N.N. Opór w stalinizmie Widerstand im Stalinismus



Podobne dokumenty
Przyimki. Präpositionen

Sprawdź swoje kompetencje językowe

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI

Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

Bądź z gramatyką za pan brat!

Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna

Scenariusz lekcji języka niemieckiego

Szkoła płynnego mówienia B1/B2 edycja I

1. Noch ist nicht verloren, Solange wir. Das, was fremde Übermacht uns raubte, Werden wir mit dem Schwert wiedergewinnen. Marsch, marsch, Dąbrowski...

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM PODSTAWOWY KWIECIEŃ miejsce na naklejkę z kodem

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule

WOJEWÓDZKI KONKURS JĘZYKA NIEMIECKIEGO

1. Napisz opowiadanie rozpoczynające się słowami An einem grauen Novembertag kam Detektiv Köppke wie immer in sein Büro in der Bachstraße 3...

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada, rok Jedenasta zero pięć. Masz 65 minut by wypełnić misję.

auch też brauchen potrzebować dauern trwać euch was, wami hier tutaj ihn go (jego) immer zawsze lesen; er liest czytać; on czyta mit

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY BADANIE DIAGNOSTYCZNE W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM PODSTAWOWY GRUDZIEŃ 2011

Publikacje nauczycieli Hänsel und Gretel propozycja pracy z tekstem baśni braci Grimm Jaś i Małgosia

wszyscy kwiat, kwiaty dopiero, najpierw; pierwszy dla, za

MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

SPRAWDZIAN W KLASIE SZÓSTEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ CZĘŚĆ 2. JĘZYK NIEMIECKI

Cena franco szt. Dźwig/netto / 1.000szt. (obszar zastosowania: domki jednorodzinne, bliźniaki, domki szeregowe, wielorodzinne) 0,70 kg/dm³ 8

Czasowniki wymagające dopełnienia w odpowiednim przypadku. Mianownik (Nominativ): sein, werden, bleiben

Herzliche Einladung an alle Schüler der Klasse Serdecznie zapraszamy wszystkich uczniów klas 1-7

Język niemiecki w przedszkolu

iść, chodzić dokąd, gdzie

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY

SPRAWDZIAN OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 CZĘŚĆ 2. JĘZYK NIEMIECKI

JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH

dodatkowych opłat? Fragen, ob Gebühren anfallen, wenn man in einem bestimmten Land Geld abhebt

Zadanie 1 Zadanie 3. Zadanie 3. Rozdział 3. Przed obejrzeniem filmu: Schritt 1. Film ohne Ton. Schritt 2. Film mit Ton

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada, rok Dziesiąta pięćdziesiąt pięć. Masz jeszcze 65 minut i jedną szansę.

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM ROZSZERZONY 12 MAJA 2016 CZĘŚĆ I. Godzina rozpoczęcia: 14:00. Czas pracy: 120 minut

Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Fragen, ob Gebühren anfallen, wenn man in einem bestimmten Land Geld abhebt

Czy mogę podjąć gotówkę w [nazwa kraju] bez dodatkowych opłat? Fragen, ob Gebühren anfallen, wenn man in einem bestimmten Land Geld abhebt

Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego część ustna. Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego)

Einbau von Rauchwarnmeldern nach DIN 14676

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada Dwudziesta trzydzieści pięć. Masz 15 minut, by ukończyć misję. Ale musisz oglądać się za siebie.

Zamość Rotunde im Museum des Martyriums

Kościół okazuje się miejscem olśnienia. Pastor wyjaśnia, że melodia stanowi klucz do wehikułu czasu. Ale o jakiej maszynie mówi pastor?

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI

Egzamin maturalny z języka niemieckiego na poziomie dwujęzycznym Rozmowa wstępna (wyłącznie dla egzaminującego)

Zadania opracowane z wykorzystaniem ćwiczeń z podręcznika PUNKT, wydawnictwo WSiP. Temat: Das kann ich schon lekcja powtórzeniowa - metoda stacji.

