ZESZYTY NAUKOWE WSOWL. Nr 1(143) 2007 ISSN

ZESZYTY NAUKOWE WSOWL Nr 1(143) 2007 ISSN 1731-8157 Marcin LIBERACKI * Artur SZLESZYŃSKI PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI I INFORMATYKI STANOWISKA DOWODZENIA BRYGADY ZMECHANIZOWANEJ W PROCESIE KIEROWANIA MOBILNYM SYSTEMEM ŁĄCZNOŚCI Współczesne pole walki charakteryzuje się duŝą dynamiką działania, co spowodowało, Ŝe informacja, a wraz z nią szybkie podejmowanie decyzji, stały się czynnikami mogącymi w zasadniczy sposób wpłynąć na osiągnięcie celów prowadzonych działań. Procesy dowodzenia, jakie zachodzą w czasie działań bojowych na polu walki, skupiają się na stanowiskach dowodzenia. Współczesne konflikty zbrojne jednoznacznie wskazują, Ŝe o powodzeniu w walce, w duŝej mierze decyduje sprawnie funkcjonujący system dowodzenia. Stąd, na pierwszy plan wysuwa się problem organizacji dowództw oraz procedur działania, które bezpośrednio wpływają na realizację zadań przez podległe wojska. Dostosowanie struktur poszczególnych szczebli dowodzenia do funkcji i zadań, jakie mają spełniać, jest sposobem do odniesienia sukcesu. Kwestia właściwego funkcjonowania dowództw w środowisku współczesnego pola walki, równieŝ przy prowadzeniu działań o charakterze innym niŝ wojna, w otoczeniu informacyjnym o duŝej dynamice i ogromnej ilości zmiennych parametrów mających wpływ na podjęcie decyzji, determinowało zmiany, które dokonane zostały w naszych dotychczasowych narodowych rozwiązaniach. Zmiany dotknęły wszystkie szczeble dowodzenia, w tym równieŝ brygady, jako jednostki przewidziane do samodzielnego prowadzenia działań w róŝnych środowiskach pola walki. PrzeobraŜenia, jakim został poddany system dowodzenia, wpłynęły w znacznym stopniu na system łączności. Znacznie zmieniła się struktura sieci telekomunikacyjnej, sposoby jej planowania i zarządzania nią. * kpt. mgr inŝ. Marcin LIBERACKI, kpt. mgr inŝ. Artur SZLESZYŃSKI WyŜsza Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI Zapewnienie sprawności funkcjonowania systemu dowodzenia brygady zmechanizowanej i moŝliwości realizacji przez nią zadań, uwarunkowane jest właściwym zorganizowaniem podsystemu wymiany informacji. Planowanie systemu łączności odbywa się w ramach procesu kierowania mobilnym systemem łączności. Według Encyklopedii organizacji i zarządzania pod redakcją L. Pasiecznego, kierowanie to oddziaływanie jednego obiektu (kierującego) na inny obiekt (kierowany) zmierzające do tego, aby obiekt kierowany zachowywał się (działał lub funkcjonował) w kierunku osiągnięcia postawionego przed nim celu 1. T. Pszczołowski w Małej encyklopedii prakseologii i teorii organizacji przedstawia je jako oddziaływanie zwierzchnika na osobę organizacyjnie mu podporządkowaną, tj. podwładnego, zgodnie z ustaleniami zawartymi w organizacji formalnej albo z ich konsekwencjami 2. Według autorów, chyba najlepiej oddającą charakter kierowania jest definicja przedstawiona przez J. Stoner a i Ch. Wankel a. Mówi ona, Ŝe kierowanie to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystywania wszystkich innych jej zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów 3. Z powyŝszych definicji wynika, Ŝe o kierowaniu moŝemy mówić, jeŝeli istnieją i wzajemnie funkcjonują dwa elementy - kierujący i wykonawczy. Moduły te tworzą wzajemnie pewien system. Pomiędzy nimi zachodzą określone sprzęŝenia i interakcje. W literaturze istnieje wiele definicji systemu. W opinii T. i K. Jajuga oraz K. i S. Wrzoska, system (gr. systema) oznacza połączenie, całość. System jest to pewna całość tworzona przez określony zbiór elementów i relacji między nimi, rozpatrywana z określonego punktu widzenia 4. Według J.W. Michniaka system jest to wyodrębniony zbiór elementów (materialnych lub abstrakcyjnych), wzajemnie powiązanych, rozwaŝany jako całość z określonego punktu widzenia, mający przy tym takie właściwości, których nie posiadają jego elementy 5. Z przytoczonych definicji moŝna wywnioskować, Ŝe system posiada określone wspólne cechy, tzn. występuje w określonym otoczeniu i stanowi zbiór wzajemnie powiązanych elementów. Na bazie posiadanej wiedzy i treści powyŝszych terminów autorzy proponują przedstawienie pojęcia procesu kierowania mobilnym systemem łączności. Według J. Janczaka, P. Daniluka i A. Wisza jest to proces informacyjno decyzyjny polegający na cyklicznym zbieraniu i opracowywaniu informacji, a następnie ich przetwarzaniu w informacje decyzyjne, które w formie zadania doprowadza się do wykonawców 6. Proces kierowania przebiega w następujących fazach: ustalenie połoŝenia, planowanie systemu łączności, 1 2 3 4 5 6 Encyklopedia organizacji i zarządzania, pod red. L. Pasiecznego, Warszawa, 1981, s. 205. T. Pszczołowski, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wrocław Warszawa Kraków - Gdańsk, 1978, s. 95. Kierowanie, pod red. J. Stoner a, Ch. Wankel a, Warszawa 1997, s. 23. T. i K. Jajuga, K. i S. Wrzosek, Elementy teorii systemów i analizy systemowej, Wrocław, 1993, s. 10. J. W. Michniak, Dowodzenie i łączność, Warszawa 2003. J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, Kierowanie mobilnymi systemami łączności wojsk lądowych, Część III, Proces kierowania mobilnym systemem łączności, Warszawa 2003, s.11. 46

