Polska transformacja klimatyczno -energetyczna w liczbach Infografiki
Spis rysunków Rys. 1. Struktura zużycia energii pierwotnej w Polsce w latach 199-216 [PJ] 4 Rys. 2. Struktura pozyskania energii pierwotnej w Polsce w latach 199-216 [PJ] 5 Rys. 3. Zmiany PKB, emisji gazów cieplarnianych oraz zużycia energii w Polsce w odniesieniu do 199 r. 6 Rys. 4. Emisja krajowa gazów cieplarnianych w Polsce (bez LULUCF) w okresie 1988-216 7 Rys. 5. Emisje gazów cieplarnianych w Polsce w 1988 r. 8 Rys. 6. Emisje gazów cieplarnianych w Polsce w 216 r. 8 Rys. 7. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1. Energia w 1988 r. 9 Rys. 8. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1. Energia w 216 r. 9 Rys. 9. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 2. Procesy przemysłowe i użytkowanie produktów w 1988 r. 1 Rys. 1. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 2. Procesy przemysłowe i użytkowanie produktów w 216 r. 1 Rys. 11. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 3. Rolnictwo w 1988 r. 11 Niniejsze opracowanie stanowi część szerszej publikacji pn.: Klimat dla Polski Polska dla Klimatu 1988 218 25 Rys. 12. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 3. Rolnictwo w 216 r. 11 Rys. 13. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.3. Transport w 1988 r. 12 Rys. 14. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.3. Transport w 216 r. 12 Rys. 15. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.4. Pozostałe (obejmującego budynki usługowe i instytucje, budynki mieszkalne oraz budynki wykorzystywane w rolnictwie, rybołówstwie i łowiectwie) w 1988 r. 13 Rys. 16. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.4. Pozostałe (obejmującego budynki usługowe i instytucje, budynki mieszkalne oraz budynki wykorzystywane w rolnictwie, rybołówstwie i łowiectwie) w 216 r. 13 Rys. 17. Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w Polsce w latach 25 216 [%] 14 Rys. 18. Stan zatrudnienia i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 199-216 14 Rys. 19. Wielkość wydobycia węgla brunatnego na zatrudnionego w górnictwie WB w Polsce w latach 199-216 [ton/osoba] 15 Rys. 2. Stan zatrudnienia i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 199-216 15 Rys. 21. Wielkość wydobycia węgla kamiennego na zatrudnionego w górnictwie WK w Polsce w latach 199-216 [ton/osoba] 16 Rys. 22. Produkcja ciepła systemowego w podziale na paliwa w Polsce w latach 199-216 [PJ] 16 Rys. 23. Zużycie ciepła systemowego w podziale na sektory gospodarki w Polsce w latach 199-216 [PJ] 17 Rys. 24. Wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowania na energię pierwotną budynków mieszkalnych w zależności od przeznaczenia oraz roku oddania do użytkowania Ep[kWh/(m 2 rok)] 17 Rys. 25. Produkcja energii elektrycznej w Polsce w latach 199-216 [TWh] 18 Rys. 26. Zużycie energii elektrycznej w podziale na sektory gospodarki w Polsce w latach 199-216 [TWh] 19 Słowa klucze: GHG, transformacja, emisje, gazy cieplarniane, dwutlenek węgla, ochrona klimatu, energetyka, górnictwo, ucieczka emisji, elektromobilność, EU ETS, non-ets, rolnictwo, transport, budownictwo, przemysł. 2 3