Unterricht 1. Hallo! Guten Tag! Guten Morgen! ich du wie Wie heißt du? ich heiße... du heißt... heißen ja

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

Steuerberaterin Ria Franke

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY DATA URODZENIA UCZNIA

PROPAGOWANIE LITERATURY I KULTURY POLSKIEJ NA ZAJĘCIACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO

Anfrage. 95 Jahre 95 lat

arbeiten Auf Wiedersehen! bitten um Buch (das), die Bücher danken für H l a lo! Haus (das), die Häuser kein Lehrer (der), die Lehrer

COMPUTER: Misja Berlin. 13 siepnia, rok Siedemnasta pięćdziesiąt pięć. Masz 60 minut, aby zakończyć

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

COMPUTER: Misja Berlin, 13 siepnia Osiemnasta zero zero. Masz tylko 55 minut, by ocalić Niemcy.

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

KLUCZ PUNKTOWANIA ZADAŃ

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę

FOLGE 7 Die erste Einladung (Pierwsze zaproszenie)

Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

Kostenloses Internet in Posen und Umgebung

SCENARIUSZ LEKCJI. uczeń umie przetłumaczyć zdania, słowa i zwroty z języka niemieckiego na język polski i odwrotnie,

COMPUTER: Misja Berlin. 13 sierpnia 1961, osiemnasta zero pięć. Zostało ci tylko 50 minut. Masz sporo podpowiedzi. Ale czy możesz na nich polegać?

EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI

Bardzo formalny, odbiorca posiada specjalny tytuł, który jest używany zamiast nazwiska

Auswandern Dokumente. Dokumente - Allgemeines. Dokumente - Persönliche Informationen. Gdzie mogę znaleźć formularz? Fragen wo man ein Formular findet

A. Uzupełnij dialog wyrazami z ramki. / 4. B. Połącz ze sobą części zdania. Rozwiązanie wpisz do tabeli. / 5

Seite 1 DEUTSCH HAT KLASSE NIEMIECKI MA KLASĘ W SZKOLE PODSTAWOWEJ

Mission Berlin. Deutsch lernen und unterrichten Arbeitsmaterialien. ODCINEK 03 W kierunku Kantstraße

Nacht (die); die Nächte

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada Dwudziesta trzydzieści. Masz 30 minut, aby ocalić Niemcy. Teraz twój ruch.

Freiwillige Feuerwehr Reken Ochotnicza Straż Pożarna Reken

Czas staje się coraz cenniejszy. Anna żegna się z Paulem i powraca do 9 listopada 2006 roku. Zostało jej już tylko pięć minut. Czy zdąży?

Czas przeszły Imperfekt - Das Imperfekt

ZAKOŃCZENIE ABSCHLUSS

Alle guten Dinge sind drei. Alles hat ein Ende, nur die Wurst hat zwei. Andere Länder, andere Sitten. Da liegt der Hund begraben.

Offenburg Olsztyn. Einführung / Wprowadzenie. Wspolpraca mlodziezy / Zusammenarbeit. Zespol Szkol Elektronicznych i Telekomunikacyjnych w Olsztynie

Digitalizacja szlaku konnego w Borach Dolnośląskich i jego promocja. Digitalisierung Reitwege in Bory Dolnośląskie und deren Werbung

Radio D Teil 1. Deutsch lernen und unterrichten Arbeitsmaterialien. Lekcja 19 - Oszustwo zostaje zdemaskowane

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

SPRAWDZIAN W KLASIE SZÓSTEJ SZKOŁY PODSTAWOWEJ BADANIE DIAGNOSTYCZNE CZĘŚĆ 2. JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM

Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy z języka niemieckiego dla uczniów gimnazjów województwa śląskiego w roku szkolnym 2010/2011

Opracowanie: Danuta Kubińska

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2011 CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

Transkrypt:

Opór nie by³ jawny, nie rozjaœni³ mroków epoki, ale têtni³ przecie i têtni³ w niewidocznych y³kach. Ka de czynne przeciwstawienie siê w³adzy wymaga³o mêstwa niewspó³miernego ze znaczeniem takiego uczynku. atwiej by³o za czasów cara Aleksandra II przechowywaæ dynamit ni za czasów Stalina daæ przytu³ek sierocie, dziecku wroga ludu. Mimo to, ile takich dzieci znalaz³o schronienie i ratunek! Aleksandr So³ enicyn w Archipelagu GU ag Der Widerstand trat nicht offen zutage, er hinterließ keinen Farbton im Grau des allgemeinen Verfalls, doch in unsichtbaren Äderchen pulsierte er fort und fort. Sich der Staatsgewalt auch nur im geringsten zu widersetzen, erforderte einen unverhältnismäßig hohen Grad von Mut. Es war ungefährlicher, unter Zar Alexander II. Dynamit aufzubewahren, als unter Stalin das verwaiste Kind eines Volksfeindes zu beherbergen. Und dennoch wie viele solcher Kinder wurden aufgenommen und gerettet. Alexander Solschenizyn in Archipel GULag N.N. Opór w stalinizmie Widerstand im Stalinismus Komunizm wkraczaj¹cy po 1944 roku do Europy Œrodkowo- -Wschodniej d¹ y³ do ca³kowitego podboju. Uczestników podziemia niepodleg³oœciowego pacyfikowano. Samodzielnie myœl¹cym odbierano g³os. Ludzie nie akceptuj¹cy tego systemu byli bezsilni - mogli tylko tworzyæ w³asne odizolowane wyspy. Dla wielu, szczególnie w Polsce, duchow¹ podpor¹ by³ katolicyzm. Aktem heroizmu stawa³o siê samo nieuczestniczenie w zideologizowanym yciu publicznym. Nach 1944 dringt der Kommunismus in die ostmitteleuropäischen Länder ein und strebt nach deren vollständiger Unterjochung. Gruppen, die für die nationale Unabhängigkeit kämpfen, werden zerschlagen, selbständig Denkende zum Schweigen gebracht. Menschen, die das System nicht akzeptieren, sind machtlos - sie können nur kleine, voneinander isolierte Inseln schaffen. Für viele, besonders in Polen, bildet der Katholizismus einen geistigen Rückhalt. Die bloße Weigerung, am ideologisierten öffentlichen Leben teilzunehmen, ist ein Akt des Heroismus. Z archiwum organów bezpieczeñstwa. Aus Archiven der Staatssicherheit. Ka dy prywatny zapis móg³ wpaœæ w niepowo³ane rêce i staæ siê dowodem winy. Komunizm to dla mnie pomy³ka i zbrodnia. Przegra³em wszystkie bitwy, ten dziennik to ostatnia reduta i bêdê siê spoza niego broni³ tak d³ugo, jak d³ugo bêdzie mo na. Czy zawsze tak bêdzie? Leopold Tyrmand w Dzienniku 1954 Jede private Notiz kann in unberufene Hände geraten und zum Schuldbeweis werden. Der Kommunismus ist für mich ein Irrtum und ein Verbrechen. Ich habe alle Schlachten verloren, dieses Tagebuch ist der letzte Schutzwall, und dahinter werde ich mich verteidigen, solange es geht. Wird das immer so bleiben? Leopold Tyrmand in Tagebuch 1954