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI udział w stawianiu zadań, udział w kontroli. Przedstawiony na rysunku 1 algorytm procesu kierowania systemem łączności, odzwierciedla określone jego fazy, etapy i czynności będące identycznymi na kaŝdym szczeblu dowodzenia. RóŜnice w zakresie wykonywanych zadań, przez komórki łączności i informatyki, wynikają ze zmian struktury składowych systemu telekomunikacyjnego na poszczególnych szczeblach. Adekwatnie zmieniają się struktury i obsada personalna komórek 7. W treści artykułu zostaną przedstawione fazy, etapy i czynności cyklu przygotowania systemu łączności wykonywane na szczeblu oddziału. Ustalenie połoŝenia Ustalenie połoŝenia pod względem łączności zapoczątkowuje proces kierowania mobilnym systemem łączności. Realizowany jest przez Sekcję Łączności i Informatyki (SŁiI) Zespołu Wsparcia Dowodzenia - Stanowiska Dowodzenia Brygady Zmechanizowanej. Faza ustalenia połoŝenia rozpoczyna się z chwilą otrzymania zadania. Przedmiotem działań w tej fazie jest poszukiwanie odpowiednio ukierunkowanej decyzji. Na proces poszukiwania składają się: zebranie wszystkich istotnych faktów, określenie czynników wywierających wpływ na daną sytuację, ocena i uporządkowanie wpływu poszczególnych czynników na sytuację. 7 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, Kierowanie mobilnymi systemami łączności..., op. cit., s. 12. 47

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI USTALENIE POŁOśENIA PLANOW ANIE SYSTEM U ŁĄCZNOŚCI Ocena sytuacji pod względem łączności Analiza zadania F A Z Y E T A P Y C Z Y N N O Ś C I Informowanie operacyjne Ocena czynników wpływających na organizację łączności oraz opracowanie koncepcji zabezpieczenia wariantów działania pod wzgledem łączności Odprawa koordynacyjna* RozwaŜenie wariantów działania pod względem łączności Porównanie wariantów działania pod względem łączności Odprawa decyzyjna DECYZJA DOW ÓDCY zamiar organizacji łączności ZP W ZO Opracowanie planu łączności Opracowanie dokumentów rozkazodawczych UDZIAŁ W STAW IANIU ZADAŃ W ydanie rozkazu operacyjnego z załącznikiem ŁĄCZNOŚĆ i INFORMATYKA RO UDZIAŁ W KONTROLI LEGENDA: ZP - Zarządzenie Przygotowawcze W ZO - W stępne Zarządzenie Operacyjne RO Rozkaz Operacyjny * liczba, miejsce i cele odpraw koordynacyjnych określa dowódca lub szef sztabu. Rys.1. Ogólny model procesu kierowania systemem łączności Źródło: J. Michniak, Proces planowania sieci łączności w działaniach taktycznych wojsk lądowych, AON, Warszawa 2000, s. 93. WaŜne jest, aby podczas oceny otoczenia właściwie zdecydować, kiedy zajdzie potrzeba zdobycia nowych danych, a kiedy posiadana baza danych jest wystarczająca w dalszym postępowaniu. Tylko nieliczne wypadki pokaŝą, Ŝe taki podział i segregowanie danych osiągać będzie wystarczający stopień pewności 8. Przykładowy przebieg fazy ustalania połoŝenia pod względem łączności przedawniono na rysunku 2. 8 9 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 12. J. Michniak, op. cit., s. 94 107. 48

