"Before anything else, preparation is the key to success." Alexander Graham Bell Od telegrafu do Internetu, od kabla telefonicznego do światłowodowego 150 lat istnienia Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego (ITU) (1865 2015) Gdyby ktoś zapytał, z czym kojarzy się Wam Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ), odpowiedzielibyście zapewne, że z Radą Bezpieczeństwa, z Kartą Narodów Zjednoczonych lub z Nowym Jorkiem. Ale czy wiecie, że ONZ to nie tylko światowe bezpieczeństwo, ochrona zdrowia, żywności czy dorobku kulturowego, ale również kwestie związane z sektorem telekomunikacji? I że nie w Stanach Zjednoczonych, ale w Europie powstała najstarsza z dzisiejszych agend ONZ i jedna z najstarszych organizacji międzynarodowych na świecie Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU). Nastąpiło to w dniu 17 maja 1865 r. w Paryżu, wraz z podpisaniem pierwszej Międzynarodowej Konwencji Telegraficznej oraz powołaniem ówczesnej Międzynarodowej Unii Telegraficznej (ITU). Dla upamiętnienia tej ważnej daty co roku w dniu 17 maja obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego. Dlaczego jednak powstanie ITU jest tak ważne, że nawiązujemy do niego po 150 latach od powołania do życia tej organizacji? Czy chodzi tutaj tylko o zwykłą rocznicę, mimo że okrągłą? "Before anything else, preparation is the key to success." powiedział szkocki wynalazca telefonu i kilkudziesięciu innych wynalazków telekomunikacyjnych, Alexander Graham Bell. W przypadku ITU, ten proces przygotowawczy do ukształtowania się w taką organizację, jaką jest obecnie, był znacznie rozłożony w czasie. Obejmował bowiem stopniowo, wraz z postępem technologicznym, nowe obszary sektora telekomunikacyjnego. Poczynając od telegrafu i telefonu 1, poprzez radio, telewizję, łączność satelitarną, a kończąc na Internecie, ITU wypracowało nowe przepisy oraz regulacje w poszczególnych dziedzinach, sporządziło odpowiednie standardy międzynarodowe oraz zapewniło koordynację badań technicznych. Przykładami takich działań mogą być: międzynarodowy sygnał wezwania pomocy na morzu (S.O.S); Regulamin Radiokomunikacyjny 2 ; przydzielanie pasm częstotliwości dla świadczenia różnych usług radiowych oraz satelitarnych, a także cyfrowej telefonii komórkowej, szybkich bezprzewodowych urządzeń zdolnych do obsługi głosu i danych, jak również połączeń do usług online. Swoją obecną nazwę, Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (International Telecommunication Union ITU), organizacja ta przyjęła od 1 stycznia 1934 r., aby w pełni odzwierciedlała ona zakres jej odpowiedzialności. Podobnie, jak w przypadku nazwy, zmieniła się również siedziba ITU. Początkowo, od 1868 r., mieściła się ona w Bernie (Szwajcaria), aby następnie zostać przeniesioną do Genewy w 1948 r. 1 Podczas Międzynarodowej Konferencji Telegraficznej w Berlinie w 1885 r. określono m.in., że jednostką rozliczeniową będzie 5 minut oraz, że długość rozmowy telefonicznej nie może przekroczyć 10 minut, jeśli pojawiłby się inne osoby, które chciałyby skorzystać z linii telefonicznej. 2 Obecnie dokument ten liczy ponad 1000 stron przepisów regulujących, jak przydzielać i wykorzystywać na świecie ograniczone zasoby widma częstotliwości fal radiowych. 1
