ROZDZIAŁ I. Zatrudnianie, zmiana warunków zatrudnienia i zwalnianie w podmiotach leczniczych Zatrudnienie w podmiotach leczniczych w taki sposób, który zapewni pełną obsadę zarówno medyczną, jak i administracyjną czy techniczną, nie jest zadaniem łatwym. Kluczowymi przepisami dla poruszanych w niniejszym rozdziale tematów są regulacje zawarte w Kodeksie pracy, ustawie o działalności leczniczej, a także ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej. Niniejszy rozdział zawiera trzy kategorie porad. Pierwsza z nich, najbardziej obszerna, dotyczy zatrudniania w podmiotach leczniczych. Czytelnik znajdzie w niej informacje dotyczące m.in. tego, jak formułować zapisy w umowach o pracę, jak zatrudniać kierowników SPZOZ którzy oprócz funkcji kierowniczych wykonują czynności medyczne, najwygodniejszej możliwej formy zatrudniania pielęgniarki. Już po lekturze spisu treści czytelnik może zorientować się, że rozdział dotyczący zatrudniania obejmuje również stosunki umowne o charakterze cywilnoprawnym. Trudno bowiem w przypadku podmiotów leczniczych nie uwzględnić ich w tym miejscu, skoro jest to jedna z podstawowych form, w jakich w podmiotach leczniczych świadczona jest praca. W niniejszym rozdziale pojawiają się też porady dotyczące modyfikacji warunków zatrudnienia oraz zakończenia zatrudnienia. Ograniczanie kosztów powoduje, że często powstają wątpliwości co do sposobu dokonania zmian angażu zgodnie z obowiązującymi przepisami czy też zakończenia stosunku pracy. Właśnie takich problemów dotyczą poniższe odpowiedzi. Trzy kategorie porad 3
PYTANIA I ODPOWIEDZI 1. Normy zatrudnienia pielęgniarek w podmiotach leczniczych Łukasz Prasołek PYTANIE Czy po wejściu nowych przepisów od 1 stycznia 2013 r. we wszystkich podmiotach leczniczych obowiązują minimalne normy zatrudnienia pielęgniarek? Nie. Od 1 stycznia 2013 r. minimalne normy zatrudnienia pielgniarek powinny być stosowane tylko przez podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami. Nie tylko dla SPZOZ Kto musi tworzyć i przestrzegać norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych? Na podstawie ustawy o ZOZ wszystkie rodzaje zakładów opieki zdrowotnej, a więc zarówno publiczne, jak i niepubliczne były zobowiązane do ustalania minimalnych norm zatrudnienia dla personelu pielęgniarskiego. Od 1 lipca 2011 r. obowiązek ten dotyczył już tylko podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami, a więc SPZOZ oraz podmiotów leczniczych będących jednostkami budżetowymi. Wszystkie pozostałe podmioty lecznicze nie muszą już określać minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek. Minimalne normy zatrudnienia pielęgniarek ustala kierownik podmiotu leczniczego po zasięgnięciu opinii: osób kierujących poszczególnymi jednostkami (komórkami) organizacyjnymi określonymi w regulaminie organizacyjnym podmiotu leczniczego oraz 4
ROZDZIAŁ I. Zatrudnianie i zwalnianie w podmiotach leczniczych przedstawicieli organów samorządu pielęgniarek oraz związków zawodowych pielęgniarek i położnych działających w danym podmiocie. Jak ustala się normy zatrudnienia pielęgniarek i położnych? Po wejściu w życie ustawy o działalności leczniczej zasady ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych nie zmieniły się, gdyż utrzymano tymczasowo w mocy stare rozporządzenie Ministra Zdrowia z 1999 r. dotyczące tej kwestii. Na nowo zagadnienie to uregulowano dopiero od 1 stycznia 2013 r., mimo to minimalne normy ustalone przed tą datą mogą być nadal stosowane, nie dłużej jednak niż do 31 marca 2014 r. Sposób ustalania minimalnych norm zatrudnienia jest różny w zależności od rodzaju podmiotu, gdyż szczególny sposób w porównaniu z ogółem podmiotów leczniczych dotyczy ustalania norm w przypadku podmiotów leczniczych udzielających świadczeń szpitalnych. W obydwu przypadkach uwzględnia się jednak zakres i rodzaj udzielanych świadczeń zdrowotnych (w tym profilaktycznych), liczbę pacjentów obejmowanych opieką, wyposażenie (w szczególności w sprzęt i aparaturę medyczną, techniczną oraz środki transportu i łączności), harmonogram czasu pracy oraz stan zatrudnienia i organizacji pracy w jednostkach lub komórkach organizacyjnych nieudzielających świadczeń zdrowotnych. Podstawa prawna Konieczna kontrola norm Podstawa prawna: art. 2 ust. 1 pkt 4, art. 4 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 50, art. 219 ust. 1 pkt 3 ustawy o działalności leczniczej rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28.12.2012 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej 5
