SPRAWOZDANIE z działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Mońkach za 2016 rok oraz potrzeby w zakresie pomocy społecznej na rok 2017 Na podstawie art. 110 ust. 9 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2016r., poz. 930) przedstawiam sprawozdanie: z wykonania zadań z zakresu pomocy społecznej za rok 2016 z wykonania zadań z zakresu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej za rok 2016 z wykonania zadań w realizacji świadczeń rodzinnych za rok 2016 z wykonania zadań w realizacji świadczeń z funduszu alimentacyjnego za rok 2016 z wykonania zadań w realizacji świadczeń wychowawczych za rok 2016 z wykonania zadań z zakresu ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłku dla opiekuna za rok 2016 z wykonania zadań w zakresie dodatków mieszkaniowych za rok 2016 z wykonania zadań w zakresie dodatków energetycznych za rok 2016 Budżet MOPS w Mońkach na koniec 2016 roku wynosił 15.800.037 zł i pod względem źródeł finansowania przedstawiał się następująco: środki własne gminy 1.908.783 zł dotacja celowa Wojewody 1.418.450 zł środki za zadania zlecone 12.472.804 zł Wykonanie budżetu w roku 2016 wyniosło 98,40 %, co stanowiło kwotę 15.548.401 zł Budżet został wydatkowany w następujący sposób: środki własne gminy 1.835.421 zł dotacja celowa Wojewody 1.376.902 zł środki na zadania zlecone 12.336.018 zł W roku 2016 w ramach zadań zleconych zrealizowano następujące zadania: Lp. Rodzaj świadczenia Liczba osób otrzymujących świadczenie Liczba wypłaconych świadczeń Kwota poniesionych wydatków 1 Składki na ubezpieczenie zdrowotne za osoby pobierające 53 546 23.402,00 zasiłek stały 2 Usługi opiekuńcze dla osób z zaburzeniami psychicznymi 4 * 30.200,00 3 Środowiskowy Dom Samopomocy 19 * 237.799,00 4 Świadczenia Rodzinne 807 24895 4.028.978,26 5 Świadczenia wychowawcze 1002 14144 7.042.717,00 6 Dodatki Energetyczne 22 182 2.769,21 7 Fundusz Alimentacyjny 74 1105 405.500,00 1
W ramach zadań własnych gminy wypłacono następujące świadczenia: Lp. Nazwa świadczenia 1. Zasiłki okresowe: w tym przyznane z powodu - bezrobocia - długotrwałej choroby - niepełnosprawności Liczba osób, którym decyzją przyznano świadczenie 270 Liczba świadczeń 1735 Kwota w zł 642.492,00 207 34 29 1322 132 136 504.251,00 31.001,00 29.344,00 2. Posiłek w szkołach 319 41446 122.558,00 3. Zakup żywności w ramach Rządowego Programu Pomoc Państwa w Zakresie Dożywiania 209 1222 125.988,00 4. Zasiłki celowe w tym zasiłki specjalne 197 30 327 39 22.229,00 3.834,00 5. Odpłatność Gminy za pobyt w 22 246 598.528,00 Domach Pomocy Społecznej 6. Usługi opiekuńcze świadczone w 19 3949 77.135,00 domu chorego 7. Zasiłki stałe 53 547 266.465,00 8. Dodatki mieszkaniowe 488 2339 382.287,00 9. Zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego 1 1 5059,00 Zasiłki z pomocy społecznej przyznawane były najczęściej: Powody przyznania pomocy Liczba rodzin W tym na wsi Ubóstwo 79 71 Bezrobocie 237 68 Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa 84 27 domowego Niepełnosprawność 127 48 Długotrwała i ciężka choroba 121 34 Rodziny niepełne 47 9 Rodziny wielodzietne 21 6 Alkoholizm 16 4 Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego 7 2 Bezdomność 6 1 Przemoc w rodzinie 2 1 Zdarzenia losowe 1 1 Potrzeba ochrony macierzyństwa 71 37 Dożywianie Uchwała Nr 221 Rady Ministrów z 10 grudnia 2013 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 2020 (t.j. M.P. z 2015 r. poz. 821) określa wieloletni program wspierania 2