Rys. 1. Struktura zużycia energii pierwotnej w Polsce w latach 199-216 [PJ] Rys. 2. Struktura pozyskania energii pierwotnej w Polsce w latach 199-216 [PJ] 5 5 4 5 4 5 4 4 3 5 3 5 3 3 2 5 2 5 2 1 5 1 5 Węgiel 76,8 % Ropa naftowa 14,8 % Gaz ziemny 8,9 % Biopaliwa i OZE 3,9 % 199 W ostatnich trzydziestu latach w Polsce zmianie uległa struktura zużycia energii pierwotnej. Wielkość zapotrzebowania utrzymuje się w przedziale od 3 8 PJ do 4 5 PJ. Zmniejszył się znacznie udział wykorzystania węgla z 76,8 % w 199 r. do 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Węgiel kamienny Węgiel brunatny Ropa naftowa Gaz Biopaliwa i OZE Inne Źródło: Opracowanie własne KOBiZE Węgiel 51,6 % Ropa naftowa 25,3 % Gaz ziemny 14 % Biopaliwa i OZE 8,4 % 51,6 % w 216 r. przy względnie stałym wykorzystaniu węgla brunatnego. Wzrosło w tym okresie wykorzystanie ropy naftowej z 14,8 % do 25,3 %, gazu ziemnego z 8,9 % do 14 % oraz biopaliw i odnawialnych źródeł energii z 3,9 % do 8,4 %. 216 2 1 5 1 5 Węgiel 95% 2% Gaz ziemny 2,3% Biopaliwa i OZE 1,5% 199 Źródło: Opracowanie własne KOBiZE W Polsce przez ostatnie trzydzieści lat zmieniła się struktura pozyskania energii pierwotnej. Zmniejszył się poziom pozyskania energii pierwotnej z 4 344 PJ w 199 r. do 2 781 PJ w 216 r. Spadł udział węgla w strukturze pozyskania energii pierwotnej z ponad 95% w 199 r. do 78% w 216 r. przy Węgiel 78% Gaz ziemny 5% Biopaliwa i OZE 12% 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 Węgiel kamienny Węgiel brunatny Ropa naftowa Gaz Biopaliwa i OZE Inne 215 216 czym pozyskanie węgla brunatnego kształtuje się cały czas na podobnym poziomie. Jednocześnie wzrosło znaczenie biopaliw i odnawialnych źródeł energii: z ok 1,5 % w 199 r. do 12% w 216 r. 4 5
Rys. 3. Zmiany PKB, emisji gazów cieplarnianych oraz zużycia energii w Polsce w odniesieniu do 199 r. Rys. 4. Emisja krajowa gazów cieplarnianych w Polsce (bez LULUCF) w okresie 1988-216 Mt ekwiwalentu CO 2 18% 6 16% 14% 5 12% 1% 4 8% 6% 4% 3 2% -2% -4% -6% -8% 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 PKB zużycie energii emisja GHG emisja GHG/PKB zużycie energii/pkb Źródło: International Monetary Fund, Eurostat, KOBiZE Szeroki pakiet zmian strukturalnych, legislacyjnych i gospodarczych ostatecznie skutkuje jednoczesnym wzrostem gospodarczym i spadkiem emisji. W okresie od 1988 r. do 216 r. nastąpił ponad 2-krotny wzrost PKB i około 3% spadek emisji GHG. Zjawisko oddzielenia się dwóch procesów, które z historycznego punktu widzenia mogłyby mieć analogiczny przebieg, nazwano z ang. decouplingiem. 216 Od wczesnych lat 199. Polską gospodarkę charakteryzuje rozdzielenie wzrostu gospodarczego od emisji gazów cieplarnianych, wynikającej z działalności ekonomiczno-społecznej (tzw. zjawisko decouplingu). Szczególnie widoczne jest to w przypadku odniesienia emisji gazów cieplarnianych oraz zużycia energii do PKB, gdzie zmiany przekroczyły już -6%. 2 1 1988 Źródło: Opracowanie własne KOBiZE 1989 199 Od 25 r. Polska bierze udział w unijnym systemie handlu uprawnieniami do emisji, zbudowanym m.in. w oparciu o mechanizmy elastyczności Protokołu z Kioto wspomagające działania na rzecz ograniczenia emisji. Udział emisji z instalacji biorących udział w systemie EU ETS w całkowitej emisji 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 non-ets 21 211 212 213 EU ETS 214 215 216 krajowej w Polsce w okresie 25 216 wyniósł średnio ok. 51%, przy czym należy zwrócić uwagę, że od 213 r. zakres EU ETS rozszerzył się o nowe rodzaje działalności (np. produkcja kwasu azotowego) i gazy cieplarniane (podtlenek azotu). 6 7