PYTANIA I ODPOWIEDZI ZOBACZ TAKŻE INNE PORADY NA PORTALU Określenie miejsca pracy w umowie w przypadku pielęgniarki odwiedzającej chorych w domach W jaki sposób określić miejsce wykonywania pracy dla pielęgniarki zatrudnionej na podstawie umowy o pracę w przychodni? Oprócz udzielania świadczeń zdrowotnych w przychodni będzie zobowiązana do wykonywania zabiegów również w domach poszczególnych pacjentów? Miejscem pracy w umowie o pracę może być zarówno siedziba pracodawcy, jak i obszar geograficzny (np. miejscowość, kilka miejscowości), po którym pracownica będzie się poruszała, wykonując pracę w terenie. Podejmując decyzję w tym zakresie, warto uwzględnić liczbę i częstotliwość zabiegów, które będą wykonywane w domach pacjentów. Jeśli okaże się, że zabiegi w terenie są sporadyczne, trafniejsze będzie określenie siedziby pracodawcy jako miejsca pracy. Natomiast, gdyby okazało się, że takie zabiegi zajmują znaczącą ilość czasu pracy pracownicy, np. połowę, wówczas warto rozważyć określenie miejsca pracy metodą obszarową. Zarejestruj się i przeczytaj na www.ekspertbeck.pl 6
ROZDZIAŁ I. Zatrudnianie i zwalnianie w podmiotach leczniczych 2. Wskazywanie w umowie o pracę z pracownikiem lecznicy, że będzie on pełnił dyżury nocne Piotr Ciborski PYTANIE W lecznicy, w której pracuję, są dyżury nocne. Czy pracodawca ma obowiązek wpisania pracy w nocy w umowie o pracę? W jakich godzinach w takim miejscu pracy trwa pora nocna? Czy lekarz ma obowiązek pracować w nocy? Informacji o dyżurach nocnych nie umieszcza się w umowie o pracę. Jeśli chodzi o czas trwania pory nocnej, odpowiedzi na takie pytanie należy poszukiwać w przepisach wewnątrzzakładowych. Co do zasady pracownik ma obowiązek wykonywać pracę w porze nocnej. Elementy, które powinny znaleźć się w umowie o pracę Jak wynika z art. 29 1 Kodeksu pracy umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności: 1) rodzaj pracy; 2) miejsce wykonywania pracy; 3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia; 4) wymiar czasu pracy; 5) termin rozpoczęcia pracy. Podstawa prawna 7
PYTANIA I ODPOWIEDZI Tym samym pracodawca nie ma obowiązku wskazywać w treści umowy o pracę zawartej z pracownikiem, że będzie wykonywał pracę w systemie zmianowym lub też w formie dyżuru medycznego realizowanego na podstawie przepisów ustawy działalności leczniczej. Kluczowe rozwiązania w Regulaminie pracy Ma znaczenie wielkość pracodawcy Ile godzin trwa pora nocna? Należy zauważyć, że pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21:00 wieczorem a 7:00 rano dnia następnego, tj. 10 godzin. Pracodawca w przepisach wewnętrznych winien określić, o jakie 8 kolejnych godzin chodzi. Najczęściej pora nocna obejmuje godziny: 21:00 5:00, 22:00 6:00 lub 23:00 7:00. Pracodawca może również wydłużyć porę nocną ponad 8 godzin, co może być dla niego niekorzystne, mając na uwadze prawne ograniczenia dotyczące pracy w tej porze doby. Może to być cały przedział od godz. 21:00 do 7:00, lecz również większy przedział, np. od godz. 19:00 do 7:00. Co więcej, pracodawca może również zaplanować różne przedziały pory nocnej dla poszczególnych grup pracowników. Zapisów o porze nocnej szukaj w przepisach wewnątrzzakładowych U każdego pracodawcy, zatrudniającego co najmniej 20 pracowników, pora nocna powinna być wskazana w regulaminie pracy, a pracodawca zobowiązany jest do zapoznania pracownika z treścią regulaminu pracy przed rozpoczęciem pracy. Stosowne oświadczenie pracownika umieszcza się w jego aktach osobowych. Natomiast u mniejszych pracodawców pora nocna powinna zostać wskazana w informacji o podstawowych warunkach zatrudnienia, przekazanej pracownikowi w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę. Regulamin pracy wskazuje m.in. obowiązujące u pracodawcy systemy czasu pracy, odpowiadające im okresy rozliczeniowe oraz roz- 8