finansowego gmin w realizacji zadania dożywiania dzieci i zapewnienia posiłku osobom tego pozbawionym. W roku 2016 ze środków MOPS przeznaczonych na dożywianie finansowane były koszty zakupu posiłków we wszystkich placówkach oświatowych na terenie naszej gminy. Opłacono koszty posiłków uczniom uczącym się w szkołach ponadgimnazjalnych w Mońkach, Ełku i Białymstoku oraz Zespole Szkół w Kalinówce Kościelnej. Na realizację Programu Rządowego Pomoc Państwa w Zakresie Dożywiania wydatkowano ze środków gminy kwotę 65.405,75 zł. Pozostałe koszty w kwocie 196.215,00 zł zostały sfinansowane z dotacji celowej wojewody. Łączny koszt Programu wyniósł 261.620,75 zł. W roku 2016 ze środków przeznaczonych na dożywianie zakupiono w szkołach 41.446 posiłków, a koszt jednego z nich wyniósł średnio 2,96 zł. W ramach Programu przyznano zasiłki celowe na zakup żywności dla 209 rodzin za kwotę 125.988,00 zł. Zasiłki stałe Zasiłki stałe otrzymywało 53 osoby niepełnosprawnych i będących w wieku poprodukcyjnym. Nie nabyły one uprawnień do świadczeń emerytalno rentowych z innych źródeł. Średnia miesięczna zasiłku stałego wyniosła 487,14 zł. Zasiłki okresowe Zasiłki okresowe otrzymało 270 rodzin. Średnia miesięczna kwota zasiłku okresowego wyniosła 370,31 zł. Zasiłki celowe i specjalne Na tę formę pomocy przeznaczono 22.229,00 zł. Zasiłki celowe otrzymało 197 rodziny (w tym 30 specjalnych). Zasiłki celowe przyznawane były między innymi na: lekarstwa i koszty leczenia, dofinansowanie remontu mieszkania, zakup odzieży, zakup opału, podręczniki i przybory szkolne, żywność, opłaty energii elektrycznej i inne cele bytowe. Domy Pomocy Społecznej Za pobyt 22 mieszkańców gminy w domach pomocy społecznej w Mońkach, Mocieszach, Ełku, Choroszczy, Golubiach, Jałówce, Garbarach, Kozuli i Nowej Wsi Ełckiej. Gmina Mońki poniosła koszty w kwocie 598.528,00 zł. Usługi opiekuńcze Osobom wymagającym pomocy w codziennym bytowaniu przyznano usługi opiekuńcze świadczone w miejscu ich zamieszkania. Tą formą pomocy objęto 23 osoby, w tym 4 osób objęto specjalistycznymi usługami psychiatrycznymi. W ramach prac społecznie użytecznych zorganizowanych przez Gminę 5 osób długotrwale bezrobotnych było skierowanych do MOPS, natomiast 4 osoby świadczyły usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania osób wymagających tej formy wsparcia. Kolejne 5 osób bezrobotnych zostało skierowanych do prac społecznie użytecznych w MOK. Dodatki mieszkaniowe Dodatki mieszkaniowe otrzymało 244 rodzin. Średnia wysokość dodatku mieszkaniowego to 163,44 zł 3
Realizacja wypłaty dodatków mieszkaniowych przedstawia się następująco: Dodatki mieszkaniowe w zasobach: Liczba wypłaconych dodatków mieszkaniowych Kwota wypłaconych dodatków mieszkaniowych Zasoby gminne miasta Mońki 551 103.958 W zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej 1.493 236.189 W zasobach prywatnych miasta Mońki 64 7.271 Innych zasobach 12 2.292 Zasobach prywatnych gminy Mońki 88 10.913 Wspólnoty Mieszkaniowe 131 21.664 Ogółem: 2.339 382.287 Dodatki energetyczne W 2016r. gminom zlecono obsługę administracyjną i wypłatę dodatków energetycznych