Rys. 5. Emisje gazów cieplarnianych w Polsce w 1988 r. Rys. 7. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1. Energia w 1988 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane, bez emisji z transportu (1.A.3) i budynków (1.A.4) CH 4 12,23% HFC,2% 1.B.1. Emisja lotna z paliw - paliwa stałe 7,9% 1.B.2. Emisja lotna z paliw - ropa naftowa i gaz ziemny,4% N 2 O 5,14% PFC,3% 1.A.2. Przemysł wytwórczy i budownictwo 16,2 % F-gazy 1.A.1. Przemysły energetyczne 75,6% CO 2 82,57% SF 6,1% NF 3,% Rys. 6. Emisje gazów cieplarnianych w Polsce w 216 r. Rys. 8. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1. Energia w 216 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane, bez emisji z transportu (1.A.3) i budynków (1.A.4) CH 4 11,65% HFC 2,26% 1.B.1. Emisja lotna z paliw - paliwa stałe 8,6% 1.B.2. Emisja lotna z paliw - ropa naftowa i gaz ziemny 2,% N 2 O 4,92% F-gazy 1.A.2. Przemysł wytwórczy i budownictwo 13,3 % 1.A.1. Przemysły energetyczne 76,% CO 2 81,14% PFC,% SF 6,2% NF 3,% Dominującą rolę w emisji krajowej odgrywa dwutlenek węgla, przy czym jego udział maleje: z 82,57 % w 1988 r. do 81,14% w 216 r.), udział metanu i podtlenku azotu również spada: odpowiednio z 12,23% do 11,6% i z 5,14% do 4,91%. Fluorowane gazy przemysłowe (tzw. F-gazy) mają niewielki udział w krajowej emisji GC (wzrost z,6% do ok. 2,3%), przy czym w Polsce nie odnotowano emisji NF 3. Udziały poszczególnych gazów nie uwzględniają emisji i pochłaniania z kategorii 4. Użytkowanie gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwo. Dominujący udział w emisji związanej z sektorem energii, zarówno w 1988 r. jaki i 216 r., mają przemysły energetyczne, a wśród nich podkategoria 1.A.1.a Produkcja energii elektrycznej i ciepła. (47-6%). Zmiany w tej podkategorii w największym stopniu wpłynęły na trend emisji w kategorii 1. Energia. Spadek emisji wynika głównie ze zmniejszenia zużycia paliw w tym sektorze oraz z obniżenia udziału węgla kamiennego i brunatnego w strukturze paliwowej (w podkategorii 1.A.1 oraz 1.A.2 łączny spadek zużycia paliw między rokiem bazowym a 216 r. wyniósł prawie 32%, a udział zużycia węgla zmniejszył się z ok. 9% do ok. 7%). 8 9
Rys. 9. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 2. Procesy przemysłowe i użytkowanie produktów w 1988 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane Rys. 11. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 3. Rolnictwo w 1988 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane 4.G. Wapnowanie 4,1% 2.D. Produkty nieenergetyczne ze zużycia paliw i rozpuszczalników 3,1% 2.G. Produkcja i użytkowanie innych wyrobów,4% 4.F. Spalanie odpadów roślinnych,1% 4.H. Stosowanie mocznika 1,1% 2.C. Produkcja metali 25,3% 2.A. Produkty mineralne 37,2% 4.D. Gleby rolne 37,5% 4.A. Fermentacja jelitowa 45,9% 2.B. Przemysł chemiczny 34,% 4.B. Odchody zwierzęce 11,4% Rys. 1. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 2. Procesy przemysłowe i użytkowanie produktów w 216 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane Rys. 12. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 3. Rolnictwo w 216 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane 2.F. Zastosowanie produktów zastępujących substancje zubożające warstwę ozonową 31,3% 2.G. Produkcja i użytkowanie innych wyrobów,7% 4.G. Wapnowanie 2,2% 4.F. Spalanie odpadów roślinnych,1% 4.H. Stosowanie mocznika 1,3% 2.A. Produkty mineralne 36,3% 4.D. Gleby rolne 43,7% 4.A. Fermentacja jelitowa 4,8% 2.D. Produkty nieenergetyczne ze zużycia paliw i rozpuszczalników 2,6% 2.C. Produkcja metali 9,% 2.B. Przemysł chemiczny 2,2% 4.B. Odchody zwierzęce 11,9% Sektor przemysłowy był głównym beneficjentem zmian