156 Eksport w polskiej gospodarce

156 Eksport w polskiej gospodarce Eksport w polskiej gospodarce struktura oraz główne trendy Eksport jest coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce. W 217 r. eksport stanowił 54,3% wartości PKB naszego kraju. Na przestrzeni lat 24 217 udział ten dynamicznie się zwiększał, wskazując na rosnącą ekspansję zagraniczną polskich eksporterów. W 24 r. relacja wartości eksportu Polski do nominalnego PKB wynosiła jedynie 34,3%. eksport usług (2,4% ogółu). Udział eksportu towarów powoli, lecz systematycznie zmniejsza się w 24 r. wynosił on 82,8%. Średnioroczne tempo wzrostu eksportu towarów i usług licząc od 24 r. wyniosło 1,8% i tylko w 29 r., czyli w czasie apogeum globalnego kryzysu finansowego, było ono ujemne. Kamil Łuczkowski Bank Pekao SA Młodszy Ekonomista w Biurze Analiz Makroekonomicznych Na tle krajów Unii Europejskiej relacja wartości eksportu Polski do PKB plasuje się w środku stawki. Warto jednak zaznaczyć, że najwyższym udziałem eksportu odznaczają się małe kraje o ograniczonych rozmiarach rynku wewnętrznego, jak np. kraje zaliczane do grupy krajów Europy Środkowo-Wschodniej (, Słowacja, Węgry). W przypadku większych krajów UE (,,, Wielka Brytania) relacja eksportu do PKB nie przekracza 35%. Wartość eksportu towarów i usług z Polski w 217 r. wyniosła 253,8 mld EUR, z czego 21,9 mld EUR stanowił eksport towarów (79,6% ogółu) a 51,9 mld EUR Jeżeli chodzi o strukturę geograficzną polskiego eksportu, głównym odbiorcą polskiego eksportu towarowego od lat pozostają w 217 r. ich udział wyniósł 27,4%. Od 24 r. udział Niemiec w polskim eksporcie zmniejszał się z 3,% do 25,1% w 213 r., natomiast w następnych latach lekko wzrósł. Ten wzrost z ostatnich lat można tłumaczyć m.in. tym, że gospodarka niemiecka lepiej poradziła sobie w czasie kryzysu zadłużeniowego w strefie euro niż inni ważni partnerzy handlowi Polski, jak np. czy. Dzięki temu umocniły swoją pozycję WYKRES 111 16 Relacja eksportu towarów i usług do PKB w Polsce na tle krajów UE w 217 r.1 12 Malta Irlandia Słowacja Węgry Słowenia Litwa Estonia Bułgaria Cypr Łotwa Dania Polska Austria Chorwacja Portugalia Rumunia Finlandia Grecja Wlk. Brytania

157 84 3 WYKRES 112 82 25 2 Eksport towarów i usług Polski w latach 24 2172 15 78 76 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 1 5 Udział towarów w eksporcie towarów i usług (%, lewa oś) Eksport towarów i usług (mld EUR, prawa oś) 3+3+4+4+5+5+6+7+7+27+29+A 3,5% 3,% 24 2,7% 3,2% 3,5% 6,1% 3,9% 4,3% 6,% 4,3% 5,4% 3+3+3+3+4+5+5+6+6+28+34+A 33,7% 217 27,4% 2,7% 2,7%2,8% 3,% 4,4% 6,4% 4,9% 5,6% 6,4% WYKRES 113 polskiego eksportu towarów w latach 24 i 2173 Ukraina Rosja Wielka Brytania inne kraje USA Rosja Wielka Brytania inne kraje 6 WYKRES 114 2 Udział krajów pozaeuropejskich w eksporcie towarów krajów UE w 217 r. 4 Średnia UE Cypr Malta Wlk. Brytania Irlandia Finlandia Grecja Dania Portugalia Austria Bułgaria Litwa Estonia Rumunia Chorwacja Łotwa Luksemburg Polska Słowenia Węgry Słowacja