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI W O J S K A W Ł A S N E P R Z E Ł Oś O N Y SĄ S I E D Z I R O Z K A Z O P E R A C Y J N Y Z A ŁĄ C Z N I K ŁĄCZNOŚĆ I I N F O R M A T Y K A (Z A R ZĄ D Z E N I E P R Z Y G O T O W A W C Z E ) Z D O B Y W A N IE D A N Y C H P R Z E T W A R Z A N I E D A N Y C H G R O M A D Z E N IE D A N Y C H W O J S K A W S T Y C Z N OŚ C I A N A L I Z A O C E N A U O G Ó L N I E N I E D A N Y C H S IŁ Y O T I U K Ł A D U P O Z A M IL IT A R N E G O S T A N, P O Ł Oś E N I E I D O T Y C H C Z A S O W Y C H A R A K T E R D Z I A Ł AŃ P R Z E C IW N IK W O J S K A W Ł A S N E O T O C Z E N I E P R A W D O P O D O B N Y R O Z W Ó J S Y T U A C J I W Y K O R Z Y S T A N I E P L A N O W A N IE W Y M I A N A IN F O R M A C J I Z SĄ S I A D A M I S Z T A B N A D R ZĘDNY J E D N O S T K I P O D L E G Ł E Rys. 2. Przykładowy przebieg fazy ustalania połoŝenia pod względem łączności Źródło: J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, Kierowanie mobilnymi systemami..., op. cit., s. 14. Ustalanie połoŝenia stanowi proces zbierania wszelkich informacji z niŝej wymienionych źródeł 9 : a) meldunki od podwładnych, zawierające takie informacje, jak: zajęcie rejonów ześrodkowania (w przypadku wykonywania marszu przez oddziały lub pododdziały do wyznaczonego rejonu), aktualny stan funkcjonowania sieci łączności, poniesione straty w siłach i środkach łączności, b) meldunki od sąsiadów, c) meldunki od organów terytorialnych, które mogą zawierać następujące informacje: stan infrastruktury telekomunikacyjnej obszaru działań taktycznych, ilość i stan obiektów przeznaczonych do wykorzystania na stanowisko dowodzenia lub węzły łączności, 49

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI ilość i stan dróg oraz rejonów moŝliwych do wykorzystania przez pododdziały łączności, d) dane otrzymane z takich źródeł, jak np. od specjalistów czy sekcji funkcjonalnych własnego stanowiska dowodzenia np.: moŝliwość odtworzenia zdolności bojowej pododdziałów łączności i uzupełnienia środków łączności (wspólnie z Sekcją Wsparcia Działań), przewidywane zmiany w funkcjonowaniu elementów systemu dowodzenia, prognoza warunków meteorologicznych, wnioski z analizy działań przeciwnika. W celu zobrazowania informacji o połoŝeniu wojsk własnych i przeciwnika, Sekcja Łączności i Informatyki prowadzi mapę sytuacyjną (oleatę), która powinna zawierać następujące dane: linie rozgraniczenia, linie koordynacyjne oraz elementy dowodzenia i koordynacji działań, wybrane informacje na temat sieci łączności przełoŝonego oraz sąsiadów, połoŝenie elementów własnej sieci łączności, rozmieszczenie stanowisk dowodzenia, obiekty telekomunikacyjnej infrastruktury stacjonarnej, połoŝenie i działanie przeciwnika, inne informacje waŝne dla Sekcji Łączności i Informatyki. Stopień szczegółowości oraz ilość informacji przedstawianych na mapie sytuacyjnej zaleŝy od specyfiki rozwijanej sieci łączności. W celu zachowania czytelności prowadzonej mapy sytuacyjnej, moŝna podczas jej prowadzenia, uŝywać kilku folii nakładanych na siebie, zawierających określone grupy informacji. Dane, które nie są wykorzystywane w sposób ciągły, powinny być obrazowane na oddzielnych foliach lub w postaci szkiców, tabeli oraz podobnych dokumentów pomocniczych 10. Otrzymane dane po przeprowadzonej analizie pozwalają na uzyskanie informacji dotyczących: przeciwnika, terenu, warunków meteorologicznych, połoŝenia własnych pododdziałów dowodzenia i łączności, infrastruktury telekomunikacyjnej obszaru działań. PowyŜsze informacje powinny dostarczyć SŁiI brygady zmechanizowanej wystarczającą ilość danych do przeprowadzenia pierwszej fazy procesu dowodzenia. 10 A. Wisz, Kierowanie polowymi systemami łączności, część IV, Dokumenty i znaki łączności, Warszawa 2001, s. 15. 50