gospodarczych. Dostęp do nowoczesnych technologii powodował, że zakłady stawały się konkurencyjne względem przedsiębiorstw spoza Polski. Dzięki nowym możliwościom wprowadzano oszczędności w gospodarce surowcowej, poprawiano procesy wytwarzania i przetwarzania produktów. Przedsiębiorstwa zaczynały przechodzić na technologie gazowe. Generalnie na zmniejszenie emisji w przemyśle składało się wiele różnych czynników. Ostatecznie uzyskany efekt był bardzo korzystny z punkty widzenia ograniczania emisji - względne zmniejszenie emisji dwutlenku węgla w sektorze przemysłowym wyniosło ponad 4% wartości z 1988 r. Zdecydowana poprawa nastąpiła w obszarze spalania paliw w przemyśle, gdzie emisja spadła o 48%. Z uwagi na ograniczenia możliwości redukcji emisji w obrębie przemian procesowych, postęp nie był aż tak duży i w okresie 1988-216 spadek emisji wyniósł 8%. Udziały emisji związanej z przemysłami metalurgicznym i chemicznym zmalały na korzyść gazów fluorowanych użytkowanych głównie w chłodnictwie. Dwa główne źródła emisji gazów cieplarnianych w sektorze rolnictwa obejmują fermentację jelitową zwierząt gospodarskich (CH 4 ) oraz gleby rolne (N 2 O) odpowiadające łącznie za ponad 8% emisji gazów cieplarnianych, przy czym udział tych źródeł zmienił się między 1988 a 216 r.: maleje udział emisji z fermentacji jelitowej przy wzroście emisji z gleb. Za pozostałe kilkanaście procent odpowiadają: nawozy naturalne (CH 4 and N 2 O), wapnowanie i stosowanie nawozów mocznikowych (CO 2 ) oraz spalanie resztek roślinnych (CH 4 and N 2 O). Całkowita emisja gazów cieplarnianych w rolnictwie wyniosła 3,1 Mt ekw. CO 2 w 216 r. i była mniejsza o 37% niż w 1988 r. Największe zmiany w emisji wystąpiły po 1989 r. w okresie transformacji społeczno-gospodarczej zachodzącej w Polsce. W tym czasie opłacalność produkcji rolnej uległa znaczącej zmianie po 1989 r., zarówno ceny za produkty rolne jak i za środki produkcji (jak nawozy mineralne czy ciągniki) zostały urynkowione, a dotacje państwowe do produkcji rolnej zaniechane. Od 24 r., czyli od czasu wstąpienia przez Polskę do Unii Europejskiej, kluczowe znaczenie w rozwoju polskiego rolnictwa i obszarów wiejskich ma Wspólna Polityka Rolna UE mająca na celu przede wszystkim podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wprowadzanie postępu technicznego i stabilizację rynku rolnego. 1 11
Rys. 13. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.3. Transport w 1988 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane Rys. 15. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.4. Pozostałe (obejmującego budynki usługowe i instytucje, budynki mieszkalne oraz budynki wykorzystywane w rolnictwie, rybołówstwie i łowiectwie) w 1988 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane 1.A.3.a. Lotnictwo krajowe,5% 1.A. 4.c. Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 8,9% 1.A.3.d. Żegluga krajowa,7% 1.A.4.a. Instytucje/handel/usługi 27,8% 1.A.3.c. Koleje 12,5% 1.A.4.b. Gospodarstwa domowe 63,4% 1.A.3.b. Transport drogowy 86,4% Rys. 14. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.3. Transport w 216 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane Rys. 16. Udział podsektorów w emisji z sektora IPCC 1.A.4. Pozostałe (obejmującego budynki usługowe i instytucje, budynki mieszkalne oraz budynki wykorzystywane w rolnictwie, rybołówstwie i łowiectwie) w 216 r. Uwzględniono wszystkie gazy cieplarniane 1.A.3.e. Pozostały transport 1,6% 1.A.3.a. Lotnictwo krajowe,2% 1.A.3.d. Żegluga krajowa,4% 1.A.4.c. Rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo 18,8% 1.A.4.a. Instytucje/handel/usługi 14,7% 1.A.3.c. Koleje,5% 1.A.3.b. Transport drogowy 97,6% 1.A.4.b. Gospodarstwa domowe 66,4% Emisja gazów cieplarnianych w polskim transporcie w latach 1988-216 wzrosła o 12% wraz z dynamicznie zwiększającą się liczbą pojazdów i zużyciem paliw. Jednocześnie udział tego sektora w całkowitej emisji gazów cieplarnianych wzrósł z 4% w 1988 r. do ponad 13% w 216 r. Wśród środków transportu zdecydowanie dominuje emisja z transportu drogowego, którego udział wzrósł z 86% w 1988 r. do blisko 98% w 216 r. Przeważający udział w emisji gazów cieplarnianych w kategorii obejmującej potrzeby budynków usługowych i instytucji, budynków mieszkalnych oraz budynków wykorzystywanych w rolnictwie, rybołówstwie i łowiectwie mają gospodarstwa domowe (podkategoria 1.A.4.b), w wielkości od 6 do 68% w zależności od roku. Widoczny jest spadek udziału budynków usługowych i instytucji na korzyść wzrost udziału emisji ze spalania paliw na potrzeby rolnictwa między latami 1988 i 216. Całkowita emisja GC w tych podsektorach między rokiem 1988 a 216 obniżyła się o ponad 46%. Główną przyczyną tego spadku jest całkowite zmniejszenie zużycia paliw w stosunku do 1988 r. (o ok. 29%) oraz zmiana struktury paliw obniżenie zużycia węgla z 67% w 1988 r. do 4% w 216 r. i wzrost wykorzystania gazu ziemnego z 1% w 1988 r. do 27% w 216 r. 12 13
Rys. 17. Udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w Polsce w latach 25 216 [%] Rys. 19. Wielkość wydobycia węgla brunatnego na zatrudnionego w górnictwie WB w Polsce w latach 199-216 [ton/osoba] 15% 1% 6,91 6,9 6,94 7,72 8,66 9,25 1,29 1,9 11,37 11,49 11,93 11,3 15, 7 6 5 4 5% 3 % 25 26 27 28 29 Źródło: Energia ze źródeł odnawialnych w 216 r., GUS, Warszawa 217 Wskaźnik udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w 216 r. wyniósł 11,3% i wzrósł o 4,39 pkt. proc. w porównaniu z 25 r. Średnioroczne tempo Rys. 18. Stan zatrudnienia i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 199-216 21 211 212 213 214 215 216 22 wzrostu udziału energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto w latach 25 216 wyniosło 4,6%. 2 1 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Baza danych Eurostat; Kasztelewicz Z., 218: Raport o stanie branży węgla brunatnego w Polsce i w Niemczech wraz z diagnozą działań dla rozwoju tej branży w I połowie XXI wieku. Kraków 218 r. Górnictwo węgla brunatnego w okresie 199-216 charakteryzuje w Polsce stabilny poziom wydobycia bliski 6 mln ton. Stan zatrudnienia zmniejszył się w tym okresie z 28,8 tysiąca 216 na 9,1 tysiąca. Ciągła racjonalizacja zatrudnienia zwiększyła wielkość wydobycia na jednego zatrudnionego z 2 351 ton w 199 r. do 6 639 ton w 216 r. [tys.] 35, 3, [mln ton] 7, 6, Rys. 2. Stan zatrudnienia i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 199-216 [mln ton] [tys.] 2, 4, 18, 36, 25, 5, 2, 4, 15, 3, 1, 2, 5, 1, 199 Zatrudnienie w górnictwie węgla brunatnego [tys.] 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Źródła: Baza danych Eurostat; Kasztelewicz Z., 218: Raport o stanie branży węgla brunatnego w Polsce i w Niemczech wraz z diagnozą działań dla rozwoju tej branży w I połowie XXI wieku. Kraków 218 r. 216 Wydobycie węgla brunatnego [mln ton] 16, 32, 14, 28, 12, 24, 1, 2, 8, 16, 6, 12, 4, 8, 2, 4, 199 Zatrudnienie w górnictwie węgla kamiennego [tys.] 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 Źródła: Baza danych Eurostat; Bednorz J., 215: Polityka społeczno-gospodarcza państwa wobec polskiego sektora górnictwa węgla kamiennego po 1989 roku, Praca doktorska Uniwersytet Śląski, 215 r.; Olszowski J. 217: Znaczenie górnictwa węgla kamiennego dla gospodarki i regionów oraz bariery jego funkcjonowania, Konferencja,,Surowce dla gospodarki Polski Kraków 217 r. 21 211 212 213 214 215 216 Wydobycie węgla kamiennego [mln ton] 14 15