Niejako w uznaniu swojej dotychczasowej działalności, ITU stało się wyspecjalizowaną agendą ONZ ds. telekomunikacji na mocy porozumienia z 15 listopada 1947 r. (weszło w życie od 1 stycznia 1949 r.). W latach 80. XX wieku poważnym wyzwaniem dla ITU stała się postępująca globalizacja i towarzysząca jej stopniowa liberalizacja rynków telekomunikacyjnych na świecie. Dlatego też zdecydowano o przeglądzie dotychczasowej struktury tej organizacji, aby dostosować ją do zmieniających się warunków. Obecnie ITU podzielone jest na trzy główne sektory (biura) tematyczne: Sektor Radiokomunikacji (ITU-R), w którego ramach funkcjonują Światowe Konferencje Radiokomunikacyjne, które mogą zmienić w całości lub częściowo Regulamin Radiokomunikacyjny; Sektor Normalizacji Telekomunikacji (ITU-T) zajmuje się prowadzeniem badań dotyczących zagadnień technicznych, eksploatacji i taryfikacji oraz przyjmowaniem zaleceń dotyczących normalizacji telekomunikacji na świecie i tym zajmuje się odbywające się co 4 lata Światowe Zgromadzenie Normalizacji Telekomunikacji; Sektor Rozwoju Telekomunikacji (ITU-D) jest odpowiedzialny za wskazywanie władzom państw członkowskich znaczenia telekomunikacji przy tworzeniu narodowych planów rozwoju gospodarczego i społecznego. Do jego kompetencji należy ponadto popieranie rozwoju i eksploatacji sieci oraz usług telekomunikacyjnych, a także stymulowanie rozwoju telekomunikacji poprzez współpracę z lokalnymi organizacjami telekomunikacyjnymi oraz ze światowymi i regionalnymi instytucjami finansowymi zajmującymi się rozwojem. Przygotowanie priorytetów rozwoju telekomunikacji oraz nowych zaleceń i rezolucji w tym zakresie zajmuje się odbywająca się co 4 lata Światowa Konferencja Rozwoju Telekomunikacji. Ilu członków ma obecnie ITU? Kiedy powstawało, ITU zrzeszało zaledwie 20 państw członkowskich. Dzisiaj są to 193 kraje, a ponadto 661 członków sektorowych, czyli przedsiębiorstw działających na rynku telekomunikacyjnym oraz radiokomunikacyjnym. Dodatkowo, występuje kategoria tzw. członków stowarzyszonych, obejmująca zainteresowane jednostki oraz instytucje, które mogą uczestniczyć w pracach ITU nad przygotowywaniem rekomendacji, a także posiadają dostęp do dokumentacji Związku (łącznie jest ich 165). Ponadto, od 2011 r. wprowadzona została nowa kategoria akademie, obejmująca jednostki badawcze (obecnie na tej liście są 92 podmioty). Czym obecnie zajmuje się ITU? Istnieje kilka głównych obszarów zainteresowania i działalności, a mianowicie: wspieranie rozwoju w celu przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu w związku z coraz dynamiczniejszym postępem technologicznym, narastają różnice w dostępie do technologii informacyjno-komunikacyjnych (w skrócie ICT) pomiędzy państwami rozwiniętymi a rozwijającymi się ITU w swoich inicjatywach dąży do zniwelowania tych różnic, wspierając te drugie kraje w zmniejszaniu dystansu w zakresie dostępu do nowoczesnych urządzeń oraz technologii. Robi to na przykład poprzez programy wsparcia technicznego oraz misje szkoleniowe z udziałem swoich pracowników, jak również organizując szkolenia dla lokalnego personelu technicznego, szczególnie w Afryce, w Azji i w Ameryce Łacińskiej. ITU organizuje również specjalne konferencje Światowe Konferencje Rozwoju Telekomunikacji, które podejmują kwestie rozwoju i dostępu do nowoczesnych technologii w krajach rozwijających się. Kolejnym właściwym miejscem spotkań dla przedstawicieli regulatorów rynku 2
telekomunikacyjnego z krajów rozwiniętych oraz rozwijających się jest organizowane corocznie pod egidą ITU Światowe Sympozjum Regulatorów; wdrożenie inicjatyw na rzecz rozwoju światowego społeczeństwa informacyjnego, pod wspólną nazwą Światowy Szczyt Społeczeństwa Informacyjnego (WSIS) zrzesza on liczne grono wysokich rangą przedstawicieli: ministerstw, regulatorów rynku telekomunikacyjnego, organizacji międzynarodowych, sektora prywatnego, a także organizacji społeczeństwa obywatelskiego (NGO) i stanowi szeroką platformę wymiany doświadczeń oraz dobrych praktyk. Założenia niniejszej inicjatywy zostały wypracowane podczas dwóch szczytów dot. społeczeństwa informacyjnego: w Genewie (2003 r.) oraz w Tunisie (w 2005 r.), a następnie podczas specjalnego wydarzenia wysokiego szczebla w Genewie, w dniach 10 13 czerwca 2014 r. dokonano przeglądu dotychczasowych rezultatów oraz nakreślono kierunki szczególnego zainteresowania na okres po 2015 r.; prowadzenie globalnej polityki w zakresie częstotliwości ITU zajmuje się ogólnoświatową harmonizacją oraz międzynarodowym planowaniem przeznaczenia wykorzystania zakresów częstotliwości zarówno na potrzeby łączy radioliniowych, jak i satelitarnych. W tym celu, Sektor Radiokomunikacyjny ITU (ITU-R) organizuje co kilka (3 4) lat Światowe Konferencje Radiokomunikacyjne (ang. World Radiocommunication Conference WRC), które ustalają podział, zasady organizacji i przeznaczenia poszczególnych zakresów widma częstotliwości radiowych. Informacje o tych przeznaczeniach publikowane są następnie w Regulaminie Radiokomunikacyjnym. Najbliższa konferencja, WRC-15, odbędzie się w Genewie w listopadzie 2015 r. Jednym z ważniejszych punktów agendy WRC-15 jest kwestia przyszłego wykorzystania pasma 700 MHz (tzw. druga dywidenda cyfrowa ); organizacja licznych spotkań, konferencji, warsztatów tematycznych, itp. w obszarze telekomunikacji w tym miejscu ITU przygotowało szereg działań oraz inicjatyw skierowanych do wszystkich zainteresowanych podmiotów celem nieskrępowanej wymiany myśli i poglądów na temat nowych trendów, nie tylko technicznych, pojawiających się w obecnym, skomputeryzowanym świecie. Są to, by wymienić chociaż kilka z nich, ITU Telecom World, World Telecommunication Policy Forum (WTPF) oraz World Conference on International Telecommunications (WCIT); zwrócenie szczególnej uwagi na wybrane kwestie, takie jak: wspieranie dostępu do szerokopasmowego Internetu (działalność Broadband Commission for Digital Development), wyrównywania szans kobiet i mężczyzn na rynku nowych technologii (inicjatywa Girls In ICT, w tym obchodzony corocznie 23 kwietnia światowy Girls In ICT Day), zwrócenie uwagi na rolę młodych ludzi na rynku cyfrowym (tutaj m.in. światowy szczyt pod nazwą Global Youth Summit Beyond2015 w Kostaryce we wrześniu 2013 r.), a także na potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa w Internecie, zwłaszcza dla jego najmłodszych użytkowników (kwestie cyberbezpieczeństwa); prowadzenie badań oraz gromadzenie danych statystycznych ITU posiada szeroką, uzupełnianą i aktualizowaną corocznie bazę danych, gromadzoną na podstawie własnych działań (wykorzystuje przy tym ponad 100 wskaźników) oraz otrzymywaną od swoich członków. A jak w rolę ITU wpisuje się Polska? Nasz kraj jest członkiem ITU od 1921 r. i od tego czasu aktywnie uczestniczy w pracach Związku. Znajdziemy bardzo wiele przykładów tego zaangażowana Polski w działalność w ramach ITU. 3
W szczególności, nasze zaangażowanie najpierw skupiło się na aktywnym współtworzeniu przepisów radiokomunikacyjnych oraz wytycznych w dziedzinie kompatybilności elektromagnetycznej. Polska na przykład w latach 1972 2010 organizowała Międzynarodowe Sympozjum Kompatybilności Elektromagnetycznej (nazwane Wrocław EMC Symposium), znane wśród szerokiego grona ekspertów ds. radiokomunikacji i powiązane z działalnością ITU, w szczególności w zakresie efektywnego wykorzystania widma radiowego przez systemy satelitarne. Polska także aktywnie uczestniczyła w kształtowaniu przepisów Regulaminu Radiokomunikacyjnego podczas wielu Światowych Konferencji Radiokomunikacyjnych ITU. Miała też swoich przedstawicieli w Radzie ds. Regulaminu Radiokomunikacyjnego, zatwierdzającej procedury stosowania Regulaminu Radiokomunikacyjnego oraz rozpatrującej problemy, jakie mogą pojawić się w związku z przydzielaniem widma częstotliwości radiowych i jego użytkowaniem. W latach 1994 2002 