PRAWO PRASOWE W STOSUNKACH BEZPIECZEŃSTWA
Pojęcia ogólne.
Pojęcie potoczne prasy Prasa (łac. presso tłoczyć) określenie dzienników, czasopism i innych środków masowego przekazywania informacji, wydawanych periodycznie, wyróżniających się stałym tytułem i kolejnym numerem. Określenie prasa pochodzi od nazwy maszyny drukarskiej i sposobu powstawania prasy, który polega na odciskaniu znaków na papierze. Informacja jest podawana za pomocą pisma i obrazu stałego lub, w przypadku mediów elektronicznych, za pomocą dźwięku, wizji lub innej metody przekazywania informacji. Prasa zalicza się do mediów jednokierunkowych, co oznacza pewną pasywność i powoduje brak bezpośredniej reakcji odbiorcy w stronę nadawcy.
Podstawowe cechy prasy periodyczność (nie może ukazywać się rzadziej niż raz na rok) prasa nie ma zamkniętej formy (może ulegać przekształceniom/modyfikacjom/zmianom) możliwość dostosowania się do oczekiwań potencjalnego odbiorcy (dzienniki lewicowe/prawicowe) uniwersalność (wynika z powyższego argumentu) teoretyczna niezależność dostępność, szeroki zasięg Różna forma przekazu
Podstawowe funkcje prasy funkcja informacyjna (głównym zadaniem prasy jest informowanie potencjalnych odbiorców o bieżących i aktualnych wydarzeniach) funkcja opiniotwórcza (pozwala ukształtować pogląd na dane zdarzenie/sytuację/stan) funkcja postawotwórcza (kształtuje postawę w danej sprawie) funkcja rozrywkowa (zawiera elementy rozrywkowe, niemające większych wartości informacyjnych) funkcja kontrolna (kontroluje aparat władzy i jego poczynania) funkcja organizatorska (organizuje życie społeczne) funkcja integracyjna (integruje dane społeczeństwo)
Prasa jako zjawisko prawne. Źródła prawa Konstytucja ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe MIĘDZYNARODOWY PAKT PRAW OBYWATELSKICH I POLITYCZNYCH otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 16 grudnia 1966 r. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Rzym, 4 listopada 1950 roku ustawa z dnia 31 lipca 1997 r. o Polskiej Agencji Prasowej ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji
Nomenklatura prawa prasowego.
Rodzaje języków Język prawny /język ustawy a) Język uniwersalny dla całego systemu prawnego b) Język wspólny dla części systemu prawnego c) Język danego aktu prawnego Język prawniczy / język opisu tekstu ustawy Język potoczny
Prasa Prasa w ujęciu przedmiotowym oznacza publikacje periodyczne które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, i a w szczególności : opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; Prasa w ujęciu podmiotowym obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską
Nośniki prasy Druk Pismo Obraz Dźwięk Środek wyrazu elektronicznego Przekaz cyfrowy Multinośnik
dziennik dziennikiem jest ogólnoinformacyjny druk periodyczny dziennikiem jest lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu
czasopismo czasopismem jest ogólnoinformacyjny druk periodyczny dziennikiem jest lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, a nie rzadziej niż raz w roku;
materiał prasowy materiałem prasowym jest każdy opublikowany lub przekazany do opublikowania w prasie tekst albo obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym lub innym niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia czy autorstwa
dziennikarz dziennikarzem jest osoba zajmująca się a) redagowaniem, b) tworzeniem c) lub przygotowywaniem materiałów prasowych, pozostająca w stosunku pracy z redakcją albo zajmująca się taką działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji
Redaktor redaktorem jest dziennikarz decydujący lub współdecydujący o publikacji materiałów prasowych
redaktor naczelny redaktorem naczelnym jest osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności redakcji
Redakcja redakcją jest jednostka organizująca proces przygotowywania (zbierania, oceniania i opracowywania) materiałów do publikacji w prasie
Gwarancje wolności prasy.
Istota wolności Wolność to kategoria filozoficzno-etyczna. Współcześnie, wśród licznych koncepcji wolności, dominuje postmodernizm, afirmujący pluralizm, zróżnicowanie, tolerancję ideową i obyczajową Prasa bez zagwarantowanej wolności przestaje być prasą staje się propagandą
Rodzaje cenzury cenzura prewencyjna oraz represyjna Cenzura prewencyjna polega na kontrolowaniu treści publikacji, zanim trafią one do wydawcy lub już po ich przygotowaniu, ale jeszcze przed przystąpieniem do rozpowszechniania. Cenzura represyjna polega zaś na zwalczaniu informacji, które już zostały rozpowszechnione, i na karaniu ich autorów.
