróŝnicowane struktury gramatyczne, ubogie słownictwo NiezaleŜnie od jakości języka w pracy zdający otrzymuje 0, jeŝeli: - praca liczy mniej niŝ 60 słów, czyli 50% wymaganego limitu - zdający przekazał mniej niŝ połowę informacji, czyli uzyskał mniej niŝ 2 punkty za treść 0 2 28

POPRAWNOŚĆ JĘZYKOWA Zdający poprawnie stosuje środki leksykalnogramatyczne, adekwatnie do ich funkcji (III. 2 e) 2 pkt. - błędy stanowiące 0-15% liczby wszystkich wyrazów 1 pkt - błędy stanowiące 15% - 25% liczby wszystkich wyrazów 0 pkt. - błędy stanowiące powyŝej 25% liczby wyrazów NiezaleŜnie od liczby błędów w pracy zdający otrzymuje 0, jeŝeli: - praca liczy mniej niŝ 60 słów, czyli 50% wymaganego limitu - zdający przekazał mniej niŝ połowę informacji, czyli uzyskał mniej niŝ 2 punkty za treść. 0 2 W tym zadaniu zdający często tracili punkty za niekomunikatywne przekazanie treści. Czasami informacje były niezrozumiałe z powodu uŝywania angielskich lub polskich słów na określenie psa lub jego rasy (dog, owczarek). Często zdający tracili punkty za poprawność i bogactwo językowe, poniewaŝ nie przekazali w sposób komunikatywny przynajmniej połowy wymaganych informacji. MoŜna było jednak zauwaŝyć u większości zdających, Ŝe pisali ze świadomością wymagań formy, tzn. znali typowe dla listu prywatnego zwroty rozpoczynające i kończące list, mieli opanowane zdania potrzebne we wstępie i zakończeniu oraz nie przekraczali wyznaczonego limitu słów dzięki temu zdobywali punkty za to kryterium. POZIOM ROZSZERZONY część I ZADANIA OTWARTE Zadanie 1. Przetwarzanie tekstu 5 Zdający stosuje zmiany struktur leksykalnogramatycznych, rejestru, stylu lub formy tekstu. (V. 2 b) 2,5 Zadanie 2. Reagowanie językowe 5 Zdający poprawnie stosuje środki językowe, adekwatnie do sytuacji komunikacyjnej. (IV. 2 c) 2,5 Zadania te były najtrudniejsze i najlepiej róŝnicowały zdających. Ci, którzy otrzymywali wysokie punkty za poprawność językową w wypracowaniu, zwykle zdobywali punkty równieŝ w tych zadaniach. Zadanie 3. W zadaniu oceniana jest treść (5 ), kompozycja (4 punkty), bogactwo językowe (5 ) oraz poprawność językowa (4 punkty). 29

Zdający mógł zredagować wypowiedź na jeden z trzech zaproponowanych w zadaniu tematów. Ocena pod względem kryterium treści jest powiązana z tematem, pozostałe kryteria (kompozycja, bogactwo językowe oraz poprawność językowa) są identyczne niezaleŝnie od tematu wybranego przez zdającego. Temat 1. Dla wielu ludzi zawieranie małŝeństwa to przeŝytek. Wyraź swoją opinię na ten temat w formie rozprawki, podając argumenty za i przeciw. Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ Zdający tworzy tekst w postaci dłuŝszej wypowiedzi pisemnej uwzględniającej przedstawianie i uzasadnianie opinii własnych i innych osób (III. 2 d) Wymagamy pracy, w której zdający: formułuje wypowiedź zgodną z tematem, tj. odnosi się do zawierania małŝeństwa, uwzględnia argumenty za i przeciw prawidłowo formułuje tezę adekwatną do tematu, odnosi się w tezie do wad i zalet zawierania małŝeństwa omawia temat, trafnie dobierając argumenty za i przeciw dokonuje podsumowania tematu. 0-5 Temat 2. Opisz imprezę sportową, zorganizowaną ostatnio przez uczniów Twojej szkoły, w której uczestniczyłeś/łaś jako kibic. Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ Zdający tworzy tekst w postaci dłuŝszej wypo-wiedzi pisemnej uwzględniającej opisywanie ludzi, przedmiotów, miejsc, zjawisk, czynności (III. 2 a) Wymagamy pracy, w której zdający: formułuje wypowiedź zgodną z tematem, tj. w opisie uwzględnia imprezę sportową, uczniów jako organizatorów oraz siebie jako kibica przedstawia istotne informacje na temat opisywanego zdarzenia, tj. miejsca, przebiegu, zachowania widzów opisuje imprezę sportową, zachowując logiczny porządek przedstawia swoje opinie i uzasadnia je. 0-5 Temat 3. Wymyślony przez Ciebie obcokrajowiec przybywa nieoczekiwanie z wizytą do Polski. Napisz opowiadanie o przygodzie, jaką przeŝył w pierwszym dniu wizyty w Twojej miejscowości. Kryterium Ocenianie Punktacja TREŚĆ Zdający tworzy tekst w postaci dłuŝszej wypowiedzi pisemnej uwzględniającej relacjonowanie wydarzeń (III. 2 b) Wymagamy pracy, w której zdający: formułuje wypowiedź zgodną z tematem, tj. relacjonuje nieoczekiwaną wizytę obcokrajowca w swojej miejscowości oraz przygodę, którą przeŝył pierwszego dnia swojego pobytu określa czas, miejsce wydarzeń i bohaterów logicznie odtwarza wydarzenia prowadzące do wydarzenia głównego szczegółowo przedstawia wydarzenie główne przekonująco opisuje reakcje ludzi lub/i przedstawia wnioski i konsekwencje wydarzenia. 0-5 30

Pozostałe elementy, tj. kompozycja i poziom języka były oceniane zgodnie z kryteriami zawartymi w Informatorze maturalnym. Najpopularniejszą formą była, jak co roku, rozprawka, która jest formą najczęściej ćwiczoną w szkole. Do jej popularności wśród zdających przyczynił się równieŝ temat małŝeństwa, który mieścił się w sferze zarówno zainteresowań, jak i przemyśleń zdających. Dość popularny był teŝ opis imprezy sportowej, temat ten był bliski doświadczeniom zdających. POZIOM ROZSZERZONY część II ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 4. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone informacje (II. 1 c) 5 Zadanie 5. Rozumienie ze słuchu 5 Zdający określa główne myśli poszczególnych części tekstu (II. 1 b) 5 Zadanie 6. Rozumienie ze słuchu Zadanie 7. Rozumienie tekstu czytanego 5 Zdający selekcjonuje informacje (II. 1 d) 5 4 Zdający selekcjonuje informacje (II. 2 d) 4 Zadanie 8. Rozumienie tekstu czytanego 5 Zdający określa główne myśli poszczególnych części tekstu (II. 2 b) 5 Zadanie 9. Rozumienie tekstu czytanego 6 Zdający rozpoznaje róŝnorodne struktury leksykalnogramatyczne w podanym kontekście (II. 2 j) 3 31