Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska

Rola współpracy między lekarzem a pacjentem jaskrowym Anna Kamińska Katedra i Klinika Okulistyki, II WL, Warszawski Uniwersytet Medyczny Kierownik Kliniki: Profesor Jacek P. Szaflik

Epidemiologia jaskry Jaskra jest drugą przyczyną ślepoty na świecie. Dotyczy około 75 milionów ludzi. W Wielkiej Brytanii jaskrę stwierdzono u 600 000 tysięcy pacjentów powyżej 65. roku życia i prawdopodobnie drugie tyle pozostaje niezdiagnozowanych. W 2011 roku 2,71 miliona osób w USA miało rozpoznaną POAG.

WHO Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia z 2003 roku szacowany wskaźnik dotyczący przestrzegania zaleceń lekarskich w przypadku występowania chorób przewlekłych wynosił od 30 do 70%. 1/3 pacjentów w pierwszym roku terapii przerywa stosowanie leków. Powoduje to obniżenie skuteczności terapii, a co za tym idzie zwiększa ryzyko utraty widzenia.

Pojęcia używane do opisania zachowań związanych z przyjmowaniem leków Compliance oznacza przyjmowanie leków w sposób bierny. Adherence oznacza stosowanie leków ściśle według wskazań lekarza w sposób aktywny. Concordance opisuje porozumienie pomiędzy lekarzem a pacjentem, który szanuje wolę i życzenie pacjenta dotyczące przyjmowania leków. Persistance czyli wytrwałość w przyjmowaniu leków w celu osiągnięcia zamierzonego efektu terapeutycznego.

Adherence jest najważniejszym modyfikowalnym czynnikiem, który wpływa na wyniki leczenia we wszystkich chorobach przewlekłych. Rola pacjenta w leczeniu jest bardzo duża, ale ma na to wpływ wiele innych czynników.

Prowadzenie pacjenta z jaskrą IOP Adherence Zapobiega utracie widzenia

RODZAJE NON-ADHERENCE NIEZAMIERZONE Problemy z zapuszczaniem kropli Zaburzenia pamięci Zbyt skomplikowane schematy zapuszczania kropli Brak dostatecznej edukacji pacjenta na temat choroby i leczenia Styl życia pacjenta

RODZAJE NON-ADHERENCE ZAMIERZONE Brak wiary pacjenta w skuteczność leczenia Ocena ryzyka i korzyści leczenia - ryzyko działań niepożądanych przewyższa korzyści Trudności komunikacyjne między pacjentem a lekarzem Brak zaangażowania pacjenta w leczenie

Schematy przyjmowania leków przez pacjentów z jaskrą Pacjenci przyjmują leki z przerwami. Holidays

Adherence powinno obejmować Współpracę z pacjentem Szkolenie opiekunów Zapewnienie odpowiedniej opieki ze strony systemu ochrony zdrowia

Kiedy może pojawić się brak współpracy Na początku leczenia pacjent nie wdraża zaleconej terapii W trakcie leczenia rozpoczyna terapię, ale leki przyjmuje nieregularnie Przerywa wcześniej rozpoczęte leczenie

Przyczyny braku współpracy pacjenta z jaskrą Im większy stopień zaawansowania jaskry tym niższe Związane z terapią. Działania uboczne leków (24%). IOP docelowe Im niższe ciśnienie przed rozpoczęciem leczenia tym Związane z pacjentem. Przekonanie o konieczności terapii (10%). niższe IOP docelowe Związane z warunkami fizycznymi. Trudności w aplikowaniu leków (14%). Związane z systemem Im wyższa opieki szybkość zdrowotnej progresji (22%). tym niższe IOP Relacja pomiędzy docelowe lekarzem a pacjentem (14%). Czynniki społeczno-ekonomiczne. Jeśli obecna niżę Koszty IOP docelowe leczenia(10%).

Czynniki mające wpływ na adherence Im większy stopień zaawansowania jaskry tym niższe Współistnienie innych chorób przewlekłych związanych z przyjmowaniem leków IOP docelowe Im niższe ciśnienie przed rozpoczęciem leczenia tym Bezobjawowy charakter choroby i stopniowe pogarszanie widzenia niższe IOP docelowe Działania niepożądane leków i uciążliwość terapii Im wyższa szybkość progresji tym niższe IOP Zrozumienie i większa docelowe świadomość choroby przez pacjenta Indywidualizacja terapii. Przy Jeśli braku obecna współpracy niżę IOP docelowe leczenie operacyjne