członkiem RRB z Regionu C był Pan prof. Ryszard Strużak, a w latach 2002 2010 Pan Władysław Moroń. Ponadto, Polska angażowała się od wielu lat w działania Sektora Rozwoju Telekomunikacji. Przykładem takich działań w Polsce są coroczne obchody Światowego Dnia Telekomunikacji (od 2006 r. Światowego Dnia Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego) w dniu 17 maja. Obchody tego dnia były początkowo organizowane przez liczące ok. 25.000 członków Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP), które prawie 20 lat temu usankcjonowało tę tradycję i podpisało stosowne porozumienie z Ministrem Łączności (obecnie Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji). Od 2006 r., równolegle z obchodami organizowanymi przez SEP, w organizację niezależnych obchodów Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego włączyło się liczące 2.600 członków Polskie Towarzystwo Informatyczne (PTI). Od 2013 r. SEP i PTI podjęły uzgodnienia dotyczące opracowywania w kolejnych latach wspólnej ramy programowej. Polska brała również udział w kolejnych wydarzeniach związanych z wdrażaniem postanowień Szczytu Społeczeństwa Informacyjnego (World Summit on Information Society WSIS), organizowanych od 2003 r. Podczas jednego z poprzednich WSIS Forum w 2013 r. w Genewie otwarte zostało polskie stoisko, w ramach którego zaprezentowano projekty związane z rozwojem rynku telekomunikacyjnego w Polsce, a także doświadczenia w zakresie poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym oraz popularyzacji sektora ICT jako miejsca pracy także dla kobiet. Kolejną inicjatywą, w którą aktywnie włączyła się Polska, i przede wszystkim Urząd Komunikacji Elektronicznej, było zorganizowanie w Warszawie Światowego Sympozjum Regulatorów (Global Symposium for Regulators GSR) w dniach 3 5 lipca 2013 r. GSR to coroczna konferencja skupiająca szefów krajowych regulatorów rynku telekomunikacyjnego oraz przedstawicieli branży telekomunikacyjnej. Co roku w Sympozjum uczestniczą setki osób z całego świata. Nie inaczej było w Warszawie, gdzie gościliśmy około 700 wysokich rangą delegatów: ministrów ds. telekomunikacji, szefów organów regulacyjnych, liderów globalnych firm telekomunikacyjnych oraz przedstawicieli mediów. Wart podkreślenia jest fakt, iż było to pierwsze tego typu wydarzenie na terenie Unii Europejskiej. Uczestnicy polskiej edycji Sympozjum GSR-13 poszukiwali odpowiedzi na pytanie Jak zapewnić wysoką konkurencyjność, jakość usług oraz stabilny wzrost sektora ICT w warunkach rosnącej przewagi największych graczy?. Dyskutowali także na szereg innych ważnych z punktu widzenia rynku telekomunikacyjnego tematów, wśród których m.in. znalazły się następujące zagadnienia: zapewnienie równego traktowania wszystkich uczestników rynku, rozwój usług online, stabilne warunki rozwoju rynku telekomunikacyjnego, rola regulatorów w obszarach wzrostu gospodarczego oraz integracji społecznej, czy wreszcie temat tak ważny, jak przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu. 4
Właśnie w tej ostatniej kwestii Urząd Komunikacji Elektronicznej przyłączył się do kolejnej, jednej z flagowych inicjatyw ITU, tj. Światowego Dnia Kobiet w ICT ( Girls in ICT ). Celem tego przedsięwzięcia jest zachęcanie dziewcząt oraz młodych kobiet do budowania swojej ścieżki kariery w sektorze technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Z inicjatywy ITU dzień ten obchodzony jest niemal na całym świecie. To właśnie ITU jako pierwsza organizacja międzynarodowa zwróciła uwagę na fakt, że sektor nowoczesnych technologii rozwija się niezwykle dynamicznie lecz stereotypowo przy zdecydowanej przewadze po stronie mężczyzn. Państwa członkowskie ITU zadecydowały, że należy podjąć