Rys. 21. Wielkość wydobycia węgla kamiennego na zatrudnionego w górnictwie WK w Polsce w latach 199-216 [ton/osoba] 9 8 7 6 5 4 3 2 1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Baza danych Eurostat; Bednorz J., 215: Polityka społeczno-gospodarcza państwa wobec polskiego sektora górnictwa węgla kamiennego po 1989 roku, Praca doktorska Uniwersytet Śląski, 215 r.; Olszowski J. 217: Znaczenie górnictwa węgla kamiennego dla gospodarki i regionów oraz bariery jego funkcjonowania, Konferencja,,Surowce dla gospodarki Polski Kraków 217 r. Sektor górnictwa węgla kamiennego ulegał bardzo dynamicznym zmianom szczególnie w okresie transformacji gospodarki w kierunku gospodarki wolnorynkowej po upadku komunizmu. Wydobycie w tym okresie 199-216 spadło o ponad połowę z poziomu 147,5 mln ton do 7,4 mln ton. Zatrudnienie w sektorze zmniejszyło się z poziomu 391 tysięcy do 84,6 tysiąca. Szła za tym znaczna poprawa efektywności wydobycia z poziomu zaledwie 377 ton na zatrudnionego w 199 r. do poziomu 832 ton na zatrudnionego w 216 r. Rys. 22. Produkcja ciepła systemowego w podziale na paliwa w Polsce w latach 199-216 [PJ] 8, 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Rys. 23. Zużycie ciepła systemowego w podziale na sektory gospodarki w Polsce w latach 199-216 [PJ] 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Źródło: Baza danych Eurostat 199 Znaczna ilość ciepła sieciowego zużywanego do tej pory przez przemysł w wyniku przekształceń właścicielskich przestała być ewidencjonowana jako ciepło sieciowe. Zużycie spadło w tym sektorze z 361,7 PJ w 199 r. do 77,8 PJ w r. i do 28,7 PJ w 216 r. W pozostałych sektorach zmiany nie były 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Rolnictwo Usługi Przemysł Gospodarstwa domowe Zużycie własne sektora energii i straty dystrybucji już tak dynamiczne. W gospodarstwach domowych zużycie spadło z 242,7 PJ do 163 PJ. Zużycie sektora energii i straty dystrybucji spadły z 87,9 PJ do 54,9 PJ. Jedynie w sektorze usług dostrzec można wzrost zużycia z początkowych 33,1 PJ do 44,8 PJ. Rys. 24. Wartości wskaźnika rocznego zapotrzebowania na energię pierwotną budynków mieszkalnych w zależności od przeznaczenia oraz roku oddania do użytkowania Ep[kWh/(m 2 rok)] 216 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, Źródło: Baza danych Eurostat 199 Większość ciepła sieciowego w Polsce jest wytwarzana z węgla a jego udział spadł nieznacznie w analizowanym okresie 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 Węgiel kamienny Paliwa biomasowe i odpady Paliwa roppoochodne Paliwa gazowe Biopaliwa i OZE Węgiel brunatny (odnawialne) 216 z 87,8 % do 82,4 %. Udział OZE zwiększył się trzykrotnie z 1,5 % do 4,5 %. Udział gazu zwiększył się z 4,6 % do 1,9 %. 3 25 2 15 1 5 < - -28 29-213 214-216 217-22 > 22 Mediana wartości Ep [kwh/(m 2 rok)] - budynek mieszkalny jednorodzinny Mediana wartości Ep [kwh/(m 2 rok)] - budynek mieszkalny wielorodzinny Maksymalne zgodne z rozporządzeniem wartości Ep [kwh/(m 2 rok)] - budynek mieszkalny jednorodzinny Maksymalne zgodne z rozporządzeniem wartości Ep [kwh/(m 2 rok)] - budynek mieszkalny wielorodzinny Źródła: Obwieszczenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z dnia 17 lipca 215 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 215 r. poz. 1422).Ministerstwo Energii: Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej dla Polski 217 (Czwarty). Warszawa 217 r. 16 17