na podstawie zmiany Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 1059 z późn. zm.). Dodatki energetyczne otrzymało 22 rodziny. Wypłacono 182 dodatki energetyczne na kwotę 2.769,21 zł. Średnia wysokość dodatku energetycznego to 15,22 zł W 2016 roku ośrodek udzielał pomocy w formie pracy socjalnej: Poza świadczeniem pomocy finansowej, rzeczowej i w usługach pracownicy udzielali pomocy w postaci pracy socjalnej. Pomocą w postaci pracy socjalnej objęto 316 rodzin, w tym 98 rodzin zamieszkałych na terenach wiejskich. Zawarto 6 kontraktów socjalnych. Asystent Rodziny W roku 2016 w ramach zadań wnikających z ustawy z 9 czerwca 2011r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 10575) otrzymano dotację wojewody środki na zatrudnienie asystenta rodziny. Na jego pracę pozyskano kwotę 28.500,00 zł. Asystenturą objętych było w 2016 roku 18 rodzin. Z 4 rodzinami rozpoczęto pracę natomiast z 6 rodzinami zakończono pracę. Na dzień 31.12.2016r. z 11 rodzinami praca była kontynuowana. Współpraca i współdziałanie W ramach współpracy ośrodka z wieloma jednostkami, instytucjami i organizacjami społecznymi sporządzono i wysłano 197 różnego rodzaju pism. Ośrodek współpracował między innymi z kuratorami i komornikami sądowymi z terenu całego kraju, z prokuraturą, policją, szpitalami w Mońkach, Białymstoku i Choroszczy, domami pomocy społecznej, Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Zespołem Interdyscyplinarnym, Poradnią Psychologiczno Pedagogiczną, Domami Dziecka, Szkołami Podstawowymi, Gimnazjum, Zespołem Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Mońkach i innymi szkołami średnimi w województwie podlaskim, Specjalnym Ośrodkiem Szkolno Wychowawczym w Białymstoku, i Ełku, Regionalnym Ośrodkiem Polityki Społecznej w Białymstoku, Urzędem Marszałkowskim woj. Podlaskiego, Podlaskim Urzędem Wojewódzkim, wieloma innymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi. Działalność Zespołu do spraw Pomocy Dziecku i Rodzinie W ramach działania Zespołu do spraw pomocy dziecku i rodzinie, który działa w oparciu o Uchwałę Nr X/53/07 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 27 czerwca 2007 roku w sprawie przyjęcie Gminnego Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną w roku 2016 odbyło się 2 posiedzenia. W posiedzeniach udział brali między innymi: pracownicy socjalni, kuratorzy zawodowi i społeczni 4
funkcjonariusze Policji, pedagodzy szkolni oraz dorośli członkowie rodzin, których dotyczyły posiedzenia. Pomocą objęto 2 rodziny. W ramach podjętych działań: wzmożono nadzór nad rodzinami ze strony dzielnicowych i pracowników socjalnych. W strukturze MOPS działalność prowadzi Środowiskowy Dom Samopomocy sprawozdanie z działalności ŚDS w Mońkach za 2016 rok w załączeniu. MOPS w Mońkach zapewnia obsługę Gminnego Zespołu Interdyscyplinarnego sprawozdanie z działalności ZI za 2016 rok zgodnie z Gminnym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2011-2018 w Gminie Mońki zostało przekazane Burmistrzowi Moniek. Niekonwencjonalne formy pomocy W roku 2016 poza statutowymi działaniami ośrodek organizował niekonwencjonalne formy pomocy. W ramach tej działalności pozyskano używaną odzież, obuwie, pościel, zabawki, oraz meble i sprzęt gospodarstwa domowego. Zorganizowano dla ok. 150 dzieci choinkę noworoczną. Zorganizowano XXI Miting Osób Niepełnosprawnych Sprawni Inaczej, w którym wzięło udział ok. 70 osób niepełnosprawnych. W grudniu 2016 r. odbyła się wigilia dla osób samotnych, w której wzięło udział ok. 30 osób. W ramach współpracy z wolontariuszami Szlachetnej Paczki w 2016 roku zostało wytypowanych przez pracowników MOPS 12 rodzin potrzebujących tego typu wsparcia. MOPS współpracował również z Baniem Żywności, Caritas i OSP w Mońkach w celu przekazania żywności dla osób najbardziej potrzebujących Ośrodek w 2016r. realizował Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014-2020, Podprogram 2015 (FEAD) oraz Podprogram 2016 (FEAD) w celu przekazania żywności dla osób najbardziej potrzebujących. W ramach podprogramu 2015, 703 osoby otrzymało żywność (26.121,64 kg), natomiast w podprogramie 2016, 804 osoby otrzymało żywność (24.121,76 kg). Izba Rzemieślnicza i Przedsiębiorczości w Białymstoku zwróciła się z prośbą o pomoc w znalezieniu i zrekrutowaniu kilku osób do realizowanego przez nich projektu Życie zaczyna się po 30 program wsparcia osób po 30 roku życia powracających na rynek pracy w ramach środków z RPOWP. W ramach współpracy udało się zrekrutować 7 osób. Świadczenia rodzinie i fundusz alimentacyjny W roku ubiegłym Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej wypłacił w ramach zadań zleconych na świadczenia rodzinnie i świadczenia z tytułu funduszu alimentacyjnego: Lp. Nazwa świadczenia Liczba świadczeń Kwota wypłaconych świadczeń 1. Świadczenia rodzinne i dodatki do 20627 2.304.226 świadczeń rodzinnych 2. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia 112 112.000 dziecka 3. Zasiłki pielęgnacyjne 3052 466.956 4. Świadczenia pielęgnacyjne 581 754.293 5. Specjalny zasiłek opiekuńczy 225 116.948 6. Zasiłek dla opiekuna 147 76.440 7. Świadczenia w ramach funduszu 1 105 405.500 alimentacyjnego 8. Świadczenie wychowawcze 14144 7.042.717 Ogółem: 39993 11.279.080 5
W roku 2016 ośrodek realizując Ustawę z dnia 7 września 2007 roku o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 169) podejmował szereg czynności wynikających z przepisów tej ustawy wobec dłużników alimentacyjnych. Czynności te podlegały między innymi na: przeprowadzeniu wywiadów u dłużników alimentacyjnych, kierowaniu wniosków o zatrudnienie do Powiatowego Urzędu Pracy, kierowaniu wniosków o ściganie do Policji oraz Prokuratury, prowadzeniu korespondencji z innymi instytucjami zajmującymi się realizacją w/w ustawy. Sporządzono i wysłano 254 różnych pism. Wystawiono i wydano 205 zaświadczeń. Dochody uzyskane od dłużników alimentacyjnych z tytułu spłaty zadłużenia z funduszu alimentacyjnego wyniosły 28.211,40 zł, a odsetki od zaległości 41.952,09 zł. Kwoty te zostały przekazane zgodnie z obowiązującymi przepisami na dochód Skarbu Państwa oraz dochód gminy. W celu realizacji zadań z zakresu świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego ośrodek współpracował z Komornikami Sądowymi, ROPS w Białymstoku, PUW, Policją, Prokuraturą, Starostwem Powiatowym, Urzędem Miejskim, PUP, OPS z terenu całego kraju, Sądem Rejonowym oraz innymi instytucjami i zakładami pracy. Świadczenia wychowawcze Od 1 kwietnia 2016r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Mońkach rozpoczął realizację nowego zadania tj. wypłatę świadczenia