ROZDZIAŁ I. Zatrudnianie i zwalnianie w podmiotach leczniczych kłady czasu pracy, co w praktyce sprowadza się do określenia dni i godzin pracy. U pracodawców zatrudniających poniżej 20 pracowników zapisy tego typu znajdują się w obwieszczeniu, o którym mowa w art. 150 Kodeksu pracy. Należy przypomnieć, że jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, co oznacza, że powinnością pracownika jest praca w porze nocnej, jeżeli takie godziny pracy przewiduje regulamin pracy lub ww. obwieszczenie. W ocenie autora taki obowiązek spoczywa po stronie pracownika nawet wtedy, gdy praca nocna występuje sporadycznie, a prawo wewnątrzzakładowe nie przewidziało takiej ewentualności. Wniosek taki wypływa z samej istoty stosunku pracy, którego jednym z charakterystycznych elementów jest podporządkowanie pracownika w procesie pracy pracodawcy oraz fakt, że to pracodawca organizuje proces pracy i wydaje w tym zakresie polecenia. Obowiązek pracownika Nie każdy może pracować w nocy Pewnych grup pracowników, również w służbie zdrowia, pracodawca nie może zatrudniać w porze nocnej. W tym czasie nie mogą wykonywać pracy: młodociani, kobiety w ciąży, pracownicy (kobiety i mężczyźni), którzy złożyli oświadczenie, że opiekują się dzieckiem do lat 4 i chcą skorzystać z przepisów ochronnych dla rodziców, pracownicy niepełnosprawni (nie dotyczy to osób zatrudnionych przy pilnowaniu lub takich, którym na pracę w porze nocnej zezwolił lekarz sprawujący opiekę zdrowotną nad pracownikami danego pracodawcy). Czasami trzeba będzie przekazać informację do PIP Niezależnie od powyższych uwag czasami pracodawca będzie miał dodatkowy obowiązek. Do kodeksu pracy wprowadzono bowiem definicję pracownika pracującego w nocy. Jest to zatrudniony, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każ- 9
PYTANIA I ODPOWIEDZI dej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną. Osoba taka może zawnioskować (w formie pisemnej) o to, by pracodawca poinformował właściwego okręgowego inspektora pracy o zatrudnianiu w nocy. Jeśli pracownik złoży taki wniosek, pracodawca obowiązany będzie przekazać informację inspekcji. Podstawa prawna: art. 29 3, art. 100 2 pkt 2, art. 104 1 1 pkt 4, art. 104 3 2, art. 151 7 1, art. 178 1, art. 189 1, art. 203 1 ustawy Kodeks pracy art. 15, art. 16 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych POBIERZ WZÓR Informacja do Państwowej Inspekcji Pracy o zatrudnianiu pracowników w nocy Zarejestruj się i pobierz na www.ekspertbeck.pl 10
ROZDZIAŁ I. Zatrudnianie i zwalnianie w podmiotach leczniczych 3. Zatrudnienie lekarza odbywającego staż podyplomowy w pogotowiu (dodatkowe zatrudnienie) Michał Kozik PYTANIE Czy możemy zatrudnić w pogotowiu osobę, która jest w trakcie stażu podyplomowego w innym ośrodku? Lekarz stażysta posiadający ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza nie może wykonywać zawodu lekarza poza miejscem stażowym. Nie jest zatem dopuszczalne zatrudnienie lekarza stażysty w pogotowiu ratunkowym jako dodatkowym miejscu pracy. Stażysta ma tylko ograniczone prawo do wykonywania zawodu Lekarz, który ma odbyć staż podyplomowy i złożyć Państwowy Egzamin Lekarski lub Lekarsko-Dentystyczny Egzamin Państwowy, otrzymuje ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza albo ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty. Prawo takie przyznaje okręgowa rada lekarska na okres nie dłuższy niż 5 lat. Przepisy wyraźnie wskazują, że uprawnienie to udzielane jest w celu odbycia stażu podyplomowego. Od 1 lipca 2011 r. znowelizowany art. 5 ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty ma następujące brzmienie: w celu odbycia stażu podyplomowego okręgowa rada lekarska przyznaje ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza albo ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty, na okres nie dłuższy Maksymalnie 5 lat 11