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI Jeśli okaŝe się, iŝ taka ilość informacji jest niewystarczająca, wówczas SŁiI precyzuje źródło ich pochodzenia, a następnie wysyła zapotrzebowanie. Po wpłynięciu niezbędnych danych, organ łączności ponawia fazę ustalenia poło- Ŝenia. Następnie Sekcja Łączności i Informatyki opracowuje wnioski, które powinny określać 11 : stopień oddziaływania przeciwnika na funkcjonujący system łączności, ocenę stopnia wpływu terenu na system łączności (w tym terenu następnego zadania, jeŝeli np. wpłynęło zarządzenie przygotowawcze, określające nowy rejon działania wojsk własnych), stopień wpływania warunków meteorologicznych na system łączności, wielkość sił i środków łączności oraz miejsca ich uŝycia, odwód (rezerwę sił i środków) łączności oraz moŝliwości jego wykorzystania w walce, moŝliwość wykorzystania infrastruktury telekomunikacyjnej rejonu działań. Po ustaleniu połoŝenia następuje najbardziej istotna faza, jaką jest planowanie systemu łączności. W trakcie jej realizacji szczególnej analizie poddawane jest zadanie, jakie SŁiI otrzymała od przełoŝonego oraz czynniki wpływające na jego wykonanie. W czasie realizacji fazy planowania systemu łączności tworzone są warianty działania wojsk własnych, które później zostaną rozwaŝone i porównane. W ramach drugiej fazy cyklu decyzyjnego procesu dowodzenia dowódca: podejmuje decyzję, formułuje i wygłasza zamiar działania. Jednocześnie powstaje plan operacji, a takŝe zostaje sporządzony rozkaz operacyjny. Planowanie systemu łączności na: Planowanie łączności jest fazą procesu informacyjno decyzyjnego polegającą ocenie sytuacji pod względem łączności, sformułowaniu zamiaru organizacji łączności, opracowaniu planu łączności, opracowaniu dokumentów rozkazodawczych z zakresu łączności. W ramach planowania przyszłych działań, SŁiI planuje wykorzystanie sił i środków łączności i informatyki. Wariant modelu planowania systemu łączności przedstawiono na rysunku 3. W planowaniu systemu łączności moŝna wyróŝnić następujące etapy: oceny sytuacji pod względem łączności, 11 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 16. 51

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI podjęcia decyzji przez dowódcę sformułowanie zamiaru organizacji łączności, opracowania planu łączności i innych dokumentów łączności (treści do rozkazu operacyjnego oraz załącznika Łączność i informatyka wraz z uzupełnieniami). P L A N O W A N IE O C E N A S Y T U A C J I p o d w z g lęd em łą czn ośc i D E C Y Z J A D O W Ó D C Y Z A M IA R O R G A N I Z A C J I ŁĄCZ N OŚ C I P r zy g o to w a n ie n iez będ n y c h in fo r m a c ji z d zied z in y łą c zn ośc i i in fo r m a ty k i d o Z A R ZĄ D Z E N IA P R Z Y G O T O W A W C Z E G O O P R A C O W A N I E P L A N U ŁĄCZNOŚ C I U D Z IA Ł W O P R A C O W A N IU R O Z K A Z U B O J O W E G O I O P R A C O W A N IE Z A ŁĄCZ N I K A ŁĄCZ N OŚ C I IN F O R M A T Y K A Rys. 3. Wariant modelu planowania systemu łączności Ocena sytuacji pod względem łączności Źródło: M. Liberacki, opracowanie własne. Podobnie jak faza planowania, etap oceny sytuacji w cyklu decyzyjnym procesu dowodzenia odgrywa rolę szczególną. Czynności realizowane w tym etapie związane są z analizami i ocenami problemów wpływających w zasadniczy sposób na przyszłe działania wojsk. Ocena sytuacji pod względem łączności jest jednym z istotniejszych etapów planowania. Wymaga skoordynowanej, pełnej współpracy organu łączności i informatyki z pozostałymi komórkami funkcjonalnymi stanowiska dowodzenia. Celem oceny sytuacji jest znalezienie najlepszego sposobu rozwiązania problemu. Ocenę sytuacji dokonuje się na podstawie następujących czynności 12 : analizy zadania pod względem łączności, oceny czynników wpływających na organizację łączności, zapoznania się z wariantami działania oraz opracowanie koncepcji ich zabezpieczenia pod względem łączności, modyfikacji zabezpieczenia wariantów działania pod względem łączności oraz ustalenie wad i zalet w zakresie łączności, rozwaŝania wariantów działania pod względem łączności, wskazania rekomendowanego wariantu działania pod względem łączności. 12 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 18. 52

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI Analiza zadania Analiza zadania rozpoczyna etap oceny sytuacji. Precyzuje co i w jakim celu naleŝy wykonać, aby zrealizować zadanie otrzymane od przełoŝonego. W trakcie trwania tej czynności, kierownik Sekcji Łączności i Informatyki powinien rozpatrzyć następujące problemy 13 : cel działań bojowych, zadanie, miejsce w ugrupowaniu bojowym przełoŝonego, skład bojowy /w tym siły i środki wzmocnienia/, czas gotowości do prowadzenia działań, zamiar organizacji łączności wypracowany przez sztab nadrzędny, kolejność, terminy i sposoby organizacji relacji łączności z przełoŝonym oraz jakie koniecznie siły i środki w tym celu naleŝy wydzielić, kolejność oraz terminy i sposoby organizacji relacji łączności współdziałania, przedsięwzięcia zabezpieczenia logistycznego i bojowego łączności, kolejność i terminy wprowadzania danych eksploatacyjnych do pracy środków /urządzeń/ organizowanej sieci łączności, terminy przygotowania i gotowości sieci łączności oraz terminy i sposoby składania meldunków. Po dokonaniu analizy zadania, kierownik organu łączności i informatyki opracowuje wnioski dotyczące 14 : organizacji łączności przełoŝonego, kolejności, terminów i sposobów realizacji łączności z przełoŝonym, kolejności, terminów i sposobów organizacji łączności współdziałania, moŝliwości wykonania zadania w określonym czasie przy wykorzystaniu posiadanych sił i środków łączności. Udział w informowaniu operacyjnym Informowanie operacyjne jest szczególnym rodzajem odprawy koordynacyjnej poświęconej przekazaniu oficerom sztabu informacji dotyczących wniosków z ustalenia połoŝenia i analizy zadania oraz organizacji pracy w sztabie. W trakcie informowania operacyjnego, kierownik SŁiI przedstawia wnioski z analizy zadania w zakresie łączności. Ponadto zostaje zapoznany z myślą przewodnią i sprecyzowanym zadaniem wojsk własnych, czasem zakończenia oceny sytuacji, kryteriami do porównania wariantów działania oraz wytycznymi do pracy. Następnie kierownik organu łączności i informatyki zapoznaje podwładnych ze sprecyzowanym zadaniem przełoŝonego, aktualnie posiadanymi informacjami, wytycznymi do pracy oraz planem pracy Sekcji Łączności i Informatyki. 13 14 J. Michniak, Proces planowania sieci łączności..., op. cit., s. 96. J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 20. 53

