Początki cywilizacji Dział I
Terminy
historia źródła historyczne archeologia epoki historyczne chronologia nasza era periodyzacja przed naszą erą klasyfikacja źródeł historycznych wiek nazwy epok historycznych prahistoria
historia jest nauką o wydarzeniach z dziejów ludzkości od czasów wynalezienia pisma. źródło historyczne wszelkie ślady przeszłości. Na ich podstawie ustala się prawdziwość wydarzeń, a także ich przyczyny i skutki. archeologia nauka pomocnicza historii zajmująca się odkrywaniem i badaniem źródeł materialnych. epoka charakterystyczny okres w dziejach ludzkości, narodu, kultury lub literatury. Pewien etap rozwoju w dziejach ludzkości.
chronologia nasza era przed naszą erą nauka pomocnicza historii dotycząca ustalania dat; dzięki niej można określić następstwo, czyli kolejność wydarzeń w czasie. Z greckiego chronos- czas, logos- słowo, nauka. Era chrześcijańska, zwana też erą dionizyjską albo naszą erą. Opracował ją w VI w.n.e. mnich Dionizy Mały. Za początek rachuby lat przyjął rok narodzenia Chrystusa. wydarzenia, które według ery chrześcijańskiej miały miejsce przed narodzeniem Jezusa. wiek okres 100 lat.
prahistoria czasy od pojawienia się człowieka na Ziemi do powstania pisma. periodyzacja podział dziejów na epoki (gr. periodokres, odcinek czasu) klasyfikacja źródeł historycznych podział źródeł historycznych. nazwy epok historycznych prahistoria, starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność.
klasyfikacja źródeł historycznych Źródła historyczne pisane niepisane kroniki, roczniki, listy budowle, ozdoby, narzędzia
nazwy epok historycznych PRAHISTORIA od pojawienia się człowieka do wynalezienia pisma. ok. 4 mln. lat temu- ok. 4000 r.p.n.e. STAROŻYTNOŚĆ ŚREDNIOWIECZE NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ od wynalezienia pisma do upadku cesarstwa rzymskiego ok. 4000 r.p.n.e.- 476 r.n.e. od upadku cesarstwa rzymskiego do odkrycia Ameryki 476 r.n.e.- 1492 r.n.e. od odkrycia Ameryki do wybuchu I wojny światowej 1492 r.n.e.- 1914 r.n.e. od wybuchu I wojny światowej do chwili obecnej. 1914 r.-.
ewolucja australopitek homo habilis homo erectus homo sapiens paleolit koczowniczy tryb życia ewolucjonizm antropologia neolit rewolucja neolityczna osiadły tryb życia
ewolucja australopitek homo habilis homo erectus trwający miliony lat proces przeobrażania się gatunków. pojawił się 4 mln lat temu w Afryce, poruszał się w pozycji pochylonej. człowiek uzdolniony pojawił się ok. 2,5 mln lat temu, używał pierwszych narzędzi kamiennych. człowiek wyprostowany żył ok. 1,9 mln lat temu, wynalazł oszczep, używał ognia.
homo sapiens paleolit człowiek rozumny udoskonalił narzędzia i zaczął tworzyć kulturę. epoka kamienia łupanego. koczowniczy tryb życia ewolucjonizm ludy nie zasiedlały na stałe żadnego obszaru, wciąż wędrowały w poszukiwaniu pożywienia. pogląd na temat pochodzenia ludzi oparty na teorii Karola Darwina o ewolucji.
antropologia nauka badająca człowieka. neolit epoka kamienia gładzonego, ludzie zaczęli prowadzić osiadły tryb życia. rewolucja neolityczna osiadły tryb życia zmiany które nastąpiły między 9 a 3 tysiącleciem p.n.e. (osiadły tryb życia ludzi, udomowienie zwierząt, budowanie osad, rozpoczęcie hodowli zwierząt, początki rolnictwa). ludzie zaczęli budować osady i zamieszkiwać w jednym miejscu.
osada megality dolmeny epoka brązu epoka żelaza cywilizacja Żyzny Półksiężyc Mezopotamia system irygacyjny Sumerowie miastopaństwo król-kapłan
osada budynki stawiane w pobliżu tworzące wspólnotę. megality dolmeny epoka brązu Wielkie kamienne konstrukcje wznoszone w okresie neolitu, przykładowo Stonehenge. Neolityczne grobowce budowane z olbrzymich kamiennych bloków. ok. 3400 r.p.n.e. zaczęto wytwarzać narzędzia z brązu (stopu miedzi i cyny).
epoka żelaza cywilizacja Żyzny Półksiężyc Mezopotamia pod koniec II tysiąclecia p.n.e. rozpoczęto wytop narzędzi z żelaza. nazwa społeczeństwa, które osiągnęło wysoki poziom rozwoju, (budowały miasta, posługiwały się pismem i tworzyły instytucje państwowe) pas ziem ciągnący się od Zatoki Perskiej do Morza Śródziemnego. Międzyrzecze, obszar pomiędzy Eufratem i Tygrysem.
system irygacyjny Sumerowie miasto-państwo król-kapłan system kanałów nawadniających. lud, który osiedlił się nad Eufratem i Tygrysem na początku IV tys. p.n.e. niewielkie państwa sumeryjskie, w ich skład wchodziły otoczone murami miasta z najbliższą okolicą. sprawował władzę w sumeryjskich miastachpaństwach.
zikkurat Babilon Kodeks Hammurabiego politeizm Aszur Niniwa wiszące ogrody Semiramidy rydwany Egipt Górny Egipt Dolny faraon System dwunastkowy
zikkurat Babilon Kodeks Hammurabiego politeizm Świątynia w starożytnej Mezopotamii. miasto w starożytnej Mezopotamii, położone nad Eufratem. kodeks prawny spisany przez Hammurabiego władcę Babilonii w XVIII w. p.n.e. Wiara w wielu bogów.