aktywne działania popularyzujące wśród kobiet i dziewcząt branżę ICT i nowe technologie. UKE przyłączyło się do tej inicjatywy, organizując szereg konferencji, konkursów i innych wydarzeń promujących zainteresowanie technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi wśród kobiet. UKE podjęło również działania na rzecz zaangażowania i włączenia do prac na forum ITU młodego pokolenia, m.in. podczas Światowego Szczytu Młodzieży ( Global Youth Summit Beyond2015 ). Polska reprezentowana była podczas tego wydarzenia przez grupę polskich studentów z Politechniki Warszawskiej oraz Politechniki Wrocławskiej. Celem Szczytu było wsłuchanie się w głos młodzieży dotyczący przyszłości zastosowania narzędzi ICT dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Niezmiernie istotną kwestią jest także aktywność Polski w Radzie ITU, w jednym z najważniejszych organów decyzyjnych ITU, który prowadzi nadzór nad realizacją aktualnej polityki i strategii ITU oraz nadzór nad realizacją planów operacyjnych ITU. Polska w 2010 roku została wybrana ponownie po 4 letniej przerwie na członka Rady ITU i do chwili obecnej bardzo aktywnie działa na forum tego organu. Warto zaznaczyć, że Polska w tych pracach jest postrzegana przez inne państwa członkowskie ITU jako ważny partner. Mogliśmy się o tym przekonać podczas ostatnich wyborów do Rady ITU w 2014 roku, kiedy Polska uzyskała w regionie C największe poparcie państw członkowskich ITU. Istnienie Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego (ITU) jest niezwykle ważne dla współczesnego cyfrowego świata. W każdej chwili ktoś surfuje po Internecie, rozmawia przez telefon komórkowy bądź stacjonarny, wysyła faks lub otrzymuje e-mail, słucha radia (także tego internetowego) lub ogląda swój ulubiony program telewizyjny. Każdy korzysta z nowoczesnych technologii komunikacyjnych (ICT), opartych na ramach instytucjonalnych, prawnych czy też zasadach bezpieczeństwa wypracowanych przez ITU. Wskutek tego bezpowrotnie zmienia się sposób, w jaki żyjemy, uczymy się, pracujemy i porozumiewamy między sobą. Zmianie ulegają również wzajemne relacje pomiędzy władzą a obywatelami. Informacja jest potężnym narzędziem służącym gospodarczo-społecznemu rozwojowi. Aby móc ją wykorzystać w odpowiedni i możliwie najefektywniej sposób niezbędne są nam technologie informacyjne i komunikacyjne oraz umiejętność ich wykorzystania. Bez funkcjonowania Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego, który jest z nami już od 150 lat, i zapewnienia, dzięki wieloletnim wysiłkom tej międzynarodowej organizacji, globalnej, bezproblemowej komunikacji, jak również znaczącego wkładu w tworzenie społeczeństwa informacyjnego, społeczność międzynarodowa nie znajdowałaby się na tym samym poziomie rozwoju, na którym jest obecnie. To właśnie m.in. dzięki Międzynarodowemu Związkowi Telekomunikacyjnemu i zaangażowaniu Polski, w tym UKE, na jego forum jesteśmy w stanie iść z duchem czasu i kształtować nasz rozwój poprzez wykorzystanie możliwości jakie stwarzają technologie informacyjne i komunikacyjne. Podczas licznych debat, szczytów i sympozjów dzielimy się, ale także zdobywamy doświadczenia i podglądamy rozwiązania stosowane przez innych, aby móc je z sukcesem wdrożyć w Polsce. Podejmujemy inicjatywy dzięki, którym przeciwdziałamy zjawisku 5
wykluczenia cyfrowego. Promujemy nowe rozwiązania regulacyjne i budowę nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego. Warto zatem śledzić przebieg obchodów 150-lecia utworzenia tej ważnej instytucji na dedykowanej stronie internetowej pod adresem: www.itu150.org, którego kulminacja nastąpi właśnie w dniu 17 maja br., w Genewie. Nie przegapcie tej ważnej dla nas wszystkich rocznicy! 6