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI Czynność ta kończy się postawieniem zadań przez kierownika organu łączności i informatyki do dalszego przebiegu procesu planowania systemu łączności. W tym okresie wysyłane jest zarządzenie przygotowawcze do wojsk. W części dotyczącej łączności naleŝy sformułować treść informacji o organizacji łączności dla oddziałów i pododdziałów wojsk własnych. Ocena czynników wpływających na organizację łączności Dokonanie oceny czynników wpływających na wykonanie zadania pod względem łączności jest kolejną czynnością, jaką wykonuje Sekcja Łączności i Informatyki. Podczas tej czynności dokonuje się oceny przeciwnika, wojsk własnych oraz środowiska. Ocena przeciwnika przez organ łączności i informatyki odbywa się we współdziałaniu z komórkami funkcjonalnymi stanowiska dowodzenia - przede wszystkim zaś z Sekcją Rozpoznania. W ocenie przeciwnika uwzględnia się moŝliwość oddziaływania ogniowego i radioelektronicznego na planowaną sieć łączności. Na podstawie wniosków z oceny przeciwnika, SŁiI określa prawdopodobne moŝliwości oddziaływania, mogące wpłynąć na funkcjonowanie sieci łączności. Po uwzględnieniu moŝliwości ogniowych i radioelektronicznych przeciwnika, komórka łączności i informatyki ocenia, które z elementów sieci łączności są najbardziej naraŝone na oddziaływanie i ewentualnie uwzględnia straty w siłach i środkach łączności, z jakimi naleŝy się liczyć w trakcie wykonywania zadania bojowego. Efektem przeprowadzonej oceny przeciwnika we współdziałaniu z Sekcją Rozpoznania, jak i równieŝ z Sekcją Planowania powinno być określenie 15 : zakresu i rejonów rozwijania węzłów łączności, czasu pracy węzłów /środków/ łączności w poszczególnych rejonach /relacjach/, moŝliwości wykorzystania poszczególnych środków łączności, przedsięwzięć z zakresu obrony radioelektronicznej (aktywnej i pasywnej), uniemoŝliwiającej przeciwnikowi prowadzenie skutecznego rozpoznania, zakłócania i niszczenia środkami ogniowymi elementów sieci łączności oraz zapewniających ich kompatybilność elektromagnetyczną. Oceniając wojska własne, we współpracy ze wszystkimi sekcjami funkcjonalnymi SD BZ, kierownik Sekcji Łączności i Informatyki ocenia je pod względem realizacji zadań przez funkcjonujący system łączności. PowyŜsza ocena powinna doprowadzić do określenia 16 : zadań w zakresie organizacyjno - technicznego przygotowania sił i środków łączności do działań, z jakimi elementami ugrupowania bojowego i przy wykonaniu jakich zadań naleŝy skupić główny wysiłek łączności, 15 16 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 22. J. Michniak, Proces planowania sieci łączności..., op. cit., s. 99. 54