Aszur Niniwa wiszące ogrody Semiramidy rydwany jedno z najważniejszych miast starożytnej Asyrii. stolica państwa asyryjskiego, znajdowała się w nim wspaniała biblioteka. tarasy obsadzone krzewami i kwiatami w starożytnym Babilonie założone przez Nabuchodonozora II, jeden z siedmiu cudów świata starożytnego. Starożytne wozy bojowe.
Egipt Górny Egipt południowy. Egipt Dolny delta Nilu, Egipt północny. faraon władca w starożytnym Egipcie. System dwunastkowy sumeryjski system dokonywania obliczeń.
mumia mumifikacja sarkofag piramida sfinks hieroglify Dolina Królów Hebrajczycy Kanaan Palestyna Jahwe Juda
mumia mumifikacja sarkofag piramida Zabalsamowane ciało zmarłego w starożytnym Egipcie. zabiegi zapobiegające rozkładowi zwłok, przeprowadzane w starożytnym Egipcie. Kamienna skrzynia, w której składano ciało zmarłego Egipcjanina. nazwa grobowców stawianych w starożytnym Egipcie.
sfinks hieroglify Dolina Królów Hebrajczycy posąg mitycznego stworzenia przypominającego lwa z ludzką głową. pismo obrazkowe stworzone przez starożytnych Egipcjan. miejsce pochówku władców egipskich w okolicy Teb. ludy zwane również Izraelitami lub Żydami, na początku X w. p.n.e. założyli państwo w Palestynie.
Kanaan ziemia obiecana Izraelitów, Palestyna. Palestyna kraina obejmująca wąski i górzysty pas ziemi między rzeką Jordan a wybrzeżem Morza Śródziemnego. Jahwe imię jedynego Boga Izraelitów. Juda państwo Izraelitów ze stolicą w Jerozolimie powstałe po śmierci króla Salomona.
Izrael niewola babilońska prorok Mesjasz monoteizm judaizm dekalog menora Biblia Tora Arka Przymierza Ściana Płaczu
Izrael niewola babilońska prorok Mesjasz państwo powstałe po rozpadzie królestwa Salomona na obszarze Palestyny. okres w dziejach narodu żydowskiego trwający od 587 r.p.n.e. do 538 r. p.n.e., kiedy znajdowali się oni pod władzą królów Babilonu. osoba przepowiadająca przyszłe zdarzenia. zbawiciel, który miał wyzwolić Żydów, odbudować świątynię jerozolimską oraz całe królestwo Izraela.
monoteizm wiara w jednego Boga. judaizm dekalog menora religia wyznawana przez Hebrajczyków. dziesięć przykazań bożych, zbiór praw ustanowionych przez Boga dla Izraelitów. siedmioramienny świecznik, symbol judaizmu i narodu żydowskiego.
Biblia Tora Arka Przymierza Ściana Płaczu święta księga Żydów, Chrześcijan i Muzułmanów. święta księga judaizmu składająca się z Pięcioksięgupięciu pierwszych rozdziałów Biblii. Skrzynia, w której znajdowały się tablice z dekalogiem i inne święte przedmioty związane z judaizmem. święte miejsce dla wszystkich wyznawców judaizmu, jedyna zachowana do dziś pozostałość II świątyni jerozolimskiej.
pismo klinowe pismo hieroglificzne pismo demotyczne papirus alfabet piktogramy Fenicjanie pismo sumeryjskie Pismo alfabetyczne alfabet grecki Kamień z Rosetty alfabet łaciński
pismo klinowe pismo hieroglificzne pismo demotyczne papirus pismo składające się ze znaków w kształcie klina. najstarszy rodzaj pisma egipskiego. uproszczona wersja pisma hieroglificznego, używana na co dzień. materiał pisarski w starożytnym Egipcie pozyskiwany z trzciny rosnącej nad Nilem.
alfabet fenicki gliniana tabliczka Fenicjanie pismo sumeryjskie powstał w XI w.p.n.e. najstarsze na świecie pismo alfabetyczne, nie było w nim samogłosek. materiał pisarski w starożytnej Mezopotamii. lud kupców i żeglarzy w starożytności zamieszkiwali terytorium Syrii i Libanu, wynaleźli pierwsze pismo alfabetyczne. początkowo obrazkowe, przekształciło się w klinowe.
Pismo alfabetyczne Rodzaj pisma oparty na alfabecie alfabet grecki Kamień z Rosetty alfabet łaciński powstał na podstawie alfabetu fenickiego, dodano samogłoski i znaki interpunkcyjne (kropka, przecinek). płyta z czarnego granitu z tekstem wykonanym trzema rodzajami pisma, hieroglificznym, demotycznym i greckim. Jego odczytanie pozwoliło rozwikłać zagadkę hieroglifów. Nazywany alfabetem rzymskim, obecnie składa się z 26 znaków. Najmłodszy rodzaj pisma alfabetycznego.