POMOCE DLA KADROWCA
A. Wymiary i normy czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych... A. Wymiary i normy czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych w 2013 r. Tabela 1. Normy czasu pracy dla poszczególnych grup pracowników podmiotów leczniczych Grupa pracowników Podstawowa norma czasu pracy dla pracowników zatrudnionych w podmiocie leczniczym Pracownicy techniczni, obsługi i gospodarczy Pracownicy niewidomi zatrudnieni na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami Pracownicy komórek organizacyjnych (zakładów, pracowni): radiologii, radioterapii, medycyny nuklearnej fizykoterapii, patomorfologii, histopatologii, cytopatologii, cytodiagnostyki, medycyny sądowej lub prosektoriów* Norma czasu pracy 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień 5 godzin na dobę i przeciętnie 25 godzin na tydzień *Wymienionych pracowników obowiązują skrócone normy czasu pracy wtedy, gdy spełnione zostaną warunki wskazane w art. 214 ustawy o działalności leczniczej. Ponadto taki czas pracy obowiązuje tych pracowników przejściowo od 1 lipca 2011 r. do 1 lipca 2014 r. Podstawa prawna: art. 93, art. 214 ustawy o działalności leczniczej 345
POMOCE DLA KADROWCA Tabela 2. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotu leczniczego zatrudnionych w podstawowym systemie czasu pracy (1-miesięczny okres rozliczeniowy) Lp. Miesiąc Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin pracy Liczba dni pracy 1. Styczeń (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 3 dni) - (7 godz. i 35 min 1 dzień) 166 godz. 50 min 22 2. Luty (37 godz. i 55 min 4 tyg.) 151 godz. 40 min 20 3. Marzec (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 1 dzień) 159 godz. 15 min 21 4. Kwiecień (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 2 dni) (7 godz. i 35 min 1 dzień) 159 godz. 15 min 21 5. Maj (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 3 dni) (7 godz. i 35 min 3 dni) 151 godz. 40 min 20 6. Czerwiec (37 godz. i 55 min 4 tyg.)) 151 godz. 40 min 20 7. Lipiec (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 3 dni) 174 godz. 25 min 23 8. Sierpień (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 2 dni) (7 godz. i 35 min 1 dzień) 159 godz. 15 min 21 9. Wrzesień (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 1 dzień) 159 godz. 15 min 21 10. Październik (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 3 dni) 174 godz. 25 min 23 11. Listopad (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 1 dzień) (7 godz. i 35 min 2 dni) 144 godz. 5 min 19 12. Grudzień (37 godz. i 55 min 4 tyg.) + (7 godz. i 35 min 2 dni) (7 godz. i 35 min 2 dni) 151 godz. 40 min 20 Łącznie 1903 godz. 251 346
A. Wymiary i normy czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych... Tabela 3. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotu leczniczego zatrudnionych w podstawowym systemie czasu pracy (3-miesięczny okres rozliczeniowy) Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin pracy Liczba dni 1. Od 1 stycznia do 31 marca (37 godz. i 55 min 12 tyg.) + (7 godz. i 35 min 4 dni) (7 godz. i 35 min 1 dzień) 477 godz. 45 min 63 2. Od 1 kwietnia do 30 czerwca (37 godz. i 55 min 13 tyg.) (7 godz. i 35 min 4 dni) 462 godz. 35 min 61 3. Od 1 lipca do 30 września (37 godz. i 55 min 13 tyg.) + (7 godz. i 35 min 1 dzień) (7 godz. i 35 min 1 dzień) 492 godz. 55 min 65 4. Od 1 października do 31 grudnia (37 godz. i 55 min 13 tyg.) + (7 godz. i 35 min 1 dzień) (7 godz. i 35 min 4 dni) 470 godz. 25 min 62 Łącznie 1903 godz. 25 min. 251 347