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI przedsięwzięcia, które naleŝy wykonać do zapewnienia ciągłości łączności, zwłaszcza dowodzenia, szczególnie podczas przemieszczania oraz w przypadku obezwładnienia węzłów łączności, podczas wykonywania jakich zadań musi być zapewniona łączność współdziałania, czasu gotowości systemu łączności. Oceniając środowisko i inne czynniki wpływające na organizację łączności, kierownik Sekcji Łączności i Informatyki powinien ocenić 17 : teren, infrastrukturę telekomunikacyjną obszaru działań, warunki atmosferyczne, warunki propagacyjne, ludność miejscową, mogącą wpłynąć na wykonanie zadań w pasie działań. Oceniając środowisko, kierownik Sekcji Łączności i Informatyki określa trudności spowodowane warunkami w pasie działania mogącymi wpłynąć na organizację polowego systemu łączności i zakres niezbędnych przedsięwzięć mających na celu minimalizację ich wpływu. Opisane przedsięwzięcia są stałymi czynnościami wykonywanymi przez sekcję łączności i informatyki w procesie planowania. NiezaleŜnie od przedstawionej kolejności pracy sekcji, najistotniejsze z punktu widzenia planowania działań bojowych jest dokonywanie oceny pod względem łączności opracowywanych przez zespoły funkcjonalne stanowiska dowodzenia wariantów działania. Opracowanie koncepcji zabezpieczenia poszczególnych wariantów działania pod względem łączności Opracowane przez sekcje funkcjonalne stanowiska dowodzenia warianty działania wojsk własnych są oceniane przez róŝnych specjalistów, równieŝ łączności. Dla kaŝdego wariantu działania wojsk własnych przedstawionego na odprawie koordynacyjnej, opracowywana jest koncepcja zabezpieczenia poszczególnych wariantów działania pod względem łączności zawierająca: rejony rozwinięcia i ilość pomocniczych węzłów łączności, linie telekomunikacyjne pomiędzy pomocniczymi węzłami łączności, sposób dowiązania węzłów łączności stanowisk dowodzenia do pomocniczej sieci łączności, sposób dowiązania do sieci łączności przełoŝonego, wykorzystanie obiektów infrastruktury stacjonarnej, sposób organizacji łączności środkami radiowymi, sposób rekonfiguracji sieci w czasie prowadzenia działań, sposób organizacji łączności środkami wojskowej poczty polowej, 17 J. Janczak. P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 23. 55

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI kalkulacje czasowe, podział sił i środków. Opracowanie koncepcji zabezpieczenia poszczególnych wariantów działania pod względem łączności jest bardzo waŝną czynnością w planowaniu systemu łączności. W tym czasie istnieje moŝliwość dokonania modyfikacji wariantów działania, która pozwoli na pełne ich zabezpieczenie pod względem łączności. NaleŜy mieć na uwadze, Ŝe jeden z opracowywanych wariantów będzie rekomendowany dowódcy i (o ile dowódca nie poda własnego wariantu działania) po podjęciu decyzji przez dowódcę, stanie się planem działania. Podobnie będzie przedstawiać się koncepcja zabezpieczenia rekomendowanego wariantu działania pod względem łączności. Po podjęciu decyzji przez dowódcę i jej uszczegółowieniu, koncepcja staje się planem łączności. Szczegółowa ocena moŝliwości zabezpieczenia wariantu pod względem łączności będzie w dalszym etapie procentować właściwie funkcjonującym systemem łączności. RozwaŜanie wariantów działania Podczas tej czynności następuje weryfikacja wariantów działania poprzez określenie moŝliwości ich realizacji pod względem uŝycia rodzajów wojsk. Kierownik Sekcji Łączności i Informatyki uczestnicząc w rozwaŝaniu wariantów, współuczestniczy w następujących czynnościach: odrzuceniu wariantu działania wojsk własnych ze względu na brak moŝliwości zabezpieczenia pod względem łączności, modyfikacji wariantu działania wojsk własnych ze względu na brak moŝliwości jego zabezpieczenia pod względem łączności, uzyskaniu danych o modyfikacji lub rezygnacji z wariantów działania wojsk własnych ze względu na brak moŝliwości zabezpieczenia pod względem systemu łączności, uzyskaniu danych o modyfikacji lub rezygnacji z wariantów działania wojsk własnych z innych względów (np. zabezpieczenia logistycznego). Po wykonaniu powyŝszych czynności, sekcja łączności i informatyki, jeŝeli zachodzi taka konieczność, dokonuje 18 : modyfikacji koncepcji zabezpieczenia łączności dla zmodyfikowanych wariantów działania wojsk własnych, ustalenia słabych i silnych stron wariantów działania wojsk własnych pod względem łączności. JeŜeli istnieje taka moŝliwość, dopuszcza się opracowanie dla większości lub wszystkich wariantów, wspólnej koncepcji zabezpieczenia działania pod względem łączności. Uzyskane informacje są podstawą do kolejnej czynności, jaką jest porównanie wariantów działania pod względem łączności. 18 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 27. 56