wychowawczego w ramach Programu Rodzina 500 +. W roku ubiegłym w ramach zadania zleconego zostały wpłacone świadczenia wychowawcze: Lp. Świadczenia wychowawcze Liczba świadczeń 1. na pierwsze dziecko 5.180 2. na drugie i kolejne dziecko 8.357 Ogółem: 14.139 W celu realizacji zadań z zakresu świadczenia wychowawczego ośrodek współpracował z ROPS w Białymstoku, PUW, Starostwem Powiatowym, Urzędem Miejskim, PUP, OPS z terenu całego kraju oraz innymi instytucjami i zakładami pracy. Projekty z funduszy europejskich W maju 2016r. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej przy współpracy z Białostocką Fundacją Kształcenia Kadr złożyli wspólny wnniosek konkursowy ze środków z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 na realizację projektu RAZEM W PRZYSZŁOŚĆ program aktywnej integracji podopiecznych MOPS w Mońkach, Priorytet VII Poprawa Spójności Społecznej, Działanie 7.1 Rozwój działań aktywnej integracji, Priorytet inwestycyjny 9.1 Aktywne włączenie, w tym z myślą o promowaniu równych szans oraz aktywnego uczestnictwa i zwiększeniu szans na zatrudnienie. Ogólny koszt projektu wynosi 404.983,12 zł z tego dotacja na realizację projektu 382.483,12 zł. Koszt własny gminy to 22.500,00 zł. Okres realizacji projektu od 01.01.2017r. do 30.06.2018r. Projekt skierowany jest do osób bezrobotnych lub niepozostających w zatrudnieniu, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, zagrożonych wykluczeniem społecznym, w wieku aktywności zawodowej. W projekcie uczestniczyć będzie 50 osób. Zaplanowane działania to min.: Zajęcia psychologiczne, Doradztwo zawodowe, Szkolenia i kursy zawodowe, Staże zawodowe u pracodawców, Zajęcia ze specjalistą ds. przemocy domowej. 6
W grudniu 2016r. MOPS w Mońkach złożył wniosek konkursowy do Lokalnej Grupy Działania - Fundusz Biebrzański w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju ze środków z Europejskiego Funduszu Społecznego na realizację projektu Razem Łatwiej, osi priorytetowej IX. Rozwój lokalny, działanie 9.1 Rewitalizacja społeczna i kształtowanie kapitału społecznego, cel główny: 3. Wzrost aktywności, integracji społecznej i partycypacji osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, zwiększenie aktywności społecznej, a w konsekwencji zawodowej, w tym z zastosowaniem instrumentów aktywnej integracji. 3.1: Poprawa integracji społecznej obszaru LGD, przedsięwzięcie: 3.1.1 Aktywna integracja społeczna (EFS) Programy Aktywności Lokalnej wsparcie skierowane do środowisk zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Ogólny koszt projektu wynosi 361.930,00 zł z tego dotacja na realizację projektu 337.330,00 zł. Koszt własny gminy to 24.600,00 zł. Okres realizacji projektu od 01.09.2017r. do 31.12.2018r. Projekt skierowany jest do osób bezrobotnych lub niepozostających w zatrudnieniu, korzystających ze świadczeń pomocy społecznej, zagrożonych wykluczeniem społecznym. W projekcie uczestniczyć będzie 82 osoby, w tym młodzież 40 osób. Zaplanowane działania to min.: Zajęcia psychologiczne, Doradztwo zawodowe, również dla młodzieży, Szkolenia i kursy zawodowe, Warsztaty i szkolenia dla młodzieży, Staże zawodowe u pracodawców, Zajęcia ze specjalistą ds. przemocy domowej, również dla młodzieży. Pozostałe informacje i działania W roku 2016 podjęte zostały 