158 Eksport w polskiej gospodarce gospodarczą, a Polska przestawiła kierunek swojego eksportu jeszcze bardziej w stronę Niemiec. Kolejni partnerzy odgrywają znacznie mniejszą rolę w polskim eksporcie towarowym w 217 r. na drugie w kolejności przypadło 6,4% wartości eksportu. Próg 5% przekroczyły jeszcze tylko Wielka Brytania (6,36%) oraz (5,6%). Warto zwrócić uwagę na duży przyrost udziału Czech w polskim eksporcie towarowym z 4,3% w 24 r. do 6,4% w 217 r. Na przestrzeni lat spadał łączny udział 1 największych odbiorców polskiego eksportu z 69,5% w 24 r. do 66,3% w 217 r. Stanowi to potwierdzenie rosnącej dywersyfikacji kierunków polskiego eksportu, choć wciąż pozostaje on skupiony na krajach Unii Europejskiej. Udział polskiego eksportu towarów do krajów pozaeuropejskich systematycznie rośnie od 28 r., aczkolwiek powoli. W 28 r. wynosił on 7,8% i do 217 r. wzrósł do 1,1%, pozostając na zbliżonym poziomie od 213 r. Biorąc pod uwagę coraz większe ryzyko spowolnienia gospodarczego w strefie euro ekspansja polskich przedsiębiorstw na dalszych kierunkach, wychodzących poza Europę, będzie jednym z kluczowych czynników wspierających rozwój polskiej gospodarki. Najważniejszym rynkiem eksportu dla polskich przedsiębiorstw poza Europą pozostają Stany Zjednoczone, choć w 217 r. na ten kraj przypadało jedynie 2,7% polskiego eksportu towarów. Z kolei drugie w kolejności Chiny posiadały ok. 1% polskiego eksportu towarów, a udział ten utrzymuje się na tym poziomie od 29 r. Wysiłek eksportowy powinien w większym niż dotychczas stopniu orientować się na szybko rosnące kraje Azji oraz oferujące duży potencjał kraje Afryki. Na tle innych krajów należących do UE polski eksport charakteryzuje się niską ekspozycją na rynki pozaeuropejskie. W 217 r. na kraje pozaeuropejskie średnio w krajach Unii przypadało prawie trzykrotnie więcej eksportu (27,6%) niż w przypadku Polski. Największy udział gospodarek pozaeuropejskich w eksporcie mają największe kraje UE, jak Wielka Brytania,, czy (ponad 3%). Zdolność tych gospodarek do kreowania eksportu do krajów pozaeuropejskich związana jest z dużym udziałem w handlu zagranicznym największych przedsiębiorstw o globalnym zasięgu. Z kolei najniższy udział miały kraje Europy Środkowo-Wschodniej (średnio 9,3%). Struktura podmiotowa Główną rolę w polskim eksporcie towarów odgrywają firmy duże, tj. zatrudniające 25 i więcej pracowników. W 217 r. ich udział w łącznej sumie przychodów ze sprzedaży eksportowej krajowych firm wyniósł 73,1%. Na firmy średnie (zatrudniające od 5 do 249 pracowników) przypadło 19,9% przychodów ze sprzedaży eksportowej a na firmy małe (od 1 do 49 pracowników) 7,%. Proporcje te w ostatnich latach były względnie stałe jednak można zauważyć, że w 217 r. duże firmy WYKRES 115 Struktura przychodów ze sprzedaży eksportowej towarów firm według ich rozmiarów 5 (dane wyrażone w %) 1 6 72,3 71,4 72,3 72, 73,1 Małe Średnie Duże 2 2,3 2,5 2,1 2,5 19,9 7,5 8, 7,7 7,5 7, 213 214 215 216 217

Struktura sektorowa 159 zwiększyły swój udział w polskim eksporcie towarów kosztem firm średnich oraz małych. Wśród dużych przedsiębiorstw udział z eksportu w ich łącznych przychodach ze sprzedaży towarów wyniósł 51,1% i był znacznie wyższy niż w firmach małych i średnich (31%). Firmy duże wykazują przy tym najwyższy udział eksportu towarowego w ich łącznych przychodach ze sprzedaży (28,3%). W firmach średnich jest to odpowiednio 18,1% a w małych 11,%. We wszystkich grupach przedsiębiorstw udział eksportu w przychodach nieznacznie rósł w ostatnich latach, co wskazuje na rosnącą ekspansję zagraniczną polskich przedsiębiorstw. Biorąc pod uwagę pochodzenie kapitału własnościowego warto zauważyć, że w przypadku firm z większościowym udziałem kapitału zagranicznego relacja przychodów ze sprzedaży eksportowej do łącznych przychodów ze sprzedaży wyniosła 35,2% w 217 r. i udział ten jest znacznie wyższy w porównaniu do firm o większościowym udziale kapitału krajowego (14,9%). Oznacza to, że firmy z kapitałem zagranicznym są w dużo większym stopniu nastawione na działalność eksportową od firm z kapitałem krajowym. Struktura sektorowa Jeżeli chodzi o strukturę sektorową to sektor przetwórstwa przemysłowego wyraźnie dominuje jeżeli chodzi o udział w ogóle sprzedaży eksportowej towarów* (w 217 r. wyniósł on 75,5%). Analizując wyłącznie sektor przetwórstwa przemysłowego można zauważyć, że największe udziały w ogóle sprzedaży eksportowej wykazują firmy działające w sektorach o niskim poziomie zaawansowania technologicznego. W 217 r. największe udziały w łącznych przychodach z eksportu (568,2 mld PLN dla firm z sektora przetwórstwa przemysłowego) miały firmy produkujące pojazdy i części samochodowe (22,2% ogółu), artykuły spożywcze (1,%) oraz wyroby z gumy i tworzyw sztucznych (7,5%). Co do produkcji pojazdów i części samochodowych należy tutaj uściślić, że w porównaniu do pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej (, Słowacja, Węgry) polski eksport w tym * Bez mikrofirm zatrudniających mniej niż 1 osób. sektorze odznacza się najwyższym udziałem eksportu podzespołów i części samochodowych, do produkcji których nie jest wymagane wysokie zaawansowanie technologiczne (47,8% eksportu całej kategorii w 217 r.). W Czechach udział ten wynosił 38,9%, na Węgrzech 38,6% a na Słowacji 23,7%. Ogólnie kraje te wyróżniają się wyższym udziałem eksportu wśród branż zaawansowanych technologicznie w porównaniu do polskiej gospodarki. Firmy z kapitałem zagranicznym są w dużo większym stopniu nastawione na działalność eksportową od firm z kapitałem krajowym. Z kolei biorąc pod uwagę udział przychodów z eksportu towarów w porównaniu do całkowitej wartości przychodów ze sprzedaży towarów to dominują tutaj branże zaliczane do wiedzochłonnych i wytwarzających produkty wysokiej technologii produkcja pojazdów i części samochodowych (79,7% ogółu przychodów), choć w przypadku tej kategorii nie należy zapominać o dużym udziale eksportu części samochodowych, pozostałego sprzętu transportowego (75,6%), komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych (7,7%) czy też urządzeń elektrycznych (67,%). Jednakże udział tych branż w przychodach całego sektora przetwórstwa przemysłowego jest stosunkowo nieduży (łącznie około 22,6% przychodów ze sprzedaży). Wysoki udział eksportu w przychodach ze sprzedaży wykazują także producenci mebli (64,2%) oraz wyrobów tekstylnych (58,3%). Wnioski Eksport jest coraz ważniejszym czynnikiem wzrostu gospodarczego w Polsce. W 217 r. eksport stanowił ponad połowę wartości polskiego PKB, a na przestrzeni lat udział ten systematycznie się zwiększa. Jednak na

16 Eksport w polskiej gospodarce WYKRES 116 Udział przychodów firm z eksportu towarowego w łącznych przychodach z tego tytułu dla sektora przetwórstwa przemysłowego według branż 6 (dane wyrażone w %) Produkcja pojazdów i części samochodowych Produkcja artykułów spożywczych Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych Produkcja urządzeń elektrycznych Produkcja wyrobów z metali Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych Produkcja metali Produkcja mebli +822,2 +1, +37,5 +297,4 +2726,8 +2566,4 +25, +1844,6 +14,5 +1764,4 WYKRES 117 Wartość przychodów firm ze sprzedaży towarów oraz udział eksportu towarów dla sektora przetwórstwa przemysłowego według branż 7 Udział eksportu towarów dla sektora przetwórstwa przemysłowego Wartość przychodów firm ze sprzedaży towarów Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep Produkcja pozostałego sprzętu transportowego Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Produkcja urządzeń elektrycznych Produkcja mebli Produkcja wyrobów tekstylnych Pozostała produkcja wyrobów Produkcja maszyn i urządzeń tle krajów Unii Europejskiej relacja wartości eksportu Polski do PKB plasuje się w środku stawki. Polski eksport zdominowany jest przez eksport towarów, choć ich udział w eksporcie zmniejsza się. Jeżeli chodzi o strukturę geograficzną polskiego eksportu, głównym odbiorcą polskiego eksportu towarowego od lat pozostają oraz kraje Unii Europejskiej. Jednocześnie rośnie dywersyfikacja kierunków polskiego eksportu. Coraz bardziej popularne są kierunki pozaeuropejskie, ale ich udział w całości polskiego eksportu nadal nie jest wysoki. Na tle innych krajów UE polski eksport charakteryzuje się niską ekspozycją na rynki pozaeuropejskie. Wysiłek eksportowy powinien w większym niż dotychczas stopniu orientować się na szybko rosnące kraje Azji oraz oferujące duży potencjał kraje Afryki. Główną rolę w polskim eksporcie towarów odgrywają duże firmy, które wykazują przy tym najwyższy udział +79779,7% +75675,6% +777,7% +6767,% +64264,2% +58358,3% +56956,9% +55255,2% 158,1 mld 2,2 mld,1 mld 63,1 mld 39,2 mld 12, mld 1,4 mld 44,8 mld eksportu towarowego w ich łącznych przychodach ze sprzedaży towarów. Jeżeli chodzi o strukturę branżową to najwyższy udział w ogóle sprzedaży eksportowej w 217 r. zanotowano w przetwórstwie przemysłowym. Biorąc pod lupę wyłącznie sektor przetwórstwa przemysłowego można zauważyć, że największe udziały w ogóle sprzedaży eksportowej wykazują firmy działające w sektorach o niskim poziomie zaawansowania technologicznego. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej (, Słowacja, Węgry) wyróżniają się wyższym udziałem eksportu wśród branż zaawansowanych technologicznie w porównaniu do polskiej gospodarki. Z kolei analizując udział przychodów z eksportu towarowego w porównaniu do całkowitej wartości przychodów ze sprzedaży towarów to dominują tutaj branże zaliczane do wiedzochłonnych i wytwarzających produkty wysokiej technologii, jednakże udział tych branż w całości rynku jest stosunkowo nieduży.