W³adys³aw Bartoszewski (1922) Jan Józef Lipski (1926-1991) W pokoleniu, do którego nale ê, które widzia³o mury i zapory z drutu kolczastego dziel¹ce ludzi mury getta w Warszawie, mur dziel¹cy przez lata Jerozolimê i mur dziel¹cy dziœ Berlin najwa niejsze wydaje siê popieranie wszystkiego, co ludzi ³¹czy i przeciwstawianie siê wszystkiemu, co ludzi, wbrew ich woli, dzieli. W³adys³aw Bartoszewski w przemówieniu Nie ma pokoju bez wolnoœci, Frankfurt nad Menem, 1986 Die Generation, der ich angehöre, hat mit eigenen Augen die Mauern und Drahtverhaue gesehen, welche die Menschen trennten: Die Mauern des Gettos von Warschau, die Mauer, die jahrelang quer durch Jerusalem lief, und die Mauer, die bis heute Berlin teilt. Es scheint das Wichtigste zu sein, all das zu unterstützen, was die Menschen verbindet, und sich all dem zu widersetzen, was die Menschen gegen ihren Willen trennt. W³adys³aw Bartoszewski, Kein Frieden ohne Freiheit, Ansprache in Frankfurt a.m., 1986 W³adys³aw Bartoszewski i Jan Józef Lipski byli w czasie II wojny o³nierzami Armii Krajowej, walczyli w Powstaniu Warszawskim. Bartoszewski by³ w latach 1940-1941 wiêÿniem Oœwiêcimia, a od 1946 do 1954 wiêÿniem w³adz komunistycznych. Obaj konsekwentnie odrzucali totalitaryzm i nacjonalizm. Dzia³ali w opozycji demokratycznej. ¹czy³a ich wieloletnia przyjaÿñ. W³adys³aw Bartoszewski und Jan Józef Lipski sind während des Zweiten Weltkrieges Soldaten der Landesarmee und kämpfen im Warschauer Aufstand. Bartoszewski ist 1940-1941 in Auschwitz, von 1946 bis 1954 in Gefängnissen des kommunistischen Staates in Haft. Beide lehnen Totalitarismus und Nationalismus konsequent ab. Sie sind in der demokratischen Opposition aktiv und durch eine jahrelange Freundschaft miteinander verbunden. Ojczyzna istnieje tylko wtedy, gdy istnieje te obczyzna; nie ma swoich, gdy nie ma obcych. Od stosunku do obcych bardziej ni od stosunku do swoich zale y kszta³t patriotyzmu. Jan Józef Lipski, Dwie ojczyzny, dwa patriotyzmy, 1980 Das Vaterland existiert nur, wenn es auch ein fremdes Land gibt; es gibt keine eigenen Landsleute, wenn es keine Fremden gibt. Vom Verhältnis zu den Fremden mehr als zu den eigenen Landsleuten hängt die Gestalt des Patriotismus ab. Jan Józef Lipski, Zwei Vaterländer zwei Patriotismen, 1980

Petro Hryhorenko /Piotr Grigorenko/ (1907-1984) Lekarz psychiatra spyta³a mnie: Piotrze Grigoriewiczu, otrzymywaliœcie w Akademii 800 rubli pensji. Co was sk³oni³o do antysowieckiej dzia³alnoœci?. Odpowiedzia³em krótko: Pani tego nie zrozumie. Nie mia- ³em czym oddychaæ. Genera³ Hryhorenko, bohater II wojny, szef Akademii Wojskowej ZSRR, za ostr¹ krytykê polityki partii i jej pierwszego sekretarza, Nikity Chruszczowa, zosta³ poddany w 1964 roku przymusowemu leczeniu w szpitalu psychiatrycznym. Chruszczow twierdzi³, e w sowieckim spo³eczeñstwie nie mo e byæ inaczej myœl¹cych, to s¹ tylko wariaci. Die Psychiatrieärztin fragte mich: Piotr Grigoriewitsch, in der Akademie hatten Sie ein Gehalt von 800 Rubeln. Was hat Sie dazu verleitet, eine antisowjetische Tätigkeit aufzunehmen? Meine Antwort war kurz: Sie werden das nicht begreifen. Mir fehlte die Luft zum Atmen. Nachdem General Hryhorenko, Held des Zweiten Weltkrieges und Chef der Militärakademie der UdSSR, die Politik der Partei und ihres Ersten Sekretärs scharf kritisiert hatte, wird er 1964 zur Zwangsbehandlung in eine psychiatrische Anstalt eingewiesen. Chruschtschow hatte behauptet, in der sowjetischen Gesellschaft könne es keine Andersdenkenden geben - höchstens Verrückte. Po uwolnieniu, zdegradowany Hryhorenko podejmuje jawn¹ dzia³alnoœæ w obronie praw cz³owieka. Niebawem znów, jak wielu innych dysydentów, zostaje skazany na zamkniêcie w szpitalu psychiatrycznym. Wypuszczony po piêciu latach, jest jednym z za³o ycieli Moskiewskiej Grupy Helsiñskiej, a potem podobnej grupy na Ukrainie. Ci, którzy nami rz¹dz¹, najbardziej boj¹ siê, e wyjdzie na jaw ich k³amstwo. Nie obchodzi ich, co myœlimy. Chc¹ tylko, byœmy nie mówili prawdy. Nach der Entlassung tritt der degradierte Hryhorenko offen für die Verteidigung der Menschenrechte ein. Schon bald wird er - wie viele andere Dissidenten - erneut für fünf Jahre in einer psychiatrischen Anstalt isoliert. Wieder auf freiem Fuß, gründet er gemeinsam mit anderen die Moskauer Helsinki-Gruppe und eine ähnliche Gruppe in der Ukraine. Am meisten fürchten die Regierenden, daß ihre Lüge ans Licht kommt. Was wir denken, ist ihnen egal. Sie wollen nur, daß wir die Wahrheit nicht aussprechen.