Gwarancje wolności prasy Gwarancje międzynarodowe krajowe Gwarancje wolności prasy uniwersalne regionalne prawne instytucjonalne konstytucyjne ustawowe sądy RPO UOKiK Organizacje pozarządowe
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych zasada wolności prasy Art. 19 ust. 2 : Każdy człowiek ma prawo do wyrażania swoich opinii (wolność prasy, wolność massmediów) Swoboda poszukiwania, przyjmowania, rozpowszechniania wszelkich informacji i poglądów Bez względu na granice państwowe Ustnie, pismem, drukiem
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych- względność zasady wolności prasy Realizacja praw do wyrażania opinii pociąga za sobą specjalne obowiązki i specjalną odpowiedzialność. Może ona w konsekwencji podlegać pewnym ograniczeniom, które powinny być jednak wyraźnie przewidziane przez ustawę i które są niezbędne w celu: a) poszanowania praw i dobrego imienia innych; b) ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego albo zdrowia lub moralności publicznej (art. 19 ust. 3).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych- wyłączenie zasady wolności prasy Wszelka propaganda wojenna powinna być ustawowo zakazana (art. 20 ust. 1). Popieranie w jakikolwiek sposób nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, stanowiące podżeganie do dyskryminacji, wrogości lub gwałtu, powinno być ustawowo zakazane (art. 20 ust. 2).
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Wolność wyrażania opinii (art. 10 ust. 1) Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. Nie wyklucza to prawa Państw do poddania procedurze zezwoleń przedsiębiorstw radiowych, telewizyjnych lub kinematograficznych
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności Korzystanie z wolności pociągających za sobą obowiązki i odpowiedzialność : może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są a) przewidziane przez ustawę b) i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym w interesie bezpieczeństwa państwowego, integralności terytorialnej lub bezpieczeństwa publicznego ze względu na konieczność zapobieżenia zakłóceniu porządku lub przestępstwu, z uwagi na ochronę zdrowia i moralności, ochronę dobrego imienia i praw innych osób oraz ze względu na zapobieżenie ujawnieniu informacji poufnych lub na zagwarantowanie powagi i bezstronności władzy sądowej (wymóg formalny) Wymóg proporcjonalności Wymóg merytoryczny
Konstytucyjne gwarancje wolności prasy Konstytucja jest najwyższym aktem prawnym w Państwie Wszystkie akty niższego rzędu winny być zgodne z Konstytucją Konstytucja służy obronie obywateli przed opresyjnością Państwa Konstytucja nie może być tylko fasadą - znajduje ona bezpośrednie zastosowanie. Zgodnie z art. 178 ust. 1 Konstytucji Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.
Zasady ogólne Art. 49 Konstytucji: Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie : a) w przypadkach określonych w ustawie b) i w sposób w niej określony.
Zasady ogólne Art. 54 Konstytucji Każdemu zapewnia się wolność a) wyrażania swoich poglądów b) oraz pozyskiwania c) i rozpowszechniania informacji. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.
Ustawowe gwarancje wolności prasy Art. 6 ust. 4 pr. pr. Nie wolno utrudniać prasie zbierania materiałów krytycznych ani w inny sposób tłumić krytyki.
Gwarancje dla prasy kościelnej art. 25 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania: W celu realizacji swoich funkcji kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo wydawania prasy, książek, druków oraz zakładania i posiadania wydawnictw oraz zakładów poligraficznych, z zachowaniem obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa. Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą organizować własny kolportaż prasy lub korzystać z pośrednictwa innej sieci kolportażu. kościoły i inne związki wyznaniowe mogą otrzymywać jako darowizny z zagranicy maszyny, urządzenia, materiały poligraficzne i papier. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do emitowania w radiu i telewizji programów religijno-moralnych, społecznych i kulturalnych w sposób określony w porozumieniach między władzami danego kościoła lub innego związku wyznaniowego a jednostkami publicznej radiofonii i telewizji.
Ustawowe funkcje prasy.
USTAWOWE FUNKCJE PRASY Prasa, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, na podst. art. 1 pr. pras. korzysta z wolności wypowiedzi urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania urzeczywistnia prawo obywateli do jawności życia publicznego urzeczywistnia prawo obywateli do kontroli i krytyki społecznej
Własność prasy.
Pluralistyczna własność prasy Własność publiczna Własność prywatna Własność państwowa Własność samorządowa Własność rodzima Własność obca
Pojęcie wydawcy Wydawcą może być osoba prawna, osoba fizyczna lub inna jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej. W szczególności wydawcą może być organ państwowy, przedsiębiorstwo państwowe, organizacja polityczna, związek zawodowy, organizacja spółdzielcza, samorządowa i inna organizacja społeczna oraz kościół i inny związek wyznaniowy.