5444 decyzje administracyjne przyznające różne formy pomocy, w tym: Lp. Rodzaj Świadczenia Liczba podjętych decyzji 1 Zasiłki stałe 28 2 Zasiłki celowe 339 3 Dożywianie w szkołach 314 4 Dożywianie (żywność i posiłki) 458 5 Zasiłki okresowe 729 6 Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi psychiatryczne 31 7 Środowiskowy Dom Samopomocy 24 8 Domy Pomocy Społecznej 15 9 Świadczenia rodzinne 1365 10 Świadczenia wychowawcze 1568 11 Dodatki mieszkaniowe 414 12 Fundusz alimentacyjny 195 13 Świadczenia opieki zdrowotnej 22 14 Dodatki energetyczne 42 Ogółem: 5444 W roku 2016 w ramach obsługi świadczeń i realizacji zadań statutowych na utrzymanie MOPS 7
wydatkowano kwotę 934.263 zł (z tego środki gminne 718.973 zł, dotacja wojewody 215.290 zł). Na dzień 31 grudnia 2016r. W ośrodku zatrudnionych było 29 osób tj. 28,25 etatu. W roku 2016 na terenie miasta i gminy Mońki zamieszkiwało 15155 osób. Ze świadczeń pomocy społecznej korzystało 459 rodzin (1220 osób w rodzinach) w tym 148 rodziny ze wsi. Świadczeniami pomocy społecznej w 2016 roku objęto 8,05% ludności zamieszkującej gminę Mońki, tj. o 0,98% mniej niż w roku ubiegłym. Planowany na rok 2017 budżet MOPS w Mońkach w podstawowym stopniu winien zabezpieczyć potrzeby w zakresie realizowanych w ośrodku zadań. W 2016 roku została opracowana i uchwalona przez Radę Miejską w Mońkach Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Mońki na lata 2016-2022, Uchwała nr XXI/153/16 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 13 czerwca 2016r. Zostały opracowane i uchwalone przez Radę Miejską w Mońkach Programy: Gminny Program Wspierania Rodziny na lata 2016-2018, Uchwała nr XXI/154/16 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 13 czerwca 2016r. oraz Gminny Program Aktywności Lokalnej na lata 2016-2020, Uchwała nr XXVII/193/16 Rady Miejskiej w Mońkach z dnia 29 listopada 2016r. Działania planowane w 2017 roku W 2017 roku planuje się realizację aktywnych form przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Wspólnie z BFKK będzie realizowany projekt RAZEM W PRZYSZŁOŚĆ program aktywnej integracji podopiecznych MOPS w Mońkach. Rozpoczęcie projektu marzec 2017r. Planowane rozstrzygnięcie konkursu projektu złożonego do Lokalnej Grupy Działania - Fundusz Biebrzański w ramach Lokalnej Strategii Rozwoju pod nazwą Razem Łatwiej odbędzie się w okresie czerwiec sierpień 2017r. W ramach aktywizacji długotrwale bezrobotnych zostało skierowanych 10 osób do prac społecznie użytecznych. Planowane jest zorganizowanie w czerwcu br. XXII edycji Mitingu dla osób niepełnosprawnych Sprawni Inaczej. W styczniu br. zorganizowano dla ok. 130 dzieci z rodzin korzystających z pomocy MOPS w Mońkach choinkę noworoczną. We współpracy ze Stowarzyszeniem Wspierajmy Się w br. została zakończona zbiórka publiczna na pomoc pogorzelcom. Łącznie zebrano 97.337,06 zł oraz rodzina uzyskała pomoc materialną. Planowane jest pozyskiwanie z ROPS w Białymstoku, Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz MRPiPS oraz z innych źródeł środków na działania MOPS związane z różnego typu niekonwencjonalną pomocą dla mieszkańców miasta i gminy Mońki. MOPS współpracuje ponadto z wieloma organizacjami pozarządowymi w szczególności z Bankiem Żywności oraz Stowarzyszeniem Wspierajmy Się.... (podpis) 8