Tatiana Wielikanowa jest jedn¹ z osób, które w moich oczach uosabiaj¹ ruch w obronie praw cz³owieka w ZSRR, jego czystoœæ i si³ê. Przez wszystkie decyduj¹ce dla tego ruchu lata znajdowa³a siê w jego epicentrum. Andriej Sacharow In meinen Augen gehört Tatiana Wielikanowa zu denen, die die Menschenrechtsbewegung in der UdSSR verkörpern, ihre Reinheit und Kraft. In den entscheidenden Jahren befand sie sich im Epizentrum dieser Bewegung. Andrej Sacharow Tatiana Wielikanowa (1932-2002) Od 1969 roku dzia³a³a w Grupie Inicjatywnej Obrony Praw Cz³owieka w ZSRR, a od 1972 roku by³a redaktorem podziemnego pisma Kronika Wydarzeñ Bie ¹cych. Do jej mieszkania sp³ywa³y z ca³ego kraju informacje o represjach. Jej najbli szy wspó³pracownik, Siergiej Kowaliow, wspomina: Pewien zachodni sowietolog powiedzia³ o Kronice : To bardzo solidna robota. Myœlê, e istnieje tam niewielki podziemny instytut zajmuj¹cy siê zbieraniem i analiz¹ informacji. Zobaczy³by ten instytut! Seit 1969 wirkt sie in der Initiativgruppe zur Verteidigung der Menschenrechte in der UdSSR mit, seit 1972 ist sie Redakteurin der Untergrund-Zeitschrift Chronik der laufenden Ereignisse. In ihrer Wohnung laufen aus dem ganzen Land Informationen über Repressionen zusammen. Sergej Kowaljow, ihr engster Mitarbeiter, erinnert sich: Ein westlicher Sowjetologe sagte einmal über die Chronik : Das ist äußerst solide Arbeit. Ich denke, da gibt es im Untergrund ein kleines Institut, das sich mit der Sammlung und Auswertung von Informationen befaßt. Wenn er das Institut bloß sehen würde! Zagro ona aresztowaniem, Wielikanowa nie zgadza³a siê na emigracjê: A kto zostanie tutaj? Jesteœmy odpowiedzialni za wszystko, co dzieje siê w naszym kraju i nie chcê uchylaæ siê od tej odpowiedzialnoœci. Aresztowana w 1979 roku, odmówi³a jakichkolwiek rozmów w trakcie przes³uchañ, a tak e udzia³u we w³asnym procesie. Skazano j¹ na cztery lata ³agrów i piêæ lat zes³ania. Wyrok odby³a do koñca, odrzuci³a mo liwoœæ przedterminowego zwolnienia. Selbst von Verhaftung bedroht, lehnt Wielikanowa die Emigration ab: Und wer bleibt dann noch hier? Wir sind für alles verantwortlich, was in unserem Land geschieht, und ich will mich aus dieser Verantwortung nicht davonstehlen. 1979 verhaftet, verweigert sie in den Vernehmungen sämtliche Aussagen. Am eigenen Prozeß nimmt sie nicht teil. Das Urteil lautet auf vier Jahre Lager und fünf Jahre Verbannung. Sie verweigert auch eine mögliche vorzeitige Entlassung und sitzt die Strafe bis zum Schluß ab.

Ks. Jan Zieja (1897-1991) Z prawd¹ siê bêdê tylko liczy³, a prawda to to samo, co Bóg; uroczyœcie mówiê: Bóg, a na co dzieñ: prawda. Dawniej mówi³o siê, e nic nie jest tak cenne jak prawda, a dzisiaj siê mówi: nieprawda, ka de k³amstwo mo na prawd¹ nazwaæ. Strasznie jest dzisiaj prawda zniewa ana. Marzec 1952 Tak w œrodku stalinizmu mówi³ z ambony ksi¹dz Jan Zieja. By³ kapelanem wojskowym podczas wojny polsko-sowieckiej w 1920 roku i podczas II wojny. Po wojnie za³o y³ na Pomorzu dom dla samotnych matek z dzieæmi Polek i Niemek. Od 1976 roku dzia³a³ jako cz³onek-za³o yciel w opozycyjnym Komitecie Obrony Robotników. Pomaga³ ludziom czyni¹c prawdê w mi³oœci. Nazywano go ywym dowodem na istnienie Boga. Nur auf die Wahrheit werde ich zählen, und die Wahrheit ist dasselbe wie Gott. Wenn ich mich feierlich ausdrücke, sage ich: Gott, und in der Alltagssprache sage ich: die Wahrheit. Früher hieß es, nichts sei so kostbar wie die Wahrheit, und heute heißt es: jede Lüge kann man als Wahrheit ausgeben. Die Wahrheit wird heutzutage schrecklich geschändet. März 1952 So predigt Pfarrer Jan Zieja auf dem Höhepunkt des Stalinismus. Im polnisch-sowjetischen Krieg 1920 und während des Zweiten Weltkrieges ist er Militärgeistlicher. Nach dem Krieg gründet er in Pommern ein Haus für alleinerziehende Mütter - Polinnen und Deutsche. Seit 1976 ist er im oppositionellen Komitee zur Verteidigung der Arbeiter tätig. Er hilft den Menschen zum Tun der Wahrheit in der Liebe. Man sagt über ihn, er sei der lebende Beweis für die Existenz Gottes. Spotykaj¹c ludzi zajmuj¹cych siê polityk¹, czu³em siê zawsze duszpasterzem. Towarzyszy³em im i czeka³em. Z Ewangeli¹ zwraca³em siê do moich kolegów z KOR-u, ale do prokuratorów te. Ró nie to przyjmowano. Czasem wyœmiewano, nazywano mnie utopist¹. Mo e. 1985-1988 Bei Begegnungen mit Menschen des politischen Lebens fühlte ich mich immer als Seelsorger. Ich begleitete sie und wartete, wandte mich mit dem Evangelium an die Kollegen aus dem KOR, aber auch an die Staatsanwälte. Es wurde verschieden aufgenommen. Zuweilen lachte man mich aus und nannte mich einen Utopisten. Vielleicht stimmt das. 1985-1988

Przyj¹³em jako zasadê, której do dziœ chcê byæ wierny, e nie wolno w imiê adnej wielkiej, abstrakcyjnej idei, czyniæ z³a konkretnemu cz³owiekowi. Z tekstu Z³o, które czyniê, 1975 Ich versuche bis heute dem Grundsatz zu folgen, daß man im Namen irgendeiner großen, abstrakten Idee keinem konkreten Menschen Böses zufügen darf. Aus dem Text Das Böse, das ich tue, 1975 Jacek Kuroñ (1934-2004) Jacek Kuroñ spêdzi³ w peerelowskich wiêzieniach w sumie dziewiêæ lat. Po raz pierwszy trafi³ tam w 1965 roku za napisany z Karolem Modzelewskim list otwarty do partii, bêd¹cy marksistowsk¹ krytyk¹ realnego socjalizmu. W marcu 1968, za inspirowanie studenckich rozruchów, ponownie znalaz³ siê w wiêzieniu. By³ to dla niego czas duchowych poszukiwañ, w którym odszed³ od marksizmu. W swojej autobiografii pisa³: Jeœli droga do Boga wiedzie przez cz³owieka i tyle jest dróg, ilu ludzi, to wolno mi zbli aæ siê do niego przez mi³oœæ do cz³owieka. Jacek Kuroñ verbringt insgesamt neun Jahre in den Gefängnissen der Volksrepublik Polen. Das erste Mal wird er 1965 verurteilt. Gemeinsam mit Karol Modzelewski hatte er einen offenen Brief an die Partei geschrieben, eine marxistische Kritik des real existierenden Sozialismus. Im Jahre 1968 gilt er als Inspirator der Studentenunruhen des polnischen März und wird erneut inhaftiert. Der Aufenthalt im Gefängnis ist für ihn eine Zeit der geistigen Suche, in der er sich vom Marxismus verabschiedet. In seiner Autobiographie schreibt er: Wenn der Weg zu Gott über den Menschen führt und es so viele Wege wie Menschen gibt, dann darf ich mich ihm durch die Liebe zum Menschen nähern. Jacek Kuroñ by³ przez lata si³¹ napêdow¹ polskiej opozycji demokratycznej. Jego mieszkanie sta³o siê central¹ KOR-u, pod nieustann¹ obserwacj¹ milicji. Dziêki onie Gai mog³o byæ jednoczeœnie oaz¹ normalnoœci, gdzie ludzie czuli siê bezpiecznie i dobrze, jak wspomina jeden z KOR-owców. Dzia³alnoœæ opozycyjna oznacza³a dla Kuronia przede wszystkim animowanie ruchu spo³ecznego. Sam uwa a³ siebie zawsze za wychowawcê. Jacek Kuroñ ist über viele Jahre die treibende Kraft in der demokratischen Opposition Polens. Seine Wohnung wird als Zentrale des KOR rund um die Uhr von der Polizei überwacht. Wie sich ein Mitarbeiter des KOR erinnert, ist sie dank seiner Frau Gaja aber auch eine Oase der Normalität, wo sich die Menschen sicher und gut fühlen können. Oppositionelle Aktivität das heißt für Jacek Kuroñ vor allem, eine gesellschaftliche Bewegung anzuregen. Wie immer sieht er sich selbst als Erzieher.

Nijolé Sadunaité (1938) Jestem szczêœliwa, e robi³am, co nale a³o. I jeœli wyjdê nadal bêdê postêpowa³a tak samo. Zamiast podpisu pod protoko³em z przes³uchania Ich bin glücklich, daß ich getan habe, was getan werden mußte. Und falls ich herauskomme, werde ich es wieder tun. Anstelle einer Unterschrift des Vernehmungsprotokolls Nijolé Sadunaité, tajna siostra zakonna, za przepisywanie na maszynie podziemnego pisma Kronika Koœcio³a Katolickiego na Litwie" zosta³a skazana w 1974 roku na trzy lata ³agrów i trzy lata zes³ania. Wróci³a w 1980 roku, a ju dwa lata póÿniej znów próbowano j¹ aresztowaæ. Uda³o jej siê umkn¹æ i odt¹d przez ponad piêæ lat skutecznie siê ukrywa³a. Zawsze nosi³a ze sob¹ peruki, odzie i kosmetyki, by móc zmieniaæ wygl¹d. Nadal wspó³pracowa³a z Kronik¹ i zbiera³a informacje o przeœladowaniach wierz¹cych na Litwie i w innych republikach sowieckich. Nijolé Sadunaité, geheime Ordensschwester, wird 1974 zu drei Jahren Lager und drei Jahren Verbannung verurteilt. Sie hatte die im Untergrund erscheinende Chronik der Katholischen Kirche Litauens abgetippt. 1980 kommt sie zurück, zwei Jahre später soll sie erneut festgenommen werden. Sie kann jedoch fliehen und mehr als fünf Jahre versteckt leben, ohne aufzufallen. Stets trägt sie Perücken, Kleidung und Kosmetika bei sich, um im Notfall ihr Äußeres ändern zu können. Sie arbeitet weiter mit der Chronik zusammen und sammelt Informationen über die Christenverfolgung in Litauen und in anderen Sowjetrepubliken. Przyjecha³am do znajomych. Widzê, e przed bram¹ spaceruj¹ czekiœci. By³o ju za póÿno, eby siê wycofaæ. Wesz³am na klatkê, nie zatrzyma³am siê jednak pod drzwiami znajomych, wesz³am wy ej po schodach. Po kilku minutach rozleg³o siê g³oœne pukanie do ich drzwi: Proszê otworzyæ! Kontrola paszportów!. Przebra³am siê, zmieni³am perukê i zesz³am na dó³. Minê³am kilku milicjantów, czuj¹c na plecach ich badawcze spojrzenia. Gdy wchodzi³am, by³am staruszk¹ wychodzi³am w stroju i makija u m³odej kobiety. Dziêkuj¹c Panu Bogu za opiekê, uda³am siê na dworzec i wyjecha³am do innego miasta. Als ich bei meinen Bekannten ankam, gingen vor dem Eingang ihres Hauses Tschekisten auf und ab. Zum Umkehren war es zu spät. Ich ging hinein, blieb aber nicht vor ihrer Tür stehen, sondern stieg weiter die Treppe hoch. Nach ein paar Minuten hörte ich lautes Klopfen: Bitte aufmachen, Paßkontrolle! Ich zog mich um und wechselte die Perücke. Dann verließ ich das Haus und ging an den Polizisten vorbei. Im Rücken fühlte ich ihren prüfenden Blick. Als ich in das Haus hineinging, war ich eine Alte, heraus kam ich aufgemacht und geschminkt wie eine junge Frau. Ich dankte Gott für den Beistand, ging zum Bahnhof und fuhr in eine andere Stadt.

Wasyl Stus (1938-1985) Ceniê umiejêtnoœæ umierania z godnoœci¹, to wiêcej warte ni wersyfikacyjne wprawki. Z Credo, 1976 Ich schätze die Fähigkeit, in Würde zu sterben. Das ist mehr wert, als Verse zu schmieden. Aus Credo, 1976 W 1972 roku Wasyl Stus, wybitny poeta ukraiñski, trafi³ do ³agru z piêcioletnim wyrokiem za antysowieck¹ agitacjê. Michai³ Hajfec, wspó³wiêzieñ z obozu w Mordowii, wspomina³: Wasyl jest tak stworzony, e nie mo e mówiæ nieprawdy, nawet je eli mog³oby to go uratowaæ. Ta cecha w warunkach obozowych nara a³a go na ciosy i doprowadzi³a go do ca³kowitego wyczerpania. My, jego przyjaciele, marzyliœmy tylko o jednym: nie, eby szed³ na kompromis, ale eby chocia nie tak gwa³townie reagowa³ na wroga, ledwie go dostrzeg³. Ale gdzie tam! 1972 wird Wasyl Stus, einer der besten ukrainischen Dichter, wegen antisowjetischer Agitation und Propaganda zu fünfjähriger Lagerhaft verurteilt. Michael Hajfec, Mithäftling im Lager in Mordwinien, erinnert sich: Wasyl ist so geschaffen, daß er keine Unwahrheiten sagen kann, selbst wenn ihn dies retten könnte. Dieser Charakterzug machte ihn in der Lagerwelt extrem verwundbar und führte zu seiner völligen Erschöpfung. Als seine Freunde wollten wir keineswegs, daß er Kompromisse schließt nur daß er nicht ganz so heftig auf den Feind reagieren möge, kaum daß er diesen bemerkt hatte. Doch davon konnte gar keine Rede sein. Stus twierdzi³, e dopiero obóz zrobi³ z niego naprawdê Ukraiñca; mia³ poczucie odpowiedzialnoœci za swój poddany sowietyzacji naród. W 1979 roku, bêd¹c jeszcze na zes³aniu na Ko³ymie, zg³osi³ akces do Ukraiñskiej Grupy Helsiñskiej, któr¹ w³adze prawie ca³kowicie wyaresztowa³y. Wiedzia³, co oznacza dla niego ta decyzja: Wkrótce wiêzienne bramy znów siê za mn¹ zamkn¹, i to na d³ugo. Wróci³ do Kijowa, a po kilku miesi¹cach zosta³ aresztowany i za dzia³alnoœæ w Grupie skazany na dziesiêæ lat obozu o zaostrzonym rygorze. Zmar³ we wrzeœniu 1985 w karcerze, w trakcie kolejnej g³odówki protestacyjnej. Stus sagt, er sei erst im Lager wirklich Ukrainer geworden, der sich für sein der Sowjetisierung unterworfenes Volk verantwortlich fühlt. Noch am Verbannungsort an der Kolyma gibt er 1979 seinen Beitritt zur ukrainischen Helsinki-Gruppe bekannt, nachdem deren Mitglieder fast vollständig verhaftet worden waren. Er weiß, was diese Entscheidung bedeutet: Bald schon werden sich die Gefängnistore wieder hinter mir schließen, und zwar für lange. Er kehrt nach Kiev zurück, wird aber ein paar Monate später wegen seiner Mitwirkung in der Gruppe zu zehn Jahren verschärfter Lagerhaft verurteilt. Im September 1985 stirbt er im Karzer während eines Hungerstreiks.