Gwarancje pluralizmu prasy.
Obowiązki państwa do zapewnienia pluralizmu (różnorodności) prasy Organy państwowe zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej: stwarzają prasie warunki niezbędne do wykonywania jej funkcji i zadań w tym również umożliwiające działalność redakcjom dzienników i czasopism zróżnicowanych pod względem programu, zakresu tematycznego i prezentowanych postaw (art. 2 pr.pr.).
Inne gwarancje pluralizmu prasy Pracownik a) poligrafii oraz b) kolportażu nie może ograniczać ani w jakikolwiek inny sposób utrudniać drukowania i nabywania przyjętych przez przedsiębiorstwo do druku i rozpowszechniania dzienników, czasopism lub innych publikacji prasowych z powodu ich linii programowej albo treści
Dostęp prasy do informacji.
Gwarancje dostępu prasy do informacji Prawo dostępu prasy do informacji publicznej Prawo dostępu prasy do informacji nie stanowiącej informacji publicznej Gwarancje dostępu prasy do informacji Wolność Internetu Ochrona osobowych źródeł informacji Istnienie agencji udostępniających informacje a) Przedsiębiorcy b) podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych c) podmioty niedziałające w celu osiągnięcia zysku
Dostęp prasy do informacji publicznej W zakresie prawa dostępu prasy do informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej o jawności życia publicznego
Gwarancje dostępu do informacji Przedsiębiorcy podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych podmioty niedziałające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenia prasie informacji o swojej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja nie jest objęta tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności. W przypadku odmowy udzielenia informacji, na żądanie redaktora naczelnego odmowę doręcza się zainteresowanej redakcji w formie pisemnej, w terminie trzech dni; odmowa powinna zawierać oznaczenie organu, jednostki organizacyjnej lub osoby, od której pochodzi, datę jej udzielenia, redakcję, której dotyczy, oznaczenie informacji będącej jej przedmiotem oraz powody odmowy. Odmowę lub niezachowanie wymogów określonych w ustawie, można zaskarżyć do sądu administracyjnego w terminie 30 dni; w postępowaniu przed sądem stosuje się odpowiednio przepisy o zaskarżaniu do sądu decyzji administracyjnych.
Polska Agencja Prasowa Polska Agencja Prasowa, ma charakter publicznej agencji prasowej PAP uzyskuje i przekazuje odbiorcom rzetelne, obiektywne i wszechstronne informacje z kraju i z zagranicy. Polska Agencja Prasowa ma obowiązek upowszechniać stanowiska Sejmu, Senatu, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Rady Ministrów. Polska Agencja Prasowa umożliwia innym naczelnym organom państwa prezentowanie stanowisk w ważnych sprawach państwowych. Polska Agencja Prasowa nie może znaleźć się pod prawną, ekonomiczną lub inną kontrolą jakiegokolwiek ugrupowania ideologicznego, politycznego lub gospodarczego.
Finansowanie PAP Przychodami PAP są wpływy z opłat za serwisy informacyjne przekazywane odbiorcom oraz wpływy pochodzące z innych źródeł
Obywatelskie źródła informacji Każdy obywatel, zgodnie z zasadą wolności słowa i prawem do krytyki, może udzielać informacji prasie. Nikt nie może być narażony na uszczerbek lub zarzut z powodu udzielenia informacji prasie, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych
Rzetelność dziennikarska.
Rzetelność dziennikarska Art. 6 ust. 1 pr. pr. prasa jest zobowiązana do prawdziwego przedstawiania omawianych zjawisk. Zasada prawdy
Etyka dziennikarska rodzaj etyki stosowanej utożsamiana z etyką profesjonalną, koncentruje się na praktycznych problemach związanych z zawodem dziennikarza Zawiera się w niej ogół norm i zasad określający zachowania i działania uważane za właściwe w pracy dziennikarza
Podstawowe założenia etyki dziennikarskiej dążenie do prawdy bezstronność i uczciwość szacunek dla prywatności innych niezależność od grup interesów poszanowanie prawa oraz respektowanie dobrych obyczajów
Milczenie prasy Osobnym problemem jest milczenie prasy, w sytuacji gdy powinna informować. ma on znaczenie równoważne do tego, które obejmuje nadużycie słowa. Zdarza się bowiem, że z powodu rozmaitych animozji, od osobistych, prywatnych, po polityczne, lub z zemsty wydawcy, redaktorzy celowo ignorują osoby znaczące w życiu społecznym. Takie działanie wypacza prawdę o rzeczywistości, godzi w naturalne prawo poszanowania prawdy obiektywnej, na której zbudowany jest sens i cel istnienia prasy.