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI Porównanie wariantów działania pod względem łączności Porównanie wariantów działania jest ostatnią czynnością etapu oceny sytuacji, której zasadniczym celem będzie wyłonienie wariantu rekomendowanego dowódcy. Czynności realizowane w tej czynności polegają na porównaniu ze sobą uprzednio opracowanych i rozwaŝonych wariantów działania. Aby właściwie dokonać porównania wariantów działania, Sekcja Łączności i Informatyki 19 : przygotowuje ocenę wariantów działania wojsk własnych pod względem łączności, uwzględnia moŝliwości oddziaływania przeciwnika na system łączności. JeŜeli opracowane warianty działania przedstawiają te same siły, rejon oraz czas gotowości do działania, wówczas kierownik SŁiI, oceniając je pod względem merytorycznym, odnosi je do modelu sieci łączności. Wzorcowy model systemu łączności opracowywany jest wcześniej dla danej jednostki wojskowej posiadającej stały, typowy skład. W przypadku, gdy przedstawiane do oceny pod względem łączności warianty działania odbiegają lub róŝnią się między sobą, wówczas najwyŝej oceniony zostaje ten wariant, w którym moŝliwe jest zabezpieczenie łączności posiadanymi siłami i środkami. Przy ocenie wariantów działania pod względem łączności, uwzględnia się takŝe oddziaływanie przeciwnika. W przypadku posiadania danych o moŝliwości i skali oddziaływania na system łączności, następuje zróŝnicowanie oceny poszczególnych wariantów. Dokonana ocena ma za zadanie wskazanie tego wariantu działania, który jest niemoŝliwy do zabezpieczenia pod względem łączności. JeŜeli wariant działania uzyska negatywną ocenę pod względem łączności, wówczas powinien zostać odrzucony. Końcowym przedsięwzięciem porównania wariantów działania jest wyłonienie wariantu rekomendowanego dowódcy podczas odprawy decyzyjnej. Według decyzji szefa sztabu moŝe być realizowane następującymi metodami: wad i zalet, głosowania, kryteriów, które zostały określone przez dowódcę w czasie analizy zadania. Porównanie wariantów działania jest czynnością, podczas której następuje wyłonienie koncepcji zabezpieczenia łączności wariantu rekomendowanego dowódcy. Odprawa decyzyjna sformułowanie zamiaru organizacji łączności Odprawa decyzyjna jest jednym z najwaŝniejszych etapów cyklu decyzyjnego w procesie dowodzenia. W trakcie odprawy następuje wybór jednego z wariantów działania oraz podjęcie decyzji przez dowódcę. Kierownik Sekcji Łączności i Informatyki uczestniczy w odprawie decyzyjnej, w trakcie której moŝe udzielać wyjaśnień dotyczących zaplanowanego systemu łączno- 19 J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz, op. cit., s. 28. 57

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI ści w prezentowanych wariantach działania. Następnie, po przedstawieniu przez Sekcję Planowania wariantów działania, wysłuchuje decyzji i wygłaszanego zamiaru dowódcy brygady. JeŜeli dowódca wprowadzi zmiany w rekomendowanym wariancie działania lub poda własny, inny niŝ przedstawiane, wówczas naleŝy opracować nową, lub uszczegółowić wcześniej opracowaną, koncepcję zabezpieczenia pod względem łączności wybranego wariantu działania. Dokonany przez dowódcę wybór wariantu działania i podjęcie decyzji określa, jaka koncepcja organizacji łączności została przyjęta. Stanowi to podstawę do sformułowania przez kierownika SŁiI zamiaru organizacji łączności i sprecyzowania zadań dla elementów ugrupowania bojowego w zakresie łączności. Wstępne Zarządzenie Operacyjne Po podjęciu decyzji i wygłoszeniu zamiaru działania przez dowódcę, Sekcja Planowania (jeŝeli istnieje taka konieczność) opracowuje Wstępne Zarządzenie Operacyjne. Konieczny w opracowaniu powyŝszego dokumentu rozkazodawczego jest udział Sekcji Łączności i Informatyki, która po otrzymaniu wytycznych od szefa sztabu, przystępuje do opracowania kwestii w zakresie dotyczącym organizacji łączności. W trakcie opracowywania wypełnia treścią pkt. 5 Dowodzenie i Łączność oraz załącznik Łączność i Informatyka". Opracowaną część Wstępnego Zarządzenia Operacyjnego przekazuje do Sekcji Planowania lub Sekcji Informacyjnej w zaleŝności od przyjętego systemu pracy dowództwa na SD. Opracowanie planu łączności Opracowanie planu łączności stanowi kolejny etap w planowaniu systemu przez organ łączności i informatyki. Jako dokument planistyczny jest koncepcją zabezpieczenia pod względem łączności decyzji dowódcy i stanowi podstawę do sporządzenia załącznika do Rozkazu Operacyjnego Łączność i Informatyka. Plan łączności składa się z dwóch zasadniczych części 20 : a) graficznej, zawierającej: schemat łączności radioliniowo - kablowej, w tym: rozmieszczenie pomocniczych węzłów łączności sieci telekomunikacyjnej przełoŝonego, do których dowiązane będą węzły łączności stanowisk dowodzenia brygady, rozmieszczenie stacjonarnych obiektów łączności, jeŝeli przewidziane jest ich wykorzystanie, rozmieszczenie stanowisk dowodzenia i relacje dowiązania ich do sieci radioliniowo-kablowej, relacje radioliniowe, 20 J. Michniak, Proces planowania sieci łączności..., op. cit., s. 118. 58