Poprawa efektywności energetycznej budynków jest najbardziej perspektywicznym kierunkiem zmniejszania zużycia energii przez gospodarstwa domowe, gdyż jak szacuje GUS w opracowaniu: Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 215 r., około 8 % zużycia energii w tym sektorze przypada na ogrzewanie budynków i wody. Szczególnie wiele jest w tej materii do zrobienia w budynkach jednorodzinnych, gdyż najstarsze z nich charakteryzują się medianą wartości wskaźnika Ep określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej powyżej 265 [kwh/(m 2 rok)]. Obecnie dopuszczalna wielkość maksymalna tego parametru dla nowych budynków wynosi 95 [kwh/(m 2 rok)], a począwszy od 1 stycznia 221 r. ma spaść do 7 [kwh/(m 2 rok)]. Budynki wielorodzinne są stosunkowo lepiej ocieplone i najstarsze z nich cechuje mediana wskaźnika Ep na poziomie 145 [kwh/(m 2 rok)], obecne wymogi dla nowych budynków to 85 [kwh/(m 2 rok)], a docelowo maja się zwiększyć od 1 stycznia 221 r. do poziomu 65 [kwh/(m 2 rok)]. Tak wysokie zapotrzebowanie na ciepło przez istniejące budynki mieszkalne był przyczyną ogłoszenia przez polski rząd programu Czyste Powietrze, na który w latach 218-229 przewidziane jest 13 mld zł. Rys. 26. Zużycie energii elektrycznej w podziale na sektory gospodarki w Polsce w latach 199-216 [TWh] 18 16 14 12 1 8 6 4 Rys. 25. Produkcja energii elektrycznej w Polsce w latach 199-216 [TWh] 2 18 16 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 14 Zużycie własne sektora energii Straty przesyłu i dystrybucji Przemysł Transport Gospodarstwa domowe Usługi Rolnictwo 12 Źródło: Baza danych Eurostat 1 8 6 4 2 Największy wzrost zużycia nastąpił w sektorze gospodarstw domowych z poziomu 19,3 TWh do poziomu 47,8 TWh. Częściowo wynika to ze zmian w statystyce na przełomie 22/23 gdzie część zużycia energii wcześniej zaliczana do sektora rolnictwa została przesunięta do gospodarstw domowych. W sektorze rolniczym doszło w związku z poprawa efektywności i ww. przesunięciem do spadku zużycia z 8,5 TWh do poziomu 1,6 TWh. W sektorze usług nastąpił wzrost z poziomu 2,2 TWh do poziomu 28,9 TWh, a w przemyśle z 42,7 TWh do 51,2 TWh. W sektorze transportu nastąpił spadek zużycia z 5,5 TWh do 3,3 TWh. Do roku straty przesyłu i dystrybucji wzrosły z poziomu 1,6 TWh do aż 18 TWh, jednak po tym okresie udało się zatrzymać ten proces i zmniejszyć straty do zaledwie 9,5 TWh. Zapotrzebowanie sektora energii utrzymuje się na względnie stałym poziomie 25 TWh. 199 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 Węgiel kamienny Węgiel brunatny Paliwa ropopochodne Paliwa gazowe Odnawialne żródła Odpady (nieodnawialne i inne) Źródło: Baza danych Eurostat Produkcja energii elektrycznej w Polsce w latach 199-216 wzrosła o 22 % z poziomu 136 TWh do poziomu 166,6 TWh. Udział węgla kamiennego spadł w tym okresie z 55,6 % do 47,7 %, a węgla brunatnego z 4 % do 3,6 %. Dynamicznie wzrósł w tym okresie udział energii elektrycznej z OZE z poziomu 2,5 % do 14 %. 18 19
Polska transformacja klimatyczno-energetyczna w liczbach Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy