BAZA DANYCH O PRZEDSZKOLACH I SZKOŁACH PROWADZĄCYCH KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE Baza danych o placówkach z oddziałami integracyjnymi prowadzona jest w Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej od roku 1994. Stanowi ona bogate źródło informacji dotyczących tendencji i zmian zachodzących w tych placówkach na przestrzeni lat. Integracja jako alternatywna, ciągle jeszcze nowa forma kształcenia niepełnosprawnych, wymaga zwiększonej troski i monitoringu. Prowadzony przez CMPPP komputerowy rejestr danych, pozwala gromadzić informacje o poszczególnych placówkach prowadzących nauczanie i wychowanie integracyjne oraz śledzić dynamikę rozwoju kształcenia integracyjnego w Polsce. Dane zbierane są przy pomocy ankiety zamieszczonej na stronach internetowych CMPPP pod adresem: www.cmppp.edu.pl/integracja/ankieta. Ankieta, która ma charakter informacyjno-ewaluacyjny, stanowi ważne źródło informacji o pracy szkół i przedszkoli z oddziałami integracyjnymi i pozwala na: dokonywanie oceny stopnia zaawansowania zmian programowo-organizacyjnych związanych z obecnością dzieci niepełnosprawnych, niezbędnych przy wprowadzaniu odpowiedzialnej integracji, merytoryczną ocenę funkcjonowania placówki, rozpoznanie potrzeb placówki w zakresie doposażenia w pomoce dydaktyczne, rozpoznanie potrzeb placówki w zakresie szkoleń dla nauczycieli, śledzenie i analizę zgłaszanych potrzeb i trudności. W pozyskiwaniu danych z poszczególnych województw cenna okazuje się współpraca z wizytatorami kuratoriów oświaty ds. kształcenia integracyjnego w Polsce, którzy również mogą monitorować stan wypełnienia ankiet w swoim województwie. Wizytatorzy dzięki zgromadzonym danym sporządzają coroczne raporty zbiorcze, czerpią informacje o zaawansowaniu wprowadzonych zmian merytoryczno-organizacyjnych oraz mogą odpowiadać na zapotrzebowania szkół zgodnie ze zgłaszanymi potrzebami dotyczącymi np. sprzętu, podręczników, pomocy dydaktycznych, szkoleń dla nauczycieli. Zbudowany system zbierania danych ma zasięg ogólnopolski i stanowi. bogate źródło informacji. 12
STAN SZKÓŁ I PRZEDSZKOLI INTEGRACYJNYCH I Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W ROKU SZKOLNYM 2007/2008 Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji CMPPP w roku szkolnym 2007/2008 zebrała dane z 1563 placówek prowadzących kształcenie integracyjne. Jest to wartość zbliżona do ogólnej liczby funkcjonujących szkół i przedszkoli z oddziałami integracyjnymi w kraju. Ponieważ wypełnianie ankiet nie jest obligatoryjne przedstawione dane mogą być niepełne. Poniższa tabela ilustruje rozkład liczbowy placówek integracyjnych w poszczególnych województwach w roku szkolnym 2007/2008. Tabela 2. Liczba placówek integracyjnych w roku szkolnym 2007/2008 Nazwa województwa Przedszkola Szkoły podstawowe Gimnazja Szkoły ponadgimnazjalne Razem dolnośląskie 16 28 17 8 69 kujawsko-pomorskie 24 36 21 5 86 lubelskie 23 38 20 10 91 Lubuskie 9 23 11 2 45 Łódzkie 24 39 14 5 82 małopolskie 40 69 43 8 160 mazowieckie 62 101 51 18 232 opolskie 13 16 8 0 37 podkarpackie 12 22 12 5 51 podlaskie 11 27 17 2 57 pomorskie 11 91 40 2 144 Śląskie 60 79 52 7 198 świętokrzyskie 10 15 7 1 33 warmińsko-mazurskie 14 36 17 5 72 wielkopolskie 33 62 37 7 139 zachodniopomorskie 18 34 11 4 67 Razem - Kraj 380 716 378 89 1563 Jak widzimy w powyższym zestawieniu w roku szkolnym 2007/2008 zarejestrowano 1563 placówek prowadzących oddziały integracyjne. W porównaniu z rokiem 2006/2007 nastąpił wzrost o 80 placówek integracyjnych i z oddziałami integracyjnymi. Warto zaznaczyć, iż 149 spośród tej liczby to placówki w pełni integracyjne, posiadające oddziały integracyjne 13
na wszystkich poziomach nauczania (w tym: 92 przedszkola, 26 szkół podstawowych, 26 gimnazjów i 5 szkół ponadgimnazjalnych). Tabela 3. Zestawienie liczby przedszkoli i szkół, oddziałów integracyjnych i dzieci niepełnosprawnych w placówkach integracyjnych w roku szkolnym 2007/2008.Rodzaj placówki Liczba placówek Liczba oddziałów integracyjnych Liczba dzieci niepełnosprawnych Przedszkola 380 1 026 4 245 Szkoły podstawowe 716 3 501 15 396 Gimnazja 378 1 407 6 611 Szkoły ponadgimnazjalne 89 357 1 666 Ogółem 1 563 6 291 27 918 Jak wynika z tabeli 2 w roku szkolnym 2007/2008 nauczaniem i wychowaniem integracyjnym objętych było ogółem 27 918 dzieci i młodzieży niepełnosprawnych (z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, uczących się w oddziałach integracyjnych) na wszystkich etapach kształcenia. W roku szkolnym 2007/08 w integracyjnych oddziałach przedszkolnych objętych opieką było 4 245 dzieci (wzrost w porównaniu do roku 2006/07 o 334). W szkołach podstawowych liczba uczniów niepełnosprawnych wynosiła 15 396 (wzrost o 1620 uczniów). W gimnazjum uczyło się 6 611 uczniów o specjalnych potrzebach edukacyjnych (wzrost o 1116 uczniów), natomiast w szkołach ponadgimnazjalnych 1 666 uczniów (wzrost o 177 uczniów). Obserwujemy tendencję wzrostową liczby uczniów na każdym etapie edukacyjnym. Uczniowie niepełnosprawni uczęszczając do klas integracyjnych mają kontakt z trzykrotnie większą liczbą zdrowych rówieśników, co stwarza szansę na pełną integrację społeczną w szkołach. Większość placówek integracyjnych przyjmuje do oddziałów integracyjnych dzieci z różnymi rodzajami niepełnosprawności, nie obserwuje się dyskryminacji wobec wybranych grup dzieci niepełnosprawnych Wnioskować można, iż opowiadają się one za pełną integracją. Łączna liczba oddziałów integracyjnych w poszczególnych placówkach wynosi 6 291 z czego 1 026 oddziałów funkcjonuje w przedszkolach, 3 501 w szkołach podstawowych, 1 407 w gimnazjach, 357 w szkołach ponadgimnazjalnych. W porównaniu do roku 2006/2007 łączna liczba oddziałów integracyjnych wzrosła o 442. 14
Tabela 4. Uczniowie niepełnosprawni wg. rodzaju niepełnosprawności w roku szkolnym 2007/08 Rodzaj niepełnosprawności Liczba uczniów % Niewidome 82 0,29% Słabo widzące 1 529 5,48% Niesłyszące 209 0,75% Słabo słyszące 1 870 6,70% Upośledzone umysłowo w stopniu lekkim 5 209 18,66% Upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym 1 787 6,40% Z rozpoznanym autyzmem 1 426 5,11% Przewlekle chore 3 441 12,33% Niepełnosprawne ruchowo 3 706 13,27% Z niepełnosprawnością sprzężoną 3 413 12,23% Z zaburzonym zachowaniem, niedostosowane społecznie 5 246 18,79% Rozkład procentowy rodzajów niepełnosprawności dzieci i młodzieży w kształceniu integracyjnym przedstawiony w tabeli jest zgodny z częstotliwością występowania poszczególnych rodzajów niepełnosprawności. Analiza tych danych wskazuje, iż w roku szkolnym 2007/08 najliczniejszą grupę wśród integrowanych dzieci w przedszkolach i szkołach stanowiły dzieci i młodzież z niepełnosprawnością umysłową 25,06 % ogółu dzieci i młodzieży niepełnosprawnej kształconej w oddziałach integracyjnych. W grupie tej znajdują się dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (18,66%) oraz umiarkowanym i znacznym (6,4%). Druga co do liczebności jest grupa dzieci i młodzieży z zaburzeniami zachowania, niedostosowanych społecznie Następną grupą są dzieci niepełnosprawne ruchowo - ok. 13,27 % oraz przewlekle chore - 12,33%. Poniższy diagram przedstawia rozkład procentowy różnych rodzajów niepełnosprawności w stosunku do ogólnej liczby dzieci i młodzieży niepełnosprawnej kształconej w placówkach integracyjnych. W porównaniu do roku szkolnego 2006/07 udział procentowy rodzaju niepełnosprawności ulega niewielkim wahaniom natomiast proporcje pomiędzy poszczególnymi rodzajami niepełnosprawności pozostają niezmienione. 15
Wykres 4 Uczniowie niepełnosprawni wg kategorii niepełnosprawności (udział procentowy) Niew idome 18,79% 0,29% 5,48% 0,75% 6,70% Słabo w idzące Niesłyszące Słabo słyszące 12,23% 18,66% Upośledzone umysłow o w stopniu lekkim Upośledzone umysłow o w stopniu umiarkow anym i znacznym Z rozpoznanym autyzmem Przew lekle chore 6,40% Niepełnospraw ne ruchow o 13,27% 12,33% 5,11% Z niepełnospraw nością sprzężoną Z zaburzonym zachow aniem, niedostosow ane społecznie Według danych pochodzących z raportów o poradnictwie psychologicznopedagogicznym przygotowywanych przez Pracownię Rozwoju Poradnictwa CMPPP najwięcej orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego wydaje się dla uczniów z upośledzeniem umysłowym, z zaburzonym zachowaniem i niedostosowanych społecznie. Ci uczniowie stanowią również najliczniejszą grupę wśród uczniów z orzeczeniami w oddziałach integracyjnych na poziomie szkół podstawowych i gimnazjów. 16