IGMNiR 30/03/2013 Katowice, 11.03.2013 r. Pan Tomasz Tratkiewicz Dyrektor Departamentu Podatku od Towarów i Usług Ministerstwo Finansów Dotyczy: Ocena projektu z dnia 1 marca 2013 roku ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Ordynacja podatkowa w zakresie wprowadzenia odpowiedzialności podatkowej nabywcy niektórych towarów (wyrobów stalowych, benzyn, olejów napędowych i silnikowych oraz złota) za zaległości podatkowe wynikające z niewpłacenia przez ich dostawcę na rachunek urzędu skarbowego podatku VAT od tych towarów Szanowny Panie Dyrektorze, w nawiązaniu do przesłanego nam w dniu 4 marca 2013 r. tekstu projektu z dnia 1 marca 2013 roku ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy Ordynacja podatkowa, w imieniu Izby Gospodarczej Metali Nieżelaznych i Recyklingu przedstawiamy uwagi do powyższego dokumentu. 1. Proponowana zmiana w ustawie o podatku od towarów i usług: Art. 105a. 1. Podatnik, o którym mowa w art. 15, na rzecz którego dokonano dostawy towarów, o których mowa w załączniku 13 do ustawy, jest solidarnie odpowiedzialny wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy za zaległości podatkowe wynikające z niewpłacenia na rachunek urzędu skarbowego w terminie podatku, w części proporcjonalnie przypadającej na dostawę tych towarów. 2. Przepis ust. 1 stosuje się, jeżeli w momencie dokonania dostawy towarów podatnik wiedział lub miał uzasadnione podstawy, do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku lub jej część, przypadająca na tę lub na wcześniejszą albo późniejszą dostawę tych towarów, nie została lub nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego. 3. Za uzasadnione podstawy do tego, aby przypuszczać, że cała kwota podatku lub jej część, przypadająca na dokonaną na jego rzecz dostawę towarów lub na wcześniejszą albo późniejszą dostawę tych towarów, nie została lub nie zostanie wpłacona na rachunek urzędu skarbowego, uważa się szczególne okoliczności towarzyszące tej dostawie towarów lub szczególne warunku na jakich została ona dokonana, w szczególności jeżeli cena za dostarczane podatnikowi towary była niższa od wartości rynkowej, z wyjątkiem gdy podatnik wykaże, że nie wiązały się one z niewpłaceniem podatku, przypadającego na dostawę tych towarów, na jakimkolwiek etapie ich obrotu. 1
Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18 grudnia 2012 roku (Sygn. Akt I FSK 1694/11) stwierdził co następuje: Przystąpienie Polski z dniem 1 maja 2004 r. do Unii Europejskiej w oparciu o Traktat Akcesyjny z dnia 16 kwietnia 2003 r. spowodowało konieczność dostosowania systemu prawa podatkowego do rozwiązań wspólnotowych. W szczególności dotyczyło to podatków pośrednich, jakim jest między innymi podatek od towarów i usług. W związku z tym władze Polski podjęły działania legislacyjne mające na celu zapewnienie skuteczności prawa Unii Europejskiej. Rola sądów administracyjnych dokonujących kontroli legalności indywidualnych aktów administracyjnych w sprawach podatkowych wymaga dokonania oceny stopnia harmonizacji podatków pośrednich w uchwalonych ustawach. Poza tym uzupełniającą w stosunku do działań prawotwórczych metodą zapewnienia skuteczności prawa Unii Europejskiej jest prounijna wykładnia prawa krajowego dokonywana przez sądy krajowe (wykładania przyjazna w stosunku do prawa unijnego, zgodna z nim). Służy ona między innymi eliminowaniu nieprawidłowości powstałych w procesie transpozycji dyrektyw poprzez interpretację w świetle ich brzmienia i celów. Wykładania taka polega między innymi na stosowaniu bezpośrednio skutecznych norm prawa unijnego (M. Kapko, Zapewnienie skuteczności prawa Unii Europejskiej. Zagadnienia polityczno-ustrojowe, red. J. Barcz, A. Gajda, R., Hakawy, M. Kapko, A. Michoński, A. Nowak-far, A. Pudło, R. Schweppe, Instytut Wydawniczy Euro Prawo, Warszawa 2009, s. 131). Warto pamiętać, że sędzia administracyjny jako sędzia europejski zobowiązany jest do dokonywania wykładni prounijnej, uwzględniając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (poprzednio ETS-u). Proponowane zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług są niezgodne z ostatnimi wyrokami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ( TSUE ). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskie w wyroku z 31 stycznia 2013 roku w sprawie ŁWK- 56 EOOD (C-643/11) stwierdził, że: 60 Niemniej zgodnie z utrwalonym orzecznictwem niezgodne z zasadami prawa do odliczenia określonymi w dyrektywie 2006/112 jest nakładanie sankcji w postaci odmowy możliwości skorzystania z tego prawa na podatnika, który nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że w ramach danej czynności dostawca dopuścił się oszustwa podatkowego lub że inna czynność, dokonana przed czynnością przeprowadzoną przez owego podatnika lub po niej, została dokonana z naruszeniem przepisów o podatku VAT (zob. w szczególności wyrok z dnia 12 stycznia 2006 r. w sprawach połączonych C 354/03, C 355/03 i C 484/03 Optigen i in., Zb.Orz. s. I 483, pkt 52, 55, a także ww. wyroki: w sprawach połączonych Kittel i Recolta Recycling, pkt 45, 46, 60; w sprawach połączonych Mahagében i Dávid, pkt 47; w sprawie Bonik, pkt 41). 61 Ponadto w pkt 61 65 ww. wyroku w sprawach połączonych Mahagében i Dávid Trybunał orzekł, że organ podatkowy nie może w sposób uogólniony wymagać, by podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia podatku VAT, po pierwsze, badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, z tytułu których ubiega się on o odliczenie, ma status podatnika, czy dysponował odpowiednimi towarami i czy był w stanie je dostarczyć, oraz czy wywiązał się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku VAT, w celu upewnienia się, 2
że podmioty działające na wcześniejszych etapach obrotu nie dopuszczają się nieprawidłowości lub oszustwa podatkowego, a po drugie, by posiadał na to dokumenty. 62 W związku z tym sąd krajowy rozstrzygający kwestię, czy w danym przypadku zabrakło czynności podlegającej opodatkowaniu, przed którym to sądem organ podatkowy opiera się w szczególności na nieprawidłowościach popełnionych przez wystawcę faktury lub któregoś z jego dostawców, takich jak braki w księgowości, powinien zadbać o to, by ocena materiału dowodowego nie odbierała sensu orzecznictwu przytoczonemu w pkt 60 niniejszego wyroku i nie zmuszała pośrednio odbiorcy faktury do sprawdzania swojego kontrahenta, co nie należy do jego obowiązków. Powyższa wykładnia prawa unijnego jednoznacznie wskazuje, że państwo członkowskie nie może zmuszać odbiorcy faktury do sprawdzenia swojego kontrahenta, co nie należy do jego obowiązków. Wprowadzenie wnioskowanych zapisów do ustawy o podatku od towarów i usług doprowadzi do sytuacji, gdy polskie sądy administracyjne działając zgodnie zapisami Traktatu Akcesyjnego z dnia 16 kwietnia 2003 roku będą kwestionować niekorzystne dla podatników decyzje organów podatkowych w zakresie odpowiedzialności solidarnej. Wprowadzenie wnioskowanych zapisów do ustawy o podatku od towarów i usług narazi Skarb Państwa na wielomilionowe straty z tytułu wypłacanych odszkodowań dla pokrzywdzonych przez niezgodne z wykładnią prawa unijnego działań organów podatkowych. Znaczne straty mogą także ponieść przedsiębiorstwa, które zostaną zmuszone do zapłacenia powtórnie podatku od towarów i usług. Do obowiązków przedsiębiorców w krajach Unii Europejskiej (zgodnie z wykładnią prawa unijnego) nie należy sprawdzanie swojego kontrahenta pod kątem podatkowym. Warto zaznaczyć, że przedsiębiorca w Polsce nie ma narzędzi (dostęp do bazy danych, dodatkowe uprawnienia np. śledcze) do weryfikowania swojego kontrahenta za wyjątkiem dokumentów rejestracyjnych przedsiębiorstwa (KRS, REGON, NIP). W proponowanym brzmieniu przedsiębiorca odpowiedzialny były za zdarzenia przyszłe, które z samej definicji są niepewne. Solidarna odpowiedzialność za przyszłe działania kontrahenta wymagałaby dodatkowych czynności, które nie zawsze byłyby możliwe. Przy zawarciu transakcji. w związku z solidarną odpowiedzialnością przezorny przedsiębiorca powinien wymagać zakazu dokonywania transakcji sprzedaży udziałów (akcji) do czasu rozliczenia podatku od towarów i usług. Zmiana właściciela kontrahenta, za którego solidarnie odpowiadałyby podatnik, mogłaby narazić podatnika na niezapłacenie podatku od towarów i usług przez nowego właściciela. Przedsiębiorca solidarnie odpowiedzialny za zobowiązania podatkowe kontrahenta z tytułu podatku od towarów i usług narażony byłby na odpowiedzialność w przypadku zamierzonej lub niezamierzonej utracie dokumentacji księgowej kontrahenta. We wnioskowanej zmianie ustawy o podatku od towarów i usług zamieszono zapis, że kryterium oceny przez organy podatkowe wiedzy podatnika będzie relacja ceny za dostarczone podatnikowi towary w relacji do wartości rynkowej. Wymienione w proponowanym załączniku wyroby stalowe i towary nie są notowane bezpośrednio na działających 24 godziny na dobę rynkach finansowych. Nie wszystkie wyroby stalowe i towary z proponowanego załącznika nie mają ściśle określonej standaryzacji. W związku z powyższym określenie ceny rynkowej dla przedsiębiorcy w chwili zawarcia transakcji będzie utrudnione. Dodatkowym elementem niepewności (nowe ryzyko podatkowe) dla przedsiębiorcy będzie tolerowane przez organy podatkowe odchylenie od ceny rynkowej. Jest to szczególnie istotne, ponieważ kontrola podatkowa może być przeprowadzona nawet 5 lat po zaistniałym zdarzeniu i tolerowane odchylenie w momencie zawarcia transakcji może istotnie odbiegać od tolerowanego przez organy podatkowe odchylenia w przyszłości. 3
2. Proponowana zmiana w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa: 1) w art. 33b dodaje się pkt 3 w brzmieniu: 3) podatnika, o którym mowa w art. 117b, po doręczeniu mu decyzji orzekającej o odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego na jego rzecz dostaw towarów, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie przez dostawcę wykonane, a w szczególności gdy dostawca trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudniać lub udaremnić egzekucję; decyzja o zabezpieczeniu wygasa, gdy egzekucja z majątku dostawcy okazała się w całości albo w części bezskuteczna. 2) w art. 133 1 otrzymuje brzmienie: 1. Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoby trzecie, o których mowa w art. 110-117b, które z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy. ; 3) po art. 117 a dodaje się art. 117b w brzmieniu: Art. 117b. Podatnik, o którym mowa w art. 105a ustawy o podatku od towarów i usług odpowiada solidarnie całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego dostawy towaru, w zakresie i na zasadach określonych w przepisach od towarów i usług. Przepisu art. 107 2 nie stosuje się. Proponowane rozwiązanie legislacyjne jest sprzeczne z wyrokami Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 6 grudnia 2012 roku w sprawie Bonik EOOD (C-285/11) stwierdził, że: 42 Wprowadzenie systemu odpowiedzialności bez winy wykraczałoby bowiem poza zakres niezbędny do ochrony interesów skarbu państwa (zob. podobnie ww. wyrok w sprawach połączonych Mahagében i Dávid, pkt 48). Proponowane rozwiązanie umożliwiające właściwemu Naczelnikowi Urzędu Skarbowego dokonanie zabezpieczenia zobowiązania podatkowego dostawcy na majątku odbiorcy jest bardzo groźne dla uczciwie działających podmiotów gospodarczych. Zgodnie z art. 33 Ordynacji podatkowej właściwy dla podatnika Naczelnik Urzędu Skarbowego będzie miał prawo zablokować na rachunku podatnika kwotę nieuiszczonego podatku VAT przez dostawcę. Podatnik nie będzie miał dostępu do danych umożliwiających stwierdzenie, czy jego dostawca trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudniać lub udaremnić egzekucję. Mimo, że podatnik nie ma żadnego wpływu na przyszłe działania dostawcy, będzie obarczony ryzykiem zablokowania działalności gospodarczej, w przypadku blokady rachunków bankowych. W dzisiejszej praktyce rozpatrywanie skargi w 4
sądach administracyjnych odbywa się co najmniej po 6-12 miesiącach od wydania decyzji zabezpieczających, co w znacznej części przypadków prowadzi do upadku przedsiębiorstw, których dotyczy decyzja zabezpieczająca. Wydanie decyzji zabezpieczającej dla przedsiębiorstwa wykorzystującego dźwignię finansową (kredyt bankowy) praktycznie kończy się wnioskiem o upadłość ze względu na wypowiedzenie kredytów przez banki. Powyższe, proponowane zapisy w Ordynacji podatkowej wprowadziłyby do działalności gospodarczej bardzo duże ryzyko niekorzystnych decyzji administracyjnych (blokady rachunku uczciwego przedsiębiorcy). 3. Podsumowanie Proponowane zmiany, w ocenie przedsiębiorców (i ich doradców prawnych) skupionych w Izbie Gospodarczej Metali Nieżelaznych i Recyklingu są niezgodne z ugruntowaną przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ostatnich miesiącach interpretacją prawa Unii Europejskiej. Przedstawione do opinii uregulowania prawne wprowadziłyby odpowiedzialność uczciwie działających podmiotów gospodarczych za przestępstwa (wyłudzenia podatku od towarów i usług) dokonane przez inne podmioty. Wprowadzenie solidarnej odpowiedzialności i możliwości natychmiastowego egzekwowania należności podatkowych od uczciwych podatników z pewnością ułatwiłoby ściąganie podatków w Polsce. Wprowadzenie odpowiedzialności solidarnej zmniejszyłoby także koszty działalności organów podatkowych dokonujących kontroli. W skrajnym przypadku organy podatkowe niejako z automatu egzekwowałyby należności podatkowe od podmiotów, które posiadałyby środki finansowe, bez poszukiwania rzeczywistych sprawców popełnionych przestępstw (wyłudzenia podatku od towarów i usług). Wnioskowana zmiana, wbrew ugruntowanemu orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. C-80/11 i C-142/11) przerzuca przeprowadzenie dowodu, że podatnik nie wiedział, iż uczestniczy w przestępstwie na podatnika. Z poważaniem Kazimierz Poznański Prezes Zarządu IGMNiR 5