PRZEDSIĘWZIĘCIA REALIZOWANE PRZEZ SEKCJĘ ŁĄCZNOŚCI INFORMATYKI relacje kablowe, relacje w sieci stacjonarnej, b) opisowej, która zawiera: krótki opis zapewnienia łączności, schemat łączności radiowej, w tym szczególnie zmiany w stosunku do standardowego schematu, opis sieci radioliniowo - kablowej, w tym: współrzędne pomocniczych węzłów łączności, tabele dowiązania stanowisk dowodzenia związku taktycznego, oddziałów i pododdziałów do sieci radioliniowo kablowej, wykorzystanie stacjonarnego systemu łączności, w tym: tabela rozmieszczenia i dowiązania stacjonarnych węzłów telekomunikacyjnych do sieci polowej, tabela relacji wykorzystywanych w sieci stacjonarnej, rozliczenie sił i środków łączności, terminy gotowości i inne elementy koordynacyjne, bezpieczeństwo łączności, sposób kierowania systemem łączności, opis poczty polowej. Opracowanie Rozkazu Operacyjnego Po podjęciu przez dowódcę decyzji oraz zamiaru działania, sekcje funkcjonalne SD BZ opracowują plan działania. Dokument ten jest podstawą do sporządzenia Rozkazu Operacyjnego, stanowiącego czwarty etap fazy planowania w cyklu decyzyjnym procesu dowodzenia. RównieŜ Sekcja Łączności i Informatyki, po opracowaniu planu łączności, przystępuje do opracowania treści punktu 5 Rozkazu Operacyjnego oraz załącznika Łączność i informatyka, który powinien zawierać: informacje z planu łączności, informacje dla podległych pododdziałów koordynujące organizację łączności na niŝszych szczeblach (np. zestawy numerów do oznaczania sieci radiowych, relacji kablowych, wytyczne w zakresie łączności współdziałania). Opracowany punkt Rozkazu Operacyjnego oraz załącznik przekazuje się do Sekcji Planowania lub Sekcji Informacyjnej w zaleŝności od przyjętego systemu pracy dowództwa. Wydanie przez dowództwo Rozkazu Operacyjnego kończy etap planowania działań bojowych brygady zmechanizowanej. Jednocześnie opracowanie załącznika Łączność i informatyka do Rozkazu Operacyjnego zamyka planowanie systemu łączności przez Sekcję Łączności i Informatyki. 59

Marcin LIBERADZKI, Artur SZLESZYŃSKI Podsumowanie Po fazie planowania następuje stawianie zadań. Celem tej fazy jest doprowadzenie do wykonawców zadań wynikających z decyzji podjętej przez dowódcę 21. Po opracowaniu Rozkazu Operacyjnego, w którym uczestniczą prawie wszystkie sekcje funkcjonalne stanowiska dowodzenia, następuje wysłanie tego dokumentu do podwładnych. W zakresie łączności podwładni otrzymują zadania w formie załącznika Łączność i Informatyka. Ostatnią fazą cyklu decyzyjnego procesu dowodzenia jest kontrola realizacji zamiaru działania i wykonywania zadań przez podwładnych. Zapewnia ciągłość procesu, poniewaŝ jej rezultaty są podstawą do permanentnej aktualizacji posiadanych informacji o sytuacji na polu walki. Podczas kontroli Sekcja Łączności i Informatyki monitoruje działanie systemu łączności, a w tym 22 : zbiera informacje o stanie systemu łączności, określa róŝnice między sytuacją monitorowaną i zaplanowaną, określa potrzeby korekty sytuacji rzeczywistej, opracowuje propozycje rozwiązania powstałych problemów, uzyskuje aprobatę dowódcy dywizji odnośnie opracowanych propozycji rozwiązania zaistniałych problemów, opracowuje treści do Zarządzenia Operacyjnego w zakresie łączności, przesyła treści do Zarządzenia Operacyjnego (do Sekcji Informacyjnej lub Sekcji Dowodzenia), określa stopień wykonania zadania w zakresie łączności, opracowuje meldunki sytuacyjne w części dotyczącej funkcjonowania systemu łączności. Przedstawione w treści artykułu czynności procesu kierowania realizowane przez Sekcję Łączności i Informatyki na szczeblu oddziału wykonywane są równieŝ w pododdziale. Ze względu na brak etatowego organu łączności (S - 6) w dowództwie batalionu zmechanizowanego (czołgów) istnieje uzasadniona konieczność obciąŝenia tymi obowiązkami dowódcę plutonu dowodzenia. Ze względu na strukturę dowództwa i zadania batalionu, rejon, czas działania oraz posiadane siły i środki łączności, istnieją znaczne róŝnice w planowaniu i organizowaniu sieci łączności na szczeblu pododdziału. Problematyka planowania systemu łączności w brygadzie zmechanizowanej okazuje się niezmiernie waŝna. Właściwe zaplanowanie, zorganizowanie i eksploatacja systemu łączności, we współczesnych realiach, jest podstawą sprawnego dowodzenia wojskami. Dlatego właśnie autorzy w niniejszym artykule starali się zebrać i usystematyzować wiedzę z zakresu przedsięwzięć realizowanych przez Sekcję Łączności i Informatyki Stanowiska Dowodzenia BZ. 21 22 J. Michniak, Metody i treść pracy...,op. cit., s. 87. J. Janczak, P. Daniluk, A. Wisz,, op. cit., s. 33. 60