Czynniki mające wpływ na adherence Im większy stopień zaawansowania jaskry tym niższe Współistnienie innych chorób przewlekłych związanych z przyjmowaniem leków IOP docelowe Im niższe ciśnienie przed rozpoczęciem leczenia tym Bezobjawowy charakter choroby i stopniowe pogarszanie widzenia niższe IOP docelowe Działania niepożądane leków i uciążliwość terapii Im wyższa szybkość progresji tym niższe IOP Zrozumienie i większa docelowe świadomość choroby przez pacjenta Indywidualizacja terapii. Przy Jeśli braku obecna współpracy niżę IOP docelowe leczenie operacyjne

Strategia poprawy adherence Identyfikacja pacjentów nie przestrzegających zaleceń. Wyodrębnienie grupy pacjentów wymagających leczenia operacyjnego. Rozpoznanie rodzaju zaniechania leczenia. Zamierzone niezamierzone. Przeprowadzenie szkolenia w zakresie prawidłowego stosowania kropli i wskazanie metod umożliwiajacych regularne ich stosowanie

Którzy pacjenci nie rokują współpracy Pacjenci w podeszłym wieku Pacjenci młodzi, czynni zawodowo, często podróżujący Osoby samotne, bez wsparcia rodziny Pacjenci z zaburzeniami pamięci i z trudnościami komunikacyjnymi Pacjenci ze świeżo zdiagnozowana jaskrą Z innymi chorobami przewlekłymi wymagającymi złożonej farmakoterapii Pacjenci z niedostateczną wiedzą na temat jaskry Osoby roztargnione, zapominalskie.

Jak uzyskać lepszą współpracę? Poinformować pacjenta o jego chorobie i konieczności regularnych wizyt Zadawanie otwartych pytań dotyczących problemów lub obaw związanych z chorobą i leczeniem Powtarzanie tych samych pytań. Czasami różne odpowiedzi podczas tej samej wizyty Planowanie z pacjentem schematu podawania kropli, zgodnie z codzienną aktywnością życiową i zawodową Pacjentom roztargnionym, pracującym zalecić trzymanie dodatkowego opakowania w miejscu pracy

Jak uzyskać lepszą współpracę? Uprościć sposób dawkowania, nie więcej niż 2 butelki i nie częściej niż 2 razy dziennie Pacjent powinien otrzymać w formie pisemnej schemat podawania kropli Te same instrukcje należy przekazać ustnie, tak aby pacjent zrozumiał, jak i kiedy wpuszczać krople Zorientuj się czy koszt leczenia nie jest zbyt wysoki dla pacjenta Należy przeprowadzić szkolenie pacjenta w zakresie zapuszczania kropli

Rola lekarza Uświadomienie pacjentowi co to jest jaskra i jakie mogą być skutki zaniechania leczenia Ustalenie terapii indywidualnie dla każdego pacjenta, która pozwala utrzymać funkcję widzenia i jakości życia przy zrównoważonych kosztach Wyodrębnienie grupy pacjentów, która nie będzie stosowała się do zaleceń lekarza i zaproponowanie leczenia laserowego lub chirurgicznego. Przeprowadzenie szkolenia w zakresie prawidłowego zapuszczania kropli i wskazanie metod umożliwjających regularne ich stosowanie

Poprawa adherence Edukacja pacjenta. Przekazanie informacji dotyczacej przebiegu jaskry i ryzyka utraty widzenia w przypadku braku leczenia Wprowadzenie prostego schematu leczenia np. stosowanie leków złożonych. Zwrócenie szczególnej uwagi na pacjentów ze świeżo zdiagnozowana jaskrą Zwrócenie uwagi na pacjentów w starszym wieku z zaburzeniami pamięci i słabą ostrością wzroku, którzy mają problemy z przeczytaniem zaleceń Ocena fizycznych zdolności pacjenta do zapuszczania kropli ewentualnie zaproponowanie leczenia alternatywnego - laserowego lub chirurgicznego.

Glaucoma Adherence and Presistency Study GAPS Pacjenci z jaskrą przyjmują od 30% do 70% przepisanych dawek leków, a w 30% do 50% przypadków przerywają leczenie na początku terapii. Zachowanie pacjenta jest determinowane przez ocenę zagrożenia między przekonaniami o zagrożeniu chorobą, a korzyściami i obciążeniami leczenia. Przekonania dotyczące zdrowia są kluczowym elementem komunikacji lekarz-pacjent. Status ekonomiczny, wykształcenie Skutki uboczne leków Wsparcie rodziny Koszt opieki zdrowotnej i dostęp do niej Choroby współistniejące

Przy braku skuteczności leczenia zawsze należy wyjaśnić kwestię stosowania się pacjenta do zaleceń. Według badań od 30% do 70% pacjentów nie stosuje się do zaleceń. Żaden lek nie działa jeśli nie jest przyjmowany!!!

Dziękuję za uwagę